Raadsinformatiebrief 1

Transcriptie

1 2016/23847 Raadsinformatiebrief 1 Onderwerp Reactie op rapport Onderzoeksraad 'Ongeval Den Uylbrug, Zaandam' Portefeuillehouder L. Vissers-Koopman B&W besluit d.d Aan de leden van de gemeenteraad Zaanstad, Inleiding Het ongeval op de Den Uylbrug op 6 februari 2015, waarbij de 57-jarige Marijke Fontijn om het leven kwam, heeft een grote impact in Zaanstad. Allereerst natuurlijk op de nabestaanden, die te maken kregen met een groot en moeilijk te bevatten persoonlijk verlies. Maar ook op de inwoners van Zaanstad die gebruik maken van de brug, de medewerkers die dagelijks de bruggen bedienen en het gemeentebestuur. De Zaanse bruggen gaan bijna keer per jaar open. Daarbij doen zich vrijwel nooit ernstige incidenten voor. Juist daarom is dit ongeval zo hard aangekomen. Wat op 6 februari 2015 is gebeurd, had niet mogen gebeuren. Na een verzoek van de gemeente heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (hierna: Onderzoeksraad) besloten om onderzoek te doen naar het ongeluk op de Den Uylbrug. De Onderzoeksraad bepaalt zelf welke zaken hij onderzoekt en hoe het onderzoek uitgevoerd wordt. De Onderzoeksraad heeft zijn rapport vorige week openbaar gemaakt. Het rapport helpt ons om beter te begrijpen wat er is gebeurd en op welke wijze veiligheid bij brugbediening beter gewaarborgd kan worden. Argumenten Kern van het rapport van de Onderzoeksraad is, dat bij de ontwikkeling om steeds meer bruggen en sluizen op afstand te bedienen, de technische invalshoek moet worden verbreed tot een integrale veiligheidsbenadering, met oog voor de complexe interacties tussen mensen, de techniek en omgeving / inrichting. Het rapport bevat stevige conclusies op dit gebied en doet aanbevelingen die verder strekken dan de Den Uylbrug en Zaanstad alleen. De Onderzoeksraad beschouwt de manier waarop Zaanstad omgaat met veiligheid bij bruggen niet als een uitzondering. De manier waarop Zaanstad omgaat met het bouwen of aanpassen van bruggen en brugbediening gebeurt volgens de bestaande wettelijke voorschriften en is een gangbare werkwijze bij brugbeheerders in Nederland. Dit maakt de aanbevelingen in het rapport voor vele partijen relevant. De Onderzoeksraad geeft daarom twee aanbevelingen aan de minister van Infrastructuur en Milieu: Zorg voor een aanpassing van normen en richtlijnen zodat deze de brugbeheerders ondersteunen bij het opzetten en uitvoeren van een integrale veiligheidsbenadering waarbij de verkeersdeelnemers en brugbedienaars meer centraal staan. Daarnaast krijgt de minister de aanbeveling om kennisdeling te stimuleren over veiligheidsrisico s van menselijk handelen bij de bediening van kunstwerken op afstand. De kennis en ervaring uit andere transportsectoren kan hierbij betrokken worden. Hoewel deze aanbevelingen gericht zijn aan de minister, voelt het college zich geroepen om 1 Op deze raadsinformatiebrief volgt geen actie van de Agendacommissie. Zonodig kunt u aanvullende informatie inwinnen bij de behandelend ambtenaar. Wenst u naar aanleiding van de informatie nadere vragen te stellen aan de portefeuillehouder of een politieke discussie met de portefeuillehouder en/of raadsfracties, dan kunt u bij de Agendacommissie om agendering verzoeken mits onder vermelding van wat u vraagt aan wie inclusief een korte concrete toelichting.

2 2016/ /5 initiatief te nemen ten aanzien van deze aanbevelingen. Daarom hebben wij het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat en het Nederlands normalisatie instituut (NEN) verzocht om met ons in gesprek te gaan over het rapport van de Onderzoeksraad. Het college zal vooruitlopend op de vaststelling van landelijk nieuwe richtlijnen onderzoeken wat Zaanstad zelf al kan doen. Met de vele bruggen in onze gemeente, zijn wij bijna continue bezig met het bouwen of aanpassen van bruggen en bediensystemen. We vinden het belangrijk om de aanbeveling van de Onderzoeksraad, om de integrale benadering van veiligheid en het centraal stellen van verkeersdeelnemers en brugbedienaars onderdeel te maken van onze standaard werkwijze. Het rapport bevat ook kritische conclusies en waardevolle aanbevelingen die specifiek betrekking hebben op de gemeente Zaanstad als brugbeheerder. Een zo groot mogelijke veiligheid staat daarbij centraal. De afgelopen maanden is al een aantal maatregelen genomen met betrekking tot de inrichting van en de signalering op de Den Uylbrug, om mogelijke verwarring bij weggebruikers, fietsers met name, weg te nemen. U bent hier eerder over geïnformeerd via een raadsinformatiebrief (2015/140932). De Onderzoeksraad geeft Zaanstad de aanbeveling om een integrale veiligheidsbenadering toe te passen op de bediening van bruggen op afstand, op zo n manier dat de interactie tussen mens, techniek en omgeving centraal staat. Het is daarbij essentieel dat de veiligheidssituatie vanuit het perspectief van de verschillende gebruikers wordt beschouwd: de (langzame of snelle) verkeersdeelnemers, scheepvaartverkeer en de brugbedienaars. De Onderzoeksraad beschouwt de huidige werkwijze van Zaanstad niet als uniek en beveelt aan dat ook andere brugbeheerders in Nederland nagaan in hoeverre zij lessen kunnen trekken op basis van dit rapport. Helaas hebben we geen voorbeelden van brugbeheerders die al zo n integrale werkwijze toepassen. Het college wil de komende maanden een nieuwe integrale veiligheidsbenadering ontwikkelen, in overleg met andere brugbeheerders en experts. We willen dit onderdeel maken van onze standaard werkwijze, zodat het geen eenmalige exercitie is, maar een continu proces. Met die nieuwe veiligheidsbenadering zullen we tevens een scan maken van de bestaande bruggen, inclusief de Den Uylbrug. Op deze manier wordt die integrale veiligheidsbenadering toegepast op de bestaande bruggen én op alle toekomstige projecten. We zullen de scan starten bij de Den Uylbrug. Bij het onderzoek medio 2015 heeft een gedragskundige van Rijkswaterstaat met ons meegekeken. We zullen Veilig Verkeer Nederland vragen om mee te kijken tijdens deze scan. Tijdens deze scan zullen we ook besluiten wat er gedaan wordt met het grote witte kruis dat op de fietsbrug is aangebracht. Wellicht wordt het gehandhaafd of vervangen door een andere markering om het val te accentueren. We hebben gemerkt dat andere gemeenten en overheden met grote interesse uitkeken naar de conclusies van de Onderzoeksraad. We zijn veelvuldig bevraagd naar de voortgang van het onderzoek. Zaanstad zal de conclusies van de Onderzoeksraad en de daaruit voortkomende maatregelen die wij treffen, actief delen in de (nautische) netwerken waarin wij participeren. De Onderzoeksraad beveelt Zaanstad ook aan om potentieel gevaarlijke situaties in kaart te brengen en de brugbedienaars periodiek te trainen hoe zij daarin moeten handelen. Er zijn sinds het ongeluk al een aantal ontwikkelingen in gang gezet rondom de begeleiding

3 2016/ /5 en ondersteuning van de brugbedienaars. Er worden in het werkoverleg gesprekken gevoerd over veiligheidsrisico s en werkwijze; de brugbedienaars hebben in 2015 (als aanvulling op het bestaande opleidingsprogramma) een opleiding gevolgd waarbij werd ingegaan op de interactie tussen bedienaar en machine; er is gestart met het bepalen van medische eisen aan de functie van brugbedienaar en het invoeren van een structurele medische keuring voor de functie van brugbedienaar, waar concentratievermogen een relevant onderdeel van is; er staat gepland om in 2016 de taken, functie-eisen en zwaarte van de functie opnieuw te beoordelen. De aanbeveling van de Onderzoeksraad sluit goed aan bij deze professionalisering van de functie en het opzetten van een gericht opleidingsprogramma. Dit zullen wij in 2016 oppakken. Een onderwerp dat de Onderzoeksraad niet genoemd heeft, maar waar wij nog over nadenken, is hoe burgers bij ernstige incidenten op de brug contact kunnen maken met de brugbedienaars op de Centrale Post. Er wordt gezocht naar oplossingen die vandalisme- en overlastbestendig zijn en die niet leiden tot veiligheidsrisico s. Met veel aandacht en zorgvuldigheid hebben we afgelopen jaar geprobeerd na te gaan met welke maatregelen we de veiligheid voor gebruikers van de Den Uylbrug konden verbeteren. De maatregelen die ons en Rijkswaterstaat zinvol leken, zijn ook gerealiseerd. Natuurlijk is in het verleden, bij aanpassingen aan bruggen en/of het bediensysteem ook aandacht geweest voor de veiligheid voor gebruikers en een veilige bediening door brugwachters. Bij werkzaamheden zijn bruggen meerdere malen tijdelijk lokaal bediend, als werd ingeschat dat de omstandigheden niet veilig genoeg waren om op afstand met de bestaande camera s te bedienen. Dit is de normale gang van zaken bij werkzaamheden, storingen of evenementen. Er wordt elke keer een risico-afweging gemaakt of op afstand bedienen mogelijk is, of dat aanvullende maatregelen nodig zijn. De Onderzoeksraad geeft een aanvullend perspectief op veiligheid; niet zozeer voldoen aan alle geldende normen en richtlijnen op ieder afzonderlijk onderdeel, maar het totale systeem van techniek, inrichting en gebruikers als geheel en in samenhang beschouwen. De Onderzoeksraad noemt dat emergente risico s. We constateren dat de Onderzoeksraad zich op onderdelen zeer kritisch uitlaat over de zorg die Zaanstad in projecten heeft besteed aan een veilige brugbediening. Dat begrijpen wij vanuit het aanvullende perspectief dat de Onderzoeksraad biedt. De Onderzoeksraad heeft gekeken naar drie projecten uit , 2012 en Het zijn projecten waar het college met terugwerkende kracht niets aan kan veranderen, waar we wel van willen leren. Met de eerder benoemde maatregelen en nieuwe inzichten streven we voor nu en de toekomst naar een optimale veilige brugbediening. Met betrekking tot de bekabeling en camera s het volgende: De aanbesteding die in 2014 gehouden is voor het vervangen van de camera s was inclusief het vervangen van de kabels. Na de aanbesteding werd door de aannemers echter aangegeven, dat het vervangen van de kabels ingewikkeld was. De kabels zaten in zinkers en men was bang dat andere kabels beschadigd zouden raken. Ook het graven in de ondergrond was niet zonder risico s. Het project zou ook langer gaan duren als de kabels vervangen moesten worden. Er is toen bekeken of er een acceptabel alternatief was, met behoud van de oude kabels. De gekozen camera-apparatuur was niet gespecificeerd voor het gebruik met de bestaande bekabeling op de Zaanse bruggen, waardoor de leverancier geen uitspraken wilde doen over de betrouwbaarheid van de voorgestelde toepassing. Royal Haskoning heeft een onderzoek uitgevoerd en er is een testopstelling gemaakt op de Bernhardbrug, om te bepalen of de oude kabels gebruikt konden worden. Die test was positief. Er is toen besloten om de oude kabels

4 2016/ /5 te handhaven. Deze beslissing was niet ingegeven door een wens om te bezuinigen. De William Pontbrug, de fietsbrug van de Den Uylbrug en de Zaanbrug maakten geen onderdeel uit van dit project. Op de William Pontbrug en de fietsbrug van de Den Uylbrug lagen UTP kabels (netwerkkabels die ook voor reguliere PC s gebruikt worden). Deze waren slechts enkele jaren oud en volledig geschikt voor de toepassing met digitale camera s. Vervanging hiervan was niet aan de orde. De Zaanbrug wordt meegenomen in de vervanging van die brug. Na realisatie van het project is er een tijd sprake geweest van schokkerige beelden op de Centrale Post. Er trokken soms strepen door het beeld of het beeld viel weg. Dat duurde soms enkele seconden en soms een halve minuut, waarna het beeld weer goed zichtbaar was. Dat werd nauwlettend gevolgd door de brugbedienaars en de technisch beheerders. Als er sprake was van schokkende beelden, werd er gewacht met bedienen tot dat er goed beeld was. Er is dus niet bediend op het moment dat er sprake was van een onveilige situatie. Als de storing regelmatiger terugkwam, werd beoordeeld of er nog op afstand bediend kon worden met camera s of dat er lokaal bediend moest worden totdat de storing verholpen was. Met name op de Bernhardbrug en De Zaanbrug is een aantal keer lokaal bediend. In die gevallen is de bediening op afstand dus wel stopgezet totdat de problemen waren opgelost. Het rapport van de Onderzoeksraad betekent voor het college een stimulans om te bekijken hoe wij de weggebruiker en de brugbedienaar nog meer een centrale rol kunnen geven bij een veilige brugbediening. De komende periode spelen er nog meerdere zaken die aandacht vragen rondom brugbediening of het ongeluk op de Den Uylbrug. In het kader van Vaart in De Zaan moeten nog een aantal bruggen vervangen worden, zoals De Zaanbrug, en wordt momenteel de Wilhelminasluis gerenoveerd en beide bruggen vervangen. De provincie is voornemens om de brugbediening in Noord-Holland te centraliseren in twee bediencentrales. De provincie heeft Zaanstad gevraagd de brugbediening op De Zaan en De Nauernasche Vaart daar ook in te brengen. We verkennen momenteel wat de voor- en nadelen hiervan zijn en welke maatregelen de provincie neemt om de integrale veiligheid te waarborgen. Deze verkenning zullen wij dit jaar aan u voorleggen. Naar verwachting zal in 2016 de rechtszaak starten tegen de brugwachter die betrokken was bij het ongeluk. Het ongeluk heeft ook voor hem een enorme impact op zijn leven en ook dat leed voelen we regelmatig. De gemeente heeft sinds het ongeluk contact onderhouden met de familie. Het college wil de opvolging van de aanbevelingen van de Onderzoeksraad met u delen en bespreken. Financiële en Juridische consequenties De kosten die gemaakt zullen worden kunnen vooralsnog binnen de begroting van de betrokken afdelingen opgevangen worden. Aanpak/uitvoering De volgende activiteiten worden uitgevoerd: Het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat en het Nederlands Normalisatie-instituut zijn uitgenodigd voor overleg over de aanbevelingen van de Onderzoeksraad; We blijven monitoren of de maatregelen uit 2015 aan de Den Uylbrug voldoende zijn, om te zorgen dat weggebruikers zich goed kunnen oriënteren op de brug; We ontwikkelen een nieuwe integrale veiligheidsbenadering voor bruggen en maken die onderdeel van onze standaard werkwijze; Met deze nieuwe veiligheidsbenadering maken we een scan van alle bruggen, om te

5 2016/ /5 bepalen of aanvullende maatregelen nodig zijn. We delen de conclusies van de Onderzoeksraad en de maatregelen die Zaanstad neemt actief in onze (nautische) netwerken; We brengen potentieel gevaarlijke situaties nader in kaart en zullen de brugbedienaars daarop trainen, als aanvullend onderdeel van hun bestaande opleidingsprogramma; We bepalen welke medische eisen er gesteld moeten worden aan de functie van brugbedienaar en starten met een structurele medische keuring voor deze functie; De taken, functie-eisen en zwaarte van de functie van brugbedienaar wordt opnieuw beoordeeld; We bepalen hoe weggebruikers bij incidenten op een brug contact kunnen maken met de brugbedienaars op de Centrale Post; Het aanvullende perspectief op veiligheid dat de Onderzoeksraad biedt, zullen wij gebruiken in lopende, grote projecten van het programma Vaart in de Zaan, alsmede in de overige projecten m.b.t. bruggen; We verkennen de voor- en nadelen van het centraliseren van brugbediening in Noord-Holland en leggen dat voor aan de gemeenteraad; Medio 2016 of zoveel eerder als de raad dat wenst, zal de voortgang t.a.v. bovenstaande activiteiten gepresenteerd worden aan de gemeenteraad. Betreft Actieve Informatieverstrekking Opdrachtgever H. van der Woude (075) Bijgaande stukken - Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Zaanstad, mr. G.H. Faber, burgemeester Digitaal ondertekend door burgemeester G.H. Faber op Ir. J.C. van Ginkel, gemeentesecretaris Digitaal ondertekend door secretaris J.C. van Ginkel op