Jeugdgezondheidszorg een gezonde basis

Transcriptie

1 Jeugdgezondheidszorg een gezonde basis Standpunt over het basisaanbod preventie jeugd 1

2 Jeugdgezondheidszorg een gezonde basis Standpunt over het basisaanbod preventie jeugd colofon Dit standpunt is een gezamenlijk product van het NCJ, ActiZ, GGD Nederland, AJN, V&VN en NVDA, dat op initiatief van het NCJ tot stand is gekomen. De citaten van ouders zijn gebaseerd op interviews die in opdracht van het NCJ zijn afgenomen. De namen van ouders en kinderen zijn gefingeerd. November

3 Er verandert veel in de zorg voor kinderen en jongeren. Zo komt de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg in de komende jaren bij de gemeenten te liggen. Dat heeft ook gevolgen voor de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Een goed moment om na te denken over de taken van de JGZ, vinden de veldpartijen in de JGZ: ActiZ, GGD Nederland, AJN, V&VN, NVDA en NCJ. In dit document is ons standpunt opgenomen over het basisaanbod preventie jeugd dat vanaf 2014 het kader moet zijn voor uitvoering door de JGZ. We pleiten voor een breed basisaanbod waarin concrete steun en preventieve (voorlichtings) activiteiten zijn opgenomen. Bijzonder en vanzelfsprekend De jeugdgezondheidszorg (JGZ) in ons land is iets om trots op te zijn. Er zijn maar weinig landen ter wereld waar de zorg voor de gezondheid en het welzijn van elk opgroeiend kind op zo n laagdrempelige brede manier is geregeld. Bijna alle Toen mijn zoon geboren was, kwam er gelijk een jeugdverpleegkundige op huisbezoek. Ik vond dat heel sterk. Je weet dan meteen waar je terecht kunt. kinderen worden kort na hun geboorte gezien. In de eerste vier levensjaren komt meer dan 95% van de kinderen naar het consultatiebureau. Meer dan 85% van de kinderen en jongeren vanaf 4 jaar bezoekt de jeugdarts en de jeugdverpleegkundige. De JGZ is hiermee de enige voorziening die alle kinderen en ouders op regelmatige momenten ziet. Daardoor heeft de JGZ vanuit haar preventieve taak aan de voorkant van de zorgketen unieke mogelijkheden voor het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van lichamelijke, psychische en sociale problemen. Elk kind krijgt de nodige vaccinaties op het juiste moment aangeboden. Haar of zijn ontwikkeling wordt gevolgd en de ouders krijgen ondersteuning in de opvoeding. Er zijn mogelijkheden voor het signaleren van problemen, voor het begeleiden bij problemen en het gericht verwijzen naar medische of andere hulpverlening. En voor veel ouders misschien nog wel het belangrijkste: er is nuchtere ondersteuning en geruststelling bij de ontwikkeling van hun kind. Want ook bij een kind dat zich normaal ontwikkelt, zit je soms wel met je handen in het haar. Investeren in JGZ loont Dat hele stelsel van preventieve zorg, dat we in Nederland bijna vanzelfsprekend vinden, kost jaarlijks niet meer dan 433 miljoen. Elke geïnvesteerde euro in de JGZ levert 11 euro op. De honderden levens die jaarlijks gered worden door vaccinaties (650), screening (zoals hielprik: 150) en de preventie van wiegendood (220) en de vele duizenden kinderlevens die dankzij vroegtijdige interventie beter verlopen, zijn niet in geld uit te drukken. 1 Een belangrijk deel van de winst wordt ook geboekt doordat kinderen met wie het goed gaat, geen dure extra zorg nodig hebben. Dat geldt voor het overgrote deel van de kinderen in Nederland: 85% heeft geen problemen die specifieke zorg vragen. Bij 10% van de kinderen is wel wat aan de hand en is een steuntje in de rug voldoende. Dan is er nog een groep met ernstige gecompliceerde problemen die 5% van het geheel uitmaakt en specialistische hulp nodig is. De JGZ zorgt dat die 85% gelijk blijft of zelfs groter wordt, door te voorkomen dat kinderen nodeloos etiketjes krijgen ( normaliseren ), door lichte hulp aan te bieden waar dat nodig is en door op tijd te signaleren als er meer specialistische hulp nodig is. Maatschappelijke en financiële winst wordt ook geboekt op het gebied van leefstijl. Preventie van alcoholmisbruik, roken, drugsgebruik, overgewicht en ongezond stilzitten betekent op termijn minder zorgkosten en productievere gezonde volwassenen. Harry, gescheiden vader van Larissa (20), Ivo (15) en Bas (10): Juist als gescheiden vader vind ik het fijn dat de jeugdverpleegkundige onafhankelijk is, iemand die helemaal op mijn kind gericht is. Ik zou anders niet weten waar ik moest aankloppen. De JGZ speelt daarin een belangrijke rol. De doelstellingen van de transitie van de jeugdzorg kunnen worden bereikt wanneer daadwerkelijk in preventie door de JGZ aan de voorkant van de zorgketen wordt geïnvesteerd, zodat de toestroom naar dure vormen van geïndiceerde zorg wordt ingedamd. De JGZ in beweging Dat de JGZ een bijzondere verworvenheid is, betekent natuurlijk niet dat alles altijd maar moet blijven zoals het is. De betrokken organisaties en professionals zijn zelf al voortdurend bezig om de kwaliteit verder te verbeteren, op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Bovendien maakt de JGZ deel uit van een groter geheel. En in dat grotere geheel is veel aan het veranderen. De beleidsbrief Geen kind buitenspel 2 en de nieuwe Jeugdwet raken aan het werkveld van de JGZ. Wij verheugen ons vanuit de JGZ op een hechtere samenwerking met andere partijen op lokaal niveau, in het belang van alle kinderen. Ook de taken van de JGZ zelf worden opnieuw tegen het licht gehouden. De vorige staatssecretaris van Yvonne, moeder van de tweeling Jaco en Marije (2): Je hebt geen idee wat normaal is. Soms eten ze ineens heel veel, een paar weken later willen ze bijna niks. Dan ben ik blij als ik hoor dat ze goed groeien en dat dat allemaal normaal is. VWS, Veldhuijzen van Zanten-Hyllner, heeft een commissie ingesteld voor de evaluatie van het Basistakenpakket JGZ: Commissie Evaluatie Basistakenpakket JGZ. Deze werkt ook aan een Basisaanbod Preventie Jeugd. Wij zien vanuit de JGZ deze ontwikkelingen als een kans om een kwaliteitsslag te maken. De tekortkomingen in het Basistakenpakket uit 2003 kunnen in het nieuwe Basisaanbod Preventie Jeugd ondervangen worden. Zo werden toen taken benoemd als maatwerk die eigenlijk bij elk kind aan de orde zijn. De wetenschappelijke onderbouwing van de taken kan beter. En heel belangrijk: de benadering is veranderd. JGZ-professionals gaan steeds meer uit van de eigen kracht van ouders, die daarbij behoefte hebben aan voorlichting, advies en ondersteuning op maat. De JGZ ontwikkelt zich van aanbodgericht naar meer vraaggericht, van experts die pretenderen het te weten naar coaches die ouders steunen. De JGZ speelt in op ontwikkelingen in de samenleving. Voorbeelden hiervan zijn de opkomst van sociale media en nieuwe ontwikkelingen in de medische technologie (gehoorscreening en echografie van de heupen bij baby s). Wat hebben ouders, kinderen, jongeren en maatschappij nodig van de JGZ anno 2012? Patrick, vader van Loran (3): Natuurlijk kun je ook heel veel informatie van internet halen. Maar het is toch net wat sterker als je het hoort van de jeugdarts die echt naar je kind gekeken heeft. Dan weet ik weer: OK, ik ga hem die vitamine D druppeltjes geven. Elke ochtend. 4 5

4 Op initiatief van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) hebben de belangrijkste veldpartijen in de JGZ samen in kaart gebracht wat er in het Basisaanbod Preventie Jeugd thuishoort. Aan tafel zaten: ActiZ (brancheorganisatie van zorgondernemers), GGD Nederland, de Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland (AJN), de Vereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) en de Nederlandse Vereniging Dokters Assistenten (NVDA). Kortom: alle organisaties en professionals die samen de JGZ maken. Harry, gescheiden vader van Larissa (20), Ivo (15) en Bas (10): De jeugdverpleegkundige gaf mijn zoon wat tips, hoe hij beter met zijn moeder en met zichzelf kon omgaan. Dat heeft hem goed gedaan. Ik merk dat hij iets heeft van: hee, ik doe het nog niet zo verkeerd. Daardoor gaat het op school nu ook weer beter. Zeker bij mijn eerste kind wilde ik precies weten hoeveel hij woog, hoe ik dit moest doen en dat. Met name in de verzorging. Het was heel positief dat ik met al die vragen bij het consultatiebureau terecht kon. Bij de tweede weet je beter hoe het werkt. Voorkomen, signaleren, ondersteunen Voordat we ingaan op de details van het Basisaanbod Preventie jeugd, benoemen we hier eerst de hoofdlijn. De JGZ is gericht op drie taken: preventie, vroegsignalering en ondersteuning. Preventie is het voorkomen van ziekten, bijvoorbeeld door vaccinatie. Het is ook het voorkomen van andere problemen, zoals wiegendood, ongelukken in huis, kindermishandeling, discriminatie, verslaving en overgewicht. Niet alle problemen zijn te voorkomen. Daarom is ook vroegsignalering een taak van de JGZ. De JGZ screent alle kinderen op ziekten, problemen en aandoeningen die goed te behandelen zijn, onder meer via de hielprik en lichamelijk onderzoek. In contacten met ouders en kinderen signaleert de JGZ problemen in de ontwikkeling, in de opvoeding, in de omgeving van het kind. De JGZ ondersteunt ouders bij hun alledaagse zorg en in bijzondere omstandigheden en legt uit wat een normale ontwikkeling is. De JGZ geeft tips hoe je het beste kunt omgaan met een baby die veel huilt, een dwarse peuter, een puber die gaat experimenteren met van alles. De JGZ stimuleert positief opvoeden. Die drie taken staan natuurlijk niet los van elkaar. Preventie betekent ook dat je je ogen openhoudt voor de eerste signalen van problemen. Signaleren veronderstelt dat je met de ouders en het kind in contact bent. Ondersteunen is alleen mogelijk als er een vertrouwensrelatie bestaat, waarbij je er ook rekening mee houdt dat ouders meer zijn dan alleen opvoeders. Patrick, vader van Loran (3): Fascinerend, hoe de jeugdarts bij zo n pasgeboren kindje gelijk kan nagaan of de oortjes goed werken. Gelukkig was alles in orde, maar anders ben je toch blij als je zoiets meteen weet? Mijn dochter is een beetje te zwaar. Dus ik had wat vragen over voeding en drinken. De jeugdarts wilde het graag een beetje in de gaten houden. Toen kreeg ik een extra consult. Er werd echt naar me geluisterd. Het gaat om het resultaat De meest concrete aanbeveling die wij als veldpartijen in de JGZ doen is een lijst met activiteiten die volgens ons het basisaanbod preventie jeugd vormen (zie Tabel 1). Het gaat om zes soorten activiteiten. JGZ heeft alle kinderen in beeld: De JGZ verzamelt heel veel gegevens, van lichaamsgewicht tot emotioneel en sociaal functioneren en van de taalontwikkeling tot de woonsituatie. Die worden gebruikt om gerust te stellen, bij te sturen of gericht te verwijzen naar zorg. Bovendien vormen deze gegevens een schat aan informatie over de gezondheidstoestand en de psychosociale ontwikkeling van de jeugd in Nederland. JGZ signaleert behoeften tijdig: Welke informatie hebben ouders of jongeren nodig? Waar is extra steun aan de orde? Wat voor het ene gezin goed te hanteren is, kan bij een ander net de druppel zijn die de emmer doet overlopen. Wanneer zich problemen voordoen zoals discriminatie, mishandeling en criminaliteit, vraagt dat om een tactvolle inschatting welke aanpak tot de beste resultaten leidt. Het belang van het kind en zijn ouders staat telkens voorop. JGZ bewaakt gezondheid en voorkomt ziekten: Van oudsher speelt de JGZ een belangrijke rol in de preventie van ernstige ziekten of het beperken van de gevolgen van een aandoening. Vaccinatie in het kader van het Rijkvaccinatieprogramma voorkomt sterfgevallen, beperkingen en problemen door infectieziekten. Dankzij de hielprik kunnen ernstige aangeboren ziekten bijtijds ontdekt en behandeld worden. Ook andere aandoeningen zoals spraak- taalproblemen, hartkwalen, afwijkingen van het heupgewricht, gehoor en ogen worden opgespoord zodat zij adequaat behandeld kunnen worden. JGZ versterkt de eigen kracht van ouders met voorlichting, advies, instructie en begeleiding: Ouders willen het beste voor hun kind en hebben betrouwbare laagdrempelige informatie nodig. De JGZ helpt ouders op die manier om vanuit hun eigen kracht het beste te doen. De JGZ speelt in op de vragen die ouders hebben. De JGZ geeft voorlichting over voeding, alcohol, roken in huis. Ouders krijgen advies over vitamine D, instructie bij het geven van borstvoeding. En JGZ-professionals staan klaar voor ouders die laagdrempelige begeleiding nodig hebben bij problemen (bijvoorbeeld schoolverzuimbegeleiding, opvoedingsondersteuning en huisbezoeken bij taalachterstand), of geruststelling over de normale ups en downs van een opgroeiend kind. Naast de voorlichting die bij grote groepen ouders aan de orde is, gaat het hier ook om preventie van specifieke problemen, zoals meisjesbesnijdenis. JGZ signaleert en onderneemt actie in de omgeving: de JGZ signaleert als er ernstige problemen dreigen in de gezinssituatie of de omgeving van het kind, bijvoorbeeld verwaarlozing of kindermishandeling. Ook als er onveilige situaties of een gezondheidsachterstand in de wijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het signaleren van onveilige speeltoestellen, de actie Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) of gerichte Triple P en andere cursussen voor ouders van pubers. De JGZ werkt samen met anderen: JGZ-professionals spelen een belangrijke rol in diverse netwerken rond kinderen de (extra) aandacht nodig hebben. Niet alleen bij ernstige gevallen, maar ook om erger te voorkomen. De JGZ werkt daarbij samen met anderen binnen het Centrum voor jeugd en gezin (CJG), in de zorg- en adviesteams (ZAT) in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs en ook al in het voorschoolse traject (onder andere op het gebied van spraak- en taalontwikkeling). Naast samenwerking in het belang van individuele kinderen en jongeren is er ook overleg op lokaal niveau om te zorgen voor het beste beleid rond opgroeiende kinderen. In de nabije toekomst zal de samenwerking met de jeugdzorg en anderen hopelijk nog hechter worden. Dat vraagt om een goede organisatie en heldere dossiervorming, waarbij het belangrijk is dat iedereen dezelfde taal spreekt. Yvonne, moeder van de tweeling Jaco en Marije (2): Ik ben heel blij met het consultatiebureau. Die prikken zijn natuurlijk nooit leuk. Maar het hoort erbij. 6 7

5 Gewoon doen Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Het is misschien wel de meest Nederlandse uitdrukking die er bestaat. Toch wordt dit motto weleens vergeten als het om kinderen gaat. Dan krijgen de gewone problemen die horen bij het opgroeien allerlei medische labels. Ouders worden onzeker gemaakt in plaats van gesteund. Dure zorg en medicatie worden ingezet. En uiteindelijk krijgt het kind zelf ook de indruk dat er iets grondig mis is met hem of haar. Natuurlijk moeten de kinderen die echt een aandoening of stoornis hebben, zorg krijgen. De JGZ grijpt dan direct in Ik wilde het als moeder graag volgens de regels doen. Het consultatiebureau heeft me goed geholpen door te vertellen waar ik op kon letten en door te vertellen wat normaal is. als dat noodzakelijk is en haalt de nodige zorg erbij. Maar het is ook een belangrijke taak voor de JGZ om te voorkomen dat kinderen nodeloos etiketjes krijgen en problemen erger worden gemaakt. Dit normaliseren spaart erg veel kosten en onnodige stappen. Normaliseren betekent ook dat JGZ-professionals de ouders en kinderen ondersteunen in hun eigen kracht. Dan houdt iemand de regie over zijn eigen leven en wordt hij of zij aangesproken op de eigen verantwoordelijkheid. Ouderschap als uitdaging Vraag het aan iedereen die kinderen heeft: vader of moeder zijn is niet altijd gemakkelijk. Het brengt onzekerheden met zich mee. Je wilt het beste voor je kind, maar je weet niet altijd wat dat is. De dingen die je zelf van huis uit meegekregen zijn soms nuttig, maar vaak ook niet. Bovendien ben je nog zoveel meer dan alleen moeder of vader: je hebt ook nog een sociaal leven, er moet een inkomen verdiend worden, huishouden en andere familieleden vragen aandacht. Binnen de JGZ is in de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekomen voor de rol van de ouders. Ouders centraal is een belangrijke slogan die de JGZ ook gebruikt om ook kritisch naar zichzelf te kijken. Moeders en vaders zijn natuurlijk een diverse groep. Toch is uit onderzoek en de ervaringen van de JGZ te zeggen wat belangrijk is voor goed ouderschap. Van der Pas 3 noemt vier randvoorwaarden: een gemeenschap die onvoorwaardelijk investeert in ouders en kinderen (bijvoorbeeld via goede JGZ), een goede taakverdeling en de mogelijkheid om taken aan anderen over te dragen (bijvoorbeeld de buurvrouw die af en toe op je kind wil passen), het vermogen om kritisch naar jezelf te kijken (al dan niet met wat hulp van een ander) en tenslotte goede ervaringen, momenten waarop je jezelf een goede moeder of vader vindt. Ontbreekt een van deze vier, dan kan het ouderschap erg zwaar worden. Een steuntje in de rug, bijvoorbeeld vanuit de JGZ, kan dan helpen om de eigen kracht weer op te pakken, samen met het eigen sociale netwerk. Altijd maatwerk vanuit één uniform basisaanbod In de opdracht aan de Commissie Evaluatie Basistakenpakket JGZ staat dat de programma s en activiteiten op identieke wijze aan ieder kind moeten worden aangeboden. Dat is volgens ons een misverstand. In het basisaanbod moet vastliggen wat we voor ieder kind willen bereiken. Dat doel is hetzelfde, voor elk kind. Hoe JGZ-professionals dat bereiken, wordt telkens afgestemd op de specifieke situatie van het kind of het gezin. Elke baby krijgt dezelfde vaccinaties, maar soms moet je even de tijd nemen om de ouders gerust te stellen. Of de gezichtsscherpte wordt bepaald, maar het kind heeft zijn dag niet. Dat geldt ook voor allerlei andere handelingen binnen de JGZ. Het doel is voor elk kind hetzelfde, maar de weg er naartoe kan per kind verschillen. Dat geldt al helemaal op het gebied van voorlichting, advisering en ondersteuning. Ouders zitten niet te wachten op experts met een opgeheven vingertje, maar zij hebben wel vaak behoefte aan een coach die meedenkt vanuit professionele kennis. JGZ-professionals zullen uitgaan van het contact met de ouders en de vragen en behoeften die daar leven. Maatwerk dus. Wij willen daar nog wat aan toevoegen. In het Basistakenpakket 2003 wordt het begrip maatwerk gehanteerd als iets dat afwijkt van de routine. Veel van wat daaronder valt, op het terrein van voorlichting, advies en begeleiding ter versterking van de eigen kracht van ouders, is intussen eigenlijk standaard. Bijvoorbeeld over beste slaaphouding voor een baby om wiegendood te voorkomen, of over veiligheid in huis. Wij vinden dat deze elementen dan ook opgenomen moeten worden in het basisaanbod, zodat elk kind in Nederland optimale kansen krijgt om veilig en gezond op te groeien. Goede zorg, zo nodig verwijzen De staatssecretaris stelde ook dat de JGZ geen zorg biedt. Dat is niet juist. De JGZ biedt wel degelijk hulp en preventieve zorg als dat nodig is. Laagdrempelig, dicht bij de ouders, dichtbij in de wijk. Zo nodig gaan we bij mensen thuis langs of zijn we op school aanwezig. Volgens ons hoort dat bij de taak van de JGZ. Zo worden problemen in een vroeg stadium aangepakt en vaak opgelost. Als dat lukt, is dat goed voor ouders en kind. Het geeft hun zelfvertrouwen. En het spaart een verwijzing naar dure zorg verderop in de keten. Het kan niet de bedoeling zijn dat de JGZ in zulke gevallen op de handen blijft zitten of een soort doorverwijsmachine wordt. Bij elke doorverwijzing valt bovendien ongeveer een derde van alle ouders af, vaak doordat de drempel naar een vreemde hulpverlener te hoog is. Zij komen pas terug als de problemen de pan uit gerezen zijn. Wij zijn er dan ook van overtuigd dat laagdrempelige zorg vanuit de JGZ thuishoort in het basisaanbod. Samenhang en samenwerking Bij de JGZ komen heel veel kanten van het opgroeien bij elkaar: de lichamelijke groei en gezondheid, het voorkomen van ziekten, opvoeding, sociale en emotionele ontwikkeling, enzovoorts. Dat vraagt veel van de JGZ-professionals. Het betekent natuurlijk ook dat de JGZ alleen kan functioneren als deel van een groter geheel. We werken voortdurend samen met scholen, eerstelijns zorg, jeugdzorg en specialistische zorg, onder meer in de eerdergenoemde ZAT- en CJG teams en zijn er op gericht dat activiteiten en zorg op elkaar worden afgestemd. Ook bij kinderen met gezondheidsproblemen is het onze taak om de normale ontwikkeling in de gaten te houden. Gezondheidsproblemen, zoals een chronische ziekte, kunnen gepaard gaan met opvoedingsvragen of problemen. Door dat op tijd te signaleren en op te pakken, kun je verergering voorkomen. Stevige onderbouwing Het denken over ziekte en zorg, over gedrag en gezondheid is in de hele samenleving in beweging. Dat denken wordt gevoed door verschillende paradoxen. Nederlanders zijn nog nooit in de geschiedenis zo gezond geweest. Tegelijkertijd dreigen we failliet te gaan aan de kosten van onze gezondheidszorg. Gezondheid staat zeer hoog op de lijst van wat mensen belangrijk vinden. Tegelijkertijd blijkt dat de kwaliteit van leven van mensen met ernstige ziekten soms bijna hoger is dan die van de modale gezonde leeftijdgenoot. Participatie is daarbij vaak het sleutelwoord. Wie kan meedoen en erbij hoort, ervaart een hogere kwaliteit van leven. Ook de mate waarin iemand de regie over het eigen leven kan voeren is bepalend voor levenskwaliteit. Voor de JGZ betekent dit dat meer wordt ingezet op een mens en maatschappij benadering, die de eigen kracht versterkt van jeugdigen en ouders. In de kwaliteitsslag die de JGZ wil maken, past het dat we nadenken over onze activiteiten en de wetenschappelijke onderbouwing ervan. De belangrijkste punten die wij voorstellen voor het nieuwe basisaanbod zijn elk voor zich goed onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek (evidence based). Waar het nog aan ontbreekt, is een groter kader, waarin onze verschillende activiteiten in hun samenhang beschreven worden, bijvoorbeeld de ICF-CY (Internationale Classification of Functioning - Children and Youth). Die wordt internationaal veel gebruikt en gaat net als de JGZ uit van een samenhangende kijk op lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren (een biopsychosociaal model). Zo n kader kan de JGZ ook helpen om keuzes te maken en de meerwaarde van verschillende activiteiten in kaart te brengen. Een doortimmerd theoretisch kader, dat de verschillende disciplines overstijgt, is ook nodig voor de classificatie van problemen en voor de broodnodige eenheid van taal. Voor de JGZ is dat in elk geval al een belangrijke uitkomst van ons overleg: we weten dat we gezamenlijk tijd en energie willen steken in de ontwikkeling van zo n overkoepelend theoretisch kader. Oproep tot dialoog In het voorafgaande hebben we duidelijk gemaakt wat volgens JGZ-professionals en -organisaties het aanbod moet zijn aan goede preventieve zorg voor kinderen en jongeren. Onze aanbevelingen zijn onderbouwd met wetenschappelijke kennis en ervaringskennis. We hopen in de komende tijd in gesprek te gaan met belanghebbenden, beleidsmakers en politici. Om duidelijk te maken wat onze afwegingen zijn. Uiteindelijk gaat het erom, dat we de unieke Nederlandse jeugdgezondheidszorg, die zoveel oplevert voor elk kind dat in ons land opgroeit, de juiste koers meegeven voor de komende jaren. 8 9

6 Tabel 1: Activiteiten in het Basisaanbod Preventie Jeugd I JGZ heeft alle kinderen in beeld Algemene anamnese zwangerschap en bevalling gezinsanamnese erfelijke belasting: aangeboren aandoeningen voorgeschiedenis Beoordelen lichamelijke verschijning algemeen huid/hygiëne: huidaandoeningen, eczeem hoofd/hals: mondgezondheid romp/buik armen, benen houding, beweging genitalia Beoordelen van de groei lengte: kleine lichaamslengte gewicht: overgewicht hoofdomtrek Beoordelen van de ontwikkeling psychisch/sociaal-emotioneel: vroegsignalering psychosociale problemen, AD(H)D, depressie, autisme, eetstoornis motoriek cognitief sociaal spraak-taal seksuele ontwikkeling Beoordelen van functies lichamelijk functioneren: slapen psychisch functioneren: zindelijkheid, bedplassen emotioneel functioneren: excessief huilen sociaal functioneren Beoordelen van het gedrag voedingsgedrag verslaving pesten schoolverzuim vrijetijdsbesteding Beoordelen van het sociaal milieu woonsituatie: opvoedproblemen, hygiëne kinderopvang schoolsituatie mutaties Beoordelen van het fysiek milieu huis school omgeving II JGZ signaleert behoeften tijdig inschatten draagkracht/ draaglast inschatten voorlichtingsbehoefte discriminatie mishandeling criminaliteit III JGZ bewaakt gezondheid en voorkomt ziekten vaccinaties RVP perceptief gehoorverlies 4 neonatale gehoorscreening 17 stofwisselings-stoornissen hielprik oogpathologie en visuele stoornissen maldescensus testis 5 congenitale hartafwijkingen spraak- en taalstoornissen congenitale 6 heupdysplasie astma diabetes IV JGZ versterkt de eigen kracht van ouders met voorlichting, advies, instructie en begeleiding Universele preventie wettelijk verplichte voorlichting zelfredzaamheid normale ontwikkelingsfasen gezondheid en opgroeien preventie kindermishandeling preventie taalachterstand preventie overgewicht preventie risicovol alcoholgebruik prenatale voorlichting borstvoeding preventie wiegendood voorkeurshouding, schedelvervorming preventie opvoedproblemen, opvoedondersteuning Geïndiceerde preventie voedselallergie Selectieve preventie preventie VGV 7 KOPP/KVO 8 V JGZ signaleert en onderneemt actie in de omgeving gezondheidsbedreigingen 1e milieu 9 gezondheidsbedreigingen 2e milieu 10 1 Verdonck & Klooster, Kosteneffectiviteit in de Jeugdgezondheidszorg (2012). 2 Beleidsbrief Geen kind buitenspel VWS (2011). 3 Alice van der Pas. Het nut van ouderschapstheorie en de valkuilen (2008). 4 Perceptief gehoorverlies is het gevolg van een aandoening aan het binnenoor. Er is sprake van een perceptief gehoorverlies als de haarcellen, de zenuwvezels of de verbinding van de zenuwvezels met het slakkenhuis zijn beschadigd of niet optimaal functioneren. Perceptief verlies is van blijvende aard. 5 Testikel (bal) die niet naar de normale plaats in de balzak is afgedaald. 6 Aangeboren. 7 VGV = vrouwelijke genitale verminking, meisjesbesnijdenis. 8 KOPP = kinderen van ouders met psychiatrische problemen / KVO = kinderen van verslaafde ouders. 9 Eerste milieu is het gezin. Tweede milieu is de omgeving van het gezin. VI JGZ werkt samen met anderen dossiervorming zorgplan opstellen zorg coördinatie netwerken, overleg en samenwerking 11

7 Een uitgave van: 12