Jaargang 1, Nr. 1, april Benaderingswijze bij dementerende. [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier]

Transcriptie

1 Jaargang 1, Nr. 1, april 2016 Benaderingswijze bij dementerende [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier]

2 Voorwoord van de auteurs 3 kinds of dementerend 4 Dementie en opname 6 Quiz!! 8 Verschillen en ontstaan van dementie 9 Gedichten 10 Fase van dementie 11 Gastles alzheimerstichting 12 Antwoorden 14 Bronnen 15 2

3 Dit tijdschrift over dit onderwerp heeft een positieve bijdrage aan ons leerproces en heeft een uitdaging voor ons gevormd. We hebben duidelijk besproken wat dementie eigenlijk is. Ook hebben we handige tips en tricks verwerkt over hoe om te gaan met dementerende. Wij hebben dit tijdschrift gemaakt om te laten zien wat we hebben geleerd deze week. We hebben een aantal gastlessen gehad, en aan de hand daarvan verslagen en artikelen geschreven die je in dit tijdschrift terug kan vinden. Veel leesplezier! 3

4 In week 13 van 2016 hebben wij als klas de dementie thema week. Op woensdag hebben wij een gastles genoten van Carla Prins. Zij is verpleegkundige en werkt ook met dementerenden. Carla vertelde ons openhartig over haar eigen vader, ze liet een foto zien van een normaal ogende oude man. Zij vertelde ons echter dat hij ten tijde van deze foto, zo dementerend was dat hij zijn eigen kinderen niet meer herkende. Iemand die dementerend is, is de weg kwijt zo zei Carla. Je moet het zien dat jij je auto in een parkeer garage hebt staan, maar jij weet niet meer waar deze garage is. Aan een voorbijganger vraag jij vriendelijk de route ernaar toe. I.p.v. het je te vertellen zegt de voorbijganger: ik loop wel even met je mee. Maar dat is niet wat je vroeg en terwijl hij meeloopt zegt hij: maar eerst gaan wij een hapje eten. Voor je gevoel wil je dit helemaal niet. Je wilt alleen weten waar de parkeergarage is. Dit is hoe het is voor een dementerende als hij iets vraagt en je geeft dit soort antwoorden. Carla heeft ons een hoop uitgelegd en verteld dat vroeger werd gezegd dat iemand weer kinds werd. Dat werd na een tijdje niet echt meer geaccepteerd, terwijl dit eigenlijk een vrij accurate benaming is van een dementerend persoon. Ze gaan terug in de tijd. Carla noemde nog een paar voorbeelden: ken je dat? Als je een kamer binnenloopt en je afvraagt, wat deed ik hier ook alweer?. Of dat je je telefoon kwijt bent?. Of je sleutels?. Dementerende mensen zijn constant hun telefoon of sleutels kwijt. Ze weten niet waarom ze ergens zijn. Ze zijn gedesoriënteerd. Probeer je daar eens in, in te leven. 4

5 Neem als voorbeeld de zintuigen. Vraag jij een dementerend persoon te gaan eten, dan zal hij niet weten wat hij moet doen. Zet jij het bord eten met bestek echter voor hem neer en rijkt het bestek aan, dan zal hij door middel van tast de link leggen. Hij voelt de vork en weet dat hij hiermee moet eten. Ook hebben wij een paar testjes gedaan met Carla. Zo moest een klasgenoot de ogen sluiten en de handen uitsteken. Hier deed ze zeep in de rechterhand en een washand om de linker. Terwijl de proefpersoon de ogen nog dicht had ging ze vrijwel meteen wassen. Puur op de tast zintuig had ze herkenning voor het materiaal. Zo moet je dat ook aanpakken bij dementerende. Tast leren ze in de baby en kindertijd. Dus dat onthouden ze het langst gezien dementie als eerst het korte termijn geheugen aantast. Dementerende mensen zijn dus best kinds, doormiddel van het activeren en stimuleren van de zintuigen, hebben ze herkenning. Hierdoor kunnen ze vaak meer dan wij denken. Wij hebben deze gastles met veel interesse gevolgd. En er ook veel tips & tricks uit kunnen halen. Deze kunnen we later toepassen. Ook hebben we dankzij Carla Prins geleerd meer begrip te hebben en te krijgen voor dementerende ouderen. We begrijpen nu beter hoe het werkt en in elkaar steekt. En hoe je deze mensen kunt stimuleren om nog zoveel mogelijk zelf te doen en wederzijds begrip te creëren. Een mooi voorbeeld van Carla uit de praktijk. Is een vrouw die heel goed wist hoe ze een broodje moest smeren, maar dit niet deed toen Carla dat vroeg. Ook nadat Carla haar het mes en boterkuipje gaf deed de vrouw niks. Carla is gaan nadenken en bedacht ineens dat de vrouw links was en zij (Carla) het mes in de rechterhand had gelegd. Nadat Carla de vrouw het mes in haar linkerhand gaf en vroeg of ze een broodje wilde smeren was het antwoord: Tuurlijk wicht. Zo gezegd zo gedaan, en deze mevrouw smeerde haar eigen brood. Je leert je hele leven lang van baby tot aan volwassenen als je dement word gaat dat traject de andere kant op. Dit houdt in dat alles wat je het laatst hebt geleerd je het eerste weer vergeet. Deze mensen vergeten ook eerder hun klein kinderen en daarna pas hun eigen kinderen. 5

6 Wanneer dementie eenmaal begint word de verzorging van zo n persoon steeds zwaarder. Vooral voor de persoon die de verzorging doet en als de zorg uiteindelijk 24 uur in beslag neemt. Opname in een verpleeghuis is dan vaak nog de beste optie. Maar dit is natuurlijk niet altijd makkelijk. Zeker niet voor een partner of familie. Het is voor de dementerende persoon ingrijpend maar ook voor de mensen in zijn/haar directe omgeving. De stappen die je neemt om iemand in een verpleeghuis te laten wonen zijn als volgt. Eerst moet vastgesteld worden of de persoon met dementie bezwaar heeft tegen een opname. Over het algemeen zal iemand met dementie met voldoende kennis aan kunnen geven dat hij/zij bereid is zich op te laten nemen. Wanneer een vrijwillig opgenomen bewoner na een tijdje toch veranderd van gedachten en toch nog bezwaar maakt tegen het wonen in de instelling, moet er naar een andere mogelijkheid worden gekeken en/of gezocht. Of het wordt alsnog omgezet naar een onvrijwillige opname. De meeste mensen met dementie kunnen hun situatie niet meer goed begrijpen of overzien. Ook begrijpen ze vaak de vragen van het CIZ (centrum indicatiestelling zorg) over de opname niet goed. Dan geven ze niet aan bereid te zijn maar ook niet onbereid te zijn tot opname. Wanneer dat het geval is krijgt deze persoon een BOPZ-indicatie (wet Bijzondere Opname Psychiatrische Ziekenhuizen). [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier] 6

7 Wanneer iemand met dementie aangeeft niet naar een verpleeghuis voor een opname te willen, maar dit wel echt noodzakelijk is, kan een familielid, dokter, of GGZ-instelling de rechter om een machtiging vragen. Wanneer er sprake is van acuut gevaar voor de patiënt of anderen kan de burgermeester een Inbewaringstelling afgeven. Hiermee moet de persoon met dementie binnen 24 uur opgenomen worden. De wet die hier bij komt kijken is de BOPZ wet. Voluit: Wet Bijzondere Opname Psychiatrische Ziekenhuizen. Deze wet regelt gedwongen opname en behandeling van mensen die lijden aan een geestesstoornis. Er zijn verschillende gronden en instrumenten om iemand gedwongen op te nemen. Zo moet een gedwongen opname de laatste mogelijkheid zijn en moet er sprake zijn van gevaar veroorzaakt door een geestesstoornis. Dat iemand door een geestesstoornis een gevaar vormt voor zichzelf of zijn omgeving wordt ook wel het gevaar criterium genoemd. Hoewel de wet BOPZ voor de geestelijke gezondheidszorg, de verstandelijk gehandicaptenzorg en voor de psychogeriatrie geldt, wordt in een tweede evaluatie van de wet BOPZ geconcludeerd dat de wet overwegend ongeschikt is voor toepassing in de zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke handicap. 7

8 Hierbij een kleine quiz uw antwoorden kunt u opsturen naar quiz@ontgeestend.nl voor 15 april De winnaar wordt in het volgende nummer bekend gemaakt. De tien quiz vragen: 1. Hoe heet het als je verward bent in tijd, plaats en omgeving? 2. Wat is het verschil tussen Korsakov en alzheimer? 3. Wat helpt dementerende te herinneren? 4. Wat word het eerste aangetast: het korte of lange termijn geheugen? 5. Is dementie nu te genezen? 6. Is dementie erfelijk? 7. Kun je dementie voorkomen? 8. Is vergeetachtigheid het zelfde als dementie? 9. Wat is de oorzaak van dementie? 10. klopt het dat 10% van de 65 plussers last heeft van dementie? [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier] 8

9 Verschillen en ontstaan van dementie. Wat is het verschil tussen dementie en alzheimer? Dementie dat is een syndroom (aandoening). Het is een verzamelnaam voor verschillende verschijnselen zoals geheugenverlies, problemen met oriëntatie, gedrag en/of taal. Men spreekt van dementie als de verschijnselen veroorzaakt worden door een ziekte die de hersenen aantast. Een voorbeeld van zo n ziekte is alzheimer. Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Ongeveer 70% van de mensen met dementie heeft de ziekte van alzheimer. Bij deze ziekte kunnen de hersencellen steeds minder contact met elkaar maken en met de zenuwcellen die de informatie naar een van de hersencellen doorgeven. Steeds meer hersencellen verschrompelen, waardoor ze niet meer goed kunnen functioneren. Het midden stadium, het stadium met matige tot ernstige dementie duurt ongeveer 4 jaar. In deze fase heeft de dementerende hulp nodig bij de dagelijkse handelingen, problemen met organiseren van geldzaken, belangrijke actuele gebeurtenissen kunnen niet meer worden benoemd, ook hebben ze vaak een verstoord slaap-waakpatroon, worden ze incontinentie en verwaarlozen ze zichzelf. Het laatste stadium met zeer ernstige dementie duurt ongeveer 6 tot 9 jaar. De kenmerken die erbij komen in deze fase zijn dat de spraak verslechterd, er ontstaan problemen met zelfstandig lopen en zitten en ook de reflexen veranderen. Dementie bestaat uit 4 fasen. Het voorstadium, beginstadium, midden stadium, laatste stadium. In elk stadium komen er een aantal symptomen bij. Het voorstadium ook wel het niet pluis gevoel genoemd, duurt ongeveer 2 tot 3 jaar. De symptomen van deze fase zijn: vergeten van namen of woorden, vermogen tot plannen neemt af, verminderd initiatief en interesse. Het beginstadium duurt ongeveer 2 jaar. De symptomen van deze fase zijn dat het organiseren en plannen niet meer lukt, het geheugen gaat verder achteruit, het gedrag en karakter kunnen veranderen en het vermogen tot beoordelen en het inschatten neemt af. Ontstaan van dementie. De normale hersenen zijn nog mooi glad. De hersenen van een ouder persoon met dementie heeft diepe groeven. Dat komt doordat er neuronen en zenuwcellen afsterven en door atrofie van de zenuwcellen. Dat betekent dat de zenuwcellen kleine worden maar er vindt nog wel stofwisseling plaats. 9

10 Verdriet, Pijn in het hart Zien kun je het niet Voelen, is waar het om gaat Gert-Jan Tooren Hij was een gerespecteerd man Had een eigen winkel Ooit gediend in de oorlog in Afghanistan Hij was getraumatiseerd door het gerinkel Nu is hij oud Zijn vrouw stond altijd aan zijn zij Het is dementie Ze zeggen dat het wel went Maar wanneer is dat Dian Niestijl Hij heeft steeds vaker last van een blackout En dat merkten wij Nu zit hij in een kamer met kleine ramen Hij herkent de gezichten wel Maar herinnert zich geen namen Het gaat allemaal veel te snel Hij zou wel willen schreeuwen Van de eenzaamheid en pijn Het einde is zijn troost Dan zal alles over zijn Dian Niestijl 10

11 Bedreigende ik Dementie is te verdelen in vier fases. De eerste fase word ook wel het bedreigende ik genoemd. Dit houdt in dat de persoon in kwestie vergeetachtig word en dit probeert te verbergen. Hierdoor kunnen ze erg angstig, verdrietig en boos worden. Wat je in dit geval niet moet doen is diegene de hele tijd corrigeren. Dit zorgt voor nog meer onzekerheid. In deze fase hebben ouderen behoefte aan mensen die hen zonder te kleineren of corrigeren, helpen zichzelf te handhaven/ staande te houden. Verdwaalde ik De tweede fase ook wel het verdwaalde ik. Hierbij neemt de vergeetachtigheid toe. Ze kunnen niet meer op woorden komen of ze gaan ze verkeert gebruiken. Mensen weten niet meer hoe oud ze zijn, waar ze zijn of wie iemand is. Ook kunnen ze het besef van tijd kwijt raken. Ze raken verdwaald in hun eigen leven, doordat ze deze dingen gaan vergeten. In deze fase kun je gebruik maken van validation dit houd in dat je meegaat in de gedachte van de dementerende en dit als de realiteit beschouwen. Relatie- en oriëntatie benadering hierbij zorgt de omgeving voor genoeg informatie zorgt over tijd, plaats en persoon. Verborgen ik De derde fase heet het verborgen ik. In deze fase trekt de dementerende persoon zich verder terug in zijn of haar innerlijke wereld. Dan zijn ze schijnbaar in zichzelf verzonken of ze lopen doelloos en schuifelend rond. Regelmatig zie je dat bepaalde bewegingen steeds worden herhaald. Een vrouw kan continu bezig zijn haar rok op te rollen of een servet te vouwen. Anderen slaan in ritmes op tafel of stampen op de grond. In sommige gevallen is het een reactie op onder prikkeling, een manier om te laten weten dat er behoefte is aan contact. Terwijl het soms ook een reactie kan zijn op over prikkeling. Vaak is dit voor mensen onbegrijpelijk contact en dan ontstaat de neiging deze dementerende persoon met rust te laten waardoor hij of zij verder wegzakt in een sociaal isolement. Ouderen in deze fase nemen niet snel zelf initiatief tot contact, maar heeft het nodig dit van de omgeving te krijgen. De beste benaderingswijze die hierbij past is zintuigactivering dit houd in dat je gebruik maakt van de zintuigelijke waarnemingen die deze persoon heeft met name de tast Verzonken ik Wanneer ouderen geen reacties meer geven, de ogen gesloten houdt, in elkaar gedoken ligt of zit is er bijna geen contact meer te krijgen. Dit komt omdat de ouder steeds meer is verzonken in zichzelf. Echter blijven ze wel gevoelig voor zintuigelijke prikkels en emoties waardoor het belangrijk is om dit te stimuleren door bijvoorbeeld te smoezelen. Dit is een zintuigen activerende en prettige gewaarwording oproepen bij deze mensen. Je kunt denken aan, geliefde muziek draaien, een lekker warm bad of massages. In deze fase contact leggen is dus erg moeilijk. En de reactie is meestal minimaal. Een beweging, een zucht of het knipperen met ogen is zo n reactie. Deze fase is vooral voor mensen in de directe omgeving heel moeilijk omdat de persoon van wie ze hielden is verdwenen. [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier] 11

12 Onze klas heeft vandaag geluisterd naar een presentatie over dementie geluisterd. Hij werd gegeven door Alie was bijna afgestudeerd psycholoog en kees. Ze gaan vertellen hoe we het beste om kunnen gaan met dementie. In Nederland zijn zo n duizend mensen die dementerend zijn. Er zijn zo n 3 miljoen mensen die dagelijks te maken krijgen met dementie. het is iets onder ouderdom. Hij zei dat onder ons 1 op de 5 kans hebben op dementie. Hij lied ons een dia met percentages zien over hoeveel kans je hebt op dementie heeft op volgorde van leeftijd. Het is een ouderdom s verschijnsel en is ongeneselijk. Hij lied ons een foto zien waarvan de vrouw er normaal uit ziet maar ze heeft dementie, haar man woont nog bij haar en is mantelzorger. Het hele proces begint in de hersenen. Ook zei hij dat de hersenen alles regelen. In de hersenen zitten zo n 100 miljard neuronen (hersencellen). Mensen die half verlamt zijn voelen die prikkels niet als je bijvoorbeeld water op je been komt voel je dat niet omdat er geen verbinding is tussen het been en de hersenen. Hij lied een voorbeeld zien van een hersen met licht puntjes, die worden opgevangen door de hersenen en gaan continu heen en weer. De hersenen zijn dus eigenlijk een soort printplaat die in de computer zit. Hij lied ons de delen van de hersenen zien, de lichtstralen die wij zien gaan eerst naar achter in de hersenen en dan naar het denken, dus dat je weet wat het is. Hij legde uit dat de stemming van jezelf ook heel erg meespeelt met wat je ziet, hoort en ervaart. Hij legde een link aan de reclame van maggi: een beetje van jezelf en een beetje van maggi. Dus een beetje van wat je zelf doet en een beetje van wat je ziet of hoort. Ook het doorvertel spelletje, hij zei dat als het klaar is er bijna altijd iets anders uit komt dat komt ook door wat jijzelf denkt. Hersenen zijn zeer gevoelig voor een gebrek aan zuurstof, daardoor moeten de bloed vaten in de hersenen heel goed intact blijven! Er moeten dus geen kalk afzetting in zitten of gevaarlijke eiwitten. Hij lied het verschil zien tussen gezonde hersenen, alzheimer en een ernstige vorm van alzheimer. Als er iets aan de hersenen is kan het dus zijn dat het beweging s apparaat verstoort word, bijvoorbeeld bij Parkinson. Het communiceren van de hersen delen worden dat verstoort. Dementie komt niet direct voor. Bij het ouder worden nemen bepaalde functies af. Bij een delier heb je een tijdelijke verwardheid. [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier] 12

13 Vormen van dementie: 70% heeft alzheimer, 16% vasculaire dementie komt door aangetaste bloedvaten, 14% lewy body dementie is een andere soort van alzheimer, FTD 5% is aangetaste spraak. Bij normale veroudering moet je het verschil blijven zien tussen vergeetachtigheid en geheugenverlies. Vergeetachtigheid is gewoon iets vergeten wat later weer terug komt, je praat pas over geheugenverlies als je dingen echt niet weet dus dat het echt helemaal uit het geheugen is. Echte uitingen van dementie zijn bijvoorbeeld: vergeten van wat er net is gebeurt (oudere mensen weten vaak alles nog van hun jeugd maar niet van wat er vorige week is gebeurt.), oriëntatie verlies (mensen weten niet waar ze zijn en kunnen niet alleen de straat op), stemmingsverlies bijvoorbeeld van boos naar in een keer blij. En zo zijn er nog veel meer verschijnselen. Hij lied ons een test doen over de foto die we zagen, hij vroeg of het daar zomer of winter was, we hadden hem goed. Hoe ga je nou om met dementie. Alzheimer Nederland wil graag meer mantelzorgers voor dementerenden. Dementerenden weten soms zelfs niet meer waar hun eigen toilet is in hun eigen huis. Je moet veiligheid bieden en aardig blijven tegen dementerenden ook moet je rustig praten en niet te moeilijke vragen stellen. Soms is de vraag: wilt u een kop koffie of thee? Soms al te moeilijk is. Je moet altijd kijken of wat je zegt begrepen word en oogcontact houden. Op de zelfde ooghoogte zitten is ook belangrijk voor de vertrouwdheid. Je moet meegaan met de verhalen van de mensen. Je moet het zo makkelijk mogelijk maken voor de dementerenden. Hij zei dat de dementerenden het zo lang mogelijk ontkennen, ontkennen dat dingen fout gaan bijvoorbeeld slingeren op de weg. Mensen willen de dementerenden zo lang mogelijk thuis houden tot dat het echt niet meer kan. Genezing van dementie is niet mogelijk maar het kan wel vertraagt worden, door dat de bloeddruk niet te hoog wordt, door veel te bewegen en gezond te eten, en hersenactiviteit te stimuleren bijvoorbeeld kennis opdoen en lezen. Ook vertelde hij nog wat dingen over alzheimer Nederland. Onze klas vond het een hele interessante presentatie en we hebben er denk ik erg veel aan gehad. 13

14 antwoorden van opdracht 1 1. B, C en D 2. A 3. B, C 4. D 5. A 6. D 7. B en D 8. C 9. B en D 10. C en D Antwoorden van de quiz op bladzijde 8 1. Desoriëntatie 2. Korsakov komt door drank en alzheimer word genetisch bepaalt en door een schedeltrauma 3. Zintuigen stimuleren 4. Kort termijn geheugen 5. Nee, nog niet maar kan wel worden uitgesteld 6. Het wordt bij een kleine percentage veroorzaakt door erfelijke factoren 7. Nee niet 100% 8. Vergeetachtigheid kan veel oorzaken hebben, dementie verschilt erg met vergeten 9. Uitlopers worden korter en verdwijnen zelfs daardoor communiceren zenuwcellen niet goed meer 10. Ja 14

15 Bronnen php#.vvvdl_mltiu Gastlessen - Wikiwijs themaweek dementie 15