In dit tijdschrift leer je meer over dementie

Transcriptie

1 Dementie en meer In dit tijdschrift leer je meer over dementie

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE 2 DEMENTIE EN ALZHEIMER 4 WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DEMENTIE EN ALZHEIMER 4 ALZHEIMER IS DE BEKENDSTE VORM VAN DEMENTIE? 4 DEMENTIE IS EEN VERZAMELNAAM 4 WELKE FASEN ZIJN ER IN DEMENTIE? EN WELKE VERSCHIJNSELEN HEB JE? 4 DE EERSTE FASE GEHEUGENVERLIES 4 DE TWEEDE FASE: GEESTELIJKE INVALIDITEIT. 5 DE DERDE FASE: VOLLEDIGE AFHANKELIJKHEID. 5 WAT ZIJN DE VERSCHILLENDE VERSCHIJNSELEN BIJ DE DRIE FASEN? 6 DE VERSCHIJNSELEN BIJ FASE 1 GEHEUGENVERLIES: 6 DE VERSCHIJNSELEN BIJ FASE 2 GEESTELIJKE INVALIDITEIT: 6 DE VERSCHIJNSELEN BIJ FASE 3 VOLLEDIGE AFHANKELIJKHEID: 6 HERSENEN VAN EEN GEZOND PERSOON EN VAN EEN DEMENTERENDE ZORGVRAGER: 7 EEN GEDICHT OVER DEMENTIE 8 STAPPEN ONDERNEMEN 9 WELKE STAPPEN WORDEN ER ONDERNOMEN VOORDAT EEN DEMENTERENDE ZORGVRAGER WORDT OPGENOMEN IN EEN VERPLEEGHUIS. WAT IS HET DOEL VAN DEZE WET? 9 WELKE WET IS ER ALS JE WORDT OPGENOMEN IN EEN VERPLEEGHUIS VOOR DEMENTERENDE? 9 WAT IS HET DOEL VAN DEZE WET? 9 BENADERINGSWIJZE 10 WELKE BENADERINGSWIJZEN ZIJN ER? BESCHRIJF VOOR ELKE FASE VAN DEMENTIE 1 BENADERINGSWIJZE 10 FASE 1: GEHEUGENVERLIES 10 FASE 2: GEESTELIJKE INVALIDITEIT 10 FASE 3: VOLLEDIGE AFHANKELIJKHEID 10 WOORDWEB 11

3 VERHAAL JAN PRONK 12 DISCUSSIE VERHAAL MENEER PRONK 12 DE PERSOON MET DEMENTIE: 12 DE PARTNER VAN IEMAND MET DEMENTIE: 12 DE VERZORGENDE 12 CONCLUSIE: 13 QUIZ 14 Wist je dat? 1 op de 5 mensen boven de 65 jaar krijgt dementie 3

4 Dementie en alzheimer Jong of oud, iedereen vergeet weleens wat. Als je ouder wordt, gaat het geheugen anders werken, waardoor het vaker gebeurt dat je iets vergeet. Dat is heel gewoon. Maar wanneer is het dat niet? Kan het dementie zijn? En wat als je te maken krijgt met een zorgvrager die dementie heeft? In dit tijdschrift kunt u meer vinden over de gevolgen die dementie heeft voor uw zorgvrager en over het omgaan met een zorgvrager met dementie. We zetten alles over dementie voor u op een rij. Wat is het verschil tussen dementie en alzheimer De ziekte van alzheimer is een van de vele vormen van dementie. De oorsprong van deze ziekte ligt in de hersenen. De klachten ontstaan omdat de hersenen (door verschillende oorzaken) niet meer naar behoren functioneren. Alzheimer is de bekendste vorm van dementie? Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Meer dan twee derde van alle mensen met een dementie lijdt aan alzheimer. Daardoor denken veel mensen dat dementie en de ziekte van alzheimer precies hetzelfde zijn. Maar dat is niet het geval. Dementie is een verzamelnaam Dementie is een verzamelnaam voor een aantal symptomen van verschillende ziektes. Deze vormen van dementie, waarvan alzheimer de bekendste is, kunnen de verschillende oorzaken en symptomen hebben. Voor elke vorm van dementie geldt dat de aandoening progressief is en het ziekteverloop onomkeerbaar. Welke fasen zijn er in dementie? En welke verschijnselen heb je? De eerste fase Geheugenverlies: In het beginstadium van de ziekte van alzheimer zijn de effecten nog niet duidelijk waarneembaar. Uiteindelijk functioneert het korter termijn geheugen niet goed meer. In dit stadium, ook wel de preklinische fase genoemd, zijn de effecten van de ziekte nog niet duidelijk merkbaar. Omdat de ziekte zich kan openbaren in verschillende delen van de hersenen verschillen de eerste verschijnselen van de ziekte van alzheimer per persoon. Kenmerken van de eerste fase zijn:

5 o Vergeetachtigheid o Desoriëntatie o Verandering van persoonlijkheid o Vermindering van reactievermogen De tweede fase: Geestelijke invaliditeit. In deze fase is het duidelijk dat de patiënt belemmeringen ondervindt in het dagelijks leven door geestelijke invaliditeit. Het kortermijngeheugen functioneert niet goed meer., terwijl herinneringen uit een ver verleden vaak helder voor ogen staan. Zo vergeten patiënten data, de tijd of het seizoen. Daarnaast krijgen zij te maken met verminderde controle over emoties en ondervinden patiënten moeite met het herkennen van familieleden en vrienden. Deze fase kan voor de directe omgeving van de alzheimerpatiënt bijzonder confronterend zijn. De patiënt verliest zijn zelfstandigheid en heeft steeds meer hulp nodig. Bijvoorbeeld bij het aankleden of het onder de douche gaan. Daarnaast kan er sprake zijn van toenemende ongeïnteresseerdheid, oftewel apathie (gebrek aan emotie, motivatie of enthousiasme). Hallucinaties, dwangstoornissen en obsessief gedrag gaan mogelijk tot het ziektebeeld behoren. Soms helpt medicatie bij het verminderen van deze problemen. De derde fase: volledige afhankelijkheid. Dit is de laatste en ook de meeste heftige fase. Motorische vaardigheden verslechteren. De patiënt kan eigenlijk niets meer zelfstandig doen en heeft 24 uur per dag zorg nodig. Omdat de hersenactiviteit is ontwricht is de patiënt vatbaar voor een beroerte, longontsteking of een andere infectie. De ziekte heeft de patiënt de essentie van het leven ontnomen.

6 Wat zijn de verschillende verschijnselen bij de drie fasen? De verschijnselen bij fase 1 geheugenverlies: o De zorgvrager kan wantrouwig en achterdochtig worden. o De zorgvrager kan lusteloos en minder levendig worden. o Kan problemen krijgen met het vinden van woorden. o Kan aarzelend worden, en schrikachtig worden. o Kan zich niet meer zo goed kan aanpassen aan veranderingen. o Kan niet meer zo goed beslissingen nemen of een planning maken. o Kan minder snel ingewikkelde gedachten gangen begrijpt. o Kan meer op zichzelf geconcentreerd zijn en minder rekening houden met anderen en andermans gevoelens. o Kan details van pas gebeurde voorvallen sneller vergeten. o Kan zich vaker gaan herhalen, of zijn of haar eigen gedachtenlijn vergeten. De verschijnselen bij fase 2 geestelijke invaliditeit: o Heeft veel hulp en toezicht nodig bij dagelijkse bezigheden. o Kan bepaalde handelingen in het dagelijks leven niet meer kan doen. o Kan taalproblemen krijgen, onder meer met lezen en het voeren van een gesprek. o Heeft moeite heeft met het herkennen en gebruiken van voorwerpen o Kan recente gebeurtenissen snel vergeten (het geheugen van het verre verleden lijkt doorgaans beter te zijn, maar sommige details kunnen vergeten of verwisseld worden). o Kan verward raakt in tijd en plaats. Bijvoorbeeld door te gaan winkelen midden in de nacht, het toilet niet meer vindt en in een hoekje gaat plassen. o Kan snel verdwaalt raken als hij of zij zich buiten bekend gebied bevindt. o Kan namen van vrienden en familie vergeten, of van familie leden door elkaar halen. o Kan zich ongepast gedraagt, door bijvoorbeeld in pyjama naar buiten te gaan. o Kan dingen zien en horen die er niet zijn. o Kan vaak dingen herhalen. o Kan zich thuis veiliger voelen en mensen bezoeken vermijden. De verschijnselen bij fase 3 volledige afhankelijkheid: o Kan de weg om zich heen niet meer kan vinden. o Kan zich zelfs na enkele minuten niet meer kan herinneren dat hij of zij bijvoorbeeld juist heeft gegeten. o Kan voortdurend een of meer zinnen of geluiden herhalen. o Kan urine en/of ontlasting niet meer op kan houden (incontinentie). o Kan geen blijk geven van herkenning van familieleden of vrienden. o Kan hulp en toezicht nodig hebben met eten, wassen, baden, het toilet gebruiken en aan- en uitkleden. o Kan ongepast zijn/haar kleren uit doen, door verlies van schaamtegevoel. o Kan alledaagse voorwerpen niet meer herkennen.

7 o Kan moeilijk begrijpen wat er gezegd wordt en wartaal uitslaat. o 's nachts slecht kan slapen en overdag suf is. o Kan rusteloos zijn, bijvoorbeeld door op zoek te zijn naar een familielid dat allang gestorven is of naar een klein kind dat allang volwassen is. o Kan agressief zijn, vooral als hij of zij zich bedreigd of opgesloten voelt. o Kan moeite hebben met lopen, en misschien uiteindelijk een rolstoel nodig heeft. Hersenen van een gezond persoon en van een dementerende zorgvrager: Het verschil tussen gezonde hersenen en alzheimerhersenen is aanzienlijk. Veranderingen als inkrimping van het hersenweefsel zijn van grote invloed op het functioneren van de hersenen. In de beginfase van de ziekte van Alzheimer neemt het kortetermijngeheugen langzaam af. De cellen in de hippocampus, een onderdeel van het limbisch systeem, functioneren niet goed meer. Ook de mogelijkheid om volgens routine te handelen neemt af. Zodra de ziekte van Alzheimer zich verspreidt in de buitenkant van de hersenen, oftewel de hersenschors, gaan het inzicht en de taalfuncties achteruit. Daarnaast ontstaat er kans op emotionele uitbarstingen. In de meest ernstige fase van de ziekte van Alzheimer is er sprake van een totale inkrimping van het hersenweefsel. De normaal goed ontwikkelde plooien aan de buitenkant van de hersenen zijn zichtbaar dieper. Daarnaast zijn de hersenkamers, oftewel de ruimtes in de hersenen, aanzienlijk vergroot. Ook de windingen in de hersenen, die het hersenvocht bevatten, zijn gekrompen.

8 Een gedicht over dementie E INDELOOS SCHRIL Ze wil mij iets vertellen, ze is weer een kind, en verdwaalt in haar verward verhaal. Ik luister aandachtig en antwoord haar maar soms komt weer die pijn, een enkele maal. Zie haar ineens weer even zoals ze vroeger was, dan loopt mijn aandacht weg en val ik stil. Voel het verdriet om alles dat nu verloren is en zie ik het verschil met toen zo eindeloos schril. Verlang weer hevig naar die tijd zo onwerkelijk ver en tracht mij tevergeefs terug te wanen. Ik rouw weer om de vrouw die ik verloren ben en niet zichtbaar, huil ik even zonder tranen. Ruud Grootveld

9 Stappen ondernemen Welke stappen worden er ondernomen voordat een dementerende zorgvrager wordt opgenomen in een verpleeghuis. Wat is het doel van deze wet? Voordat je wordt opgenomen in een verpleeghuis moet er een aanvraag worden ingediend. Dit wordt gedaan bij het Centrum Indicatie instelling Zorg (CIZ). Degene die dementie heeft wordt van tevoren geïnformeerd over de opname en kan zich hier bezwaar tegen maken. Dit gebeurt vanuit de wet Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). Er is een kans dat je bij verschillende verpleeghuizen op de wachtlijst komt te staan. Dit betekend dat je soms geen keuze hebt waar je opgenomen wordt. Daarnaast betekent dit dat degene met dementie vaak direct moet worden opgenomen zodra er een plaats vrijkomt zonder dat men zich daarop kan voorbereiden. Voor veel mantelzorgers is het een moeilijke beslissing als de dementerende wordt opgenomen in een verpleeghuis. Dit zien ze vaak als een definitieve scheiding. Welke wet is er als je wordt opgenomen in een verpleeghuis voor dementerende? De wet Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). Wat is het doel van deze wet? De wet BOPZ beschermt de rechten van cliënten die te maken krijgen met dwang in de zorg.

10 Benaderingswijze Welke benaderingswijzen zijn er? Beschrijf voor elke fase van dementie 1 benaderingswijze Fase 1: Geheugenverlies Benadering: Vermijd het spreken over gevoelens Ga niet in discussie Houd werkelijkheid en fantasie gescheiden van elkaar Gebruik begrippen als: wie, wat, waar en wanneer Herhaal in grote lijnen waar het gesprek over gaat Fase 2: Geestelijke invaliditeit Benadering: Lichamelijk contact is mogelijk Zorg voor direct oogcontact Praat duidelijk Stel vragen over vroeger Ga mee in hun herinnering Fase 3: Volledige afhankelijkheid Benadering: Non verbale communicatie Doe mee met de bewegingen van de zorgvrager Houdt oogcontact Toon dezelfde emotie

11 Woordweb Door elkaar halen Vergeetachtig Alles kwijt Ziekte De weg kwijt Jong Dementie Oud Gevaarlijk Herhalen Herkenning In de war Incontinent

12 Verhaal Jan Pronk Oud-minister Jan Pronk vertelt over zijn moeder die was overleden aan de ziekte Alzheimer. Hij verzorgde haar moeder thuis, totdat ze in het laatste jaar van haar leven werd opgenomen in een verzorgingshuis. Op een dag toen hij op bezoek was bij zijn ouders herkende zijn moeder hem niet meer. Meneer Pronk kreeg ook hulp van de thuiszorg. Even later bezocht zijn moeder vijf dagen in de week een dagbehandeling. De vader van meneer Pronk zorgde ook veel voor zijn vrouw met taken als: wassen, aankleden, eten geven en helpen bij naar het toilet gaan. Op een dag was het zelfs zo erg dat de moeder van meneer Pronk s nachts verward over straat liep in Scheveningen. In het eindstadium van haar leven herkende meneer Pronk haar moeder nauwelijks meer, doordat hij haar al anderhalf jaar zo kende had hij minder verdriet om het verlies van zijn moeder. Hij zag de strijd bij zijn moeder dat ze de ziekte wel herkende, maar ze kon niet op een normale manier communiceren. Ze gaf wel bepaalde antwoorden op vragen, waardoor het leek dat ze niet alles was vergeten/dat ze het wel had begrepen. Discussie verhaal meneer Pronk De persoon met dementie: We zijn het er met z n allen over eens dat de persoon met dementie zich heel akelig moet voelen, omdat ze de ziekte niet in handen heeft. Ze wilt wel reageren op vragen van meneer Pronk, maar dit kan ze niet zo goed meer, omdat ze niet zo goed meer dingen van vroeger kan herinneren. De partner van iemand met dementie: We denken dat vader van meneer Pronk het wel vervelend vindt dat zijn vrouw aan de ziekte Alzheimer lijdt. Hoewel hij met veel liefde voor haar zorgt denken we dat hij diep van binnen wel zich zorgen maakt over zijn vrouw en dat hij er zelf ook onder lijdt. De verzorgende We weten uit het verhaal van meneer Pronk dat we hebben gelezen dat hij het wel vervelend vindt dat zijn moeder aan de ziekte Alzheimer lijdt. We zijn het erover eens dat hij goed voor zijn moeder heeft gezorgd. Wel verschillen we van mening dat hij meer voor zijn moeder kon zorgen.

13 Conclusie: We vinden het vervelend voor de familie die hun moeder/partner verliezen aan de ziekte Alzheimer. We vinden dat de familie goed omging met het verzorgen van de moeder van meneer Pronk. Wist je dat? Er 50 soorten dementie zijn.

14 Quiz Kruis het juiste antwoord aan. Vraag1: Hoeveel % met de ziekte van alzheimer is jonger dan 65 jaar? o 5% o 10% o 15% Vraag 2: Hoeveel boven de 65 jaar krijgen alzheimer? o 1 op de 5 o 1 op de 7 o 1 op de 8 Vraag 3: Hoeveel soorten dementie zijn er? o 25 o 50 o 75 Vraag 4: Alzheimer is de meest voorkomende dementie. o Juist o Onjuist Vraag 5: Wat is de tweede fase van dementie? o Geestelijke invaliditeit o Volledige afhankelijkheid Vraag 6: In welke fase begint het geheugenverlies. o Fase 1 o Fase 2 o Fase 3

15 Vraag 7: Bij Alzheimer zijn je hersenholtes o Gekrompen o Vergroot Vraag 8: De wet BOPZ beschermt de rechten van cliënten die te maken krijgen met dwang in de zorg. o Juist o Onjuist Vraag 9: Wat moet je doen bij geheugenverlies? o Vermijd gesprekken over gevoelens o Maak direct oogcontact o Praat duidelijk Vraag 10: Waar denkt u aan als u aan dementie denkt? 1. 10% 2. 1 op de Juist 5. Geestelijke invaliditeit 6. Fase 1 7. Vergroot 8. Juist 9. Vermijd gesprekken over gevoelens 10. (Eigen antwoord)

16 Het blad dementie en meer dankt u voor het lezen. Wij hopen dat u het een leuk blad vond. Dit blad is gemakt door: Daphne Simone Floortje Marissa