KRIMP EN KANSEN VOOR DE TOEKOMST. J.J krimp en kansen. mei 2014

Transcriptie

1 1 mei 2014 KRIMP EN KANSEN VOOR DE TOEKOMST A. Vechten of verbinden Het basisonderwijs in de gemeenten het Bildt en Leeuwarderadeel wordt geconfronteerd met de gevolgen van dalende leerlingenaantallen en daardoor krimpende budgetten voor de scholen. Het wordt steeds meer een grote opgave de klappen van de krimp op te vangen. Het bestuur van VCBO het Bildt / Leeuwarderadeel (werknaam CBO G2) wordt door dalende leerlingenaantallen gedwongen na te denken en eigen antwoorden te vinden over krimp: Vragen als: Hoeveel leerlingen vinden we nodig om ons onderwijsconcept goed neer te zetten? Hoeveel groepen vinden we acceptabel om goed onderwijs te geven? Kunnen we het gewenste onderwijsconcept realiseren binnen ons budget en met minder personeel? Kunnen we nog in elk klein dorp een (christelijke) school in stand houden? De kosten van de scholen trekken een sterke wissel op de totale begroting en het wordt elk jaar moeilijker een goede balans te vinden tussen een sluitende exploitatie en voldoende voorwaarden te scheppen voor kwalitatief goed onderwijs. Samenwerking tussen het openbaar en christelijk onderwijs zal in de toekomst vooral in de kleinere dorpen steeds meer een rol gaan spelen. De afgelopen jaren maakt het christelijk onderwijs in de gemeenten het Bildt en Leeuwarderadeel een proces door van bezinning, onderzoek en ervaring opdoen met het samenwerken met het openbaar onderwijs, waarbij recht gedaan wordt aan vertrouwen, respect en een ieders identiteit. B. Relevante ontwikkelingen Verschillende onderwerpen spelen op dit moment specifiek voor CBO G2 en Onderwijsgroep Fier. Het gaat om: Krimp De demografische ontwikkeling die al jaren aan de gang is: de krimp van de bevolkingsomvang, vooral in plattelandsgebieden zet komende jaren sterk door. Het Bildt en Leeuwarderadeel behoren tot deze gebieden, en vooral in de kleine dorpen zijn de prognoses voor het aantal leerlingen de komende jaren sterk dalende. Samenwerking in de regio 1

2 2 Afgelopen jaren zijn er steeds meer schoolbesturen in een zoektocht naar verschillende vormen van samenwerking, waaronder een fusie. Natuurlijk bieden de huidige samenwerkingen mogelijkheden, maar stevige samenwerking in de dagelijkse praktijk is wenselijk. Om over deze samenwerking te spreken hebben G2 en Fier elkaar opgezocht. Samenwerkingsscholen en identiteit CBO G2 en Onderwijsgroep Fier werken, via de constructie van de informele samenwerkingsscholen (Froubuurt, Oude Bildtzijl) samen. Zowel de ouders en dorpsbewoners als betrokken teams zagen dat het dorp meest gebaat waren om naar één school te werken. Toekomstperspectief, minder kwetsbare onderwijskwaliteit in een sociaal-zwakke regio, omgang met meer leeftijdsgenoten, minder combinatiegroepen en de sociale betekenis van de school in het dorp zijn hiervoor de belangrijke ingrediënten. Ondanks dat de verantwoordelijkheid voor het vormen van een informele samenwerkingsschool een puzzel is van twee of meer scholen speelt dit onderwerp zeker ook op bestuursniveau. Het vormgeven van de christelijke en openbare identiteit binnen dorpsscholen is een uitdagend onderwerp. Met name de consequenties voor het overgaan naar een ander bestuur verdienen aandacht. Op dit moment wordt hiervoor gewerkt met een tijdelijke detachering voor het personeel, maar op de langere termijn is dat geen goede oplossing. (zie blz. 6 : J. Conclusies en afspraken) C. Krimp en Kans Uit de leerlingenaantallen van de laatste jaren blijkt dat de krimp van het aantal leerlingen bij de scholen van CBO G2 behoorlijk heeft plaatsgevonden en de prognoses wijzen uit dat de krimp zal doorzetten. Leerlingenaantal per 1 oktober De Slotschool, St.- Annapar De Wizebeam, Minnertsga De Koppel, St.-Jacobiparochie De Barte, Vrouwenparochie 72 De Noordster, Nij Altoenae De Korenaar, Oude Bildtzijl Totaal het Bildt De Sprankel, Stiens De Foarikker, Britsum Totaal Leeuwarderadeel Totaal CBO G Elk kind minder is een inkomstenderving van gemiddeld euro. Wij hebben de laatste vijf jaren zo n 100 leerlingen minder op onze scholen gekregen. We praten dan over een half miljoen euro aan minder inkomsten. Ook de prognose voor de komende vijf jaar zijn niet gunstig.(zie overzicht hierboven) Krimp heeft weliswaar een negatieve klank, maar biedt ook kansen. Het zet aan tot samenwerking en nodigt besturen uit om out of the box te denken. We denken dan aan integrale kindcentra, waarin basisscholen samenwerken met een peuterzaal, kinderopvang, buitenschoolse opvang en welzijnsvoorzieningen. We verlaten daarmee het traditionele kokerdenken en werken met minder 2

3 3 budget van het rijk en gemeente samen om aan de huidige aanwezige maatschappelijke behoefte van ouders en kinderen te kunnen voldoen. D. Samenwerkingsscholen VCBO Het Bildt / Leeuwarderadeel (werknaam CBO G2) en Onderwijsgroep Fier hebben besloten in Vrouwenparochie en Oudebildtzijl de christelijke en openbare school samen te voegen tot een samenwerkingsschool. 1 augustus 2102 is de samenwerkingsschool in Vrouwenparochie van start gegaan en 1 augustus 2014 zal de samenwerkingsschool in Oudebildtzijl van start gaan. Beide besturen voelen zich verantwoordelijk voor het onderwijs in beide dorpen. Wettelijk moet een school onder één bestuur vallen en daarom is voor een uitruilregeling gekozen. Om mogelijk te maken dat een samenwerkingsschool onder het bevoegd gezag van CBO G2 kan gaan vallen is de doelstelling van de nieuwe vereniging in 2012 verruimd: naast christelijke scholen kunnen samenwerkingsscholen ook deel uitmaken van de vereniging. De beide besturen hebben besloten de nieuwe samenwerkingsschool in Vrouwenparochie onder Onderwijsgroep Fier en de nieuwe samenwerkingsschool in Oudebildtzijl onder de koepel van VCBO het Bildt / Leeuwarderadeel te laten vallen. Beide besturen blijven mede-verantwoordelijk voor de scholen in Vrouwenparochie en Oudebildtzijl. Op basis van vertrouwen en afspraken wordt hier invulling aan gegeven. Het mede-verantwoordelijk bestuur krijgt een toezichthoudende rol, maar dit heeft in de praktijk geen formele betekenis. Er is geen sprake van samen op gelijkwaardige wijze verantwoordelijk zijn. (zie blz. 6, J: Conclusies en afspraken) Beide besturen en het gemeentebestuur van Leeuwarderadeel hebben stappen gezet om drie scholen in Britsum (christelijke en openbaar) en Koarnjum (openbaar) samen te voegen tot één samenwerkingsschool. De intentie is er om deze school te laten starten per 1 augustus E. Samenwerkingsscholen en christelijk onderwijs Zal de krimp leiden tot verlies van christelijk onderwijs? Wat verdwijnt er als een christelijke school opgaat in een samenwerkingsschool? Welke mogelijkheden zijn er om aspecten van christelijk onderwijs te borgen in een samenwerkingsschool? Wat betekent het voor de eigenheid van VCBO het Bildt / Leeuwarderadeel als deze ook samenwerkingsscholen kent? Wat zijn de gevolgen van een fusie met Onderwijsgroep Fier voor het in stand houden van christelijke scholen? In onze krimpsituatie kunnen we verschillend reageren: Concurrentie: We gaan uit van eigen kracht en macht. Om voldoende leerlingen op school te houden vechten we voor elk kind en hopen dat de openbare school vanwege te weinig kinderen de school moet opheffen. De kans bestaat dat beide scholen door verdergaande krimp van het aantal leerlingen gesloten moeten worden en er geen enkele school meer in her dorp is. Pluriformiteit: We kunnen afspraken maken met het openbaar onderwijs en bijvoorbeeld komen tot een verdeling van de verschillende scholen over de dorpen. In dat geval blijft er in elk dorp een school: een christelijke of een openbare.. Samenwerking: We zoeken samenwerking met het openbaar onderwijs en proberen de waarde van verschillende identiteiten, culturen en tradities en bij elkaar te brengen en op een nieuwe manier vorm te geven. De insteek is om de christelijke en openbare identiteit op elke 3

4 4 samenwerkingsschool in de kleine dorpen te borgen en in de grote dorpen Stiens en St.- Annaparochie christelijke en openbare scholen te handhaven. F. Toekomst Om tot goede, evenwichtige verdeling van het openbare, christelijke en samenwerkingsscholen in de regio te komen is het noodzakelijk dat de besturen hun eigen lange-termijn-visie op dit punt helder maken. Hierbij gaat het dus om het hele voedingsgebied van VCBO het Bildt en van Onderwijsgroep Fier in Leeuwarderadeel en het Bildt. In het rapport vitale voorzieningen (23 november 2010) wordt er gesproken over een toekomstvisie huisvesting basisonderwijs het Bildt waarbij in fasen toegewerkt wordt naar samenwerkingsscholen in de kleinere dorpen. In de eerste fase ( ) gaat het om Vrouwenparochie en Oudebildtzijl en daarvan wordt de doelstelling gerealiseerd. De besturen van VCBO het Bildt / Leeuwarderadeel en Onderwijsgroep Fier waren bereid het beleid van de gemeenten te volgen door in de kleine dorpen één school te behouden Twee scholen (christelijke en openbaar) zouden dan samengevoegd worden tot één samenwerkingsschool. In het vastgestelde tijdspad is aangegeven dat Vrouwenparochie en Oudebildtzijl vóór 2015 een samenwerkingsschool hebben en tussen 2015 en 2020 St.- Jacobiparochie en Minnertsga gerealiseerd worden. Voor Sint Annaparochie zijn geen plannen om een samenwerkingsschool tot stand te brengen: het aantal leerlingen op de christelijke en openbare school zal volgens de prognoses tot 2020 rondom de 200 leerlingen schommelen. In Leeuwarderadeel zijn in Stiens geen plannen voor samenwerkingsscholen. De prognoses zijn dat de christelijke basisschool en beide openbare basisscholen komende jaren meer dan 200 leerlingen houden.. De gemeente Leeuwarderadeel en beide schoolbesturen streven ernaar, in de buitendorpen waar steeds minder leerlingen zijn, zoveel mogelijk een basisschool te laten bestaan. In Britsum / Koarnjum zijn plannen om in 2015 van drie basisscholen één samenwerkingsschool te maken. G. Vormen van bestuurlijke samenwerking Beide besturen willen een goede afweging kunnen maken welke organisatievorm zou kunnen passen bij welk vraagstuk. In alle gevallen gaat het om vormen van samenwerking met een meer of minder intensief en formeel karakter. Onderstaand model visualiseert de verschillende vormen van samenwerking in het onderwijs die op dit moment steeds meer vorm krijgen. Besparingspotentieel Maatregel op organisatie niveau: Samen organiseren en delen Maatregel op procesniveau: Samenwerking en gemeenschappelijke investering Maatregel op taakniveau: Samen projecten verdelen Samen eenmalige activiteiten Korte termijn (0,5-1 jaar) Delen IB-ers en ICTers Delen ondersteuning Innovatie en vernieuwing Samenwerking op inkoop, onderhoud, enz. Samen projecten uitvoeren Inkopen scholing Inhuur externen Middellange termijn (1-2 jaar) Volledige fusie (incl. cultuur) Samen besturen Samen managen Gezamenlijke middelen Gezamenlijk werkgeverschap Gezamenlijk beleid Samenwonen (huis en spullen) Lange termijn (2-5 jaar) Verzilvering effecten 5 4

5 5 In de vraagstukken die nu voor liggen voor CBOG2 en Onderwijsgroep Fier gaat het allereerst om gezamenlijk werkgeverschap en gezamenlijk managen. Daarnaast is ook het vraagstuk van samen besturen en de vorming van een samenwerkingsbestuur aan de orde. De primaire vraag voor Onderwijsgroep Fier en CBO G2 ligt in het organiseren van de samenwerkingsscholen. Dat betekent een samenwerking in het primaire proces. Daarnaast zijn er mogelijkheden om qua ondersteuning en administratie dingen samen te gaan oppakken. Dat betekent een samenwerking in de back-office. Omdat Onderwijs Fier en CBO G2 de ambitie hebben om 1. Samen verantwoordelijk te willen zijn voor christelijke, openbare en samenwerkingsscholen in de regio, 2. Een basisschool in de dorpen zoveel mogelijk wil behouden en 3. De onderwijskwaliteit met voldoende aantal leerlingen wil borgen. Beide organisaties kiezen voor de vorming van een samenwerkingsbestuur waarbij er gezamenlijk op zowel onderwijs en identiteit als medewerkers en middelen wordt gestuurd. Optie: een samenwerkingsbestuur is gezamenlijk verantwoordelijk voor de 3 pijlers Bijzonder Openbaar Samen Samenwerkings Bestuur Gemeenten Raad van Toezicht Ouders. H. Visie van bestuur en directie De omgeving en het onderwijs zijn de afgelopen jaren snel veranderd en zullen in de toekomst nog meer veranderen. Deze veranderingen hebben impact op onze organisatie. Vraagstukken als krimp, afnemende middelen, ontwikkelingen in het kader van passend onderwijs en bestuurlijke slagkracht van onze organisatie vragen aandacht. Het bestuur en directie vonden 2013 een passend, maar ook een noodzakelijk moment om de strategie en de toekomst van onze organisatie te (her-) ijken.op 29 en 30 augustus 2013 zijn de bestuurs- en directieleden tijdens een 24 uurs sessie in Bakkeveen aan de slag gaan met het bestaansrecht, de waarden en ambitie van de organisatie. Aan het eind van de sessie zijn er richtinggevende uitspraken geformuleerd zijn waarmee het bestuur / de directie verder kon om het beleid en strategie van onze vereniging nadere invulling te kunnen geven. Een belangrijke uitspraak is geweest dat er op korte termijn gesprekken zouden worden gevoerd met het bestuur en directie van Onderwijsgroep Fier over verdergaande samenwerking. De kwetsbaarheid van een kleine vereniging in een tijd 5

6 6 van krimp in combinatie met het gedeelde gevoel van verantwoordelijkheid voor samenwerkingsscholen spelen hierbij een belangrijke rol. Ook wil het bestuur / directie ook naburige besturen van school-verenigingen/-stichtingen bij de gesprekken betrekken Op langere termijn acht het bestuur en directie van CBO G2 een samengaan van verenigingen c.q stichtingen in het noorden van Fryslân belangrijk om zo veel mogelijk (christelijke, openbare en samenwerkings-) scholen in stand te houden I. Vervolg Er zijn inmiddels gesprekken gevoerd met logische partners in Middelseeverband. Met PCBO Ferwerderadiel is op bestuurs- en directieniveau vanaf 1998 jarenlang samengewerkt en vanaf 1 januari 2011 een coöperatie gevormd. Het bestuur besloot in 2012 een fusie met VCBO het Bildt en Leeuwarderadeel niet te willen aangaan. In februari 2014 besloot het bestuur vooralsnog zelfstandig te willen blijven en een eventuele fusie in de toekomst met PCBO Dongeradeel te willen overwegen. De besturen van PCBO Menaldumadeel en Franekeradeel zijn per 1 januari 2014 gefuseerd en hebben aangegeven de eigen organisatie de komende jaren te willen versterken en geen bestuurlijke samenwerking te zoeken. Met het bestuur van Onderwijsgroep Fier zijn tijdens dit schooljaar op bestuurs- en directieniveau diverse gesprekken geweest. Er is op 12 december 2013 tijdens een gezamenlijke bestuursvergadering een gezamenlijke notitie rondom verdere samenwerking tussen Onderwijsgroep Fier en CBO G2 en o.l.v. een extern deskundige (mevr. Paulien Huizinga) verschillende modellen besproken. J. Conclusies en afspraken Beide besturen kwamen unaniem tot de conclusie dat op termijn een fusie van besturen de meest wenselijke optie zou zijn. Om samen op gelijkwaardige wijze in beide gemeenten in de toekomst (vanaf 2018) verantwoordelijk te willen en kunnen zijn voor christelijke (3), openbare (3) en samenwerkingsscholen (5) is de oprichting van een samenwerkingsbestuur de meest voor de hand liggende werkbare vorm. In de vergadering is besloten om een nadere verkenning te houden om een samenwerkingsbestuur op te richten tussen Onderwijsgroep Fier en CBO G2. Hiervoor wordt een werkgroep worden ingericht bestaande uit leden van de algemene directie en het bestuur. Deze werkgroep zal o.a. een onderzoek doen naar: * mogelijke voor- en nadelen van een samenwerkingsbestuur versus een shared service center (SSC), * welke ervaringen er al in het land zijn als het gaat om samenwerkingsbesturen. Het bestuur zal een intentieverklaring tekenen om onderzoek te doen naar een samenwerkingsbestuur en haar visie en voornemen voorleggen aan het personeel van CBO G2 tijdens een informatie-avond op 26 mei a.s., ouders en andere belangstellenden (leden en nietleden) tijdens de informatie-avond van 3 juni a.s. en GMR leden tijdens de GMR vergadering van 17 juni a.s.. Het bestuur zal tevens het voornemen tot bestuursfusie toelichten met een tijdspad waarin ter voorbereiding de tussenliggende acties op bestuurs- en onderwijsniveau worden beschreven. 6

7 7 7