zo mooi is onze achtertuin

Transcriptie

1 zo mooi is onz achtrtuin Nm gratis m! Mt natuuragnda Vrrassing in Hollands duin Duinn als natuurlijk filtr Op avontuur in Wassrgst Kraamkamr Niuwkoop

2 d n Va rdacti BELEEF LANDGOED NIEUW LEEUWENHORST Ook in dichtbvolkt Zuid-Holland is d natuur dichtbij K om, w gaan vn friss lucht haln. Waar zulln w naar to gaan? Naar ht duingbid in Mijndl, widvoglrsrvaat D Wilck, houthakbos Wassrgst of d Niuwkoops Plassn? J staat r nit altijd bij stil, maar hir, in dit stukj Ndrland zijn w gluksvogls. Want d natuur ligt binnn handbrik n volt als onz ign achtrtuin. Duna, Natuurmonumntn, Staatsbosbhr n Zuid-Hollands Landschap zijn d ignaars van n groot dl van onz achtrtuin. Dz natuurorganisatis zt- Zuid-Holland is mt ruim 3,5 miljon inwonrs d mst dichtbvolkt provinci van Ndrland. Wat r aan rust, ruimt, natuur n cultuur is, motn w dan ook kostrn. Ht uwnoud Landgod Niuw Luwnhorst is zo n gbid. Hlpt u m? Er mot vl gburn om ht Landgod Niuw Luwnhorst in voll glori t hrstlln. D plannn zijn r. Onz mdwrkrs n vrijwilligrs zijn r klaar voor. Nu nog voldond gld inzamln om cht aan d slag t kunnn. Stun onz plannn voor dit spcial projct n kijk op: Md moglijk gmaakt door: 4 Ò tn zich idr op hun ign manir in voor d bschrming van (cultuur)landschap, flora n fauna. Z bschrmn hun gbidn nit alln mt knnis n kund maar ook mt passi. Z sluitn d trrinn nit af. Intgndl, z zttn ht tuinhk wijd opn. In dz spcial bijlag staat bschrvn wat r allmaal t ontdkkn n t blvn valt achtr d tuinhk. D journalistn di aan dz natuurbijlag mochtn mwrkn, hbbn daarvan gnotn. Ht gburt nit lk dag dat j urnlang mt n boswachtr ovr d plassn j f l b sptmbr Kunstig vrrassingn in d natuur D natuurkaart Op stap mt kindrn mhlpn Do m! Ruim 20 activit itn trkpaarddmonstrati markt Opn Monumntndag wordt op ht landgod van Kastl Kuknhof n dag vol blvnissn, mt allrli activititn: rondlidingn door GR ATIS ht kastl, go-cach routs door ht Kuknhofbosch, maar ook dmonstratis mt roofvogls, ganzn, schapn n paardn, of mhlpn in ht bos. Altijd al d handn uit d mouwn willn stkn voor d natuur? Op 8 sptmbr kan ht! Gnit ook van prachtig voorstllingn mt muzik n histori: Willm van Oranj n Spinoza komn langs. D film Buitnhuizn wordt vrtoond, n voor lifhbbrs van natuur n landschap zijn r workshops. 8 sptmbr gburt ht!.nu gocach d poortn zijn gopnd van 10 tot 17 uur ganznhodn Vrvolg agnda Op bzok bij... Op avontuur in Wassrgst 16/ Wlkom op d Niuwkoops Plassn Boswachtrs ovr hun favorit plk Kijk nou ns wat n bijzondr dir! Aan dit nummr wrktn vrdr m: Willm Buijtwg, Nadin Mussrt, Paulin Snl n Tssa d Wkkr Fotografi: Dick Hogwoning, Taco van dr Eb, foto s HDCMdia, Natuurmonumntn, Zuid-Hollands Landschap, Staatsbosbhr n Duna Natuurmonumntn is n vrniging mt mr dan ldn. Di hbbn n gzamnlijk dol: zorgn voor d natuur in Ndrland. Natuurmonumntn vrwrft n bhrt al sinds ht jaar 1905 natuurgbidn. Dit zijn r inmiddls 355 mt n gzamnlijk opprvlakt van ruim hctar. Natuurmonumntn komt op voor natuur in Ndrland n dot dat mt hart n zil. Dat is n blijft hard nodig, mnt d organisati. Voor n lfbar tokomst van mns n natuur. Zuid-Hollands Landschap Zo mooi is onz achtrtuin is n spcial uitgav van ht Lidsch Dagblad. D natuurkrant wrd in opdracht van Duna, Natuurmonumntn, Staatsbosbhr n Zuid-Hollands Landschap gmaakt. Ht blad vrschijnt op 24 april 2012 als bijlag in ht Lidsch Dagblad n op 25 april in alphn.cc. Daarnaast wordn xmplarn los vrsprid. Rgi n indrdacti: Natuurmonumntn Voor natuur n voor mnsn. Daar zt Staatsbosbhr zich voor in. In opdracht van d rijksovrhid bhrt d organisati hctar natuur.,,w kizn voor duurzaam bhr van natuur di mrdr functis vrvult. Dat btknt dat Staatsbosbhr ook aandacht hft rcrati, landschap n cultuurhistorisch waardn. D achtrban van Staatsbosbhr bstaat uit 16 miljon mnsn. In twënngntig procnt van d natuurgbidn van kunnn di trcht voor rcrati, sportn natuuractivititn. In d andr acht procnt is d natuur t kwtsbaar. Daarom zijn di gbidn nit of bprkt toganklijk. colofon Nancy Ubrt n Roza van dr Vr (spciaal@lidschdagblad.nl) Duna producrt in d duinn tussn Monstr n Katwijk drinkwatr n lvrt dat vrvolgns aan ongvr 1,2 miljon klantn. Schoon drinkwatr, rust n ruimt in d Randstad vormn d basis voor n god lvn, is d ovrtuiging van Duna, di d prachtig natuur n drinkwatrwinning al 135 jaar bschrmt. Staatsbosbhr Agnda 5 6/7 8 rondlidingn Nancy Ubrt n Roza van dr Vr 9 10/11 14/15 Voorbij ht bord Vrbodn Togang schapnhodn In ht rdactilokaal, waar dz krant is gproducrd, wrdn w nit alln blij van d mooi foto s n uitnodignd vrhaln, maar ook van d samnwrking mt onz partnrs. In ht huidig politik klimaat wordt fors bknibbld op d natuur. (Bastiaan Ragas zgt daar ovrigns ook its ovr op d volgnd bladzijd.) Ht is prijznswaardig dat j ondanks di donkr wolkn als vir natuurorganisatis tóch in staat bnt om uitrst gmo- tivrd samn t wrkn. Samn willn z graag latn z zin ho mooi n intrssant d natuur is. Op n kaart in ht hart van dz uitgav staat wlk d vir natuurorganisatis allmaal vrzorgn. Maak gbruik van hun uitnodiging n ga ns bij z op bzok. Ga wandln, fitsn, sportn of buitnkunst ontdkkn. Misschin hb j n dol nodig. Kijk dan ns in d natuuragnda di in dz krant staat. Er is zovl t don n t blvn. En dat in onz ign achtrtuin! n k ij k n v s n E Bastiaan Ragas, praktisch natuurlifhbbr Shoppn in d natuur GROEN ERFGOED vaart of n xclusiv rondliding van d duinwachtr krijgt. Duna Vormgving: Romy Schoutn Stichting ht Zuid-Hollands Landschap bhrt ruim 100 natuurgbidn mt n total opprvlakt van mr dan hctar. Ook bhrt zij ngn landgodrn (waarondr buitnplaats Brbic in Voorschotn) n mr dan 50 gbouwn, waarvan n gdlt officil monumnt is. D trrinn vormn d basis n inspiratibron voor voorlichting n blangnbhartiging voor natuur n landschap in Zuid-Holland. Dat dot d stichting al sinds

3 bastiaan ragas Als ht vn kan, trkt hij mt zijn vrouw Toosk n d kindrn n natuurgbid in.,,na twintig jaar in d stad t hbbn gwoond, fits ik tgnwoordig vanaf mijn huis zo naar d duinn. Hrlijk! D lucht di j daar opsnuift, is hl andrs dan in d stad. Maar ook wr totaal vrschillnd van d gur in ht bos. Ik bn in Liss opggroid n wt nog hl god ho hrlijk ik ht vrogr vond om naar ht Kuknhofbos t gaan. Zkr ton ik nmaal vrindinntjs had. En wandling ovr n bospad kan zo romantisch zijn.,,ik bn gk op bomn. Maar ik ga z nit staan knuffln, of zo. Ik bn gn wichlrodlopr di n dansj dot in n holahoprokj. Bgrijp m god, ik wil d mnsn di op zok gaan naar d spiritualitit in d natuur cht nit blachlijk makn. Ik bgrijp dat n boom di al hondrdn jarn op zijn plk staat n symbool kan zijn n zlfs n bron van kracht. Ik ontmot livr n boomknufflaar dan n projctontwikklaar di ht zovlst bdrijvnpark uit d grond wil stampn. Bastiaan Ragas is vooral n praktisch natuurlifhbbr, zo blijkt uit zijn vrhaal.,,ht mnsnhoofd zit vol indrukkn. Zodra j d natuur intrkt, krijg j ruimt tussn j orn. En dat bidt uitindlijk wr niuw moglijkhdn. Laatst zag ik n gron spcht. Praktisch natuurlifhbbr,,d natuur vraagt nits van j. Z is r gwoon. Durf daarvan t gnitn. Woordn van Bastiaan Ragas. Actur, zangr, producnt n schrijvr.,,d natuur gft ons zovl, daarom motn w op onz burt ook voor haar willn zorgn. D vogl staat in ons land op d rod lijst. Ik wrd gwoon gpakt door dat bstj. Di intns klur gron, di bwgingn. Ht ovrrompld m. Ik wrd r stil van. Ik kan trouwns nt zo ondr d indruk zijn van d lucht. Zkr bovn d Niuwkoops plassn kun j soms n admbnmnd schouwspl van wolkn zin. Volgns Bastiaan Ragas is ht ssntil dat r organisatis bstaan di vchtn voor ht bhoud van d natuur.,,zondr d duinn zoudn w hl wat mindr lfruimt hbbn. Als d ritlandn nit ondrhoudn wordn, vrlizn w n stuk cultuurhistori. Dat d natuur zo blangrijk voor ons is, wordt zwaar ondrschat. D afglopn zstig jaar is ons land norm vrstdlijkt. Mijn gnrati wt nit btr dan dat w in n btonnn wrld lvn. Wat dnk j wat dat mt onz kindrn dot. Mt lkaar dbattrn w hovl virkant cntimtr lfruimt n varkn nodig hft. En afschuwlijk ralitit. Natuurlijk wordt tgngas ggvn. Ik troost m mt d gdacht dat uitindlijk n kritisch massa is brikt n w ht ror omgooin. Hlaas zijn w daar nog lang nit. Strkr nog, r wordt in Dn Haag juist drastisch bzuinigd op natuurblid. Trwijl wij in één van d dichtstbvolkt landn wonn. Jarn achtrn is gwrkt aan d vrbinding van Natuurlijk gaan w ook Gwoon n kamrjuwl, di massiv bijzttafl. Ht robuust mubl is gmaakt uit één stuk hout. Van n douglasspar uit d bossn van Staatsbosbhr. Bij n natuurorganisati dnk j nit snl aan winkln. Toch wordt in d bzokrscntra of via intrnt van alls vrkocht. Van knuffls tot mubln. D rdacti van dz krant maakt haar ign slcti: Foto: Natuurmonumntn / Mark Prins. cologisch zons. En ingnius plan dat stap voor stap wordt uitgvord. Vanwg d conomisch malais wordt plots n stolp ovr dit procs gzt. Nit t bvattn. Zo onbschaafd, zo onfatsonlijk. Ovr ht vrlis van d cultuursubsidis hoor j idrn klagn. Maar dat r mt mr Ik bn gn wichlrodlopr di n dansj dot in n holahoprokj dan 70 procnt op natuur wordt bknibbld, gft ampr ruring. Ik wil mijn stm wl graag gbruikn. En god ook. Daarom bn ik ambassadur van Natuurmonumntn gwordn. Op di manir hoop ik mnsn wakkr t schuddn. En z t stimulrn om naar buitn t gaan. Naar ht bos, d duinn, d hid of d ritlandn. D vrschidnhid van ons natuurlandschap is groot. Ht wordt tijd dat idrn d natuurgbidn gaat zin als d allrmooist prtparkn van ons land. En j mag nog gratis naar binnn, ook. shoppn... Hij vil mtn op, d stor knuffl van Staatsbosbhr in d vorm van n boom. Bomn wordn ook omarmd n gzond. Daarom introducrd Staatsbosbhr d knufflboom. En nu w ht toch ovr knuffls hbbn; op d vlrmuis van Natuurmonumntn raak j vrlifd. Hl apart is ht kartonnn krukj dat Natuurmonumntn aanbidt. Ook t gbruikn als 4 5 Tkst: Nancy Ubrt nachtkastj of bijzttafltj. D Dutch Dsign Chair is van karton maar cht hl rg strk. In d wbshop van ht Zuid- Hollands Landschap is nt als bij Natuurmonumntn vl t koop. Wi gk op splltjs is mot ns kijkn naar D spllndoos mt n A3 puzzl, n mmospl, n dominospl n n lgbord voor botr, kaas n irn. En andr uitdaging is ht bouwpakkt voor n Pimplmsnstkast. Hbbn pa n mo nmaal jouw nstkast gvondn, brngn z samn 9 tot 12 jongn pr brodsl groot. Dri dcnnia duinn ht d film di in Mijndl, in ht bzokrscntrum van Duna is t zin. D film is ook op dvd vrkrijgbaar. Intrssant! Zo warn grondbrodrs rond 1980, voordat d vos zijn ntr in d duinn maakt, nog hl gwoon. Kunstig vrrassingn in Hollands duinn Op n rustig doordwks dag zi j hrtn n khoorns tussn ht loofhout van ht Hollands Duin wgschitn. Ht duingbid mt d lijstrbssn n duindoorns maar ook ht gmngd bos En jaar of tin gldn wrdn d rst boomgropn aangplant van ht Bntwoud. En niuw natuur- n rcratigbid in ht Gron Hart aan d rand van Zotrmr, omringd door tuindrsdorpn Hazrswoud, Bnthuizn n Boskoop. Ovr ruim vijftin jaar kan idrn hir zijn hart ophaln in n Staatsbosbhr hft vl mr gbidn dan alln d duinn. Bijzondr is bijvoorbld D Wilck, tussn Lidn n Alphn aan dn Rijn. Daar zijn in d wintr vl klin zwann t vindn. In gropn van soms mr dan hondrd snuwwitt vogls vrblijvn z s nachts op d plas om t rustn. Na hun vrblijf in D Wilck trkkn z voor ht brodsizon wr trug naar d arctisch tondra s langs d Barntsz n vrdr naar ht oostn. Elk klin zwaan is andrs, howl dat op ht rst gzicht nit zo lijkt. Ht patroon op d snavl is bij idr individu vrschillnd. Klin zwann zijn rond Duindamsslag in Noordwijk hft chtr mr vrrassingn dan bijzondr dirn n plantn. Totmpaln, zmrminnn n vrouwntorso s duikn op tijdns n wandling door ht gbid van Staatsbosbhr. Groind Bntwoud cht bos. Spln in ht splbos, fitsn langs ht watr n struinn tussn d grot grazrs. Dat zijn tokomstplannn. Maar ook nu is r al n hoop t zin n t don in d niuw natuur. Door rglmatig trug t krn, kun j zin ho snl ht bos stds gronr n grotr wordt. Ht Bntwoud hft n vrucht- D Wilck rustplaats voor klin zwann cht plantntrs, di zich in d wintr t god don aan ht mals Ndrlands gras. Spciaal voor d Klin zwaan (n ook voor d andr bijzondr wintrgast d smint) is D Wilck aangwzn tot Natura 2000 gbid. Half januari was ht ht drukst mt klin zwann. Er ovrnachttn ton wl 112 klin zwann tglijkrtijd op d plas. Als d laatst wintrgastn nog nt nit allmaal wr naar ht noordn zijn vrtrokkn, vrschijnn d rst widvogls alwr. Z bvindn zich rst bij d plas om aan t vttn, n partnr t vindn om vrvolgns in ht opn vld t brodn. bar bodm waardoor d mst bomn hir hard zulln groin. Kom gnitn van d vl roofvogls, d hazn di rnnn tussn ht gras n d klutn langs d watrkant. Wandln ovr ht pad of spurn door ht gras, mt j nus in d wind. Ht kan allmaal in ht Bntwoud. Tkst: Nadin Mussrt n Roza van dr Vr En wi wt komn r dit jaar wr niuw kunstwrkn bij. Staatsbosbhr hft langs d kust n uitgbrid strook natuur ondr haar bhr. Duinn mt natt vallin waar bijzondr orchidën groin maar ook bos rond Duindamsslag. In d jarn drtig wrd dit dnnnbos aangplant als wrkvrschaffing én om d vrstuiving tgn t gaan. Nu wordt ht bos langzaam maar zkr omgvormd tot n vl natuurlijkr loofbos.,,d natuur in n loofbos is intrssantr dan in n naaldbos, vrtlt boswachtr Mark Kras.,,Ondr naaldbomn groit alln maar gras, ondr loofbomn krijgn allrli struikn n plantn n kans. Loofbomn vragn nit ht hl jaar door watr zoals naaldbomn Dit najaar wordn opniuw naaldbomn wgghaald. Ht hout wordt vrkocht want Staatsbosbhr producrt ook nog stds hout.,,uitindlijk gbruikt lk Ndrlandr jaarlijks n kuub hout aan papir n bankjs. Dat oogstn w ign land, licht hij to.,,w kijkn wl hl god wlk bomn w wghaln. En mooi klimboom latn w staan n w zorgn r ook voor dat d zwind nit t vl schad kan aanrichtn. In ht najaar wordt r naast d naaldbomn nog mr ghakt in ht Staatsbosbhrgbid. In sptmbr gaan kunstnaars aan d slag tijdns Kunst in Duin, n twjaarlijks vnmnt dat in 2012 voor d drd kr wordt ghoudn. In ht Pit Florisdal (bij Duindamsslag) wordt n lading boomstammn van landgod Elswout uit Ovrvn glost waar vrschillnd kunstnaars m aan d slag gaan. D kunstnaars di d mst hrri makn mt hun motorzagn, krijgn n plkj op ht grot vld in n hok. Op d andr vldn komn d kunstnaars di hout bschildrn, rstaurrn of bsnijdn. Vl ruimt is r dit kr voor ht kindrkunstdorp waarvoor d basisscholn uit d omgving al zijn uitgnodigd om kunstwrkn t makn mt matriaal uit d natuur. Kunstnaars gaan daarovr in gsprk mt d kin- drn. Ook voor volwassnn komn r workshops.,,er is vl t don op Kunst in Duin dit jaar, vrtlt Mark Kras.,,W willn mnsn op vrschillnd manirn d natuur latn blvn. Dat kan door t sportn of t wandln, door plantjs n dirn t bkijkn maar ook door kunst t makn n t kijkn. D vorig ditis van Kunst in Duin hbbn grsultrd in mrdr kunstwrkn in d duinn. Tussn d bomn vlak bij ht Pit Florisdal staan tw totmpaln mt d titls Grd kills it all n Powr of Natur van Willm van Vugt. Tussn d naaldbomn staat d vrouwntorso Hamdryad van Lian van Tol, in ht opn duin d rïncarnati van n zmrmin van Jan Carl Kostr n langs n votpad n bankj mt totmpaal mt d titl D Ontmoting Rol van Wijlick. Dit jaar hft ht vnmnt ht thma D Vrblding mgkrgn. Of r straks nog mr kunstwrkn in d duinn komn, wt boswachtr Mark Kras nog nit. Dat hangt af of r voldond gld is.,,maar ht wordt in idr gval wl wr n prachtig vnmnt. Kunst in Duin bgint op wonsdag 29 augustus n duurt tot n mt zondag 2 sptmbr. D kunstnaars wrkn vlal van 10 tot 20 uur, alln op zondag 2 sptmbr wordt om 17 uur gstopt mt wrkn. Togang kost voor volwassnn vijf uro. Kijk voor ht complt programma op Wi wil gnitn van d kunstwrkn in d duinn kan d Kunstinduinrout lopn. En routbschrijving mt all kunstwrkn (n nog mr luk natuuropdrachtn) is t koop voor 1,50 uro bij d rstaurant D Duinrand n strandpaviljon D Zspigl, allmaal bij Duindamsslag.

4 Voorbij ht bord Vrbodn togang Duinn als natuurlijk watrfiltr Duna bouwt aan n glodniuw bzokrscntrum. Vanaf half juli kunnn bzokrs van Mijndl hir trcht voor informati ovr ht natuurgbid, d bijzondr plantn n dirn, d cultuurhistori n d watrwinning. Ht oud bzokrscntrum wordt ingricht als activititncntrum. Trwijl d natuur nog uitslaapt, wordt r dag n nacht hard gwrkt in natuurgbid Mijndl. Als bzokr mrk j daar winig van. In ht vrog voorjaar, wannr d bomn n struikn nog in d knop zittn, hoor j tijdns n wandling alln d z n d vl vogls. Maar wi god kijkt, zit wldglijk tknn van ht wrk van d duinn, want ht zijn d duinn di hir d zwar arbid vrrichtn. Watr in Mijndl: god voor d natuur n straks lkkr uit d kraan. Archiffoto: Taco van dr Eb. Langs n kaarsrcht lijn liggn door d duinn vrsprid vrschillnd puttn. Z stlln voor ht zicht nit vl voor, slchts n plastic dksl in ht zand. Maar ondr di dksl gaat r vl tchnik vrborgn. D puttn zijn ondrdl van d watrzuivringsinstallati van Duna, ht duinwatrbdrijf dat drinkwatr lvrt aan ongvr 1,2 miljon mnsn in ht wstlijk dl van Zuid-Holland. Al di litrs watr motn natuurlijk wl schoon zijn. En daar komn d duinn bij kijkn. Ht Wil j achtr dit bordj kijkn dan mot j m mt n xcursi. watr is afkomstig uit d Afgdamd Maas n wordt door lidingn d plassn in d duinn in gpompt, waar ht zuivrn bgint. Ht zand van d duinn wrkt als n grot filtr, di alls wat nit in ht watr thuis hoort ruit haalt. Via d puttn n lidingn ondr d duinn komt ht uitindlijk als schoon drinkwatr uit d kraan. En daar kun j ht natuurlijk als duinwatrbdrijf bij latn. D duinn al ht wrk latn don n daar mooi van profitrn. D mnsn van Duna nit, di zin kansn. Kansn voor ht gbid, kansn voor mnsn n ook zkr kansn voor d natuur. Ondanks dat grot dln van Mijndl vrij toganklijk zijn, staan r ook vl Vrbodn togang-bordjs door d duinn vrsprid. Di zijn in d rst plaats nrgzt om d watrwinning t bschrmn. Want kost wat kost mot Duna r voor zorgn dat r gn vrvuiling in ht drinkwatr komt. Latr blkn d bordjs ook d natuur t hlpn. Dankzij d Vrbodn togang-bordjs krgn d dirn d rust n d ruimt. En klin gron oas middn in ht dichtstbvolkt gbid van Ndrland. Mijndl bidt nu ruimt aan hondrdn rën, vossn, konijnn n n hlbol bijzondr vogls. Van d buizrd n d tornvalk, tot d boomluwrik n d nachtgaal, allmaal voln z zich thuis in d duinn. Ht gbid hft nit alln n strk aantrkkingskracht op d dirn, maar trkt jaarlijks ook duizndn bzokrs (1 miljon) di d stad willn ontvluchtn. Om lkkr t fitsn of t wandln, uit t waain op ht strand, of mt n vrrkijkr op zok t gaan naar bijzondr vogls. Mt kilomtrs aan wandl- n fitspadn zijn r moglijkhdn gnog. Om bzokrs toch d kans t bidn n kijkj t nmn voorbij d Vrbodn togang-bordjs zijn r ht hl jaar door xcursis ondr bgliding van d duinwachtrs. Natuurlifhbbrs gaan in klin gropjs d duinn in n luistrn naar d avondzang van d nachtgaal of spottn rën tussn d bomn n struikn. Langs ht pad ligt altijd wl wat moois. Ook fitsn kan prima door Mijndl. 6 7 Tkst: Paulin Snl Lkkr wandln Middn in Mijndl hft Duna dri vast wandlrouts uitgzt. Ht gaat om d blauw, gl n rod paaltjsrout. Allmaal routs waarbij vl t zin n t gnitn is. Blauw rout (lngt 3 kilomtr) Vanuit ht bzokrscntrum vort dz rout u via ht uitkijkpunt d Ablntop langs nkl infiltratiplassn. Nmt u hir vooral ns d tijd bij d voglkijkwand om t zin wlk soortn vogls r lvn rond n in ht watr. Zit u ht vrschil tussn n kuifnd n n kraknd? Of wat dacht u van d karkit? Misschin schrt r wl n buizrd ovr d plas. Dan vort d wandling u door ht Mijnbos n ht Grot Bos. Typisch duinbossn di zijn gvormd door wr n wind! Rod rout (lngt 3 kilomtr) Vanaf ht parkrtrrin Kivitsduin brngt d rout u van ht bos naar d binnnduinrand. Vanaf ht uitzichtpunt d Pik zit u Wassnaar liggn n hft u n mooi zicht op z. Langs ht Hog Pad komt u trug in ht bosrijk gdlt. Ht Grot Bos is d woonplaats van r n khoorn. Bij d oud bomn gdijn zwammn n paddnstoln volop. Vooral in d vochtig jaargtijdn kunt u z ovral tgnkomn. En judasoor zokt zijn hil op n vlir. Elfnbankjs groin op dood hout. In d holts van d grot oud bomn nstln spchtn n vlrmuizn. Gl rout (lngt 5 kilomtr) Bij ht bzokrscntrum gaat u richting z ht opn duin in. Ht duin is gvormd door zout n wind. Dat is t zin aan d klin lag struikjs n blomrijk duingraslandn. Gl walstro n stalkruid zorgn in juni n juli voor n gl n roz blomkld mt n hrlijk gur van tijm. Halvrwg d Mijndls Slag zit u aan uw rchtrhand d Libllnvalli liggn, n vochtig duinvalli. Allrli soortn orchidën, ogntroost, watrmunt n duizndguldnkruid groin r talrijk. Ook d bijzondr rugstrppad gnit van zijn lvn in dit vochtig gbid. Na n prachtig blik op d Noordz, kunt u trugwandln via d infiltratiplassn langs d Oud Slag naar bordrij Mijndl. En ook nog dit Ook ht Vissrspad loopt dwars door Mijndl. Dit pad is ondrdl van ht Lang-Afstand-Wandlpad Hok van Holland - Haarlm. D NS-rout, di vanaf ht Cntraal Station in Dn Haag bij d Kivit in Wassnaar uitkomt, loopt voor n dl ovr dzlfd padn. Van ht provincial gron ntwrk vorn ook nkl routs door Mijndl. Tkst: Paulin Snl

5 Tappn maar Duna wil dat idrn kan mgnitn van ht vrs drinkwatr uit d duinn. Ht watrbdrijf is bzig mt ht plaatsn van opnbar tapkrann. Er staat r al één in Wassnaar n hl vl in Dn Haag maar r komn r nog vl mr. Dus vul j flsj watr straks gwoon ondrwg. Gratis, god voor gzondhid n miliu maar vooral ook hl rg lkkr. Uit mt kids Springn, spurn n klimmn Spring mt j schonn door d moddr, spur vanaf d uitkijktorn naar roofvogls n bklim d 25 hkkn van ht Oudshoornpad. D Niuwkoops Plassn plus d wandlrouts r omhn bidn vl uitdagingn voor kindrn n hun oudrs. Ht bzokrscntrum in Niuwkoop is n god startpunt voor n dagj uit. Hir kun j zin wlk dirn r wonn in d Niuwkoops Plassn. Spl mt Hoor j n kaboutr? Nimand prcis ho n kaboutr ruit zit. D klin manntjs houdn zich namlijk graag vrborgn. Maar wi wt lopn z toch vaak door d duinn. Als j hl stil bnt, kun j z misschin horn. Spciaal voor d kaboutrspurdrs is door ht gbid van Staatsbosbhr n kaboutrrout uitgzt. Gmarkrd door twaalf vrolijk paaltjs mt ht watrpijl in voglparadijs d Gron Jonkr n maak zlf bslissingn alsof j n cht boswachtr bnt. Daarnaast kun j n duik nmn in d Niuwkoops Plassn. In vijf aquaria zwmmn d vissn di lvn in d slootjs rondom d Niuwkoops Plassn. Vanaf ht bzokrscntrum vrtrkt ook idr wonsdagmiddag n watrsafari. Schipprs nmn j m d plassn op. Mt schpntjs spur naar d vissn puntmutsjs n andr kaboutrspulltjs wordt n wandling van ongvr n kilomtr gmaakt. D kindrn krijgn opdrachtjs n als z aan ht ind hun opdrachtnbokj trugbrngn, krijgn z n crtificaat. D kaboutrrout bgint bij Ndrzandt aan d Langvldrslag in Noordwijk. Daar kan ook d rout, ht bokj, d puntmuts n n vrsnapring wordn ghaald. n insctn di ondr watr lvn n mt n vrrkijkr om j nk gluur j ovr d ritvldn. Misschin zi j wl n lplaar mt zijn rar snavl of n kikndif di op jacht is naar n lkkr maaltijd. Uitindlijk stap j uit op n onbwoond iland om n spurtocht t makn. Idr vakanti zijn r tal van jugdactivititn t don. Kijk daarvoor op Kom naar buitn Wat is r lkkrdr dan ravottn in d natuur. Mt takkn n hut makn, in n boom klimmn, van n hog duintop afglijdn of mt n schpntj kijkn wat voor bstjs allmaal in ht watr lvn. In d natuur hof j j als kind nooit t vrvln. Gwoon stor klrn aan n spln maar. Hongr? Picknickn op n kldj of op n van d vl bankjs in d natuur kan ovral. Alln wl j romml mnmn natuurlijk. Maar r zijn ook bijzondr routs of vnmntn. En paar tips. Ontmot d riddrs van Balij En morasbos mt daar doorhn n zstig mtr lang loopvlondr. En laarznpad dwars door d bosvakkn n n natuurbos mt opn plkkn waar gallowayrundrn grazn. Klinkt spannnd, toch? Op naar D Balij, achtr d stadsbordrij D Balijhov in Zotrmr, voor wat avontuur! In ht Splbos staat n kastl Lkkr buitn spln Op 15 sptmbr is r d Natuurfstdag van Duna. Er kan in bomn gklommn wordn n r mogn huttn wordn gbouwd. Er zijn allrli luk watrsplltjs n -profjs t don. Ook kun j knutsln, schildrn of gschminkt wordn. Kortom, n dag om nit t missn. Kijk voor mr informati op Buitn d natuurspldag is ht voor kindrn ook god tovn in d duinn. In ht hart van Mijndl in Wassnaar is van alls t blvn. Naast dat j lkkr kunt wandln, paardrijdn of fitsn, kun j ook n bzok brngn aan ht niuw intractiv bzokrscntrum. Rondom En nachtj slapn in ht bos? Dat kan op Niuw Luwnhorst in Noordwijk. s Avonds zi j vlsmuizn door d lucht schrn n j hoort d nachtvogls. Voor kamprdrs is r n mooi vldj waar j hrlijk kunt spln, nt zoals in mt daaromhn n slotgracht n houtn stadsmurn. Ontmot hir d riddrs van Balij di d poort bwakn. Kom hir vrstopprtj spln, slootj springn, klimmn, struinn of n hut bouwn. Mt d pomp in ht middn van ht plin kun j zlf d slotgracht vulln. Er zijn picknickbankjs bij ht splbossn, dus nm j botrhammn m. ht bzokrscntrum van Duna is n splwid, n watrsplplaats n n splbos waar j kunt klautrn in d bomn, huttn bouwn of vrstopprtj spln tussn d bomn. Slapn in ht bos ht bos waar vl imposant ikn n bukn staan. En zwmbad is nit maar j fitst zo naar d z. En voorwaard: j mot wl kamprbschrmr zijn (dat kan bij ht Zuid-Hollands Landschap) n n nachtj van tvorn blln ( ) dat j wilt slapn. 8 Agnda: Antointt Vonk 9 Tkst: Roza van dr Vr, Nancy Ubrt n Nadin Mussrt Jugdmuzikthatr D Splkring vort bij Landgod Huys t Warmont d klassikr Midzomrnachtsdroom op. Ht spl van d jugdig acturs wordt bglid door muzik van Flix Mndlssohn. T zin op 29 n 30 juni én op 1 juli. Ingang Hrnwg 139 in Warmond. Foto Suzann Wansink APRIL Zondag 29 april NIEUWKOOP Bldhouwn voor kindrn tussn 8 n 12 jr. Maak zlf van spkstn n kunstwrk n nm ht m naar huis. Plassn, Dorpsstraat 116, u. WOERDENSE VERLAAT Knapzakwandling (2 uur) voor ht hl gzin. Mt n gids wandln ovr ht Pitrsnpad. Vrzamln op d parkrplaats aan Uitwg 27, u. MEI Dondrdag 3 mi NIEUWKOOP Kikkrmiddag voor klutrs (4-6 jr). Mt splltjs, vrhaln n knutsln lr j alls ovr dz rar springrs. Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, n u. Zondag 6 mi NIEUWKOOP Wild Buitndag, lr ovrlvn! Vaar naar d survivalilandn n loop ht parcours dat d boswachtrs hbbn uitgzt. Rsrvrn aanbvoln! Plassn, Dorpsstraat 116, u. Vrtrk lk 20 minutn. WASSENAAR Voorjaar in d Zwart Pan Brkhid, Hotl- Rstaurant Duinoord, Wassnaarsslag 26, u. ( Vrijdag 11 mi WASSENAAR Excursi: Nachtgalnzang in Mijndl, u. ( KATWIJK Excursi: Nachtgaln in Brkhid, Zuidduinswg, Katwijk u. ( Zondag 13 mi NIEUWKOOP Modr Vrwn Vaartocht. Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, u. Wonsdag 16 mi WASSENAAR Fstlijk ingbruiknam niuw paardnstal, Valli Mijndl, u. Togang gratis. Dondrdag 17 mi (Hmlvaartsdag) Zandmotor xcursi, u. ( NIEUWKOOP Dauwpddln, sportiv natuurtocht, zlf kanoën in n Canads kano, rvaring nit nodig. Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, u. Zatrdag 18 mi NIEUWKOOP Dagtocht Niuwkoops Plassn. Vaartocht inclusif picknick, mt wandltocht op d vnmoshid n uitstapj trilvn. Plassn, Dorpsstraat 116, u. NIEUWKOOP Strrnkijkn mt dskundig gidsn op d Niuwkoops Plassn. Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, u. Vrijdag 18 mi ZOETERMEER Voglxcursi in natuurgbid D Balij. Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, uur. (xcursishaaglandn@staatsbosbhr.nl Zatrdag 19 mi WASSENAAR Excursi: Kindrn blvn d lnt in Mijndl, 9.30 u. ( BENTHUIZEN Dauwtrappn in ht Bntwoud. Parkrplaats Hoogvnswg, uur. Zondag 20 mi WASSENAAR Vrog vogls op Lntvrugd, Parkrplaats nabij rotond/katwijkswg 19, u. ( Wonsdag 23 mi WASSENAAR Excursi: Nachtgalnzang in Mijndl, u. ( Vrijdag 25 mi TEYLINGEN - Vlrmuisxcursi Ruïn van Tylingn ( Maandag 28 mi NIEUWKOOP Puur Natuurdag u. Evnmntntrrin op D Kivit mt natuurtstjs, boswachtrsprkuur, strkproductnprovrij, Knapzaktocht ovr Oudshoornpad, Natuurblvingstocht bij D Hack, lk uur n kort kanotocht vanaf Malta, Picknickn langs Pitrsnpad, vaarxcursis van n uur, kindrtocht naar gitnkamp, lzing n fotoprsntati n voglspurtocht mt tlscopn mt Gron Jonkr. JUNI Vrijdag 1 juni WASSENAAR Excursi: Nachtgalnzang in Mijndl, u. ( KATWIJK Excursi: Nachtgaln in Brkhid, Zuidduinswg, Katwijk u. ( Dondrdag 7 juni WASSENAAR Excursi: Bijzondr vogls kijkn langs d plassn in Mijndl, u. ( Vrijdag 8 juni WASSENAAR Excursi: Avond- Natuur Agnda Lkkr naar buitn. Bij mooi n slcht wr, n friss nus haln is altijd god. Wil j wat blvn, kijk dan ns in dz agnda. Zuid-Hollands Landschap, Staatsbosbhr, Natuurmonumntn n Duna organisrn allrli activititn in n ovr d natuur, voor jong n oud. Mt d boot ht watr op, mt n boswachtr d duinn of d bossn in, lkkr klussn in d natuur of haardhout haln voor d wintr. Op pagina 12 staat nog vl mr. In d natuur is altijd wat t blvn. wandling door Mijndl, u. ( Zatrdag 9 juni WASSENAAR Excursi: Zwrftocht door Mijndl, 9.00 u. ( Zondag 10 juni BENTHUIZEN Picknickn, margritn plukkn n activititn, inclusif knapzak mt lunch in kindrbomnbos. Parkrplaats Hoogvns wg, uur. ( Vrijdag 15 juni WASSENAAR Excursi: Mijndl tussn schmr n middrnacht, u. ( KATWIJK Excursi: Mns n dir in Katwijks duin. Brkhid, Zuidduinswg 1, Katwijk u. ( Zatrdag 16 juni WASSENAAR Excursi: Bloirs langs d watrkant, 9.30 u. ( Zondag 17 juni NIEUWKOOP Kanotocht op d Niuwkoops Plassn, Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, u. Half uur voor aanvang aanwzig zijn voor instructis. Ervaring nit nodig, kano aanwzig. Wonsdag 20 juni ZOETERMEER Zomrwandlxcursi door D Balij. Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, uur. (xcursishaaglandn@staatsbosbhr.nl) Vrijdag 22 juni KATWIJK Excursi: Mns n dir in ht Katwijks duin. Brkhid, Zuidduinswg 1, u. ( Zondag 24 juni WASSENAAR Opndag Kikkrvallin (normaal gslotn voor publik), Mijndl, u. ( Vrijdag 29 juni, zatrdag 30 juni, zondag 1 juli WARMOND - Midzomrnachtsdroom van William Shakspar door Jugdmuzikthatr D Splkring in Landgod Huys t Warmont. 29 juni om u., 30 juni om n 21. u. n 1 juli om u. Korting voor bschrmrs ZHL (kaartn bij contact@dsplkring.nl). Zatrdag 30 juni WASSENAAR Excursi: Grazrs in ht duin, 9.30 u. ( JULI Zondag 1 juli LEIDSCHENDAM Op zok naar vlindrs in Duivnvoords- Vnzijds Poldr. Ingang Achtrbos, uur. (xcursishaaglandn@staatsbosbhr.nl) Vrijdag 13 juli NIEUWKOOP Schmrvaarkanotocht. Pddl m mt d natuurgids, zlf kanoën in n Canads kano, rvaring nit nodig. Plassn, Dorpsstraat 116, u. AUGUSTUS Zatrdag 4 augustus NIEUWKOOP Schmrvaarkanotocht. Pddl m mt d natuurgids, zlf kanoën in n Canads kano, rvaring nit nodig. Plassn, Dorpsstraat 116, u. Zondag 5 augustus WASSENAAR Zomr in d Zwart Pan Brkhid, Hotl- Rstaurant Duinoord, Wassnaarsslag 26, u. ( Zatrdag 18 augustus WASSENAAR Excursi: Wat vligt daar in Mijndl? (Ovr vogls, vlindrs, tc.), u. ( Dondrdag 23 augustus Zandmotor xcursi, u. ( ZOETERMEER Workshop vlindrs hrknnn. Start bij Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, (xcursishaaglandn@staatsbosbhr.nl) Wonsdag 29 augustus tot n mt zondag 2 sptmbr NOORDWIJK Kunst in duin, Pit Florisdal, Randwg/Duindamsslag, u. ( SEPTEMBER Zatrdag 8 sptmbr LISSE Gron Erfgod blf j! Organisati: Stichting ht Zuidhollands Landschap, Landschapsbhr Zuid-Holland n Erfgodhuis Zuid-Holland. Dag mt liv muzik, rondlidingn, dmonstrati houtzagn, schaaphrdr, ganznhodn, stiltwandling, huifkartocht, Kuknhof. Zondag 9 sptmbr NIEUWKOOP Dagtocht Niuwkoops Plassn. Vaartocht inclusif picknick, mt wandling op vnmoshid n uitstapj trilvn. Plassn, Dorpsstraat 116, u. Zatrdag 15 sptmbr OEGSTGEEST Voglxcursi Poldrs Polgst ondr liding van n gids, mt bzok aan n uitlg ovr d historisch schpswrf Klaas Hnnwrf. ( Wonsdag 19 sptmbr ZOETERMEER- Kindrspurtocht 2012 naar paddnstoln mt gids Staatsbosbhr n zokkaartn. Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, uur. WASSENAAR Natuurfstdag- Opning niuw Bzokrscntrum Duna, u. Togang gratis. ( Zondag 16 sptmbr NIEUWKOOP Kanotocht óf xcursitocht op d Niuwkoops Plassn voor mnsn mt n visul bprking, r wordt gvarn in twprsoons Canads kano s, nm n bglidr m. Wilt u nit zlf kanoën, stap dan op xcursiboot Blauw Jantj di op dzlfd tijd vrtrkt. Bzokrscntrum Niuwkoops Plassn, Dorpsstraat 116, u. WASSENAAR Parnasia n d kwl op Lntvrugd, Parkrplaats nabij rotond/katwijkswg 19, u.( Vrijdag 21 sptmbr WASSENAAR Excursi: Avondwandling in Mijndl, u. ( Zatrdag 29 sptmbr WASSENAAR Excursi: Trkvogls n bzok voglringstation Vinknbaan, 9.00 u. ( Zondag 30 sptmbr ZOETERMEER- Blot votn xcursi door splbos D Balij mt Staatsbosbhr. Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, uur. (xcursishaaglandn@staatsbosbhr.nl). OKTOBER Dondrdag 4 oktobr Zandmotor xcursi, u. ( Zatrdag 6 oktobr WASSENAAR Excursi: Cultuursporn in ht duin, 9.30 u. ( Zatrdag 20 oktobr WASSENAAR Excursi: Hrfstklurn n paddnstoln in Mijndl, 9.30 u. ( Wonsdag 24 oktobr WASSENAAR Excursi: Blf d hrfst in Mijndl, u. ( Zatrdag 27 oktobr WASSENAAR Excursi: Hrfstwandling mt appltaart to, 9.30 u. ( NOVEMBER Zatrdag 3 novmbr DIVERSE LOCATIES - Natuurwrkdag. Gf ht landschap n flink opknapburt. Voor kindrn zijn r aangpast activititn. ( Zondag 4 novmbr ZOETERMEER Hrfstxcursi in D Balij. Stadsbordrij D Balijhov, Kurkhout 100, uur. Zondag 11 novmbr BENTHUIZEN Wandln mt gids n na afloop warm chocomlk. Parkrplaats Bntwoud, Hogvnswg 71, uur. ( DECEMBER Zatrdag 8 dcmbr NOORDWIJKERHOUT Ht Zuid- Hollands Landschap vrkoopt haardhout op landgod Niuw Luwnhorst, Wstind t.h.v. no. 79, u. (