Global shift hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 04 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Vooraf Leerdoelen Eindproduct-Beoordeling Werkwijze Aan de slag Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Begrippenlijst Global shift Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Vooraf Leerdoelen Een eeuw geleden kwam het grootste deel van al onze benodigdheden, denk aan schoenen, kleding, apparaten en voedselproducten, uit Nederland. Het werd hier geproduceerd. Vanaf halverwege de 20e eeuw importeren we meer en meer vanuit het buitenland. Het is een gevolg van het verschuiven van economische activiteiten. In deze opdracht gaat het over de positieve en negatieve gevolgen daarvan. Aan het eind van deze opdracht kun je: uitleggen wat global shift is. uitleggen waarom die global shift heeft plaatsgevonden. twee gevolgen van global shift noemen voor Nederland. enkele gevolgen van global shift noemen voor de landen waar we nu veel producten vandaan halen. enkele manieren beschrijven waarmee mensen in Nederland actie voeren of kunnen voeren tegen negatieve gevolgen van global shift. Eindproduct-Beoordeling Pagina 2

4 Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht schrijf je alleen of samen met een klasgenoot een artikel (niet meer dan een half A4-tje) voor jullie schoolkrant. In dat artikel breek je een lans voor een concrete actie tegen de negatieve gevolgen van global shift. Leg uit hoe die actie kan helpen en roep andere leerlingen en ook de leerkrachten op je school op om mee te doen. In het artikel laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Beoordeling Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent. Bij de beoordeling let jullie docent op: de inhoud: laat het artikel zien dat je weet wat de negatieve gevolgen van global shift zijn en hoe die bestreden kunnen worden. de vorm: is het artikel met zorg gemaakt en vooral: prikkelt het artikel de lezer om zelf daadwerkelijk actie te ondernemen? taalfouten: bevat het artikel niet te veel taalfouten. Werkwijze Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Informatie lezen en vragen over producten afkomstig uit de hele were Stap 2 Alleen Vragen over de lagelonenlanden beantwoorden met behulp van het in Stap 3 Alleen Video bekijken en vragen over global shift beantwoorden. Stap 4 Samen Een artikel schrijven met daarin een eigen bedachte actie om de ongu van global shift te beteugelen. Pagina 3

5 Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig. Pagina 4

6 Aan de slag Stap 1 Nederland en het buitenland Bestudeer uit de Kennisbank het onderdeel over de internationale betrekkingen. KB: Internationale betrekkingen Producten overal vandaan Een eeuw geleden werden de meeste producten die we nodig hadden vlakbij huis (lokaal) geproduceerd. Natuurlijk, sinds de 17e eeuw is er een wereldwijde handel ontstaan, kwamen grondstoffen en halffabricaten al uit de koloniën en werden eindproducten geëxporteerd. Maar toch, het grootste deel van onze producten werd hier gemaakt. Dat is in de loop van de tijd wel veranderd. En vooral vanaf de tweede helft van de 20e eeuw ging het snel. De koopwaar die op dit moment in de winkels ligt, heeft in veel gevallen een lange reis achter de rug. Sterker nog, samengestelde producten zoals elektronica, fietsen of auto s zijn gemaakt van onderdelen die in alle hoeken van de wereld worden geproduceerd en in elkaar gezet. Daarna worden ze hier ingevoerd. Kijk naar kaart F op pagina 248 van de Bosatlas (54ste editie). Vragen 1. Uit welke werelddelen komen de onderdelen in de auto op deze kaart? Zoek nu in de Bosatlas 54ste editie kaart J op pagina 53 op. 2. Wat betekende het voor de werkgelegenheid in de industrie in Nederland dat we in Nederland tussen 1900 en 2000 steeds meer producten uit het buitenland kopen en steeds minder uit Nederland zelf? 3. En in welke sector is de werkgelegenheid in dezelfde periode toegenomen? Stap 2 Pagina 5

7 Verschuiving van productie Deze verandering in de werkgelegenheid in Nederland is veroorzaakt door verplaatsing van een groot deel van de maakindustrie uit Nederland naar andere landen, vooral in Azië. Naar landen waar het arbeidsloon lager is of andere randvoorwaarden, zoals belastingen of vergunningen, gunstiger uitpakken. Deze verschuiving treft niet alleen Nederland. Ook vanuit andere Europese landen en vanuit de Verenigde Staten zijn behoorlijk veel economische activiteiten verplaatst. Die verschuiving van productie en andere economische activiteiten noemt men global shift. Door global shift is bijvoorbeeld de textielindustrie in Twente en rond Tilburg in de tweede helft van de vorige eeuw bijna helemaal verdwenen. Maar ook andere bedrijfstakken hebben hun productie verplaatst waarmee veel werkgelegenheid uit Nederland is verdwenen. Bedrijven die hun productie uit Nederland verplaatsen hebben daarvoor (één van) de volgende redenen: Lage loonkosten. Producten kosten minder en kunnen tegen lagere prijzen worden verkocht. Dat levert een betere concurrentiepositie op, meer afzet en daarmee ook meer winst. We noemen de landen waarnaar de productie wordt verplaatst lagelonenlanden. Regelgeving op het gebied van milieu. Veel landen zijn aantrekkelijk voor producenten omdat de regels omtrent afval of vervuiling van bodem, water en lucht minder streng zijn of zelfs ontbreken. In sommige gevallen zijn de regels er wel, maar ontbreekt voldoende toezicht en wordt overtreding niet of nauwelijks gestraft. Regelgeving op het vlak van de arbeidsomstandigheden. Niet alleen het loon is lager dan in de rijke landen, ook de arbeidsomstandigheden zijn een stuk minder kostbaar. Werknemers worden vaak een stuk minder in bescherming genomen door goede wetgeving dan in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan veiligheidsmaatregelen, werktijden en vrije tijd, vakantieregelingen.?global shift wordt in de hand gewerkt omdat de wereldhandel, mede dankzij de Wereldhandelsorganisatie WTO, steeds vrijer wordt. Het wordt steeds gemakkelijker om producten die in land A gemaakt worden, te verhandelen in land B of C. In de opdracht De wereld is een dorp kun je er alles over vinden. Global shift is ook steeds meer mogelijk geworden omdat transport vooral in de tweede helft van de 20e eeuw sneller, beter en goedkoper is geworden. Daar heeft de utvinding van de container sterk aan bijgedragen (zie de opdracht Nederland transportland ). Vragen Pagina 6

8 Ga naar wikipedia: lagelonenland. 1. Noem drie lagelonenlanden buiten Europa. 2. Noem drie lagelonenlanden die in Europa liggen. Stap 3 Positieve en negatieve gevolgen van Global shift De globalisering van handel en productie maakt dat we in Nederland kunnen kiezen uit een overvloed aan goedkope etenswaren, kledingstukken, elektrische apparaten, enzovoort, uit vele landen. Bovendien helpen we veel mensen in die landen aan werk door in Nederland van die goedkope producten te kopen. Maar Global shift heeft ook negatieve gevolgen. Maar er zijn meer negatieve effecten. Er zijn maar al te veel fabrieken waar arbeiders dagen maken van tien of twaalf uur of zelfs langer. Waar ze op hun werkplek gevaar lopen of in aanraking komen met stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Er zijn fabrieken die het niet al te nauw nemen met schadelijk afval en de bodem, het oppervlaktewater of de lucht sterk vervuilen. Tenslotte is langeafstandstransport milieubelastend. Schepen, vliegtuigen, vrachtauto s en treinen stoten het broeikasgas CO2 uit (wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde) en schadelijke stoffen als fijnstof en stikstofoxiden. Aan die negatieve gevolgen is wat te doen. Het kan op verschillende manieren. Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaat het voor bedrijven aantrekkelijker maken om werk terug te halen naar Nederland dat nu in lagelonenlanden wordt gedaan. Het kan een manier zijn om werklozen die maar geen baan kunnen vinden aan werk te helpen. Om dit idee uit te voeren is geld nodig, maar dat kan worden gevonden omdat minister Asscher van Sociale zaken en Werkgelegenheid 600 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld om mensen zonder baan aan werk te helpen. Een deel van dat bedrag kan worden gebruikt om bedrijven aan te moedigen om werk terug te halen uit lagelonenlanden. Bron: Pagina 7

9 Een ander initiatief komt uit de landbouwsector, waar steeds meer producenten rechtstreeks aan lokale winkels en consumenten leveren. Het idee erachter is dat groenten en fruit vooral niet te ver moeten reizen. Dat scheelt energie. Lokale producten die worden gegeten in het teeltseizoen belasten het milieu ook een stuk minder. Groenten die in kassen worden verbouwd, vragen veel meer energie dan groenten van de koude grond. Zo is er het Platform Aarde Boer Consument dat streeft naar een ander landbouwbeleid, naar korte ketens en naar het kopen van milieuvriendelijk geteelde producten bij Buurman Boer. Tenslotte kun je in verschillende winkels eerlijke artikelen kopen. Artikelen die gemaakt zijn voor een eerlijk loon en bij bedrijven die het milieu niet of nauwelijks vervuilen. Deze artikelen zijn herkenbaar aan een keurmerk zoals het FSC-keurmerk (voor eerlijk hout) of het Fair Trade-keurmerk van Max Havelaar. Beantwoord nu de vragen hieronder. Vragen 1. Wat voor negatief gevolg van Global shift help je bestrijden als je eerlijke kleding uit het buitenland koopt? 2. En welk negatief gevolg juist niet? Stap 4 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Global shift'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem. Klik op de knop 'Start' om te beginnen: Global shift kn.nu/43a2b 1 Geef aan wat de juiste definitie van het begrip global shift is. Pagina 8

10 a. De verschuiving van productie en andere economische activiteiten. b. De productie van grote hoeveelheden standaardproducten. c. De verdeling van het maken van producten over verschillende landen. d. De maatregelen van een land om de eigen bedrijven te beschermen tegen internationale concurrentie. 2 In de grafiek zie je de tien economisch belangrijkste gebieden in Europa. Welk gebied of plaats moet op het vraagteken staan? a. Budapest b. Lissabon c. Ruhrgebied 3 Pagina 9

11 In Tanzania is de productie van rozen de laatste jaren sterk gestegen. Welk van de volgende economische begrippen kan bij de verklaring van deze ontwikkeling niet ontbreken? a. globalisering b. mechanisatie c. extensieve landbouw 4 Pagina 10

12 Bekijk de tabel hierboven. Welk deel van Europa is het minst welvarend? a. het noordoosten b. het noordwesten c. het zuidoosten d. het zuidwesten Stap 5 Eindproduct Bedenk een actie om de ongunstige gevolgen van global shift te beteugelen en schrijf er een artikel over voor de schoolkrant (van maximaal een half A4-tje). Vermeld in het artikel welke misstand, die door global shift wordt veroorzaakt, jullie willen bestrijden. Roep andere leerlingen en de leerkrachten van je school op om zich bij die actie aan te sluiten. Hieronder volgen een paar suggesties voor mogelijke acties, maar een eigen idee is altijd beter: Zoek bedrijven of organisaties die de verkoop van lokale producten en/of seizoensproducten promoten en leg uit waarom je dat een goed initiatief vindt; Beschrijf enkele keurmerken van eerlijke producten en leg uit waarom het goed is om op dergelijke keurmerken te letten bij de aankoop van artikelen. (Tip: zoek deze keurmerken met Google afbeeldingen en de zoektermen keurmerken en eerlijke handel.) Beschrijf winkels die eerlijke producten te koop aanbieden en leg uit waarom het goed is om voortaan juist in die winkels spullen te kopen. Leg uit waarom je beter boontjes uit Nederland kunt eten dan boontjes uit bijvoorbeeld Egypte of een ander ver land. Bedenk welk Nederlands bedrijf nu de productie laat doen in een lagelonenland. Leg uit waarom en voor wie het beter is dat het bedrijf dit werk voortaan in Nederland laat doen. Roep leerlingen en leerkrachten op om brieven te schrijven naar dat bedrijf met het dringende verzoek om de productie terug te halen. Pagina 11

13 Klaar? Laat je artikel beoordelen door jullie docent. Pagina 12

14 Begrippenlijst Global shift Internationale arbeidsverdeling Verdeling van het maken van producten over verschillende landen. Internationale concurrentie(positie) Het vermogen om beter en/of goedkoper te kunnen produceren dan de buitenlandse concurrenten. Protectionisme Maatregelen die een land kan nemen om de bedrijven in dit land te beschermen tegen internationale concurrentie. Europese Unie Een vereniging van Europese landen die er samen voor moeten zorgen dat alles binnen deze Unie eerlijk verloopt. Vrijhandel Als twee of meer landen afspreken alle handelsbelemmeringen af te schaffen kunnen producten tussen deze landen ongehinderd geïmporteerd of geëxporteerd worden. Import Het invoeren van goederen in een land. Export Het uitvoeren van goederen uit een land. Globalisering/Mondialisering Op economisch, cultureel en politiek gebied is de wereld door de ontwikkelingen, op onder andere het gebied van vervoer, de afgelopen jaren steeds kleiner geworden. Massaproductie De productie van grote hoeveelheden standaardproducten (dezelfde producten). Multinational De naam voor een bedrijf die zowel goederen als diensten in meerdere landen produceert en verkoopt. Afzetmarkt Het gebied waarin de bedrijven en consumenten zijn gevestigd die een product willen kopen. Schaalvergroting Het groeien van bedrijven om op die manier de productiekosten te verlagen en de opbrengsten te verhogen. Innovatie Vernieuwing. Global shift Het verplaatsen van het economisch zwaartepunt (vooral productie) van de wereld van het gebied rondom de Atlantische Oceaan (de westerse wereld) naar het gebied rondom de Grote Oceaan (Azië). Pagina 13

15 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 04 May 2016 om 16:16 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 3; VWO 3; Leerinhoud en Global shift; Globalisering; Aardrijkskunde; Mondiaal economische wereldbeeld; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 14