Bloedtransfusie hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 June 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Intro Bloedtransfusie Vooraf Eindproduct-Beoordeling Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Intro Bloedtransfusie Je staat er misschien niet zo bij stil, maar elke dag hebben honderden mensen in ons land bloed nodig. Dit kunnen verkeersslachtoffers zijn, maar bijvoorbeeld ook vrouwen die een zware bevalling hebben gehad. Als iemand bloed nodig heeft, wordt er gebruik gemaakt van een bloedtransfusie. Het bloed dat wordt gebruikt, is afkomstig van een bloeddonor die zijn of haar bloed heeft afgegeven bij de bloedbank. Maar een bloedtransfusie is meer dan het zomaar toedienen van bloed aan patiënten. Je moet goed rekening houden met de bloedgroep van de patiënt. In deze opdracht leer je welke bloedgroepen er zijn en waar op gelet moet worden bij een bloedtransfusie. Pagina 2

4 Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct Als afronding van deze opdracht maak je een toets. Beoordeling De toets bestaat uit 5 vragen. Voor een voldoende, moet je minimaal 4 vragen goed beantwoorden. Leerdoelen Pagina 3

5 Na deze opdracht weet je: dat er vier verschillende bloedgroepen zijn: A, B, AB en O. dat het gevaarlijk kan zijn als er bij een bloedtranfusie het verkeerde bloed wordt gebruikt. hoe je de bloedgrope van een persoon zou kunnen bepalen. weet je dat het erfelijk bepaald is welke bloedgroep je hebt. Werkwijze Groepsgrootte Je doet deze opdracht alleen. Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd 1 lesuur. Pagina 4

6 Aan de slag Stap1 Vier bloedgroepen Bloed betstaat voor ongeveer de helft uit plasma. De andere helft bestaat uit bloedcellen. De rode bloedcellen vormen het grootste bestandsdeel van de bloedcellen. Op de rode bloedcellen bevinden zich eiwitten die niet bij iedereen hetzelfde zijn. Als twee mensen verschillende eiwitten op hun rode bloedcellen hebben, dan hebben ze een verschillende bloedgroep. Heb je bloedgroep A, dan betekent dit dat eiwit A op je rode bloedcellen zit. Iemand met bloedgroep B heeft eiwit B op zijn rode bloedcellen. Heb je zowel eiwit A als B op je rode bloedcellen, dan heb je bloedgroep AB. Er zijn ook mensen met de bloedgroep O; die hebben geen eiwit A of B op hun bloedcellen. Voordat de bloedgroepen werden ontdekt was een bloedtransfusie vaak dodelijk. Het is namelijk heel belangrijk om vóór een bloedtransfusie de bloedgroep van de patiënt en de bloegroep van de donor te bepalen. Bloedtransfusie Als je lichaam in contact komt met lichaamsvreemde stoffen maakt je lichaam afweerstoffen (= antistoffen) aan. Als je zelf bloedgroep A hebt, dan zijn rode bloedcellen met eiwit B lichaamsvreemd en maak je een antistof aan die het gevecht aan gaat met eiwit B. Er ontstaat een zogenaamde transfusiereactie: je probeert het vreemde bloed af te breken. Hierdoor kun je erg ziek worden en zelfs overlijden. Pagina 5

7 Dus het is belangrijk om voor bloedtransfusie de bloedgroep van de patiënt en de bloedgroep van de donor te bepalen. In het schema hiernaast zie je welke bloedgroepen een ontvanger van een bloedtransfusie al dan niet toegediend kan krijgen. Uit het schema kun je bijvoorbeeld aflezen dat een patiënt met bloedgroep 0 alleen donorbloed met bloedgroep 0 kan ontvangen. Kijk goed naar het schema en beantwoord de volgende vragen: Welke bloedgroep kan aan iedereen worden toegediend? Welke bloedgroep kan van iedereen ontvangen? Niet alle bloedgroepen komen even vaak voor. Binnen de Nederlandse bevollking zie je vooral de bloedgroepen O (47%) en A (42%). De bloedgroepen B (8%) en AB (3%) komen veel minder voor. Bij een bloedtransfusie krijgen patiënten bij voorkeur het bloed van hun eigen bloedgroep. Dus een patiënt met bloedgroep AB krijgt bij voorkeur bloed van een AB-donor. Daarom heeft de bloedbank bloeddonors met alle bloedgroepen nodig. Toch zijn er bloeddonors met een bepaalde bloedgroep die vaker worden opgeroepen dan bloeddonors met een andere bloedgroep. Van bloed met welke bloedgroep zal een ziekenhuis, volgens jou, de grootste voorraad hebben? Leg uit waarom. Stap2 Bloedgroep aantonen Je kunt een bloedgroep bepalen door bloed te mengen met antistoffen. Bekijk het schema. bloedgroep antistof A antistof B A klonteren niet-klonteren B niet-klonteren klonteren AB klonteren klonteren O niet-klonteren niet-klonteren Je ziet dat als: Je bloed met bloedgroep A mengt met antistof A gaat het bloed klonteren. Je bloed met bloedgroep A mengt met antistof B er geen reactie is. Pagina 6

8 Stel je hebt een buisje met bloed. Hoe zou je onderzoeken wat de bloedgroep van het bloed is? Schrijf stap voor stap op hoe je te werk zou gaan. Vergelijk jouw werkwijze met die van een klasgenoot. Bespreek verschillen. Stap3 Bloedgroep van je ouders Welke bloedgroep je hebt is erfelijk bepaald. In het onderstaande schema is te zien welke bloedgroep de kinderen van een ouderpaar kunnen krijgen. bloedgroep ouders mogelijk bij het kind A en A A of O A en B A, B, AB of O A en AB A, B of AB A en O A of O B en B B of O B en AB A, B of AB B en O B of O AB en AB A, B of AB AB en O A of B O en O O Bestudeer de tabel goed. Kun je een 'logica' uit de tabel afleiden? Zo ja, leg de logica uit aan je klasgenoot. Stap4 Pagina 7

9 Eindtoets Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets. De toets bestaat uit vijf vragen. Probeer ze allemaal goed te beantwoorden. Klik op de volgende link om te beginnen: Bloedtransfusie kn.nu/tuda2 1 Hieronder zie je een rode bloedcel met daarop twee verschillende eiwitten. Welk bloedgroep past bij deze rode bloedcellen? a. bloedgroep A b. bloedgroep B c. bloedgroep AB d. bloedgroep O 2 In het schema zie je welke bloedgroepen een ontvanger van een bloedtransfusie al dan niet toegediend kan krijgen. Welke combinatie van bloedgroepen bij een bloedtransfusie is veilig? Pagina 8

10 a. donor bloedgroep B en ontvanger bloedgroep A b. donor bloedgroep O en ontvanger bloedgroep B c. donor bloedgroep A en ontvanger bloedgroep B d. donor bloedgroep A en ontvanger bloedgroep O 3 In het schema zie je welke bloedgroepen een ontvanger van een bloedtransfusie al dan niet toegediend kan krijgen. Van bloed met welke bloedgroep zal een ziekenhuis de grootste voorraad hebben? En waarom? a. bloedgroep AB, kan aan iedereen worden toegediend b. bloedgroep AB, kan iedere andere bloedgroep ontvangen c. bloedgroep O, kan aan iedereen worden toegediend d. bloedgroep O, kan iedere andere bloedgroep ontvangen 4 Je kunt de bloedgroep van bloed bepalen door bloed te mengen met antistoffen. Je hebt een buisje met bloed. Je wilt onderzoeken welke bloedgroep het bloed heeft. Aan een druppel van het bloed voeg je antistof A toe. Het bloed gaat klonteren. Aan een tweede druppel van het bloed voeg je antistof B toe. Er treedt geen reactie op. Pagina 9

11 Wat is de bloedgroep van het bloed? a. bloedgroep A b. bloedgroep B c. bloedgroep AB d. bloedgroep O 5 Waar of niet waar? I De bloedgroep die je hebt is altijd gelijk aan de bloedgroep van je vader of de bloedgroep van je moeder. II De bloedgroep van je zusje of broertje is gelijk aan jouw bloedgroep. a. I en II zijn beide waar. b. I is waar, II is niet waar. c. I is niet waar, II is waar. d. I en II zijn beide niet waar. Pagina 10

12 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 June 2016 om 11:54 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 2; Leerinhoud en doelen Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; Instandhouding; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 11