Steunpunt Expertisenetwerken vzw Jaarverslag 2009

Transcriptie

1 Steunpunt Expertisenetwerken vzw Jaarverslag 2009 Beste lezer, De voorbije jaren brachten we u telkens een jaarverslag waarin de nadruk lag op onze kernopdrachten expertise bundelen, expertise ontwikkelen en expertise verspreiden middels een optimale valorisatie van bestaande netwerken. Deze jaarverslagen bundelden een hele rist activiteiten en projecten die we ontplooiden om die kernopdrachten waar te maken. Deze eerder methodische rode draad maakte het verslag echter minder leesbaar voor al wie met een inhoudelijke bril naar het Steunpunt keek en kijkt. Daarom leek het ons zinvoller om in lijn met de nieuwe structuur van ons beleidsplan en jaarplan 2010 in de verslaggeving 2009 deze inhoudelijke rode draad in beeld te brengen. Het resultaat van dat alles vindt u in ons eerste (bijzonder) lijvige jaarverslag. Een breuk met de zakelijke beknopte tabellen van de voorbije jaren. Meer werk voor u als lezer, maar u krijgt er voor het eerst een kleurrijk en levendig beeld van al onze werkzaamheden voor terug, een beeld van de inspanningen die we leveren om: - Organisaties en professionelen te sensibiliseren voor de specifieke noden en behoeften van mensen met ASS, NAH, visus of een verstandelijke beperking; - Handelingsgerichte diagnostiek en beeldvorming te bevorderen en zo er (mee) voor te zorgen dat niet alleen de beperkingen maar ook de mogelijkheden van mensen met een handicap beter in het vizier van professionelen komen; - De kwaliteit van de zorg te bevorderen, vooral daar waar complexe zorgvragen professionelen voor grote uitdagingen plaatsen; - De vorming van netwerken te stimuleren omdat in de ontmoeting van al wie mensen met een handicap ondersteunt expertise en ervaringen actief worden uitgewisseld en de basis wordt gelegd voor duurzame samenwerking. Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 1 van 135

2 Voor het eerst plaatsen we daarbij ook het hele activiteitenpalet van de provinciale coördinatoren voor het voetlicht en wikken en wegen we ze in het kader van onze strategische doelstellingen. Ook uit die oefening blijkt de groeiende samenhang tussen de activiteiten. Uit het geheel mag blijken dat alles in het licht staat van aangepaste, gespecialiseerde ondersteuning waar dat nodig is (en die is voor onze doelgroepen soms ook zeer specifiek) maar vooral ook en alsmaar meer naarmate we er beter in slagen om die specifieke expertise te verspreiden voor meer en betere algemene, reguliere, generalistische, ondersteuning. Met die laatste vaststelling geven we als Steunpunt en in samenwerking met het werkveld inclusie mee een gezicht en presenteren we ons ook uitdrukkelijk als partner voor de realisatie van de nieuwe beleidslijnen van de minister. Inclusie realiseren vraagt immers aangehouden inspanningen om de werkvloer voldoende instrumenten in handen te geven om nieuwe doelgroepen, complexe zorgvragen en bijhorende uitdagingen te lijf te gaan. Veel organisaties en professionelen zijn bereid hun nek uit te steken en zich hierin te engageren. Deze generalisten spelen vanzelfsprekend een belangrijke rol in het realiseren van een inclusieve samenleving, maar staan dag in dag uit voor de uitdaging om een grote verscheidenheid aan problemen, syndromen, stoornissen en daarbij horend probleemgedrag adequaat tegemoet te treden. Van deze professionelen kunnen we onmogelijk verwachten dat ze er zomaar in slagen om hulpvragers met zeer complexe zorgvragen te ondersteunen bij de uitbouw van een zo gewoon mogelijk leven. Zij verdienen daarvoor de nodige steun in de rug en wij willen ze daarbij samen met het gespecialiseerde werkveld graag een hart onder de riem steken. Antwerpen, 26 mei 2010 Ann De Roeck, Voorzitter. Inne Van de Ven Algemeen Coördinator Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 2 van 135

3 Leeswijzer Om dit jaarverslag te lijf te gaan willen we u alvast een leeswijzer meegeven. Dit jaarverslag kan je immers vanuit verschillende invalshoeken lezen en in functie daarvan eventueel delen selecteren. Uw belangrijkste hulpmiddel daarbij is de inhoudstafel 1. - Het eerste hoofdstuk beschrijft de interne werking van het Steunpunt. Wie wil weten wie bevoegd en verantwoordelijk is voor wat, kan hier terecht. - Het hele tweede hoofdstuk laat u zien op welke wijze we onze strategische doelstellingen realiseren. o Sensibilisering: Wie zich wil toeleggen op een specifieke doelgroep vindt de resultaten van de terreinverkenningen per doelgroep. In de inhoudsopgave komt de lezer met een klik (ctrl + klikken) op de terreinverkenning waarover hij/zij meer informatie wil. De lezer met specifieke interesse in regionale/provinciale inspanningen kan in de verschillende terreinverkenningen zijn/haar provinciale activiteiten aanklikken. o (handelingsgerichte) diagnostiek en beeldvorming: Hieronder vindt de lezer uitsluitend Vlaamse projecten. Naast een aantal doelgroepoverstijgende projecten kan de lezer via de inhoudstafel de doelgroepspecifieke projecten selecteren. o Kwaliteit van de ondersteuning: Wie zich wil toeleggen op een specifieke doelgroep vindt de resultaten van de acties en projecten per doelgroep. In de inhoudsopgave kan de lezer selecteren via een klik op die acties en projecten waarover hij/zij meer informatie wil. De lezer met specifieke interesse in regionale/provinciale inspanningen kan zijn/haar provinciale activiteiten aanklikken. o Secundaire preventie: o Netwerken: De lezer vindt er eerst een verslag van de werkzaamheden van de provinciale samenwerkingsverbanden en stuurgroepen. Vervolgens krijgt de lezer een beeld van andere netwerken, werkgroepen, leergroepen, die actief zijn en een aantal activiteiten die we organiseerden met het oog op betere netwerken en samenwerking. Tot slot wordt nog gefocust op de internationale samenwerking en de samenwerking met andere steunpunten en de hogescholen. - In het derde hoofdstuk kan u als lezer terugvallen op onze tabel traditie. We hebben er per strategische doelstelling alle operationele doelstellingen en bijhorende indicatoren (zoals opgenomen in het jaarplan 2009) gebundeld en daar zeer beknopt de bijhorende resultaten vermeld. Een aanrader voor al wie weinig tijd heeft. - In het vierde hoofdstuk bundelen we de financiële gegevens. - In het vijfde hoofdstuk vindt de lezer tot slot alle bijlagen terug waarin hij/zij gedetailleerde financiële en inhoudelijke informatie terugvindt. 1 Het spreekt vanzelf dat de lezer die enkel opteert voor een doelgroepspecifieke of regiospecifieke lezing, daarmee de rode draad en de pogingen tot coördinatie en afstemming uit het oog verliest. Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 3 van 135

4 Inhoud STEUNPUNT EXPERTISENETWERKEN VZW... 1 JAARVERSLAG LEESWIJZER... 3 INHOUD... 4 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE INLEIDING DE INTERNE WERKING VAN HET STEUNPUNT DE OPDRACHT VAN HET STEUNPUNT EXPERTISENETWERKEN EEN SPECIFIEKE VISIE OP KENNIS EN DESKUNDIGHEID AANGEPASTE WERKMIDDELEN ORGANISATIE VAN HET STEUNPUNT DE ALGEMENE VERGADERING EN RAAD VAN BESTUUR SAMENSTELLING EN WERKING VAN HET STEUNPUNTTEAM Het C-team: Het P- team De werking van het team tot eind HOOFDSTUK 2. REALISATIE VAN DE STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN STRATEGISCHE DOELSTELLING 1: SENSIBILISEREN OM DE REGULIERE ZORG EN ONDERSTEUNING TOEGANKELIJK TE MAKEN VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP INLEIDING TERREINVERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL doelstelling: Conclusies en resultaten voor minderjarigen met een NAH Vlaamse uitwisselingsgroep van praktijkwerkers Vlaamse werkgroep NAH-minderjarigen Verspreiding brochure terug naar school West-Vlaamse werkgroep NAH en minderjarigen Antwerpse werkgroep NAH en minderjarigen Conclusies en resultaten voor volwassenen met een NAH Samenwerking met de SIT s (nu SEL SamenwerkingEersteLijnsgezondheidszorg): (Antwerps) provinciaal overleg van sociale diensten van algemene ziekenhuizen Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 4 van 135

5 Centra Algemeen Welzijnswerk: Kennismaking met BVNV, Belgische Vereniging voor Neuroverpleegkundigen Thuiszorgdiensten: een specifiek vormingspakket Opmaak, bijsturing en verspreiding van sensibiliseringsmateriaal Opmaak en druk materiaal Aanwezigheid op beurzen en studiedagen Website Promotie in tijdschriften Sensibilisering hogescholen VERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND AUTISME SPECTRUM STOORNIS doelstelling Conclusies en resultaten voor gedetineerden met ASS Algemeen Ten aanzien van de penitentiair beambten: Trajectbegeleiders algemeen welzijnswerk Conclusies en resultaten inzake geestelijke gezondheid Oost-Vlaamse werkgroep ASS en psychische problemen Bevraging ambulante centra geestelijke gezondheidszorg Conclusies en resultaten voor het Algemeen Welzijnswerk Bijkomende acties VERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND VERSTANDELIJKE BEPERKING (EN BIJKOMENDE GEDRAGSPROBLEMEN) doelstelling Conclusies en resultaten voor het algemeen welzijnswerk Conclusies en resultaten voor gedetineerden met een verstandelijke beperking Conclusies en resultaten voor psychotherapeuten en CGG Conclusies en resultaten rond verstandelijke beperking en ouder worden Werkgroep ouder worden in west-vlaanderen Stuurgroep inclusieve zorg voor ouder worden personen met een beperking (waasland) Voorbereiding Congres Syndroom van Down en Dementie Ontwikkelen van materiaal VERKENNING EN NETWERKVORMING ROND VISUELE BEPERKINGEN inventaris sensibiliseringsmateriaal Verspreiding bestaand materiaal SENSIBILISEREN VAN ORGANISATIES DIE REEDS WERKEN MET MENSEN MET EEN HANDICAP NAH ambulante woonbegeleiding (Oost- en West-Vlaanderen) Initiatief voor medewerkers van woonzorgcentra - Antwerpen Werkgroep vrije tijd / vorming / sport voor mensen met een NAH - Vlaams Brabant en Brussel Gesneuvelde acties STRATEGISCHE DOELSTELLING 2: BIJDRAGEN AAN KWALITATIEVE EN HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK EN BEELDVORMING INLEIDING CONSULENTENWERKING Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 5 van 135

6 ONDERSTEUNENDE COMMUNICATIE MINI PAS-ADD (VERSTANDELIJKE BEPERKING EN PSYCHISCHE, PSYCHIATRISCHE EN GEDRAGSSTOORNISSEN) SCREENING EN VROEGDIAGNOSTIEK ASS DIAGNOSTIEK NORMAALBEGAAFDE VOLWASSENEN MET ASS SYMPOSIUM CEREBRAAL VISUELE INPERKING (CVI) PERSOONSKAART (BEELDVORMING INZAKE TEWERKSTELLING) SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELINGSLEEFTIJD SEO Het SEN-SEO project Kenniskring orthopedagogen aan de slag met sociaal-emotionele ontwikkeling (West-Vlaanderen) Kenniskring discrepantie IQ/SEO (Antwerpen) BEELDVORMING COGNITIEVE EN GEDRAGSMATIGE BEPERKING (COGNITIVE DISABILITIES MODEL) SCHOOLRIJPHEID BRAILLISTEN PROJECTVOORBEREIDING SOCIALE NETWERKEN STRATEGISCHE DOELSTELLING 3: BEVORDERING VAN DE KWALITEIT VAN DE HULPVERLENING. 53 INLEIDING PROJECTEN MET HET OOG OP HET BEVORDEREN VAN DE KWALITEIT VAN DE ONDERSTEUNING Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: doelgroepoverstijgend Trajectbegeleiding Symposium Inclusieve zorg voor ouderen met een handicap (Vlaams) Overgang onderwijs-tewerkstelling: projectvoorbereiding Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: visuele beperking Opleiding mobiliteitsinstructeur Werkfiches visuele beperking en bijkomende geheugenproblemen Werkboek slechtziende kleuters Werkmap didactiek slechtziende kleuters haptics Senso-tacto-picto s Verkennend overleg CVI en ASS Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: autisme Zelfbeeld executieve functies Comvoor Sensorisch onderzoeksinstrument voor mensen met ASS en matig/diep verstandelijke beperking Sociale vaardigheden / ASS Kwaliteitsbevorderende projecten en acties : NAH Hooi op je vork: voorbereiding voor onze licentieovereenkomst met AXON-leertrajecten (NL) Vormingspakket NAH: na de opmaak nu ook het gebruik in de praktijk Werkgroep Werkmodel NAH - West-Vlaanderen Regionale studiedag provinciaal samenwerkingsverband NAH Antwerpen Workshop ontremd gedrag bij mensen met een NAH / 1 oktober 2009/ Vlezenbeek Kwaliteitsbevorderende projecten: verstandelijke beperking Intersectoraal handelingsplan de dialoogdag als vervolg Limburg Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 6 van 135

7 TER BESCHIKKING STELLEN VAN INFORMATIE OP DE WEBSITE Groep beschermingsstatuten ONDERSTEUNEN VAN ORGANISATIE- EN TEAMFUNCTIONEREN zelfevaluatie-instrument voor organisaties die mensen met een NAH ondersteunen Initiatieven voor wie in organisaties voorwaarden schept voor leren en kennisuitwisseling Vlaams overleg VTO VTO-overleg in Antwerpen VTO-overleg in oost-vlaanderen VTO-overleg in West-Vlaanderen: kenniswerkers West-Vlaanderen VTO-overleg in Vlaams-Brabant en Brussel Initiatieven die teams of professionelen ondersteunen die onder grote druk werken (gedragsproblemen) Uitwisselingsdag kenniskringen ambulante woonbegeleiding Over alleen staan in je job Oost- en West-Vlaanderen Werkplezier & agressie: (on)mogelijk! verwendag Limburg FACILITEREN VAN KENNISKRINGEN, WERKGROEPEN, LERENDE NETWERKEN EN EVENEMENTEN MET HOOG LEERGEHALTE Doelgroepoverstijgende initiatieven Werkgroep complexe zorg bij jongeren Limburg Intervisiegroep jobcoaches Limburg Initiatieven met betrekking tot autisme ASS bij minderjarigen West-Vlaanderen ASS binnen ambulante woonbegeleiding West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen Werkgroep autisme-psychiatrische stoornissen - Antwerpen Thematisch overleg rond Autisme en seksualiteit - Antwerpen Op de koffie met rond autisme en seksualiteit Werkgroep/ Kenniskring rond overgang onderwijs tewerkstelling/volwassenenzorg - Antwerpen Reflectieve leergroep jobcoaches - Antwerpen Reflectieve leergroep GON-begeleiders Antwerpen Werkgroep SINS (Semi-internaat niet-schoolgaanden) en leerzorg - Antwerpen ASS seksualiteit Oost-Vlaanderen intervisiegroep ASS / GEDRAG regio Wezembeek-Oppem intervisiegroep ASS/ ambulante diensten regio Kessel - Lo: opgestart in april 08 loopt nog tot eind intervisiegroep ASS minderjarigen regio Tienen :zelfstandig draaiende groep Werkgroep eetproblemen ASS Vlaams-Brabant Initiatieven NAH Op de koffie s NAH West-Vlaanderen Intervisiegroepen NAH Antwerpen Werkgroep Onthaal - Antwerpen NAH intervisiegroep Oost-Vlaanderen Werkgroep Slikproblemen NAH Vlaams-Brabant Kenniskring NAH regio Dilbeek Halle Kenniskring NAH regio Leuven Initiatieven verstandelijke beperking en bijkomende psychische en gedragsproblemen Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding Oost en West-Vlaanderen Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding Oost- en West-Vlaanderen Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 7 van 135

8 Daderhulpverlening van plegers met een verstandelijke beperking die seksueel overschrijdend gedrag stellen of gesteld hebben West-Vlaanderen Lerend netwerk voor begeleiders van volwassenen met een mentale handicap en bijkomende gedragsproblemen Antwerpen Kempen Werkgroep jonvolwassenen met een licht mentale handicap en bijkomende gedrags- en psychiatrische problemen.- Antwerpen Intervisiegroep Primavera Antwerpen Thematische overleggroep verstandelijke beperking en verslaving (Oost-Vlaanderen en Limburg) Intervisiegroepen gedragsproblemen - Oost-Vlaanderen Intervisiegroep teamcoaches vrijheidsbelemmerende maatregel - Limburg Kenniskring gedragsproblemen ambulante diensten Vlaams Brabant Initiatieven visuele beperking Overleggroepen visuele beperking Op de koffie met jongeren met een visuele handicap in de puberteit STRATEGISCHE DOELSTELLING 4: WERKEN AAN PREVENTIE OM DOORVERWIJZING NAAR ZEER GESPECIALISEERDE SETTINGS TE VOORKOMEN STRATEGISCHE DOELSTELLING 5: OVERLEG, NETWERKING EN UITWISSELING PROVINCIALE SAMENWERKINGSVERBANDEN Inleiding Antwerpen Antwerpen autisme Antwerpen NAH Antwerpen gedragsproblemen Kempens Netwerk Gedragsproblemen Provinciaal overleg GGZ-VAPH Werkgroep jongvolwassenen (in kader van integrale jeugdhulp). Antwerpen Limburg Limburg - stuurgroep gedragsproblemen Limburg denktank NAH Limburg overleg autisme Limburg West-Vlaanderen Werkgroep ASSEN autisme Werkgroep SYNAPS NAH Stuurgroep AMPEL gedragsproblemen Oost-Vlaanderen Intersectoraal Netwerk Autisme Oost-Vlaanderen Provinciaal Netwerk NAH Oost-Vlaanderen Netwerk Gedeelde Zorg voor personen met een NAH in Oost-Vlaanderen Samenwerkingsverband verstandelijke beperking en bijkomende GP in Oost-Vlaanderen Netwerk Intercasa Vlaams-Brabant en Brussel Samenwerkingsverband ASS Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 8 van 135

9 Provinciaal samenwerkingsverband NAH De Stuurgroep van het zorgcircuit Mensen met een verstandelijke handicap en bijkomende psychiatrische en/of gedragsproblemen LEERNETWERKEN EN ONTMOETEN Kennismakingsbeurs NAH West-Vlaanderen Materialenbeurs autisme Het verhaal achter het materiaal Oost-Vlaanderen Uitwisselingsbezoeken rond dagbesteding voor ouder wordende personen met een verstandelijke beperking Gluren bij de buren (Waasland) Gluren bij de buren bezoekronde in Limburg Team Zorgtraject van SPIL Antwerpse open leerdag gedragsproblemen Verwijzers Oost-Vlaanderen Thuiszorg Oost-Vlaanderen Onderwijs West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Centra Algemeen Welzijnswerk West-Vlaanderen Vlaams-Brabant en Brussel Oost-Vlaanderen INTERNATIONALE SAMENWERKING Mental Health on Intellectual Disabilities Platform Nederland-Vlaanderen Internationaal congres Visual Impairment SENSIS Leo Kannerhuis OVERLEG MET KOEPELS EN STEUNPUNTEN Hogescholen West-vlaanderen Vlaams brabant en brussel STRATEGISCHE DOELSTELLING 6: INTERNE WERKING - LERENDE ORGANISATIE KWALITEIT VAN DE NETWERKONDERSTEUNING KWALITEIT VAN HET TEAMFUNCTIONEREN OPTIMALISEREN VAN DE WEBSITE Site online sinds februari Uitbreiding van de functionaliteit Samenwerking & overleg Voorstelling van de website Samenwerking en communicatie met partnerorganisaties in functie van website: Voorbereidende analyse (fase 2) Statistiek 2009 (in bijlage) OPTIMALISEREN VAN HET GEBRUIK VAN DE EXPERTISEWINKEL: Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 9 van 135

10 overzicht goedgekeurde aanvragen per provincie en per doelgroep gebruik werkvormen (per doelgroep) De aanvrager De expert Algemene conclusie NIEUWE DOELGROEPEN HOOFDSTUK 3 DOELSTELLINGEN, INDICATOREN, ACTIES EN RESULTATEN INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 1 SENSIBILISERING INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 2 DIAGNOSTIEK EN BEELDVORMING INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 3 KWALITEIT VAN DE ONDERSTEUNING HOOFDSTUK 5 FINANCIËN KOSTEN: : huisvesting : uitbesteed werk : diensten ivm personeel : secretariaatskosten : verzekeringen : informatica en diversen : projecten : totaal voor diensten en diverse goederen : personeelskosten : geboekte afschrijvingen en 65- : diversen en financiële kosten OPBRENGSTEN : recuperaties : vorming intervisie projecten : recuperaties mbt personeel : financiële opbrengsten RESULTAAT HOOFDSTUK VIJF BIJLAGEN BIJLAGE 6 LEDENLIJST ALGEMENE VERGADERING BIJLAGE 7: STATISTIEK WEBSITE BIJLAGE 8 MODELPROJECTFICHE EN AUTEURSCONTRACT IDENTIFICATIEGEGEVENS: PROJECTINHOUD Problematiek: Doelgroep(en) van het project DOELSTELLINGEN Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 10 van 135

11 3.1. Strategische doelstelling operationele doelstelling FASERING VAN HET PROJECT globale fasering PROJECTORGANISATIE inbedding Werkorganisatie DISSEMINATIE EN IMPLEMENTATIE PROJECTRESULTATEN doelstelling COMMUNICATIE EN SAMENWERKING STEUNPUNT Afspraken inzake de communicatie naar derden Afspraken inzake samenwerking met provinciale actoren PROJECTFINANCIERING Begroting projectkosten Modaliteiten projectfinanciering EVALUATIE EN BIJSTURING Overleg steunpunt Evaluatie en bijsturing GOEDKEURING PROJECT CONTRACT M.B.T.DE BETROKKENHEID ALS AUTEUR IN HET PROJECT "KLIK EN TYP NAAM PROJECT" Jaarverslag 2009 Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 11 van 135

12 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE INLEIDING De interne werking van het steunpunt De opdracht van het Steunpunt Expertisenetwerken Het Steunpunt Expertisenetwerken richt zich tot alle professionelen die mensen met een handicap ondersteunen, en werkt daardoor als vanzelfsprekend over sectorgrenzen heen. Deze intersectorale samenwerking sluit ook aan bij de ontwikkelingen in de gangbare visie op handicap en daarbij aansluitende organisatie van de noodzakelijke ondersteuning. Wie met een handicap participeert aan de samenleving komt immers in contact met zeer uiteenlopende diensten en organisaties en hun medewerkers. Dat contact is vaak vanzelfsprekend, maar staat even vaak onder druk, onder meer door een (al dan niet vermeend) gebrek aan ervaring, deskundigheid of expertise bij de betrokken medewerkers. Welzijndiensten, vrijetijdsorganisaties, het onderwijs, de geestelijke gezondheidszorg, de ouderenzorg, ziekenhuizen en revalidatiecentra allemaal hebben ze nood aan de expertise die al is ontwikkeld in de gehandicaptenzorg én vice versa Veel professionelen hebben nood aan praktijkgerichte en pragmatisch vertaalde kennis en deskundigheid om hun handelen vorm en richting te geven. Organisaties zijn op zoek naar handvatten om de eigen werking zo veel mogelijk aan te passen aan de vragen naar ondersteuning op maat. Tegelijkertijd zijn deze professionelen en organisaties dagelijks in de weer om de eigen kennis en deskundigheid verder vorm te geven. Om aan die nood tegemoet te komen zet het Steunpunt activiteiten op om kennis en deskundigheid over alle factoren die ingrijpen op dat professionele handelen te bundelen, ontwikkelen en verspreiden. Daarbij valoriseren we eveneens de praktijkdeskundigheid die op het terrein vorm krijgt. Daarom fungeert het Steunpunt ook als een draaischijf waarop de resultaten van die ervaringsdeskundigheid, maar ook van wetenschappelijk onderzoek worden samengebracht en vervolgens weer terugvloeien naar (andere) professionelen op het terrein. een specifieke visie op kennis en deskundigheid Centraal in onze activiteiten staat de praktijkkennis en deskundigheid. We bekommeren ons dus vooral om informatie (theorie, modellen, instrumenten, ) die omgezet wordt of is in de beroepspraktijk van professionelen die mensen met een handicap ondersteunen. O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 12 van 135

13 Het Steunpunt werkt daarom ook dagelijks samen met professionelen die dergelijke praktijkkennis of deskundigheid hebben (of willen opbouwen) en ze willen expliciteren en delen met anderen. We betrekken daarbij zowel specialisten en experts als praktijk(ervarings)deskundigen. Zowel de ene als de andere zijn gedreven in het zoeken naar nieuwe antwoorden op hun vragen. Meestal blijven deze nieuwe oplossingen in het team, de afdeling of de eigen organisatie hangen. Het Steunpunt probeert deze kennis en deskundigheid te ontsluiten en toegankelijk te maken voor anderen. Toegankelijk maken betekent voor ons de dialoog in gang zetten. Veel praktijkdeskundigheid zit immers in de hoofden van mensen (impliciete kennis) en komt maar tot leven wanneer mensen met elkaar in gesprek raken, elkaar vragen stellen en praktijkverhalen vertellen. We rekenen het tot onze taak om mensen die een gemeenschappelijk doel, een gedeelde betrokkenheid of een passie delen bij elkaar te brengen en deze discussies en dialogen te begeleiden en vast te leggen. De kwaliteitsbeoordeling vindt plaats in de ontmoeting tussen vraag en aanbod. Organisaties en professionelen die partners zijn in dit verhaal, die een deel uitmaken van de Steunpuntwerking hebben het kennis delen in de genen. In het Steunpunt komt alle praktijkdeskundigheid immers op een open source platform terecht. Het is de uitdrukkelijke bedoeling dat al die praktijkdeskundigheid voor iedereen beschikbaar is, dat iedereen er mee aan de slag kan, maar dat iedereen de nieuwe resultaten ook teruglevert aan het systeem. We kiezen dus consequent voor een procesmatige en niet voor een beheersmatige visie op kennismanagement. aangepaste werkmiddelen Een dergelijke visie vraagt om een aangepaste organisatorische context die veel ruimte laat voor de dynamiek waarmee mensen overal ten velde inspanningen leveren om hun professionaliteit verder te ontwikkelen. Dat betekent voor ons dat we zwaar inzetten op het creëren van laagdrempelige (virtuele) ruimtes (werk-, intervisie-, ad hoc-, thematische groepen en kenniskringen), ook virtueel) waar mensen in dialoog kunnen raken en van methodieken om de expertise die daarin tot stand komt geruisloos te expliciteren. Daardoor is kennisdeling een afgeleid resultaat van het dagelijks werk en geen opgelegde klus. De rol van het Steunpuntteam ligt voornamelijk in het inspireren, ondersteunen en begeleiden van het proces van kennisdeling en ontwikkeling door de netwerkleden. Het team verzorgt de condities die het optimaal functioneren van netwerkleden mogelijk maken. O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 13 van 135

14 Daarnaast ondersteunen we ook samenwerkingsverbanden die ontstaan met het oog op het organiseren van een optimale zorgafstemming of coördinatie. Deze samenwerkingsverbanden vormen vaak het draagvlak voor het werk in de (virtuele) groepen of kunnen de resultaten van hun werk mee (beleidsmatig) verankeren in de organisatiepraktijk. Om de juiste mensen bij mekaar te brengen (wie is waarmee aan de slag, wie vraagt om welke uitwisseling) werkt het Steunpunt met expertisemakelaars. Deze rol wordt bij uitstek door de provinciale coördinatoren opgenomen (draaischijffunctie). Zij kennen het terrein en worden daarin bijgestaan door provinciale samenwerkingsverbanden of netwerken. Deze expertisemakelaars en vertegenwoordigers van de provinciale samenwerkingsverbanden ontmoeten elkaar op regelmatige basis om de afstemming tussen alle regionale groepen op mekaar af te stemmen en te verbinden en waar nodig overkoepelende initiatieven te nemen. Het Steunpunt bouwt ook aan een kennisinfrastructuur waarin de interactie tussen de praktijkdeskundigheid en onderzoek en beleid kan plaatsvinden en een samenwerkingsverband ontstaat tussen expertisecentra, overheid, organisaties en onderwijsinstellingen gericht op kennisontwikkeling en kennisoverdracht. organisatie van het steunpunt Het Steunpunt is de voorbije jaren sterk geprofessionaliseerd. We hebben een (compact) Steunpuntteam gevormd dat in groeiende mate een vinger aan de pols van het werkveld heeft. We hebben ook hard gewerkt aan procedures en criteria die een duidelijk kader en bijhorende handvatten bieden voor het team en alle partners waarmee we samenwerken. De algemene vergadering en raad van bestuur De samenstelling van de raad van bestuur werd vastgelegd in het erkenningsbesluit van het Steunpunt. De algemene vergadering is behoudens de vertegenwoordigers van het VAPH en de administratie een afspiegeling van de raad van bestuur. De leden van de algemene vergadering zijn echter, in tegenstelling tot de leden van de raad van bestuur die rechtspersonen zijn, natuurlijke personen. In de algemene vergadering zetelen: - Jan de Smedt en Peter Janssens voor de Vereniging van Blinden en Slechtzienden Licht en Liefde vzw, - Monique Dumon-Frigne voor de Federatie van Ouderverenigingen en Gebruikersraden in voorzieningen voor personen met een handicap v.z.w, - Bernadette Rutjes voor Inclusie Vlaanderen v.z.w, O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 14 van 135

15 - Ingrid Borré voor de Katholieke Vereniging Gehandicapten v.z.w., - Gilbert Cordenier en Amelia Le Roy voor de Koepel Niet Aangeboren Hersenletsel v.z.w, - Leen Pollentier en Nathalie Vandenbroucke voor de VFG, Vereniging Personen met een Handicap v.z.w, - Francisca Schiltmans en Sarah Schelstraete voor de Vlaamse Vereniging voor Autisme v.z.w, - Toon Coorevits, Jeroen De Weerdt, Lieve Heene en Ann De Roeck voor het Pluralistisch Platform Gehandicaptenzorg - Hendrik Delaruelle, Jo Cloet, Ann De Roeck en Diane Serneels voor het Vlaams Welzijnsverbond. Voorzitter is Ann De Roeck (PPG), penningmeester is Ignace Leus (raadgevend comité VAPH), secretaris is Yves Verschaere (VFG)(ontslagnemend november 2009). De algemene vergadering kwam samen op 19 mei en 18 november. Op 19 mei werd het statutaire deel (goedkeuring jaarrekening en jaarverslag) aangevuld met een inhoudelijk deel waarop alle leden van de Vlaamse stuurgroepen waren uitgenodigd. In de namiddag stelden stafmedewerkers en provinciale coördinatoren de werking van het steunpunt uitgebreid voor. - De methodiek van de leerdag (Antwerpen) en de intercasamethodiek (Oost-Vlaanderen) werden voorgesteld door de provinciale coördinatoren Cindy Stevelinck en Marjolein Verbeke die een beeld schetsten van provinciale dynamieken en hoe we die met het SEN kunnen ondersteunen, er op kunnen aansluiten en waar nodig zelf op gang brengen. Over hoe we mensen en groepen kunnen verbinden. - Het vormingspakket niet-aangeboren hersenletsel voor thuiszorgers (NAH) en het project intersectoraal handelingsplan werden voorgesteld door de stafmedewerkers Tina Rizzo en Sven Pans die de leden meenamen op de zoektocht naar antwoorden op de vraag hoe we ideeën van het werkveld (projectuitvoerders) kunnen laten samenvloeien met jaar- en beleidsplannen van het SEN en hoe we dat methodisch kunnen ondersteunen. Maar ook hoe we projectdoelstellingen kunnen overstijgen en verbindingen maken met andere doelstellingen. Ellen Becker, provinciaal coördinator Limburg, schetst de mogelijkheden en moeilijkheden van intersectorale samenwerking, van de nood aan zorg voor implementatie. Over verbinding tussen sectoren en een toenemende uitstraling van de SEN-werking. - An Moons en Kurt Declercq lieten aan de hand van praktijkvoorbeelden zien dat provinciale coördinatoren flexibele mensen zijn en verschillende rollen (kunnen) opnemen. Uit hun betoog bleek dat het SEN er alsmaar beter in slaagt om door een betere voorbereiding effectievere activiteiten op te zetten en in het kielzog daarvan onze samenwerking met de onderzoekscentra goed uitbouwen. Op 18 november werd het jaarplan 2010 en de bijhorende begroting goedgekeurd. De vergadering boog zich ook over de ontwikkelingen in de expertisewinkel, het dossier consulentenwerking en de website. In de raad van bestuur zetelen volgende rechtspersonen: - Vlaamse Vereniging voor Autisme: 1 vertegenwoordiger - Vereniging voor Blinden en slechtzienden 1 vertegenwoordiger O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 15 van 135

16 - Katholieke Vereniging Gehandicapten: 1 vertegenwoordiger - Inclusie Vlaanderen: 1 vertegenwoordiger - Vlaamse Federatie Gehandicapten: 1 vertegenwoordiger - Pluralistisch Platform Gehandicaptenzorg: 2 vertegenwoordiger - Vlaams Welzijnsverbond: 2 vertegenwoordigers - Koepel NAH: 1 vertegenwoordiger Deze worden aangevuld met twee vertegenwoordigers van het VAPH en twee medewerkers van de administratie die enkel een adviserende stem hebben. Inne Van de Ven neemt als algemeen coördinator neemt deel aan de vergadering die logistiek wordt ondersteund door Bart Bogaerts. Voorzitter van de raad van bestuur in 2009 was Ann De Roeck (namens PPG). De raad van bestuur wordt voorbereid door een overleggroep met als leden Ann De Roeck (voorzitter), Jo Cloet (namens VWV) en Inne Van de Ven (algemeen coördinator). De raad van bestuur vergaderde op 14 januari, 22 april, 18 mei, 24 juni, 28 oktober en 18 november. Belangrijkste agendapunten waren: - Opvolging van de uitvoering van beleidsplan en jaarplan - Personeelszaken - Het dossier consulentenwerking (hiervoor stelde de raad van bestuur een werkgroep samen die vergaderde in 2009 vergaderde op 18 november. De werkgroep vervolgt zijn werkzaamheden in De ontwikkeling van de website - Een evaluatie van de expertisewinkel - Een herziening van de functie van de stuurgroepen - Het project sensibilisering en tewerkstelling (doelgroepoverschrijdende projecten) - Samenwerking met het steunpunt verkeersslachtoffers - Huisvesting van het Steunpunt Samenstelling en werking van het Steunpuntteam. In 2009 schraagden 12 mensen (gemiddeld 9,4 FTE) de werking van het Steunpunt. Namen we bij de start van de werking van het Steunpunt de optie om het SEN-team in hoofdzaak een faciliterende opdracht te geven, dan blijft deze optie anno 2009 nog steeds overeind. Toch merken we dat medewerkers gaandeweg nogal wat doelgroepspecifieke kennis ontwikkelen. Het gaat dan behoudens een aantal teamleden met orthopedagogische achtergrond niet om praktijkkennis, maar wel om weten waar welke kennis en expertise zit, ontwikkelingen op het terrein en beleidsmatig,. En net deze kennis maakt dat medewerkers snel inzetbaar en flexibel zijn. Maar ook dat de werking kwetsbaarder wordt in tijden van ziekte en vervanging (in 2009 hadden we af te rekenen met een langdurig afwezigheid wegens ziekte, en twee medewerkers in zwangerschapsverlof). SEN-medewerkers zijn niet makkelijk te vervangen voor dergelijke beperkte periodes en zo n afwezigheden hebben dan ook effect op het prestatievermogen van het team. O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 16 van 135

17 We nemen ons alvast voor de komende jaren meer aandacht te besteden aan het eigen interne kennismanagement. Het C-team: Sinds september 2005 staat Inne Van de Ven in voor de coördinatie van de algemene werking. Op het coördinaat in Antwerpen wordt ze bijgestaan door: - Bart Bogaerts die startte in januari 2006, aanvankelijk om zowel om de algemeen coördinator administratief te ondersteunen als voor de webadministratie rond de website. Sinds februari 2008 werkt hij voltijds aan de ontwikkeling van de website. - Sven Pans staat sinds februari 2007 in voor de kwaliteitsbevordering en ondersteuning van onze projecten én voor de verdere ontwikkeling van de expertisewinkel. Sinds augustus 2009 deelt hij de projectondersteuning met Tina Rizzo waarbij Sven zich focust op de projecten i.v.m. NAH en gedragsproblemen én een aantal doelgroepoverschrijdende projecten. - Tina Rizzo die in januari 2009 inviel voor een zieke Sven, later voor een aantal tijdelijk afwezige provinciale coördinatoren. Tina legt zich toe op de visus- en autismeprojecten. - Karin Van den bossche werkt sinds eind mei 2009 als voltijds projectmedewerker en coördineert alle acties die bijdragen tot de realisatie van onze sensibiliserende opdracht. - Veronica Vanhaecke werkt van begin februari 2008 tot eind 2009 als halftijds administratief medewerker. Zij werd eind 2009 opgevolgd door Mol Mersie die zich bekommert om boekhouding en financies en de algemeen coördinator administratief en logistiek ondersteunt. Samen vormen zij het C-team dat als belangrijkste functie heeft: - Ondersteuning van de provinciale coördinatoren in de uitvoering van hun opdracht (logistiek, inhoudelijk, ) - Ondersteuning van de werking van de Vlaamse stuurgroepvergaderingen - Ondersteuning en opvolging van externe projectuitvoerders - Ontwikkeling van instrumenten voor expertiseverspreiding (website, expertisewinkel, begeleiderspool, expertspool, kennisgidsen, ) - Organisatie van Vlaamse acties (studiedagen, congressen, symposia) en expertisegroepen - Ontwikkeling, coördinatie, opvolging en/of ondersteuning van eigen doelgroepoverschrijdende projecten (ouder worden, sociaal-emotionele ontwikkeling, trajectbegeleiding, ) Het P- team Van bij de aanvang werd gekozen voor een ondersteuning van provinciale netwerken, aanvankelijk door doelgroepspecialisten in dienst van het provinciaal samenwerkingsverband maar sinds mei 2007 door provinciale coördinatoren tewerkgesteld bij het Steunpunt. Vijf gedreven mensen maken deel uit van deze ploeg: - Ellen Becker keerde in maart 2009 terug uit zwangerschapsverlof en is sindsdien viervijfde aan het werk met de Limburgse netwerken (tewerkgesteld sinds februari 2008); - Kurt Declercq trok in 2009 voltijds de kar voor de West-Vlaamse expertisenetwerken (tewerkgesteld sinds mei 2007); - An Moons werkte in 2009 tot aan haar zwangerschapsverlof in oktober voltijds in Vlaams- Brabant. Vanaf 2010 is zij deeltijds (viervijfde) aan het werk (tewerkgesteld sinds mei 2007); - Cindy Stevelinck biedt sinds mei 2007 voltijds ondersteuning aan de Antwerpse netwerken; O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 17 van 135

18 - Marjolein Verbeke ondersteunt als sinds mei 2007 op viervijfde basis haar Oost-Vlaamse samenwerkingsverbanden. Hoofdopdrachten van dit team zijn: - Het ontwikkelen en ondersteunen van provinciale samenwerkingsverbanden in functie van de inhoudelijke opdrachten van het Steunpunt. De provinciale coördinatoren zijn betrokken bij een grote verscheidenheid aan samenwerkingsverbanden. Sommige hebben een gemengde opdracht (beleidswerk, belangenbehartiging en expertiseverspreiding), andere samenwerkingsverbanden zitten quasi uitsluitend op inhoudelijke en methodische thema s gefocust. In het eerste soort samenwerkingsverbanden is de provinciaal coördinator eerder een deelnemer die vanuit de SENopdracht participeert, de groep gebruikt als toetsingskader voor de uitwerking van de eigen opdracht of opdrachten afleidt uit beleidsdoelstellingen van de groep). In het tweede geval heeft de provinciaal coördinator vaak een meer trekkende rol. - Daarnaast ondersteunen de provinciale coördinatoren een grote verscheidenheid aan groepen, ad hoc groepjes, kennisgroepen, thematische groepen, overleggroepen, intervisiegroepen,. Daarbij varieert hun rol van logistieke ondersteuner tot volwaardig participant en trekker van een groep. In optimale omstandigheden geven de provinciale samenwerkingsverbanden of stuurgroepen mee vorm aan de manier waarop de provinciale coördinatoren hier hun opdracht uitbouwen. Dat is echter niet overal het geval en daarom speelt ook het team een rol in het bewaken van de missie en visie van het Steunpunt. Zijn we oorspronkelijk nog gestart in een sfeer van u vraagt, wij draaien, dan proberen we de laatste jaren ook een meer duidelijke lijn te ontwikkelen. Daarbij is het geenszins de bedoeling om een provinciale eenheidsworst te fabriceren. Het is de uitdaging voor het team om hier mee na te denken over de grens tussen inspelen op provinciale dynamieken en regionale vragen en bijdragen aan de opdracht van die het Steunpunt in 2002 kreeg. - De provinciale coördinatoren zijn ook aanspreekpunt voor individuele organisaties die expertise van derden willen binnenhalen in de organisatie of professionelen uit verschillende organisaties die een proces van expertisedelen of ontwikkelen willen opzetten. In die gevallen kunnen zij beroep doen op de incentives die voorzien zijn in de expertisewinkel. De provinciale coördinatoren kunnen hier organisaties en professionelen adviseren omtrent methodische aanpak en in te schakelen experts. - Provinciale coördinatoren zijn vaak ook sleutelfiguren in het verspreiden van projectresultaten op het terrein. Daar vervullen zij vaak een sensibiliserende rol. Sinds mei 2009 worden ze daar bijgestaan door de projectmedewerker. Tot slot zijn de provinciale coördinatoren de voorbije jaren meer en meer geëvolueerd tot draaischijf van kennis omtrent allerhande acties, projecten en activiteiten die in zeer diverse sectoren worden opgezet rond de probleem van mensen met een handicap. Zij worden ook alsmaar vaker omwille van die rol ingehaald op overlegfora allerhande. O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 18 van 135

19 Zaak zal zijn om daar juist trouw te blijven aan het adagio de expertise zit niet in het SEN-team maar op het terrein. We merken daar toch dat het werkveld een zekere vergadermoeheid vertoont en die rol soms graag overlaat aan anderen. De werking van het team tot eind 2009 Van bij de opstart van de vernieuwde provinciale werking in 2007 vergaderde het hele team tweewekelijks. Dat was noodzakelijk omdat in de werking van het Steunpunt (met een wel zeer grote verscheidenheid aan overlegfora, thematische en methodische projecten en activiteiten) een bijzonder grote en brede stroom inhoudelijke informatie vloeide. Vooral het eerste anderhalf jaar leken teamvergaderingen eerder op een briefing dan op een echte teamvergadering. Sinds 2009 zien we daar toch een ingrijpende verandering. - De teamvergadering worden eerder momenten van coördinatie, van het samenbrengen van informatie uit verschillende hoeken (beleidsmatig, vanuit projecten, vanuit regionale dynamiek, ). Dat leidt niet zelden tot nieuwe inspiratie, maar even goed tot een betere afstemming van het Vlaamse en het regionale niveau. - Er is ook meer plaats voor het teamproces. En dat was hoog tijd want het hele team had de voorbije jaren onder een grote druk gestaan om zich op het terrein te bewijzen (wat het ook gedaan heeft). Dat leidde onherroepelijk tot een aantal interne spanningen en vragen naar verduidelijking en bijsturing van de interne werking. In het najaar startten we een proces waarbij we vooral de interne communicatie onder de loep namen, maar ook het verduidelijken van functies en posities en het formaliseren van een aantal afspraken aan bod kwamen (na een startperiode met grote soepelheid en flexibiliteit). Dit proces was eind 2009 nog niet helemaal afgerond. - We hebben er alvast voor geopteerd om zowel het interne functioneren van het C-team als het onderling overleg en expertise-uitwisseling tussen de provinciale coördinatoren meer ruimte te geven. Daarom kozen we er voor om vanaf 2010 naast een tweewekelijks team met alle medewerkers ook functioneel plaats te ruimen voor beperkter overleg in functie van specifieke inhouden, naast een tweewekelijkse vergadering van het C-team (verder uitbouwen van de ondersteunende functie) en het P-team (voor het stroomlijnen van de provinciale werking van het steunpunt). O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 19 van 135

20 HOOFDSTUK 2. REALISATIE VAN DE STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN In ons tweede beleidsplan onderscheiden we 7 strategische doelstellingen, telkens onderverdeeld in een aantal subdoelstellingen. 1. Bijdragen tot een betere toegang tot de ondersteuning voor mensen met een handicap 2. Bijdragen tot een aangepaste ondersteuning voor mensen met specifieke handicaps 3. Professionelen ondersteunen bij het verwerven van competenties en instrumenten die nodig zijn om een totaalbeeld te vormen van de ondersteuningsnoden van mensen met een handicap 4. De omzetting van theorie in praktijk bewerkstelligen 5. De slagkracht van organisaties bevorderen zodat mensen met specifieke ondersteuningsnoden blijvend in de organisatie kunnen opgevangen worden 6. De afstemming tussen de verschillende relevante sectoren mee bevorderen 7. De eigen werking afstemmen op een optimale realisatie van de opdracht Omwille van de overlap tussen doelstellingen en het vergroten van de leesbaarheid van jaarplannen en verslagen hebben we deze doelstellingen in het jaarplan 2010 herleidt tot vijf grote doelstellingen: sensibilisering, diagnostiek en beeldvorming, kwaliteit van de hulpverlening, preventie, net- en samenwerking. We zullen dezelfde structuur ook in dit jaarverslag toepassen. Dat betekent concreet dat de meeste acties die in het jaarplan 2009 voorzien waren onder de 2 de strategische doelstelling nu onder doelstelling 1 (sensibilisering) worden ondergebracht. Enkele acties vermelden we onder doelstelling 4 (preventie). De acties onder doelstellingen 3 en 4 werden verdeeld onder de nieuwe doelstelling 2 (diagnostiek) of 3 (kwaliteit van de ondersteuning). O.B n_jaarverslag2009_ doc Pagina 20 van 135