Cliq. Classificatie voor hulpmiddelen

Transcriptie

1 Cliq Classificatie voor hulpmiddelen

2

3 Cliq Classificatie voor hulpmiddelen

4 Nictiz Nationaal ICT Instituut in de Zorg Postbus 19121, 2500 CC Den Haag Oude Middenweg 55, 2491 AC Den Haag T F I E info@nictiz.nl Publicatie 1 e druk - december e druk - mei 2009 Productie en redactie Jos Baptist Esther van Herk Jannet Popken Bestelinformatie Extra exemplaren van deze Cliq brochure en de brochure Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg waarnaar wordt verwezen, kunt u kosteloos bestellen bij Nictiz door een te sturen naar cliq@nictiz.nl. Vermeld hierbij uw naam, organisatie, postadres en het aantal brochures dat u wenst te ontvangen. Druk Drukkerij Van de Sande Niets van deze uitgave mag op enigerlei wijze vermenigvuldigd, opgenomen in een geautomatiseerd gegevensbestand, en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Voor meer informatie : 2

5 Inhoud Gebruik van hulpmiddelen 4 Waarom Cliq? 4 Veranderende wetgeving 5 Eenheid van taal 8 Hoe is Cliq opgebouwd? 9 De voordelen van Cliq 12 Implementatie 13 Ontwikkeling van uniforme protocollen en richtlijnen 13 Innovatie van hulpmiddelen 14 Beheer en onderhoud 14 Internet 15 3

6 Eenheid van taal bij het kiezen van hulpmiddelen Gebruik van hulpmiddelen In Nederland maken jaarlijks enkele miljoenen mensen met functioneringsproblemen gebruik van hulpmiddelen. Daarbij is sprake van een grote verscheidenheid: incontinentiemateriaal wordt als hulpmiddel beschouwd, maar een gemotoriseerde rolstoel, voorzien van de modernste technologie, eveneens. Al deze hulpmiddelen verbeteren de levenskwaliteit van chronisch zieken, ouderen en gehandicapten aanzienlijk. Toch is de situatie niet optimaal. De hulpmiddelen blijken lang niet altijd adequaat te zijn voor de bedoelde situatie of persoon, en ook niet altijd goed te worden toegepast. Onderzoek wijst uit dat tien procent van de hulpmiddelen weinig, en zeventien procent zelfs helemaal nooit wordt gebruikt (De Wit, 2006). Waarom Cliq? Een goed classificatiesysteem ondersteunt het keuzeproces om een geïndiceerd probleem op te lossen met een hulpmiddel. Hoe meer gestandaardiseerd de indeling is, hoe duidelijker het doel en de mogelijkheden van het hulpmiddel worden voor de gebruiker en de behandelaar. Om die reden is de afgelopen jaren de Cliq classificatie ontworpen, die inmiddels gereed is om te worden geïmplementeerd. Nictiz voert hierbij het programmamanagement. Cliq is een uitbreiding op de internationale classificatie voor hulpmiddelen ISO 9999, en voegt hieraan, afhankelijk van het gewenste niveau van detaillering, één of meerdere niveaus toe om het beoogd gebruik van het hulpmiddel te omschrijven. 4

7 Waar ISO 9999 bijvoorbeeld niet verder gaat dan onderbeenprothese, voegt Cliq de categorie activiteitenniveau toe. Dat betekent dat gebruikers en behandelaars op een gestandaardiseerde manier te weten komen of een prothese slechts een cosmetisch doel dient, of dat er trappen mee moeten worden gelopen. De beschrijving wordt daarmee geobjectiveerd, en gebruiker en behandelaar zijn niet langer afhankelijk van de technische specificaties van de fabrikant. Met andere woorden: dezelfde Cliq code(s) betekent dezelfde functionaliteit(en). Veranderende wetgeving In de voorgaande kabinetsperioden zijn enkele ingrijpende stelselwijzigingen doorgevoerd in de gezondheidszorg. De nieuwe wetgeving gaat niet langer uit van het productaanbod, maar stelt de individuele zorgvraag centraal. 5

8 In dat kader streeft minister Klink van VWS naar een functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg in de Zorgverzekeringswet. Dat betekent dat het zoveel mogelijk opheffen of verminderen van een functiestoornis, beperking of participatieprobleem het uitgangspunt is. De Cliq classificatie sluit hierbij aan, want ook daar gaat het in de eerste plaats om de gebruiker en zijn zorgvraag. Voor een goede toepassing van de functiegerichte aanspraak op hulpmiddelenzorg dringen de minister en een meerderheid van de Tweede Kamer aan op de ontwikkeling van een uniform indicatieproces middels zorgprotocollen en een uniform classificatiesysteem. Hiermee kan de individuele zorgvraag objectiever en meer gedetailleerd worden bepaald, en kan er beter op worden ingespeeld. In de op 4 december 2008 verschenen Intentieverklaring Cliq geven tal van partijen in de zorg aan dat zij dit doel nastreven en hieraan de nodige bijdragen zullen leveren. Ondertekenaars intentieverklaring Cliq (Op deze foto ontbreken de ondertekenaars namens Zorgverzekeraars Nederland en de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen. Zij tekenden op een eerder, respectievelijk later tijdstip.) 26

9 37

10 Eenheid van taal Een goed handvat voor het ontwikkelen van richtlijnen en protocollen voor het verstrekkingenproces is de Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg. Deze is in 2005 door het College voor Zorgverzekeringen opgesteld in samenwerking met het veld. De procesbeschrijving brengt de keten van activiteiten in de hulpmiddelenzorg in beeld, van het signaleren van een probleem tot aan de evaluatie van het gebruik van het hulpmiddel. Centraal in dit proces staat het matchen van de wensen en de mogelijkheden van de gebruiker met de eigenschappen van een hulpmiddel. Een gedrukt exemplaar van de Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg is te bestellen bij Nictiz. (Zie voor meer informatie het colofon). Het terminologiestelsel dat wereldwijd gebruikt wordt om de wensen en mogelijkheden van de gebruiker in beeld te brengen is de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). De Tweede Kamer dringt erop aan dat ICF ook in Nederland de standaard wordt voor het beschrijven van het functioneren van mensen. 28

11 Met behulp van ICF kunnen functies en anatomische eigenschappen (bijvoorbeeld spierlengte, hartwerking), activiteiten (handelingen als zitten, staan), participatie (werk, gezin, hobby s) en externe en persoonlijke factoren worden omschreven. Het gebruik van ICF in Nederland neemt snel toe, onder meer voor onderzoek en weten regelgeving. ziekten aandoeningen functies / anatomische eigenschappen (stoornissen) activiteiten (beperkingen) participatie (participatieproblemen) externe factoren positief en negatief persoonlijke factoren positief en negatief Schema ICF Hoe is Cliq opgebouwd? Cliq is opgebouwd uit twaalf cijfers en uit een bijbehorende productomschrijving. Het fundament is de al eerder genoemde ISO 9999 classificatie. De eerste drie niveaus van de Cliq classificatie zijn gelijk aan die van ISO Hieraan zijn, afhankelijk van het gewenste niveau van detaillering, één of meerdere niveaus toegevoegd om het beoogd gebruik van het hulpmiddel te omschrijven. Hierbij is onder andere gebruik gemaakt van de Nederlandse vertaling van de ICF. 39

12 Cliq classificatie 16 modulen ab. cd. ef. gh. ij. kl. ab. cd. ef. is gelijk aan ISO 9999 gh. ij. kl. is gebaseerd op - ICF - ISO standaarden - Overige relevante product kenmerken m.b.t beoogd functioneren Opbouw Cliq classificatie: Cliq = ISO toevoeging (o.a. ICF) De productbeschrijvingen in Cliq bevatten de naam van het product, de bijbehorende Cliq classificatiecode(s), het beoogde gebruik en de kenmerken van de stereotype gebruiker. Deze beschrijvingen zijn nodig omdat producten op de markt meerdere functies kunnen hebben en dus meerdere Cliq codes. De productbeschrijvingen veranderen mee met de veranderingen in het marktaanbod. Cliq is daarmee een dynamisch systeem, anders zou het ook niet kunnen functioneren. Daarnaast volgt het gebruik niet altijd duidelijk uit de naam van het product. Zo kan bijvoorbeeld een hoortoestel verschillende mogelijkheden bieden voor gebruik, van een rustig één op één gesprek tot een gesprek in een rumoerige omgeving. Niettemin zijn het beide hoortoestellen. 10 2

13 Cliq is opgebouwd uit meer dan 7000 codes, onderverdeeld in 16 modulen: 1. Pro- en orthesen 2. Incontinentiematerialen 3. Loop- en verplaatsingsmiddelen voor binnen 4. Communicatiehulpmiddelen voor mensen met visuele problemen 5. Therapeutische elastische kousen 6. Communicatiehulpmiddelen voor mensen met hoorproblemen 7. Ademhalingsondersteunende hulpmiddelen 8. Verzorgingsproducten: stomahulpmiddelen en wondverzorgingsproducten 9. Communicatiehulpmiddelen voor mensen met motorische problemen 10. Schoenvoorzieningen 11. Diabeteshulpmiddelen 12. Inrichtingselementen voor woningen 13. Vervoersmiddelen voor buiten 14. Hulpmiddelen voor persoonlijke verzorging en bescherming en woningaanpassingen 15. Hulpmiddelen voor het huishouden 16. Overige: a. Borstprothesen b. Hulpmiddelen voor gelaryngectomeerden c. Hulpmiddelen ter voorkoming van drukplekken d. Stimulatoren en Functionele Neuromusculaire Stimulatoren (FNS en FES) 11 3

14 De voordelen van Cliq Het gebruik van Cliq kent een groot aantal voordelen voor veel betrokken partijen. Zo wordt de eenheid van taal bevorderd door vaste vaktermen te faciliteren die het beoogd gebruik van hulpmiddelen helder omschrijven en wordt een sjabloon aangereikt voor productdocumentatie. Hierdoor ontstaat transparantie bij selectie, immers: dezelfde Cliq code(s) betekent dezelfde functionaliteit(en). Mede daardoor kunnen zorgverzekeraars beter sturen op doelmatigheid en maakt Cliq het mogelijk om evaluatie van het gebruik te standaardiseren. ICF ICPC, ICD-9/10, DSM IV Cliq / ISO 9999 Probleem Zorgvraag Oplossingsrichting Progr. van eisen Selectie Levering Gebruik Evaluatie Human related intended use Wensen en mogelijkheden van de gebruiker Product related intended use Eigenschappen van een hulpmiddel De Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg als basis voor Cliq Ook maakt Cliq de uitvoering van een zorgplan eenvoudiger. Behandelaars zijn niet langer genoodzaakt een bepaald product specifiek te benoemen op merk/type niveau, maar kunnen aangeven wat de gewenste functionaliteit is. Doordat de ICF terminologie die gebruikt wordt in de eerste stappen van de Procesbeschrijving (het omschrijven van de wensen en mogelijkheden van de gebruiker) terugkomt in 12 2

15 Cliq, kan makkelijk gezocht worden op gebruikerskenmerken en het beoogd gebruik. Met behulp van zoeksystemen kunnen hulpmiddelengebruikers en behandelaars zich een betere en meer complete voorstelling maken van mogelijke oplossingen. Hierdoor kan naar verwachting een aanzienlijke kwaliteitsverbetering van de zorg bereikt worden, en bovendien een grote efficiencyslag worden gemaakt. Implementatie Van al deze voordelen kan alleen worden geprofiteerd als Cliq zorgbreed is ingevoerd. Hiervoor is intensief contact met alle betrokken partijen noodzakelijk. Daarom is in 2008 een brede stuurgroep ingericht met afgevaardigden uit diverse koepel- en brancheorganisaties. Zij vertegenwoordigen gebruikers, indicatiestellers en behandelaars, fabrikanten, importeurs en leveranciers, zorgverzekeraars, kennisinstituten en overheden. Ontwikkeling van uniforme protocollen en richtlijnen Voor een succesvolle invoering van Cliq is het noodzakelijk dat indicatiestellers en behandelaars hun medewerking verlenen aan het opstellen van protocollen. Zij hebben immers de medisch inhoudelijke expertise en zijn verantwoordelijk voor de richtlijnen van zorg. Daarnaast moeten ze worden opgeleid in de nieuwe manier van werken. Een optie is het geven van cursussen waarmee zorgverleners accreditatiepunten kunnen verdienen. Fabrikanten en leveranciers moeten op hun beurt productinformatie via internet en catalogi bereikbaar maken en vertalen naar Cliq. Potentiële kopers worden vervolgens naar de voor hen geschikte producten geleid via de classificatiecodes. Leveranciers zijn verantwoordelijk voor een kwalitatief verantwoord leveringsproces en zijn verplicht om gebruik van het hulpmiddel na een half jaar samen met de 13 3

16 gebruiker te evalueren. Met Cliq is het mogelijk ervaringen te labellen op het niveau van gebruik en op deze manier de prestaties in beeld te brengen. Innovatie van hulpmiddelen Codering staat in principe los van het op de markt brengen van nieuwe, innovatieve producten. Wel betekent de transitie naar functiegerichte omschrijving van de aanspraken naar verwachting meer kans op vergoeding van innovatieve producten. Limitatieve lijsten die zorgverzekeraars en gemeenten nu gebruiken worden afgeschaft. In de toekomst heeft een verzekerde recht op een hulpmiddel dat het omschreven probleem oplost. Doordat met het Cliq begrippenkader het beoogd gebruik helder is te omschrijven, stellen fabrikanten van innovatieve producten zich krachtiger op richting zorgverzekeraars. Beheer en onderhoud De verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van de Cliq classificatie is verspreid over enkele stakeholders. Nictiz voert het beheer over de centrale database, met daarin alle Cliq coderingen en de voorbeelden van productomschrijvingen. Ook is Nictiz verantwoordelijk voor het zoeksysteem. Van de leveranciers wordt verwacht dat zij hun producten omschrijven volgens de datastructuur zoals deze is beschreven in NTA Er komt geen centrale, nationale database waarin alle producten van alle leveranciers zijn opgenomen, dus het is zowel in hun eigen belang als in dat van de gebruiker. 14 2

17 Internet Tot slot zal nictiz ervoor zorgen dat de Cliq database op internet bij zoekmachines zoals Google bekend wordt gemaakt en dat de Cliq codes zo Googlebaar worden. Als de leverancier de producten op zijn website heeft voorzien van een Cliq code, kunnen deze producten aanzienlijk eenvoudiger worden gevonden. Deze toekomstige toepassing maakt niet alleen duidelijk wat de grote mogelijkheden zijn van Cliq, en hoe de verstrekking van medische hulpmiddelen erdoor kan verbeteren, maar het toont ook aan hoezeer zorg en ICT tegenwoordig met elkaar zijn verweven. Om het gebruik te vergemakkelijken, wordt door nictiz software ontwikkeld waarmee de database van Cliq kan worden ontsloten. Uiteraard moet deze software door iedereen gebruikt kunnen worden, ook door mensen die niet medisch zijn geschoold. Het is in dat verband van belang dat synoniemen worden ontwikkeld, bijvoorbeeld door gebruikersverenigingen, die geschikt zijn voor patiënten. Op die manier kan worden gezocht naar een term kunstbeen als men een beenprothese nodig heeft. Voor meer informatie:

18 Stuurgroep Cliq Frank Bangma Bea van Bodegom Hadewych Cliteur Rick Dekker Jan Ebbink Han Huizinga Marijke de Kleijn-de Vrankrijker Luc Knaven Helianthe Kort Peter Kruitbosch Harmen van der Linde Ronald Luijk René Offers Hans Piepenbrink Dorine van Ravensberg Roelf van Run Paul Valk Koos Voogt Fireva Ergotherapie Nederland CG-raad Z-index nivo VGN WHO-FIC FHI Vilans CSO VRA ZN SEMH CVZ npi nefemed nvos / Orthobanda nvab Projectteam Cliq Jos Baptist Theo Bougie Yvonne Heerkens Esther van Herk Piet Vreeswijk (voorzitter Stuurgroep) nictiz BRT -Advies npi nictiz CG-raad 16

19 19

20 Nictiz Nationaal ICT Instituut in de Zorg