2 Over bevolking en cultuur

Transcriptie

1 t g k 1 NDE SKUo u w K J I R AARDr d e o n d e r b K vo o E O B WERK

2 2 Over bevolking en cultuur Op de wereld wonen heel veel mensen en het worden er alleen maar meer. Elke paragraaf van dit hoofdstuk start met India, het land met de snelst groeiende bevolking op de wereld. Daarna onderzoek je de bevolking en cultuur in de rest van de wereld. Planner Oriëntatie Te doen Datum klaar Score oefentoets Score toets 1 India in beeld Topografie India e Computerles oriëntatie Kern 2 Waar woont de bevolking? 3 De wereldbevolking groeit 4 Waarom verhuizen mensen? 5 Botsing van culturen Vaardigheid: Grafieken lezen en maken Vaardigheid: Interviewen e Computerles kern Onderzoek 6 Nederland, een kleurrijke samenleving? e Computerles onderzoek e Computerles onderzoek Afsluiting 7 Oefenen met begrippen e Diagnostische toets hoofdstuk 2 Eindtoets hoofdstuk 2

3 oriëntatie 1 India in beeld Intro-opdracht a b G Bekijk met een klasgenoot de grote openingsfoto van dit hoofdstuk in het handboek. Bedenk samen drie vragen die je over deze foto aan je leraar wilt stellen. G Bespreek de vragen klassikaal. Je docent probeert jullie vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Waar ligt India? 1 In het stripverhaal Kuifje en de Sigaren van de Farao (figuur 1) reist Kuifje per schip naar India. Hij vertelt aan zijn hond Bobby de route die ze met het schip varen. a A Kuifje vertrekt uit België. Na een lange reis komt hij aan op het eiland Ceylon (tegenwoordig Sri Lanka). Gebruik de atlas en figuur 2. Teken in figuur 2 de route die Kuifje vaart. Neem als vertrekpunt Antwerpen. b Schrijf ook de aardrijkskundige namen uit de strip op de juiste plaats in de figuur. c A India ligt in het werelddeel Azië. Kleur India rood in figuur 2. 2 Bij bron 1 in het handboek zie je een kaartje van India. Leer de topografie van India van bron 1. 3 A Gebruik bron 1 nog een keer. Maak de volgende zinnen goed af. De hoofdstad van India is India was vroeger een kolonie van Beeld van India 4 A Zoek met het zaakregister de kaarten De Aarde, klimaat op. a In welke plaats valt de meeste jaarlijkse neerslag in India? b In welke twee maanden valt de meeste neerslag in deze plaats? In en (dan valt er meer neerslag dan bij ons in het hele jaar!). 5 Gebruik de bronnen in het handboek. a De grootste godsdienst in het land is het hindoeïsme. Een hindoe heeft respect voor het leven en de natuur. Leg uit waarom veel Indiërs vegetarisch zijn. b Waarom zie je in India zoveel koeien op straat in de steden? A In de stad willen mensen ook melk drinken. B Een koe is een heilig dier in het hindoeïsme. C In ontwikkelingslanden kom je altijd koeien tegen op straat. 6 a Stel je voor: je gaat op vakantie naar India. Waarom is het niet slim om in onze zomervakantie te gaan? De grootste godsdienst is het De Ganges begint in het hoogste gebergte van de wereld, de Deze heilige rivier mondt uit in De meeste mensen werken in de De bevolking bestaat uit miljoen mensen (dat is meer dan 1 miljard!). b Blader in je handboek door het hele hoofdstuk. Welke plek op de foto s uit dit hoofdstuk zou je zeker willen bezoeken? Leg uit waarom. De foto van bron, want figuur 1 22

4 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur Puzzel 7 G Werk samen met iemand anders, want je moet goed opletten. In dit hoofdstuk is het voorbeeldland India. Ontdek wat de Indiërs tegen elkaar zeggen en wat het betekent! Maak de woordzoeker (figuur 3). De woorden die je moet zoeken zijn begrippen die je in dit hoofdstuk gaat leren. De beginletter van het eerste woord is de B. Zoek nu alle woorden op in de woordzoeker. De laatste letter van het ene woord is de beginletter van het volgende woord. De laatste letter staat ook vetgedrukt. Je kunt kiezen uit: bevolking kettingmigratie emigratie leeftijdsgrafiek etnisch rijkdom multicultureel hoofdcultuur geboortecijfer. Als je alles goed doet, blijven er veertien hokjes over. Zet die overgebleven letters op volgorde van linksboven naar rechtsonder. Je vindt dan een Indiaas woord (met de vertaling in het Nederlands). Extra stof 8 Leren denken met aardrijkskunde: kaartbeeld van India. a G Werk met z n tweeën. Van je docent krijgen jullie een kaart van India en zes foto s. Luister goed naar de uitleg van de docent. b Zet bij elke foto het juiste bijschrift. Kies uit: Foto. Hoog in de bergen leven de mensen een arm bestaan. De tent beschermt tegen de grote verschillen in temperatuur. Het is hier zo rotsig dat er bijna niets wil groeien. Foto. In de woestijn is het overdag te warm en in de nacht te koud. Alleen een enkele toerist trekt op kamelen door dit gebied. Foto. Aan de kust leven veel vissers. Met de eigen gemaakte visnetten vangen ze soms wel voor 5 euro vis per dag. Foto. In Bollywood worden meer films gemaakt dan in Hollywood in de Verenigde Staten. Elk meisje droomt ervan als actrice ontdekt te worden in deze miljoenenstad. Foto. Elk dorp heeft wel zijn eigen god en zijn eigen feest. In de vallei van de heilige rivier de Ganges trekt een processie rond. Foto. In de grootste stad aan de oostkust leven veel riksjarijders, die tegen betaling passagiers vervoeren. Zij huren de riksja s van enkele rijke bewoners. c Zoek bij elke foto de juiste plaats op de kaart van India. Schrijf ook op waarom jullie dat denken. d Bespreek je keuze met een ander tweetal. e Zoek nu zelf een foto van India op internet. Bedenk bij de foto een bijschrift en schrijf dit op. Geef ook aan waar deze foto op de kaart genomen kan zijn. KENNIS EN VAARDIGHEDEN HOOFDSTUK 2, 1 Vink aan wat je van je docent moet kennen of kunnen. Regio Ligging van India (bron 1 en figuur 2). Algemene kenmerken van India (bronnen handboek). En verder Topografie India (bron 1). Extra stof kaartbeeld van India. handboek 2 blz. 28 B E V N T F A C F A R G O IJ E I M U I A S S D L T E L L E T A R G L K T E T K I T N U I E I E U E E = M I S M W N R T T O E L C H E I G K D I C D F O O T E K O U N T U U R A B Y R M L G M I G R O E F Y C E T R O figuur 2 figuur 3 Woordzoeker India. 23

5 kern 2 Waar woont de bevolking? Waar woont de bevolking in India? 1 a Vul in : Himalaya Gangesvallei. In de wonen weinig mensen, dit gebied is dun bevolkt. In de wonen veel mensen, dit gebied is dicht bevolkt. b Zet achter elke bron het juiste woord: dichtbevolkt dunbevolkt. bron 7: bron 8: c In India zijn grote kleine verschillen in bevolkingsdichtheid. 2 a In figuur 4 staat de bevolkingsdichtheid van India. Kleur de volgende gebieden in: dichtbevolkt rood, gemiddeld bevolkt blauw, dunbevolkt geel. Kijk goed naar de legenda. b Lees de omschrijvingen bij de gebieden. Zet de vetgedrukte naam van het gebied op de goede plek in de kaart. Himalaya In het hooggebergte in het noorden van India wonen weinig mensen. Het is hier te koud en te steil. Gangesvallei In de vruchtbare vallei van de heilige rivier wonen heel veel mensen bij elkaar. Het is een vlak gebied. Het gebied is dichtbevolkt. Tharwoestijn Dit gebied is erg droog. Er groeit bijna niets. Weinig planten, dieren en mensen kunnen in deze woestijn in leven blijven. Kustvlakten Hier wonen veel mensen. Ook zijn er veel steden ontstaan om de handel met andere landen mogelijk te maken. c De bevolkingsspreiding in India is wel niet gelijkmatig. Waar woont de bevolking op de wereld? Op de wereld leefden in 1950 ongeveer 700 miljoen mensen in de stad. In 1990 waren dat er al meer dan 2 miljard. Sinds 2008 leeft de helft van de wereldbevolking in de stad, dat zijn 3,3 miljard mensen. Waarschijnlijk leven in 2030 rond de 5 miljard mensen in steden. Dit zijn veel cijfers. Het is handiger om de cijfers in beeld te brengen in grafieken. Grafieken lezen en maken Cijfers zijn makkelijker te lezen als ze bij elkaar worden gezet in een tabel. Nog beter zijn grafieken. Een grafiek is een figuur waarmee je de betekenis van veel cijfers op een eenvoudige manier zichtbaar maakt. Enkele soorten grafieken zijn: lijngrafiek; staafgrafiek of kolomgrafiek; cirkelgrafiek; stroomgrafiek; beeldgrafiek. figuur 4 Bevolkingsdichtheid India. 24

6 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur Oefening a In India woont maar 25% van de bevolking in de stad. Dat is een groot verschil met het gemiddelde van de wereldbevolking. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont tegenwoordig in de stad. Zet India wereld onder de goede cirkel grafiek. Dichtbevolkte gebieden Gebieden met belangrijke grondstoffen. Land met de meeste inwoners. Voorbeeld b In deze gebieden wonen de mensen graag, het zijn afstotingsgebieden aantrekkingsgebieden. c Vul het juiste nummer van de bron uit je handboek in: aantrekkingsgebied: bron afstotingsgebied: bron stad platteland b Lees nog eens de tekst bij Waar woont de bevolking op de wereld? op de vorige pagina. Maak een staafgrafiek van de groei van de stedelijke bevolking. Kijk goed naar het voorbeeld van de eerste staaf. x miljard Op de wereld zijn grote verschillen in bevolkingsdichtheid, zoals je kunt zien in bron 8 en 9. A Schrijf in de tweede kolom van de volgende tabel een voorbeeld van een gebied dat dunbevolkt is. Mensen wonen niet graag in deze gebieden, het zijn afstotingsgebieden. Extra stof 5 In Nederland is de bevolkingsdichtheid in de vorige eeuw twee keer gedaald. Wat zijn de twee goede redenen? Er worden minder kinderen geboren. Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Uitbreiding van het landoppervlak met Oostelijk Flevoland. Door betere medische omstandigheden sterven minder mensen. 6 a Zoek op internet of bij de statistiek van de Grote Bosatlas op wat de bevolkingsdichtheid in jouw gemeente is. In is de bevolkingsdichtheid inwoners per vierkante kilometer. b De bevolkingsdichtheid van Nederland is 487 inwoners per vierkante kilometer. Mijn gemeente is dichter dunner bevolkt. c Ook in jouw gemeente is de bevolkingsspreiding niet gelijkmatig. Een gebied waar veel mensen wonen is Een gebied waar weinig mensen wonen is Gebied Voorbeeld Erg droog. Erg koud. Erg hoog. Niet toegankelijk. 4 Bestudeer bron 7. a De volgende gebieden zijn dichtbevolkt: Gangesvallei noordoosten van de VS West-Europa Middellandse Zeegebied Oost-China. Zet de gebieden op de goede plek in de volgende tabel. Dichtbevolkte gebieden Vlakke gebieden. Gebieden met vruchtbare bodems. Gebieden met een aantrekkelijk klimaat. Voorbeeld KENNIS EN VAARDIGHEDEN HOOFDSTUK 2, 2 Vink aan wat je van je docent moet kennen of kunnen. Kern De leertekst en de begrippen van deze paragraaf. Kenmerken van dunbevolkte gebieden en voorbeelden (vraag 3). Kenmerken van dichtbevolkte gebieden en voorbeelden (vraag 4). Bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding op de wereld (bron 9). En verder... Vaardigheid grafieken lezen en maken. Regio bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding India (figuur 4). handboek 3 blz

7 kern 3 De wereldbevolking groeit Bevolkingsgroei India 1 a In een dorp in India wonen precies mensen. In één jaar worden er 23 kinderen geboren. Het geboortecijfer is dan 23. Het geboortecijfer is het aantal geboorten sterfgevallen per mensen per jaar. b In het dorp sterven dat jaar 7 mensen. Het geboortecijfer sterftecijfer in het dorp is dus 7. c In het dorp worden 23 kin deren geboren. In dat jaar sterven 7 mensen, er is sprake van een geboorteoverschot sterfteoverschot. d Het geboorteoverschot van het dorp was in dat jaar 23 = 16. Op het einde van dat jaar heeft het dorp dus inwoners. e In het geval van geboortecijfer, sterftecijfer en geboorteoverschot werk je meestal niet met procent (per honderd), maar met promille. Pro mille betekent per. Je schrijft dat zo:. 2 Het dorp is net India in het klein. In figuur 5 staan de geboorteen sterftecijfers van India in de loop van de tijd. a Kleur de lijn van het geboortecijfer groen. b Kleur de lijn van het sterftecijfer rood. c Kleur het geboorteoverschot geel. d Het geboorteoverschot in India wordt kleiner groter. (Maar doordat er zoveel mensen wonen in India, groeit de bevolking het snelst op de hele wereld.) 3 Tussen de bevolking van Nederland en India zijn grote verschillen. Zet voor elke uitspraak een I (= India) of een N (= Nederland). 1,1 miljard inwoners. 16,5 miljoen inwoners. Aantal geboorten ongeveer 25 miljoen per jaar. Het sterftecijfer is hoger, omdat de bevolking ouder is. Een groot geboorteoverschot, de bevolking groeit snel. Een kleiner geboorteoverschot, de bevolking groeit langzamer. Bevolkingsgroei wereld 4 Gebruik bron 12. a In welk werelddeel is het geboorteoverschot het grootst? b In het zuiden van dit werelddeel is een sterfteoverschot doordat een groot deel van de bevolking ouder wordt aids heeft. c In rijke arme landen is de bevolkingsgroei het kleinst. In sommige landen ontstaat zelfs een sterfteoverschot. Een voorbeeld is: 5 Lees het verhaal over Meredith in figuur 6. a In arme landen leeft men gemiddeld langer korter dan in rijke landen. De levensverwachting is in de arme landen lager. b Kleur in het verhaal van Meredith de redenen voor de lagere levensverwachting in arme landen rood. c Kleur de redenen voor het hoge geboortecijfer groen. 6 Bestudeer bron 13a. Veel leeftijdsgrafieken in Afrika lijken op die van bron 13a. Vul steeds het juiste woord in. Het is hoog, er worden veel kinderen geboren. Door de verbetering van de leefomstandigheden daalt het. figuur 5 Geboortecijfers en sterftecijfers voor India in de periode figuur 6 Meredith is 34 jaar en woont in een sloppenwijk in Zimbabwe. Er is geen riolering en schoon drinkwater. Meredith haar man is overleden aan aids. Ze staat er nu alleen voor. Ze heeft acht kinderen gekregen, waarvan er drie zijn overleden. Zij zijn gestorven aan verschillende ziektes. Medicijnen zijn duur, dus die kon ze niet kopen. Haar eerste kind kreeg ze toen ze 16 was. Merdedith had liever minder kinderen gekregen, maar ook voorbehoeds middelen zijn duur. Kinderen zijn belangrijk, zij kunnen geld verdienen en later voor je zorgen als je zelf te oud bent om te werken. Meredith moet nu alleen voor haar kinderen zorgen. Gelukkig heeft ze een baantje als wasvrouw gevonden. In de dampende chloorluchten staat ze te zweten. s Avonds na de lange werk dag is ze uitgeput. 26

8 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur Daardoor is de hoog. De is laag, de mensen worden niet zo oud. De leeftijdsgrafiek van bron 13a heeft de vorm van een 7 Bekijk de leeftijdsgrafieken van bron 13a en 13b. a Maak de juiste combinaties door de foute antwoorden door te strepen. Land Geboortecijfer Sterftecijfer Bevolkingsgroei Leeftijdsgrafiek India Nederland hoger lager hoger lager hoger lager hoger lager stijgend dalend stijgend dalend piramide urn piramide urn b Zet bij de juiste leeftijdsgrafiek van figuur 10: India Nederland. c Schrijf onder de goede leeftijdsgrafiek: arm land rijk land. Waar hoort dat bij? 8 G Werk in tweetallen. Tussen landen zijn grote verschillen in opbouw van de bevolking. Vraag aan de docent de opdracht Waar hoort dat bij? Zet achter elke uitspraak de juiste vorm van de leeftijdsgrafiek. Kies uit: piramide klok urn. Leg steeds uit waarom je die keuze maakt. Extra stof 9 a Kleur in figuur 7 de leeftijdsgroepen 0-20 jaar groen; de leeftijdsgroepen jaar blauw; de leeftijdsgroepen 60 jaar en ouder grijs. b In rijke landen neemt het aandeel ouderen toe. Dat noem je vergrijzing. Hoe kun je in de leeftijdsgrafiek van Nederland de vergrijzing zien? c In rijke landen ontstaat soms een sterfteoverschot doordat: A er veel verkeersongelukken zijn en daardoor het sterftecijfer stijgt. B het aandeel ouderen toeneemt. C het aandeel jongeren toeneemt. 10 A Bestudeer de kaarten De aarde, bevolking, bevolkingsdichtheid en bevolkingsexplosie. De kaarten staan alleen in de Grote Bosatlas. Vul in: hoog of laag. In landen met de grootste bevolkingsexplosie is de bevolkingsdichtheid In Europa is de bevolkingsdichtheid en de bevolkingsexplosie In Zuid-Afrika is de bevolkingsexplosie door de ziekte aids. KENNIS EN VAARDIGHEDEN HOOFDSTUK 2, 3 Vink aan wat je van je docent moet kennen of kunnen. Kern De leertekst en de begrippen van deze paragraaf. Bevolkingsgroei in arme en rijke landen (vraag 4 t/m 7). Leeftijdsgrafieken (bron 13). En verder... Regio bevolkingsgroei en leeftijdsgrafiek van India (figuur 7). Uitspraken bij leeftijdsgrafieken kunnen plaatsen (vraag 8). Extra stof het begrip vergrijzing. handboek 4 blz. 32 figuur 7 27

9 kern 4 Waarom verhuizen mensen? Waarom verhuizen mensen? 1 Lees de introteksten. Schrijf achter elke persoon de juiste reden waarom ze verhuizen. Kies uit: familie geld oorlog. Deepak: Aisa: Ali: 2 G Ga in groepjes van vier bij elkaar zitten. Iedereen pakt een leeg vel papier. a Schrijf in drie minuten zo veel mogelijk redenen op waarom mensen hun land verlaten. b Praat met elkaar over de verschillende redenen. Schrijf op een nieuw vel papier jullie top drie van redenen om een land te verlaten. c Bespreek met de hele klas de redenen om een land te verlaten. 3 Mensen verlaten hun land niet zomaar, daar zijn goede redenen voor. Geef wat bij elkaar hoort dezelfde kleur. Omschrijving Soort reden Voorbeeld Vluchten vanwege godsdienst, ras of politieke ideeën. Familiebanden, huwelijk of gezin. Economische redenen. Politieke redenen. Jan is verliefd op Chantal en gaat naar Frankrijk om in haar buurt te zijn. Achmed verlaat Turkije in 1960 om in Nederland in een fabriek te gaan werken. Werk en inkomen. Sociale redenen. Moestad wordt vervolgd in Iran, omdat hij christen is. Waarheen verhuizen mensen? 4 Bekijk de bronnen in het handboek. a Zet achter elk begrip de juiste bron uit het handboek. aantrekkingsgebied: bron afstotingsgebied: bron b Zet bij a ook de woorden vertrekken vestigen achter het goede gebied. c Mensen verhuizen vaak van de armere naar de rijkere gebieden. Zet een pijltje in de goede richting. arme landen: stad platteland rijke landen: stad platteland 5 In arme landen groeien de steden snel. Veel mensen verhuizen van het platteland naar de stad in de hoop op een betere toekomst. Zet de volgende woorden op de juiste plaats in de volgende tabel: stad platteland te weinig voedsel meer scholen werk en hoger loon geen werk meer voorzieningen weinig voorzieningen. Afstotingsgebied Aantrekkingsgebied 6 Veel mensen zijn naar Nederland gekomen om hier te werken. a Schrijf de landen Nederland Turkije op de juiste plaats in figuur 8. b Kleur de redenen om Turkije te verlaten rood. c Kleur de redenen om naar Nederland toe te gaan groen. d Zet boven elk land het goede woord. Kies uit: afstotingsgebied aantrekkingsgebied. 7 Een ander woord voor migratie is verhuizen. Bij emigratie verlaat je een land, bij immigratie kom je een land in. a Mustaf verhuist van Nederland naar Turkije. Voor Turkije is hij een, voor Nederland is hij een. figuur 8 28

10 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur b Zet de begrippen emigratie, immigratie en remigratie op de juiste plaats in figuur 9. c Vroeger woonde Mustaf ook al in Turkije. Hij gaat terug naar het land waar hij eerst woonde. Dit noem je Waarom verhuizen mensen in Nederland? Interviewen Een interview is een middel om informatie te krijgen. Als je een interview wilt gaan doen, zet je de volgende stappen: Voorbereiding Stap 1: Wat is het doel van mijn interview? Stap 2: Wie ga je interviewen? Stap 3: Als je de persoon en het doel weet, maak je de vragen. Schrijf tien vragen op die je wilt gaan stellen over verhuizen in Nederland. Tip: Stel geen gesloten vragen (ja/nee) maar open vragen (wie, wanneer, hoe, waarom). Uitvoering Stap 4: Maak een afspraak en stel de vragen. Presentatie Stap 5: Werk het interview uit. Schrijf duidelijk op met wie je waar het interview hebt gedaan. Maak daarna een verslag. 8 a G In Nederland verhuizen ook veel mensen. In tweetallen gaan jullie een interview houden met iemand die verhuisd is. Kies een persoon die uit een ander land of een andere gemeente verhuisd is. b Bereid het interview goed voor. Presenteer het interview in de vorm van een artikel. Misschien is het leuk om een krant te maken: Migranten in Nederland! Extra stof 9 a Zet de volgende gebeurtenissen in de juiste volgorde door de cijfers 1, 2 en 3 op de juiste plaats te zetten. Deepak verlaat Mumbai. Hij gaat werken in een hotel in Bahrein. Daar krijgt hij elke maand veel meer geld. Deepak begint zijn eigen hotel in Bahrein en vraagt vrienden uit zijn dorp om hier te komen werken. Zijn vrouw en kinderen verhuizen ook al gauw naar Bahrein. Gelukkig zijn ze weer bij elkaar. b Mensen migreren om verschillende redenen. Als mensen verhuizen door gunstige berichten van andere mensen, noem je dat kettingmigratie. Kleur de voorbeelden van kettingmigratie rood in de vorige tabel. KENNIS EN VAARDIGHEDEN HOOFDSTUK 2, 4 Vink aan wat je van je docent moet kennen of kunnen. Kern De leertekst en de begrippen van deze paragraaf. De drie redenen om te verhuizen (vraag 3). Aantrekkings- en afstotingsgebieden (vraag 4 t/m 6). Drie soorten migratie (figuur 9). En verder... Vaardigheid interviewen (vraag 8). Extra stof kettingmigratie. handboek 5 blz. 34 figuur 9 Verschillende vormen van migratie. 29

11 kern 5 Botsing van culturen Cultuur in India 1 In India word je geboren in een kaste. Die kaste bepaalt met wie je gaat trouwen, wat je wel en niet mag doen, wat je mag eten enzovoort. a Zet de Brahmanen (priesters en geleerden) op de juiste plaats in figuur 11. b Zet ook de Dalits (de onaanraakbaren) op de juiste plaats in figuur 11. De Dalits zijn kasteloos, zij horen dus niet in de piramide thuis. c Waarom staan de Shudra lager in de piramide dan de Brahmanen? 2 a Zoek in de begrippenlijst het verschil op tussen autochtonen en allochtonen. De Dalits zijn in India autochtonen allochtonen, want zij leven hun hele leven al in India. Zij zijn door geboorte Dalits. b Geef twee voorbeelden van allochtonen in Nederland. 3 a Onderstreep de woorden die bij de Indiase cultuur horen: Taj Mahal de Beemster Divali (het lichtjesfeest) hindoeïsme Sinterklaas Sitarmuziek Jan Smit cricket voetbal christendom. b De woorden die overblijven bij vraag 3a horen bij de cultuur. Door de eigen cultuur hebben mensen het idee dat ze bij elkaar horen. Daarmee onder scheiden zij zich van andere groepen mensen. 4 a Bij een cultuur horen zichtbare en onzichtbare kenmerken. Kleur de zichtbare kenmerken van de Indiase cultuur rood. Taj Mahal respect voor de natuur oranje kleding heilige koe geen hand geven wachten tot een koe is overgestoken b De woorden die overblijven zijn kenmerken van een cultuur. c Wat is een zichtbaar kenmerk van de Nederlandse cultuur? 5 a De belangrijkste godsdienst in India is het, dit is de hoofdcultuur in India. b In India komen ook veel andere culturen voor. Groepen als de moslims en de Sikhs zijn voorbeelden van culturele minderheden. Soms leidt dit tot een 6 In India leven veel culturen samen in een multiculturele samenleving. Welke uitspraken horen bij een multiculturele samenleving? In de wijk staat een moskee en een hindoetempel. De Brahmaan drinkt niet uit het glas van de onaanraakbare. Een Sikh vervoert een moslim in zijn taxi. Op de Indiase roepie staat de waarde in zestien verschillende talen. 7 Een vooroordeel berust niet op feitelijke kennis, maar op een ongegronde mening. Wat is een vooroordeel? India heeft meer dan 1 miljard inwoners. De Dalits zijn vieze mensen, zij baden nooit. De Dalits doen het vieze, vuile werk. In India kunnen meer mannen dan vrouwen lezen en schrijven. Vrouwen zijn dommer dan mannen. 30 figuur 10 Wereldkaart cultuurgebieden.

12 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur Cultuurgebieden 8 A Gebruik de kaart Cultuurgebieden, aarde/wereld. a Zet de tien cultuurgebieden op de wereld onder elkaar in de tabel. Het begin is voorgedaan. Cultuurgebieden Godsdienst 1 Noord-Amerika Protestant/katholiek en natuurgodsdiensten. 2 Latijns-Amerika b Gebruik figuur 10. Geef elk cultuurgebied een andere kleur. Zet daarna de cijfers van de verschillende cultuurgebieden op de juiste plaats in de kaart. c A Gebruik de kaart Godsdiensten, aarde/wereld. Een belangrijk kenmerk van cultuur is godsdienst. Zet achter elk cultuurgebied in de tabel de juist godsdienst(en). d In cultuurgebieden komt wel niet vaak een bepaalde godsdienst voor, want een godsdienst is een belangrijk kenmerk van een cultuur. Extra stof 9 G Klassikale opdracht. Bekijk bron 18. a Werelderfgoederen zijn en monumenten die belangrijk zijn voor de hele wereld. Dit zijn zichtbare onzichtbare cultuurkenmerken. b Vroeger had je de zeven oude wereldwonderen. In 2007 zijn zeven nieuwe wereldwonderen gekozen via internet. De oude wereldwonderen komen meer minder verspreid op de wereld voor dan de nieuwe wereldwonderen. c Jullie gaan op zoek naar de oude en nieuwe wereldwonderen. De volgende les houd je een korte presentatie over een wereldwonder. Verdeel de wereldwonderen over de klas. Zoek informatie en een afbeelding van het wereldwonder op internet. Jij wordt de expert van een wereldwonder! Presenteer je wereldwonder (en de afbeelding) in ongeveer twee minuten aan de rest van de klas. Zo krijgt de hele klas een beeld van de oude en nieuwe wereldwonderen! KENNIS EN VAARDIGHEDEN HOOFDSTUK 2, 5 Vink aan wat je van je docent moet kennen of kunnen. Kern De leertekst en de begrippen van deze paragraaf. Wereldkaart cultuurgebieden (figuur 10). Verschil tussen botsing van culturen en multiculturele samenleving. En verder... Informatie opzoeken over oude en nieuwe wereldwonderen. handboek 6 blz. 36 Kshatriya (strijders) figuur 11 Het Indiase kastenstelsel. Vaishya (boeren en kooplieden) Shudra (bedienden en landarbeiders) 31

13 onderzoek 6 Nederland, een kleurrijke samenleving? Veel mensen met andere culturen zijn naar Nederland gekomen. Is Nederland daardoor kleurrijker geworden? Ga samen met je klasgenoten en de docent in discussie over Nederland als multiculturele samenleving. Voordat je aan de echte discussie begint, geef je eerst je eigen mening. De multiculturele samenleving 1 a Kun jij de woorden doekoe, skotoe, nakken vertalen? Ja nee, de woorden betekenen. Als je de vertaling kent, spreek je straattaal. Dat is een mengelmoes van talen die 80% van de jeugd in de grote steden spreekt. b Waarom wordt juist in de grote steden veel straattaal gesproken? In een stad zijn gewoon meer straten dan in een dorp. In een stad wonen meer culturele minderheden. Anders kunnen de mensen elkaar niet verstaan. 2 In de tabel onder aan de pagina staan zes uitspraken over de multiculturele samenleving. a Lees de uitspraken. Vul de kolom eigen mening in. b Jij hebt net bij elke uitspraak je mening gegeven. Een mening is iets wat je vindt. Om je mening te onderbouwen heb je argumenten nodig. Een discussie hoort te gaan over argumenten. Ga per uitspraak op zoek naar argumenten. Gebruik de bronnen in het handboek, de atlaskaarten BB41 [GB56] en andere informatie (bijvoorbeeld op het internet). Schrijf per uitspraak je argumenten in de laatste kolom van de tabel. 1 Stelling Eigen mening Argumenten De aanwezigheid van buitenlanders is een aanwinst, omdat we in aanraking komen met andere culturen. mee eens oneens neutraal 2 Een land als Nederland is verplicht om vluchtelingen op te nemen. mee eens oneens neutraal 3 Buitenlanders die hier langer dan een jaar willen blijven wonen, moeten onze taal leren. mee eens oneens neutraal 4 Buitenlandse jongeren die in Nederland wonen, moeten hun huwelijkspartner naar Nederland kunnen halen. mee eens oneens neutraal 5 Bedrijven zouden verplicht moeten worden om een bepaald percentage buitenlanders in dienst te nemen. mee eens oneens neutraal 6 De gemeente moet zorgen dat buitenlanders niet allemaal bij elkaar gaan wonen, maar verspreid over de hele stad. mee eens oneens neutraal Bron: NIDI, MOAB. 32

14 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur Discussie in de klas 3 De discussiewerkvorm Hoeken zal door je docent goed worden uitgelegd. Het gaat als volgt: 1 De stoelen en tafels in het lokaal worden aan de kant gezet. In het midden van de klas ontstaat een lege ruimte waar leerlingen kunnen lopen. 2 In drie hoeken wordt een groot vel papier opgehangen: één hoek is NEUTRAAL; één hoek is EENS; één hoek is ONEENS. 3 Je docent heeft de uitspraken 1 t/m 6 op het bord gezet. Hij leest de eerste uitspraak voor. De leerlingen lopen naar de hoek toe, die hun mening aangeeft. 4 Leerlingen in dezelfde hoek bespreken met elkaar de argumenten. Schrijf alle argumenten op die jullie kunnen bedenken. 5 De docent is de discussieleider. Hij begint met een hoek te vragen waarom ze die mening hebben. 6 Daarna mogen leerlingen uit de andere hoeken vragen stellen en hun eigen mening laten horen. 7 Als laatste vraagt de leraar of sommige leerlingen van mening zijn veranderd. Die leerlingen mogen naar een andere hoek gaan. 8 Er wordt een nieuwe uitspraak gekozen en de discussie begint opnieuw. werkboek 7 blz. 34 figuur 12 Waar komt wat vandaan in Nederland? 33

15 afsluiting 7 Oefenen met begrippen 1 Leer de begrippen op pagina 38 en 39 van je handboek. Je hoeft de begrippen niet letterlijk van buiten te kennen. Het is wel belangrijk dat je de begrippen meteen herkent en weet waar het over gaat. 2 Maak de puzzel (figuur 13) door de begrippen uit dit hoofdstuk in te vullen. In de grijze kolom ontstaat het woord: 1 Aantal mensen dat geboren wordt per inwoners. 2 Verlaten van een land om in een ander land te gaan wonen. 3 Gemiddeld aantal jaren dat je leeft vanaf je geboorte. 4 Belangrijkste cultuur van een land. 5 Gemeenschappelijke taal, godsdienst en gewoonten van mensen. 6 Gemiddeld aantal mensen per vierkante kilometer. 7 Verhuizen. 8 Gebied waar mensen graag wonen. 9 Grafiek die voor een bepaald gebied het aantal mannen en vrouwen en de leeftijdsopbouw laat zien figuur 13 3 Zet de goede begrippen op de juiste plaats in figuur 14. Kies uit: aantrekkingsgbied afstotingsgebied migratie. figuur 14 34

16 Hoofdstuk 2 Over bevolking en cultuur 4 Zet achter elk woord de juiste tegenstelling. dichtbevolkt emigratie allochtoon geboortecijfer sterfteoverschot 5 Tussen arme en rijke landen zijn verschillen in bevolking. Maak de volgende tabel af door de juiste begrippen in te vullen. Kenmerk Arme landen Rijke landen hoog dalend hoog piramide laag stijgend laag, soms urn of klok 6 Blader nog eens door het hoofdstuk en bekijk de foto s. Zet achter elk begrip een bron die het begrip in beeld brengt. aantrekkingsgebied: bijvoorbeeld bron afstotingsgebied: bijvoorbeeld bron hoofdcultuur: bijvoorbeeld bron multiculturele samenleving: bijvoorbeeld bron 7 Vul de ontbrekende begrippen in. In de jaren vijftig van de vorige eeuw vertrokken veel mensen uit Nederland, er was veel Daarna zijn ook veel mensen naar Nederland gekomen Naast de Nederlandse met bijvoorbeeld de Nederlandse taal en het christendom, wonen nu veel in Nederland. Nederland is een samenleving geworden. 35