Werken aan taalbeleid in de handelsvakken, de lessen economie en bedrijfseconomie

Transcriptie

1 Werken aan taalbeleid in de handelsvakken, de lessen economie en bedrijfseconomie Met dank aan Magda Snoeck, pedagogisch begeleider handelsvakken en Katrien Van Daele, pedagogisch begeleider economie De Belg is een financiële analfabeet Dat beweert althans de krant De Tijd na het afnemen van de enquête Doe de geldtest bij 1065 respondenten. De test bestond uit 10 vragen. De gemiddelde score was 46 %. Niemand slaagde erin om alle vragen juist te beantwoorden. En wat dacht u? Juist, het onderwijs heeft het weer gedaan! In het magazine Netto (25 oktober 2008), een bijlage bij De Tijd bloklettert Dieter Haerens in zijn column: Schuldig verzuim. Ik citeer uit zijn betoog: Net daarom is het jammer dat het schrijnend gebrek aan interesse in geldzaken zich ook zo hard manifesteert op die plaats waar iedereen de basis legt voor de richting die hij uitgaat met zijn leven, de school. De financiële ongeletterdheid bij leraren, een beroep waarvoor ik een enorm respect heb, is groot. De desinteresse is, zo mogelijk nog groter. Hij geeft verder aan minister Vandenbroucke, die de basiskennis over economie in de vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs wil opnemen, de volgende aandachtspunten mee en ik citeer: Beperk het niet tot de (macro)-economie maar focus op echte basiskennis over persoonlijke financiën in de meest ruime én praktische zin van het woord. Ga goed na wat er naast het secundair onderwijs al in de laatste jaren van het basisonderwijs, misschien spelenderwijs kan gebeuren. Leid de leraren op! Allemaal. Zij moeten eerst overtuigd en geboeid geraken door het nut en de zin van wat ze hun leerlingen moeten bijbrengen. Verder in het blad lezen we: De financiële opvoeding begint bij de taal. De financiële producten zijn nog nooit zo complex geweest en nog nooit zo wijdverspreid. Veel meer mensen dan vroeger bezitten bijvoorbeeld aandelen. Rechtstreeks maar ook onrechtstreeks in het kader van pensioensparen. Maar kunnen zij uitleggen wat een aandeel is? En wat de consequenties zijn van het bezit van aandelen? Maar, financiële opvoeding mag niet beperkt zijn tot beleggen. Alle andere aspecten van het financieel handelen moeten daarbij aan bod komen. Denk aan aspecten als lenen, sparen, woonkredieten, verzekeringen, belastingen. Financiële opvoeding moet ook aandacht hebben voor het steeds veranderende regelgevende kader. Laat ons dus in de eerste plaats beginnen met het begrijpen van alle financiële termen. Nieuwsgierig of wij alle termen kennen en kunnen doorgeven aan de leerlingen? Hier zijn de vragen uit de test.

2 1 De intresten die u ontvangt op een spaarrekening zijn: 1.1 Vrijgesteld van belasting (= roerende voorheffing) 1.2 Vrijgesteld van roerende voorheffing voor zover de intresten een bepaald maximumbedrag niet overschrijden. 1.3 Altijd onderworpen aan roerende voorheffing. 2 Het geld dat u belegt in een gemeenschappelijk beleggingsfonds: 2.1 Geniet altijd van kapitaalbescherming. Je krijgt altijd terug wat je erin stopt. 2.2 Geniet nooit van kapitaalbescherming. Je weet nooit hoeveel je terugkrijgt van wat je erin stopt. 2.3 Geniet soms van een bepaalde vorm van kapitaalbescherming. Dat is afhankelijk van het type fonds. 3 Als u geld leent om een bepaald product te kopen (bv. een wagen, een keuken ) dan wordt bij de leningvoorwaarden altijd een JKP vermeld. Die term geeft aan: 3.1 Welk bedrag je maandelijks moet terugbetalen. 3.2 Hoeveel de intrestlasten voor de lening bedragen, uitgedrukt in procent op jaarbasis. 3.3 Hoeveel je maximaal kan lenen over een bepaalde looptijd. 4 U kunt tijdens uw leven al effecten (kasbons, aandelen, obligaties ) schenken aan uw toekomstige erfgenamen, maar toch de inkomsten blijven ontvangen zolang u nog leeft: 4.1 Waar 4.2 Niet waar 4.3 Ik weet het niet. 5 Is het mogelijk om een hypothecair woonkrediet vervroegd terug te betalen (dus voor het einde van de kredietperiode) indien u dat zou wensen? 5.1 Ja, dat kan te allen tijde gratis. 5.2 Ja, dat kan mits het betalen van een compensatievergoeding aan de financiële instelling/kredietverstrekker. 5.3 Nee, dat kan niet. 6 Veel werknemers krijgen, naast hun loon, maaltijdcheques via hun werkgever. Die cheques zijn: 6.1 Altijd vrijgesteld van personenbelasting en sociale bijdragen. 6.2 Alleen vrijgesteld van personenbelasting en sociale bijdragen indien aan een aantal specifieke voorwaarden is voldaan. 6.3 Altijd onderworpen aan personenbelasting en sociale bijdragen. 7 Als u bijdragen stort die voldoen aan alle voorwaarden van het wettelijk geregelde pensioensparen, dan levert dat (zonder rekening te houden met gemeentebelasting): 7.1 Een fiscaal voordeel van 830 EUR op (aanslagjaar 2009). 7.2 Een fiscaal voordeel van 30 tot 40 % van EUR op (aanslagjaar 2009). 7.3 Een fiscaal voordeel van 30 tot 40 % van 830 EUR op (aanslagjaar 2009). 7.4 Geen fiscaal voordeel op.

3 8 Het rendement op een spaarrekening bestaat uit enkele onderdelen. Welke van de hieronder vermelde elementen kan daar nooit deel van uitmaken? 8.1 Aangroeipremie 8.2 Basisrente 8.3 Dividend 8.4 Getrouwheidspremie 9 Bij de aankoop van een bestaande woning zijn registratierechten verschuldigd. Het tarief (percentage) is afhankelijk van: 9.1 Het aantal ruimtes in de woning. 9.2 Het inkomen van de koper van de woning. 9.3 De waarde van de woning. 10 Welke van de volgende verzekeringen is wettelijk verplicht? 10.1 Brandverzekering 10.2 Familiale verzekering 10.3 Levensverzekering 10.4 Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid auto. De oplossingen vindt u in het volgende nummer van de Diocesane Mededelingen, rubriek Taaldrempels. Zoals beloofd, hier de antwoorden op de vragen uit de Geldtest. Het juiste antwoord is in vet en cursief gezet. 11 De intresten die u ontvangt op een spaarrekening zijn: 11.1 Vrijgesteld van belasting (= roerende voorheffing) 11.2 Vrijgesteld van roerende voorheffing voor zover de intresten een bepaald maximumbedrag niet overschrijden Altijd onderworpen aan roerende voorheffing. 12 Het geld dat u belegt in een gemeenschappelijk beleggingsfonds: 12.1 Geniet altijd van kapitaalbescherming. Je krijgt altijd terug wat je erin stopt Geniet nooit van kapitaalbescherming. Je weet nooit hoeveel je terugkrijgt van wat je erin stopt Geniet soms van een bepaalde vorm van kapitaalbescherming. Dat is afhankelijk van het type fonds. 13 Als u geld leent om een bepaald product te kopen (bv. een wagen, een keuken ) dan wordt bij de leningvoorwaarden altijd een JKP vermeld. Die term geeft aan: 13.1 Welk bedrag je maandelijks moet terugbetalen 13.2 Hoeveel de intrestlasten voor de lening bedragen, uitgedrukt in procent op jaarbasis 13.3 Hoeveel je maximaal kan lenen over een bepaalde looptijd. 14 U kunt tijdens uw leven al effecten (kasbons, aandelen, obligaties ) schenken aan uw toekomstige erfgenamen, maar toch de inkomsten blijven ontvangen zolang u nog leeft.

4 14.1 Waar 14.2 Niet waar 14.3 Ik weet het niet. 15 Is het mogelijk om een hypothecair woonkrediet vervroegd terug te betalen (dus voor het einde van de kredietperiode) indien u dat zou wensen? 15.1 Ja, dat kan te allen tijde gratis 15.2 Ja, dat kan mits het betalen van een compensatievergoeding aan de financiële instelling/kredietverstrekker 15.3 Nee, dat kan niet. 16 Veel werknemers krijgen, naast hun loon, maaltijdcheques via hun werkgever. Die cheques zijn: 16.1 Altijd vrijgesteld van personenbelasting en sociale bijdragen Alleen vrijgesteld van personenbelasting en sociale bijdragen indien aan een aantal specifieke voorwaarden is voldaan Altijd onderworpen aan personenbelasting en sociale bijdragen. 17 Als u bijdragen stort die voldoen aan alle voorwaarden van het wettelijk geregelde pensioensparen, dan levert dat (zonder rekening te houden met gemeentebelasting): 17.1 Een fiscaal voordeel van 830 EUR op (aanslagjaar 2009) 17.2 Een fiscaal voordeel van 30 tot 40 % van EUR op (aanslagjaar 2009) 17.3 Een fiscaal voordeel van 30 tot 40 % van 830 EUR op (aanslagjaar 2009) 17.4 Geen fiscaal voordeel op. 18 Het rendement op een spaarrekening bestaat uit enkele onderdelen. Welke van de hieronder vermelde elementen kan daar nooit deel van uitmaken? 18.1 Aangroeipremie 18.2 Basisrente 18.3 Dividend 18.4 Getrouwheidspremie 19 Bij de aankoop van een bestaande woning zijn registratierechten verschuldigd. Het tarief (percentage) is afhankelijk van: 19.1 Het aantal ruimtes in de woning 19.2 Het inkomen van de koper van de woning 19.3 De waarde van de woning 20 Welke van de volgende verzekeringen is wettelijk verplicht? 20.1 Brandverzekering 20.2 Familiale verzekering 20.3 Levensverzekering 20.4 Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid auto.

5 Uit Van Dale nieuwsbrief van 28 oktober 2008 Op pagina 3 van dagblad De Pers verschijnt dagelijks de Van Dale-taalrubriek Van Dale geeft antwoord. Hieronder treft u een stukje aan dat onlangs verschenen is. Bankencrisis De financiële wereld, de economie, het bedrijfsleven, uw pensioenfonds of beleggingsportefeuille alles en iedereen zucht onder de bankencrisis die sinds het derde kwartaal van 2007 de beurzen en inmiddels ook de wereldeconomie in zijn greep houdt. Alleen onze taal vaart er wel bij. Die wordt namelijk sinds pakweg een jaar verrijkt met allerlei financiële termen die verband houden met de kredietcrisis. Soms zijn het vaktermen die tot voor kort alleen in de kelders en krochten van de financiële wereld rondgefluisterd werden, zoals subprime (risicovolle hypotheeklening), alt-a-hypotheek (iets minder risicovolle hypotheeklening), mortgage backed security (als financieel product verhandelbare hypotheek) en CDO oftewel collaterized debt obligation (lening met als onderpand een pakketje risicovolle hypotheekobligaties). Maar ook woorden die op het eerste gezicht minder exotisch ogen, zijn de laatste maanden op de golven van de financiële crisis de omgangstaal komen binnendrijven. Dat varieert van bufferkapitaal (in het bedrijfsleven een potje om verliezen op te vangen) tot leenangst en van kredietbeoordelaar tot obligatieverzekeraar. Of deze woorden zullen beklijven in de omgangstaal, moet de tijd leren. Misschien wel, en dan treft u sommige ervan te zijner tijd in het woordenboek aan. Maar mogelijk ook niet, namelijk als de doemdenkers gelijk krijgen die de financiële meltdown op zwarte woensdag, 17 september 2008, beschouwen als de aanzet voor definitieve ondergang van het moderne graaikapitalisme. Voor de lessen economie en handel is het werken met krantenartikels een noodzaak. Maar zijn we ons ervan bewust dat heel veel begrippen dicht bij elkaar liggen en vragen om een precieze omschrijving? We geven hieronder een paar knipselvoorbeelden: Volgens de Lissabon-doelstellingen uit begin 2000, moet Europa tegen 2010 de meest competitieve en dynamische kenniseconomie van de wereld zijn, een duurzame groei bestendigen door meer en betere banen te creëren en een hechtere sociale samenhang vormen. Een van de prioriteiten is om tegen 2010 de zogenaamde participatiegraad tot 70% te verhogen. Hoewel voor de volledige Europese Unie een werkzaamheidsgraad van 70 procent werd beoogd, kwam het Europees gemiddelde uiteindelijk niet hoger uit dan 65,4 procent. België ligt met 62 procent onder dat gemiddelde. De werkgelegenheidsgraad van Belgen en EU15-brugers is veel hoger dan die van niet EU15-burgers. Bij de mannen bedraagt de werkgelegenheidsgraad van niet-eu15-burgers de laatste 20 jaar maximaal 50%. Dat staat tegenover een werkgelegenheidsgraad bij mannelijke EU15- burgers die varieert tussen de 59% en de 69%. De gunstiger situatie op de arbeidsmarkt weerspiegelt zich in een toename van de werkzaamheidgraad tot 60,5% en een afname van de werkloosheidsgraad tot 7%. De activiteitsgraad stijgt lichtjes van 64,9% in

6 1999 tot 65,1% in De vrouwelijke activiteitsgraad ligt ver onder de mannelijke. Hoewel de kengetallen telkens anders gemeten worden, komt de boodschap toch in hoofdzaak op hetzelfde neer: in België werken te weinig mensen om ons sociaal zekerheidssysteem overeind te houden. Als we de boodschap duidelijk willen laten primeren boven de verwarring rond de terminologie, is er nood aan een duidelijk begrippenkader. Elke leraar is een taalleraar, dus ook de leraar economie en handel. De rode draad doorheen de Taaldrempels in de Diocesane Mededelingen is een pleidooi voor taalgericht vakonderwijs vanuit de filosofie dat taal het fundament is van kennis en denken en dat het stimuleren van taal ook het leren en denken bevordert. Als we ervan uitgaan dat taal leren gebeurt in een concrete omgeving (context) met een begrijpelijk taalaanbod en met veel mogelijkheden tot interactie dan is het duidelijk dat ook voor de leraar economie en handel een rol is weggelegd. Met een groep leraren en begeleiders economie kwamen we tot de volgende bedenkingen rond taal: schooltaal begrijpen vergt veel taalvaardigheid. Begrijpen onze leerlingen de woorden: discriminatie, factoren, vraag en aanbod, consumenten en producenten, positioneren, ten laste zijn? schooltaal is vaak abstract en weinig betekenisvol. Wat zeggen de volgende begrippen onze leerlingen: markten, maatschappij, afspraak, inspraakorgaan, ondernemingscultuur, ratio s, kengetallen? leerlingen leren in klasverband te weinig taalkennis. De volgende begrippen worden ook in andere contexten gebruikt maar vaak maken onze leerlingen de transfer niet: determinanten, elasticiteit, selecteren, intensief, vermogen De conclusie ligt voor de hand. Een aantal leerlingen leert (slechts met veel) moeite de inhoud van een vak. Vandaar dat taalgericht vakonderwijs voor de volgende uitdagingen staat: (vak)taal mogen/moeten gebruiken maakt leerlingen taalvaardiger passieve kennisoverdracht is onvoldoende actieve, talige opdrachten met taalsteun zijn een must in elk vak zinvolle en uitdagende taken in samenwerking met anderen leiden tot kennisconstructie. De volgende aanbevelingen kunnen een hulp zijn: bewust worden/zijn voor de taalproblematiek bij leerlingen en zeker niet alleen bij anderstalige leerlingen is een eerste stap in de goede richting. taalgericht vakonderwijs met aandacht voor de opbouw van een begrippenkader en taalsteun, kunnen een wezenlijk onderdeel uitmaken van de lessen economie en leiden tot grotere taalvaardigheid en verdieping van het denkproces. alle vakken worden taliger terwijl leerlingen minder lezen en minder vertrouwd zijn met schooltaal. Leraren Nederlands besteden aandacht aan leesstrategieën, tekstanalyse, begrijpend lezen Leraren economie en handel

7 kunnen deze vaardigheden bij hun leerlingen aangrijpen en voor de nodige transfers zorgen bij het lezen van vragen, het begrijpen van teksten (artikels) en het maken van onderzoeksopdrachten (onderzoekscompetenties). In de tweede graad aso leren de leerlingen in de lessen Nederlands hoe ze een onderzoeksvraag moeten/kunnen formuleren. In de lessen economie kan deze vaardigheid worden ingezet voor het realiseren van de onderzoekscompetenties. teksten als uitgangssituatie bij leerinhouden, in overhoringen en proefwerken mogen bewerkt worden met de vermelding vrij naar. Dit is meteen een suggestie om in de lesvoorbereiding en bij het opstellen van evaluaties, expliciet rekening te houden met de taalproblematiek. als we (positieve) feedback geven, is het best mogelijk dat niet alle leerlingen begrijpen wat we bedoelen. Je bent weinig betrokken bij het groepswerk, stel je wat flexibeler op bij het uitvoeren van de opdracht, je mag gerust wat meer assertief zijn vragen wel eens om wat extra uitleg. evaluaties overleggen met collega s en met de collega Nederlands en onderzoeksopdrachten evalueren op taalgebruik stimuleert leerlingen en leraren om het hokjesleren te overstijgen. de lessen economie en handel bieden veel gelegenheid om leerlingen aan het woord te laten: de inhoud van concrete contexten samenvatten, antwoorden formuleren, het verslag van een groepsgesprek opmaken, de presentatie van een onderzoeksopdracht, debat of rollenspel, verkoopgesprek Een uitdaging voor elke vakleraar, vakgroep, werkgroep, graadcoördinator, school en scholengemeenschap?