Guido van Woerkom, ANWB: Onze cultuur kenmerkt zich door hulpvaardigheid en probleemoplossend gedrag

Transcriptie

1 Jaargang 21 Nummer 01 april 2014 Guido van Woerkom, ANWB: Onze cultuur kenmerkt zich door hulpvaardigheid en probleemoplossend gedrag Ronde tafel sessies DNB thema toezicht 2014: houd risico s in de hand Impact van wet- en regelgeving op de bedrijfsvoering van Verzekeraars Wat is uw exposure in Oekraïne?

2 Inhoud Voorwoord 01 Interview Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB 02 Ronde tafel sessies DNB thema toezicht 2014: houd risico s in de hand 04 Impact van wet- en regelgeving op de bedrijfsvoering van Verzekeraars 07 Lancering Insurer Monitor voor verzekeraars 08 Groeispurt Exchange-Traded Fund markt 10 Interview Add Value Fund 12 Column MiFID II & MiFIR 16 Global Custody Netwerk Nieuws 18 Wat is tegenwoordig uw exposure in Oekraïne? 20 Column Target2-Securities 21 Duitse verzekeraars geconfronteerd met wijzigingen in regelgeving voor investeringen 22 Column EMIR 24 Nieuwe Klanten 25 Van feedback naar serviceverbetering 25 Financial transaction tax is geen free lunch 26 Commentaar op deze uitgave, suggesties voor toekomstige artikelen en verzoeken om op de verzendlijst geplaatst te worden, kunt u richten aan: Client management Managing Director Tamis Stuker tamis.stuker@kasbank.com Sales & Business Development Managing Director Mark van Weezenbeek mark.van.weezenbeek@kasbank.com Tekstredactie Robbert Veltman Eindredactie Carla Boogers carla.boogers@kasbank.com Vormgeving Koeweiden Postma, Amsterdam Drukwerk KAS BANK, Document & Systems Services KAS Selections is een kwartaaluitgave van KAS BANK N.V. te Amsterdam, Londen en Wiesbaden. Hoewel deze uitgave met de meeste zorg wordt samengesteld, kunnen er geen rechten aan worden ontleend. Jaargang 21, nummer 1, april 2014

3 Voorwoord De toekomstbestendigheid van ons pensioenstelsel heeft hoge prioriteit bij alle betrokkenen. Belangrijke elementen in de pensioendiscussie zijn betere governance, risicobeheersing en kostentransparantie. Verder kunnen pensioenfondsen nu kiezen uit vijf mogelijke bestuursvormen, waarbij, zo bleek tijdens het congres Pensioen Actualiteiten 2014 op 27 maart jl., de meeste fondsen tenderen naar eenzelfde model. Het congres zou aanvankelijk over het nieuwe FTK (ja, alweer een nieuwe...) gaan, maar dat is er nog niet. Het is ook nog maar de vraag of implementatie per 2015 wel gaat lukken. Deze vraag werd tijdens dit congres niet beantwoord (en zelfs vermeden). Wel werd (opnieuw) duidelijk dat ons stelsel een van de beste ter wereld is, maar voor de houdbaarheid op onderdelen moet verbeteren. Dilemma hierbij is dat rigoureuze wijzigingen wellicht voor te stellen zijn, maar qua transitie heel veel geld zullen gaan kosten. Gaat de wens naar flexibiliteit gevolgen hebben voor de solidariteit en de grote verplichtstelling? Merkwaardig blijft ondertussen de volgorde waarin het pensioendebat zich lijkt te voltrekken; eerst de (deel) oplossingen en dan de toekomstvisie... Een andere belangwekkende trend is near-shoring. Eindbeleggers zijn weer op zoek naar lokale oplossingen die worden aangeboden door partijen dicht bij huis. Ondanks de voortschrijdende harmonisatie in Europa hebben zij duidelijk behoefte aan een partij met veel kennis van de lokale regels en wetgeving. Dankzij onze goede contacten met de lokale toezichthouders zijn wij doorgaans als eerste op de hoogte van veranderingen in wet- en regelgeving. Daardoor kan KAS BANK direct oplossingen bedenken die aansluiten bij de behoeften in de markt. Een goed voorbeeld is de lancering van de Insurer Monitor voor Verzekeraars waar u in deze KAS Selections over wordt geïnformeerd. Met deze tool zijn verzekeraars compliant aan Solvency II en kunnen zij op diverse manieren achter hun beleggingen kijken. Verder krijgen wij een kijkje achter de schermen bij beleggingsfonds Add Value Fund. Dit fonds richt zich op beleggingen in verborgen parels onder in Nederland beursgenoteerde ondernemingen. Wat mij betreft ook een voorbeeld van near-shoring, maar dan aan de andere kant van het spectrum van de effectenindustrie. Zo vindt u in deze KAS Selections opnieuw een breed scala aan onderwerpen. Dit onderstreept dat wij actief zijn en blijven in alle sectoren van de effectenindustrie: van brokers en vermogensbeheerders tot pensioenfondsen en verzekeraars. En zoals altijd zijn wij daarom zeer benieuwd naar uw reacties, vragen en input. Sikko van Katwijk Raad van Bestuur KAS BANK 1

4 Als ledenorganisatie denken wij altijd vanuit de leden Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB De Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB is met circa 4 miljoen leden en een jaaromzet van 1 miljard euro de grootste vereniging van Nederland. De ANWB richt zich primair op ledenactiviteiten voor mobiliteit en vrije tijd. Internationaal werkt zij samen met zusterorganisaties als de Duitse ADAC, de Belgische TCB en de Britse AA. Door de toenemende Europese regelgeving behartigt de ANWB de belangen van haar leden ook vanuit een European Office in Brussel. Op de zakelijke markt is de ANWB actief bij de aanbesteding van Europese contracten. Bij de ANWB werken 4500 mensen. Samen willen zij een bijdrage leveren aan een duurzame ontwikkeling van de samenleving. * ORSA is het totaal aan processen en procedures die ten grondslag liggen aan het identificeren, beoordelen, managen en rapporteren van lange en korte termijn risico s waar een verzekeraar nu of in de toekomst mee te maken heeft, en het vaststellen van het benodigde kapitaal om zeker te stellen dat de solvabiliteit niet in het geding komt als gevolg van de vastgestelde risico s. Hoe zou u de bedrijfscultuur bij de ANWB omschrijven? Als ledenorganisatie denken wij altijd vanuit de leden. Onze commerciële doelstellingen zijn daarom ondergeschikt aan belangenbehartiging van onze leden. Wij spreken ook nooit over klanten als het over onze leden gaat. Onze cultuur kenmerkt zich door hulpvaardigheid en probleemoplossend gedrag. Neem de ruim 900 medewerkers van de Wegenwacht. Als je belt weet je dat je in negen van de tien gevallen ter plekke verder geholpen wordt en niet eerst naar een garage hoeft. Uit de Net Promotor Scores blijkt dat onze leden die cultuur herkennen en waarderen, al 130 jaar. De scores blijven hoog en onze leden blijven ondanks de economische teruggang graag lid. Wat is de strategische visie van de ANWB op het behoud van de banden met haar leden? Doe wat je belooft. Wij hebben de afgelopen 130 jaar voortdurend gewerkt aan een betrouwbare dienstverlening. De laatste jaren ondervinden wij meer concurrentie maar toch handhaven wij onze positie als grootste vereniging van Nederland. Verder hebben wij anticyclisch geïnvesteerd in onze winkels en webshop. De winkels zijn gerenoveerd, het assortiment is aangepast en we hebben nieuwe winkels geopend. De omzet is sindsdien 30 procent gestegen. Het lijkt er dus op we alle bricks and clicks goed op elkaar hebben afgestemd. Maar het belangrijkste blijft dat wij goed naar onze leden luisteren. Onze cultuur kenmerkt zich door hulpvaardigheid en probleemoplossend gedrag. De financiële wereld ziet steeds strengere regelgeving op zich afkomen, zoals Solvency II. Hoe bereidt u zich hierop voor? Als bedrijf dienen wij ons uiteraard aan alle maatschappelijke regelgeving te houden. Als ledenorganisatie vormen wij daarop geen uitzondering. Ons verzekeringsbedrijf heeft bijvoorbeeld te maken met de kapitaalseisen van Solvency II. Helaas is die wetgeving nog steeds niet volledig uitgekristalliseerd maar het management heeft wel de taak om de ANWB daar goed op voor te bereiden. Wij hebben een Orsa* uitgevoerd en uitgebreid met De Nederlandsche Bank gesproken. Dat helpt bij het maken van de juiste keuzes. Meegaan met de eisen die de samenleving stelt past ook in onze kijk op duurzaam ondernemen. Als dit de richting is waarin de maatschappij 2 KAS SELECTIONS april 2014

5 Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB Guido van Woerkom (1955) is sinds augustus 1999 hoofddirecteur van de ANWB. Zijn aandachtgebieden zijn o.a. risicomanagement, governance en belangenbehartiging. Hij bekleedt ook diverse functies in internationale samenwerkingsverbanden zoals de FIA. Van Woerkom treedt per augustus 2014 terug als hoofddirecteur en wordt dan opgevolgd door Frits van Bruggen. beweegt of in wil gaan, dan gaan wij daar in mee en bereiden wij ons daar zo goed mogelijk op voor. Hoe reageert de ANWB op de financiële crises in Europa en hoe ervaart u hierbij de hulp die KAS BANK u daarbij biedt? Net zoals de meeste andere bedrijven en organisaties in Nederland, dus met de nodige voorzichtigheid. Ons pensioenfonds is bijvoorbeeld minder risicovol gaan beleggen. Bij een lagere dekkingsgraad is dat best een lastig spanningsveld, maar wij hebben wel aan eisen te voldoen. Kostentransparantie en risicobeheersing krijgen ook volop aandacht. Met beheerste maatregelen zijn wij redelijk goed door de crisis gekomen. KAS BANK is daarin een prettige sparring partner gebleken. Jullie voelen dat ook zo en daarom is er sprake van een goede samenwerking. Dat betekent niet dat we het altijd met jullie eens zijn. Zo denken we bijvoorbeeld verschillend over de impact van de AIFMD. Naar onze mening voeren wij als Stichting Beheer, die nodig is in onze beleggingstructuur met Fondsen voor de Gemene Rekeningen, geen vermogensbeheertaken uit in de zin van deze regelgeving. Jullie zien dat anders. Maar door daar samen over te praten scherp je elkaars gedachten, en dat is alleen maar nuttig. Het gaat erom dat je een goede dialoog voert met KAS BANK in haar rol als adviseur. Hoe denkt u dat de financiële sector er over 5 jaar uitziet? De wet- en regelgeving voor de financiële sector wordt steeds strikter. Dat heeft alles te maken met het sterk gedaalde maatschappelijk vertrouwen. Ik zie het als een taak van de sector zelf om dat vertrouwen te herwinnen. Hopelijk kan in 2020 dan een aantal teugels weer gevierd worden, want zij werken voor een deel verstikkend op het ondernemingsklimaat. Het herstel zal echter zeker niet in een rechte lijn naar boven gaan. De balanscrisis is nog niet voorbij. Een economische cool down in China kan stevige gevolgen hebben voor Europa. De huidige generatie zal er aan moeten wennen dat groei niet langer vanzelfsprekend is, zoals in de jaren negentig en tot 2008 het geval was. Zelf ben ik positief gestemd. Als we het energievraagstuk en allerlei privacy kwesties voor een belangrijk deel weten op te lossen, zijn we op de goede weg naar duurzame maatschappelijke en economische groei. 3

6 Grip op rente, marktrisico & verhoging governance Ronde tafel sessies DNB thema toezicht 2014: houd risico s in de hand Sinds 2009 geeft toezichthouder De Nederlandsche Bank jaarlijks de thema s aan waar zij in het komende jaar haar aandacht op zal focussen. Tijdens twee ronde tafel sessies bij KAS BANK op 29 januari en 3 februari bespraken bestuursleden de inhoud en de impact van het thema voor 2014: houd risico s in de hand. Vanwege het grote aantal aanmeldingen vond op 5 februari nog een extra ronde tafel sessie plaats. 4 KAS SELECTIONS april 2014

7 Een Europese blik Basel, Solvency, FTK Pillar I Capital requirements / quantitative requirements Pillar II Supervisory Review Process / Risk Governance & ORSA Pillar III Market Discipline / Reporting & disclosure De sessies werden ingeleid door Ard de Wit (Hoofd Institutional Risk Management) en Geert Jan Kremer (Managing Director Treasury) namens KAS BANK. Ard schetste eerst het toezichtskader en de ontwikkelingen rondom het toezicht. Het toezicht van DNB kan niet los worden gezien van het toezicht vanuit Europa. Als reactie op de crisis is het European System of Financial Supervisors (ESFS) in het leven geroepen, belast met het toezicht op de financiële sector. Het ESFS bestaat feitelijk uit drie toezichthouders: de European Banking Authority (EBA), de European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA) en de European Securities Markets Authority (ESMA). Deze drie toezichthouders hebben hun toezichtskader vastgelegd in respectievelijk de richtlijnen Basel III, Solvency II en EMIR/UCITS/AIFM. Vanuit Europees toezicht druppelt dit door naar het Nederlandse toezichtskader, maar in toenemende mate werkt Europees toezicht direct door naar lokale markten. Voorbeelden hiervan zijn EMIR en AIFMD. Het drie pilaren toezicht Wat de verschillende toezichtskaders gemeen hebben, is de opdeling in drie pilaren: 1 Capital requirements. Voor pensioenfondsen valt hieronder het (Minimaal) Vereist Eigen Vermogen. 2 Risk Governance. Dit betreft vastlegging van de governance structuur en documentatie, zoals de Abtn (Actuariële en bedrijfstechnische nota) en crisisplannen. 3 Marktdiscipline, reporting and disclosure. In Nederland valt hieronder de jaarverslaglegging, FTK staten en kostentransparantie. Pensioenfondsen moeten dus niet tot het laatste moment wachten dat EMIR central clearing verplicht stelt, maar aantoonbaar in control zijn. Nieuwe regelgeving kan altijd verdeeld worden in deze drie blokken, met toenemende aandacht voor de blokken governance en marktdiscipline. In 2014 heeft DNB bijvoorbeeld de verplichte FTK staten weer verder uitgebreid, waardoor nu alle risicofactoren (de S jes ) uit het vereist eigen vermogen moeten worden gerapporteerd op kwartaalbasis. DNB Thema s 2014 voor pensioenfondsen Voor Nederlandse pensioenfondsen gelden in 2014 vijf specifieke toezichtthema s: Houdbaarheid bedrijfsmodel Liquiditeiten in periode van stress Rente- en marktrisico Wet versterking bestuur pensioenfondsen Nieuw FTK De bestuursleden discussieerden onder andere over het onderdeel rente- en marktrisico. Wat verwacht DNB van pensioenfondsen op dit vlak en hoe kan daar concreet aan worden voldaan? Vastlegging, monitoren en evalueren van rente (en markt) beleid vormen de kern van de beheersing. Een concreet monitoring voorbeeld is de nieuwe renterisicorapportage die is ontwikkeld naar aanleiding van de Sectorbrief renterisico van DNB uit

8 Beheersing Renterisico's EMIR en liquiditeitsrisico Geert Jan Kremer behandelde de gevolgen van EMIR voor het liquiditeitsrisico en mogelijke oplossingen. Basel III heeft weliswaar betrekking op bankentoezicht, maar heeft eveneens gevolgen voor pensioenfondsen. Banken zijn de tegenpartijen van pensioenfondsen voor OTC derivatentransacties. Banken zijn niet uitgesloten van de central clearing verplichting voor derivaten onder EMIR. Het kapitaal- en liquiditeitenbeslag dat banken vanuit EMIR krijgen zullen zij doorberekenen aan hun klanten en dat terwijl pensioenfondsen over het algemeen voldoende liquiditeit beschikbaar hebben. Voor pensioenfondsen wordt het daardoor onvoordelig om in OTC derivaten als swaps te blijven handelen. De verwachting is, dat ondanks hun vrijstelling van de clearingverplichting tot 16 augustus 2015, pensioenfondsen daardoor eerder zullen overstappen op centraal geclearde OTC swaps. Centrale clearing heeft echter wel invloed op het liquiditeitsrisico dat pensioenfondsen lopen. Tot op heden mogen pensioenfondsen onderpand altijd storten in de vorm van obligaties. Bij central clearing mag initial margin wel gestort worden in de vorm van obligaties, maar moet de (intra) dagelijkse winst/verlies (variation margin) in geld worden voldaan. De verschillende mogelijkheden en bronnen van liquiditeiten, zoals repo s, en de informatievoorziening daarover, werden daarna uitgebreid besproken. De mogelijke liquiditeitsrisico s zijn overigens afhankelijk van de hoogte van de renteafdekking, of te wel het gebruik van rentederivaten. De mogelijke impact hiervan is al in te schatten, en de mogelijke acties ook. Pensioenfondsen moeten dus niet tot het laatste moment wachten dat EMIR central clearing verplicht stelt, maar aantoonbaar in control zijn. Geslaagde opzet De opzet van de ronde tafels sessies is positief ontvangen door alle deelnemers. Door ervaringen en informatie met elkaar te kunnen delen en bediscussiëren verliepen de sessies zeer interactief, en liepen daardoor ook telkens iets uit. Wij kijken uit naar de volgende serie ronde tafel sessies, waarover u nog nader wordt geïnformeerd. 6 KAS SELECTIONS april 2014

9 Impact van wet- en regelgeving op de bedrijfsvoering van Verzekeraars In haar document Visie DNB Toezicht geeft De Nederlandsche Bank inzicht in de manier waarop zij de komende vier jaar toezicht wil uitoefenen op banken, verzekeraars, pensioenfondsen en overige instellingen als beleggingsondernemingen en premiepensioeninstellingen. Voor iedere onder toezicht staande sector geeft DNB aan wat de uitdagingen zijn en wat zij in vier jaar wil bereiken. Daarbij doet DNB een nadrukkelijk beroep op de onder toezicht staande instellingen om deze doelstellingen mee te helpen realiseren. De Nederlandsche Bank (DNB) ziet de komst van het Europese Single Supervisory Mechanism (SSM), de toezichtaanpak, het integriteitstoezicht en transparantie als belangrijkste aandachtspunten voor de komende vier jaar. DNB is het niet eens met de kritiek dat de aanscherping van het financiële toezicht leidt tot overbodige regeldruk. Volgens DNB gaat het hier om dringend noodzakelijk herstelwerk dat de kans moet verkleinen dat we in Nederland in de toekomst weer een financiële crisis zullen meemaken. In de ogen van DNB is het voor de financiële stabiliteit in Europa en het behalen van haar toezichtdoelstellingen van groot belang dat het Europese bankentoezicht slagvaardig, uitvoerbaar en handhaafbaar wordt. Verzekeraars In haar Visie formuleert DNB drie belangrijke uitdagingen in het toezicht op verzekeraars: herstel van vertrouwen, consolidatie in een krimpende markt en bufferherstel en verbetering van de professionaliteit in het risicobeheer. Herstel van vertrouwen moet vooral komen van eenvoudige en transparante producten die voorzien in een behoefte van de klant. De verbetering van de professionaliteit in het risicobeheer zoekt DNB in het werken (door verzekeraars en toezichthouders) binnen een risicogebaseerd toezichtkader, namelijk Solvency II. Over vier jaar moeten de buffers van verzekeraars aanzienlijk zijn versterkt (mede met het oog op consolidatie in een slinkende markt) en moeten aanzienlijke vorderingen zijn gemaakt in het professionaliseren van het risicobeheer. Door middel van Own Risk and Solvency Assessments (ORSA) hebben verzekeraars dan voortdurend inzicht in de risico s en de daaruit voortvloeiende kapitaalbehoefte. Solvency II Solvency II legt meer nadruk dan ooit op risicobeheersing als belangrijke verantwoordelijkheid voor het management. Hoewel de solvabiliteitsrichtlijn principle based is, zijn haar voorschriften ten aanzien van governance, rapportage en transparantie zeer gedetailleerd en veelomvattend. Verzekeraars, van oudsher experts in het berekenen van verplichtingen, staan voor de uitdaging om de door de richtlijn voorgeschreven asset gerelateerde data te verzamelen en te presenteren. Om u hierin te ondersteunen heeft KAS BANK de Insurer Monitor ontwikkeld. De Solvency II module in de Insurer Monitor heeft als doel u op dit terrein te ontzorgen. Vanuit het perspectief van de solvabiliteitsrichtlijn zijn daarbij twee hoofdvormen van gebruik te onderscheiden: 1 Als ondersteuning van de marktrisicoberekening binnen de SCR; voor rapportagedoeleinden of als onderdeel van de permanente monitoring in het kader van de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA). 2 Voor de rapportageverplichtingen aan de toezichthouder; met name in verband met de Quantative Reporting Templates (QRT s) uit Pillar 3. Solvency II compliant worden is voor iedere verzekeraar verplicht. Niet met compliant zijn als doel op zich, maar als enabler voor effectieve operaties en een sterk besluitvormingsproces op basis van risico-overwegingen. Verbeteringen op het gebied van risicomanagement, informatievoorziening en interne besturing kunnen namelijk duidelijke concurrentievoordelen opleveren. KAS BANK levert hier met de Insurer Monitor graag een bijdrage aan. Meer informatie over de Insurer Monitor vindt u op pagina 8. 7

10 Naar eigen inzicht slicen & dicen in uw portefeuille Lancering Insurer Monitor voor verzekeraars In het tweede kwartaal van 2014 lanceert KAS BANK haar Insurer Monitor voor Verzekeraars. De Insurer Monitor biedt verzekeraars altijd en overal een up-to-date inzicht in de beleggingsportefeuilles. Als administrateur en custodian beschikken wij over een enorme hoeveelheid data betreffende uw beleggingen. Dit maakt dat wij u, indien gewenst gecombineerd met informatie over de verplichtingen, uitgebreide risk en compliance monitoring informatie kunnen geven via de Insurer Monitor. 8 KAS SELECTIONS april 2014

11 Op basis van uw eigen Key Performance Indicatoren (KPI s) kunt u bijvoorbeeld de performance van uw asset manager(s) transparant maken, controleren of de portefeuillemanager(s) zich aan de afgesproken beleggingsrestricties houden en actief bijdragen aan de invulling en monitoring van uw ESG/MVO-beleid. De Insurer Monitor brengt deze informatie eenvoudig en overzichtelijk voor u in kaart. Bij de inrichting van het Datawarehouse van KAS BANK is veel zorg besteed aan de kwaliteit, herleidbaarheid en transparantie van de data. Vanuit deze single point of truth is consistent en op maat voor u als individuele gebruiker de benodigde beleggingsinformatie te abstraheren. Maatwerk voor verschillende gebruikers(groepen) Bestuurders, Finance & Control, Risk en andere afdelingen binnen een Verzekeraar hebben uiteenlopende informatiebehoeften. Daarom kunnen de verschillende gebruikers naar gelang hun eigen behoefte via de intuïtieve interface zelf tailormade grafische weergaven, tabellen en rapportages creëren. Van high level KPI s en sturingsinformatie voor bestuurders, tot informatie op regel- en transactieniveau voor de financiële administratie. Flexibel inzetbaar voor verzekeringsgroepen Verzekeraars bestaan veelal uit verschillende entiteiten met inter-company relaties, kunnen een internationaal karakter hebben en maken regelmatig gebruik van eigen asset pooling vehikels of externe beleggingsfondsen. Eén van de belangrijkste uitgangspunten bij het ontwikkelen van de Insurer Monitor was dan ook het bieden van de benodigde flexibiliteit om op al deze niveaus inzage in (de risico s van) de beleggingen te verschaffen. In de Insurer Monitor kunt u naar eigen inzicht slicen & dicen in uw portefeuilles. Exposures in valuta, sectoren of tegenpartijen in kaart brengen op solo- en/of groepsniveau? Inclusief een doorkijk op regelniveau in uw eigen en externe beleggingsfondsen? Dergelijke views kunnen eenvoudig door u zelf gecreëerd, opgeslagen en weer verwijderd worden. Wilt u vooruitlopend op een bestuursvergadering, Belco, Alco of ander gremium uw collega s alvast in rapportvorm van KPI, risico of compliance informatie voorzien? De exportmogelijkheden naar Excel en de inboxfunctie waarin ieder gewenst rapport geplaatst en opgeslagen kan worden zullen u ook hierin faciliteren. Na afronding van de pilot testen komt de Insurer Monitor in het tweede kwartaal van 2014 beschikbaar voor zowel de PC, laptops als tablets. Samengevat biedt de Insurer Monitor de volgende voordelen: Een doorkijk op regelniveau in uw eigen en externe beleggingsfondsen? Dergelijke views kunnen eenvoudig door u zelf gecreëerd, opgeslagen en weer verwijderd worden. > Op basis van uw eigen KPI s inzage in de risico s van uw beleggingen > Onafhankelijke toetsing van de performance van uw asset manager(s) > Controle op de beleggingsrestricties en ondersteunend aan invulling en monitoring van ESG/MVO-beleid > Ondersteuning om uw markt-, tegenpartij-en operationeel risico te verminderen > Invulling aan zowel de kwantitatieve als kwalitatieve vereisten onder Solvency II > De informatie en lay-out zijn volledig flexibel en naar gelang de wensen van de gebruikers(groepen) in te richten, zowel op ondernemings- als groepsniveau > Eén informatie portal op uw PC, laptop en tablet 9

12 Groeispurt Exchange- Traded Fund markt De laatste maanden kent de Exchange-Traded Fund markt een enorme uitbreiding met nieuwe fondsen van verschillende fondsaanbieders. Het grootste deel daarvan wordt gelanceerd om institutioneel vermogen aan te trekken. Maar wat zijn Exchange- Traded Funds eigenlijk, hoe worden ze toegepast in de institutionele wereld en hoe worden ze verhandeld? Een Exchange-Traded Fund, of ETF, is een beursgenoteerd fonds dat in de meeste gevallen één op één een onderliggende index volgt. Een belangrijk kenmerk is, dat een ETF meestal een passief beleggingsbeleid kent. Het doel van een ETF is immers niet het verslaan maar het volgen van een index. Met een ETF kan een belegger via een gestandaardiseerd product marktrendement behalen. Terwijl dit product al langer door particulieren wordt gebruikt, met name in de Verenigde Staten, richten ETF-aanbieders hun pijlen nu meer en meer op de institutionele markt. Het groeiende aanbod aan verschillende ETF s door vooral de grote fondshuizen is daar het bewijs van. Marktexposure Institutionele beleggers gebruiken ETF s voornamelijk voor een tijdelijke marktexposure, bijvoorbeeld bij transitiemanagement of voor equitizen, het omzetten van geld in een belegging. Toch kan een ETF ook voor een langdurige investering gebruikt worden als onderdeel van de gehele portefeuille-allocatie. Het doorgaans passieve beleggingsbeleid maakt ETFs aantrekkelijk voor institutionele investeerders. Maar ook voor actiever management biedt het groeiende aanbod ETFs mogelijkheden in de vorm van verschillende intelligente indices. Maar ongeacht of een institutionele belegger passief of minder passief belegt, hij moet zich altijd bewust zijn van de verschillende soorten ETF s alvorens hij een keuze maakt. Naast de kosten dient daarbij ook naar de samenstelling binnen de ETF gekeken worden. Replicatie De standaard-etf wordt samengesteld op basis van volledige replicatie van de benoemde onderliggende index. Van volledige replicatie is alleen sprake als de ETF 10 KAS SELECTIONS april 2014

13 de gekozen index daadwerkelijk één op één volgt en alle fondsen uit de index bevat. Een tweede ETF-vorm is sampling. De ETF volgt de volledige index of volgt delen van meerdere indices. Reden kan bijvoorbeeld zijn dat de onderliggende index een aantal illiquide fondsen bevat die moeilijk te verhandelen zijn. Een derde vorm is het synthetisch repliceren. Daarbij gaat de ETF een of meerdere swaps aan. De feitelijke beleggingen van de ETF kunnen daardoor in geheel andere fondsen plaatsvinden, maar de belegger krijgt wel het rendement van de onderliggende, vooraf vastgestelde index uitgekeerd. Bij deze vorm moet de belegger wel nagaan of hij het gebruik van derivaten heeft opgenomen in zijn beleggingsbeleid. Risico-indicatoren Bij het synthetisch repliceren moet ook bedacht worden dat hiermee een bepaald tegenpartijrisico wordt aangegaan. Als de ETF (of zijn beleggingsinstelling) in haar prospectus heeft opgenomen dat zij met derivaten werkt, ontstaat een tegenpartijrisico in de ETF zelf. Ditzelfde risico is aanwezig zodra de ETF haar onderliggende stukken uitleent. Twee andere componenten die bij beleggen in ETF s van belang zijn, zijn de TER (Total Expense Ratio) en de Tracking Error. De laatste geeft aan in hoeverre de ETF afwijkt van de onderliggende index. Als er geen afwijking is ten opzichte van de onderliggende index, is de tracking error 0. Wijkt de ETF met een x-percentage af van de index in absolute zin, dan verandert de tracking error ook met een x-percentage. Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor een tracking error, o.a. door verschillen in het dividendbeleid van de ETF of als de te volgen index wordt samengesteld op basis van sampling. Handelswijzen ETF s kunnen op verschillende manieren worden verhandeld. Als beursgenoteerd financieel product is de meest logische manier aan- of verkoop via de beurs. De mogelijkheid om orders via de beurs te handelen hangt echter sterk af van de omvang van de order. Kleine orders zijn normaal gesproken geen probleem, maar de liquiditeit voor de grote orders laat soms nog wel eens te wensen over. Momenteel groeit de OTC-markt voor ETF s. Die kunnen op twee manieren buiten de beurs om (OTC) worden ge- of verkocht: (a) tegen risk price en (b) op Net Asset Value. Indien een partij op een zeker moment exposure wil hebben in een ETF, dan kan men gebruik maken van een broker/marketmaker netwerk. De prijsconcurrentie tussen verschillende tegenpartijen onderling zorgt dan voor een optimale prijs op dat moment. Een ETF kan ook voor een langdurige investering gebruikt worden als onderdeel van de gehele portefeuille-allocatie. Indien een partij niet op de beurs of OTC wil handelen, kan ook tegen de Net Asset Value worden gehandeld. Daarbij geeft een agent-broker de order door aan een zogenoemde Authorized Participant (AP). Deze AP creëert dan in opdracht de ETF. Vervolgens wordt een creation of redemption fee in rekening gebracht, die één op één wordt doorgezet naar de klant. Om deze kosten zo laag mogelijk te houden kunnen meerdere AP s gevraagd worden tegen welke fee ze deze handeling kunnen verrichten. KAS BANK beschikt over een uitgebreid brokernetwerk en faciliteert in een onafhankelijke agent-rol zowel de OTC handel als de beurshandel in ETF s voor haar klanten. Groeimarkt ETF s worden momenteel door institutionele beleggers vooral gebruikt als investeringsproduct voor tijdelijke exposure. Ondertussen groeit de markt voor nieuwe fondsen gericht op langlopende beleggingen. Of institutionele beleggers dezelfde kant op bewegen als de markt blijft afwachten maar lijkt, gezien de populariteit van ETF s in de VS, wel waarschijnlijk. 11

14 12 KAS SELECTIONS april 2014 Zonder goede performance heb je geen bestaansrecht

15 Hilco Wiersma (1977) was gedurende medio 1997 tot medio 2000 floor broker bij Sem van Berkel Options. In de periode daarna tot april 2007 was hij werkzaam bij de AFS Group en actief als wholesale broker, senior institutional sales trader, beleggingsadviseur en vermogensbeheerder. Vanaf april 2007 is Hilco Wiersma binnen Add Value Fund Management lid van het beheerteam van Add Value Fund en sinds juni 2009 eindverantwoordelijk voor het beleggingsbeleid. Tevens is hij sinds juni 2009 statutair directeur van Add Value Fund Management, de Beheerder van Add Value Fund. Add Value Fund is een in Amsterdam gevestigd open-end beleggingsfonds met een belegd vermogen van 70 miljoen euro. Het fonds is zeven jaar geleden opgericht door Willem Burgers en Hilco Wiersma en staat sinds april 2010 genoteerd aan de Amsterdamse effectenbeurs. Per 15 oktober 2013 is de eigendomsstructuur van de beheerder gewijzigd en bezit Optimix Vermogensbeheer sindsdien 45% van de aandelen in Add Value Fund Management. Fondsbeheerder Hilco Wiersma legt uit hoe Add Value Fund op lange termijn toegevoegde waarde voor haar aandeelhouders creëert. Add Value Fund belegt bewust alleen in small- en midcap fondsen die in Nederland staan genoteerd. Waarom hebben jullie gekozen voor deze beleggingsstrategie? Onze keuze is eigenlijk wetenschappelijk en in de praktijk bepaald. Small en mid caps presteren op lange termijn beter dan large caps omdat hun groeipotentieel hoger is dan grote fondsen als bijvoorbeeld Shell en Philips. Wij beleggen in van oorsprong Nederlandse bedrijven die Europees of wereldwijd actief zijn in structurele groeimarkten. Overigens is klein een relatief begrip, want tussen deze fondsen zitten bedrijven met een omzet van enkele tientallen tot miljarden euro s en zijn veelal wereldmarktleider in bepaalde nichemarkten. Belangrijke selectiecriteria zijn o.a. winstgroei, waarde creatie en een duurzaam dividend. Van de geselecteerde bedrijven willen wij de gehele groeicyclus, ofwel de S-curve, van early stage tot final stage meemaken. De selectie vindt plaats via een zogenaamde bottom-up stock picking aanpak op basis van diepgaande fundamentele en waarde analyse. Buiten het feit dat wij toegang hebben tot lokale research zijn Nederlandse genoteerde bedrijven bovendien makkelijker benaderbaar dan buitenlandse bedrijven. Voordat wij in een onderneming gaan beleggen, voeren wij namelijk altijd eerst een gesprek met de Raad van Bestuur over hun strategie, groeiambities en doelstellingen. Daarnaast zijn wij actief aanwezig op jaarvergaderingen en kijken wij door middel van bedrijfsbezoeken in de keuken van de onderneming. De totale omvang van ons beleggingsuniversum is op dit moment circa 65 miljard euro. Binnen dat universum kunnen wij groeien naar een beheerd vermogen van circa 300 miljoen euro zonder dat wij onze beleggingsstrategie negatief beïnvloeden en slachtoffer worden van 13

16 Een beursnotering brengt discipline en naamsbekendheid met zich mee. ons eigen succes. Maar het belangrijkste is dat wij zowel in goede als in slechte tijden outperformen, want zonder een goede performance heb je geen bestaansrecht. Volgens een enquête van de Vereniging van Effectenbezitters en ratingbureau Morningstar behoort Add Value Fund tot de meest transparante beleggingsfondsen in Nederland. Welke waarde hechten jullie aan transparantie? Qua transparantie streven wij naar de absolute top. Onze verslaglegging, zoals maandberichten en (half)jaarverslagen, is daarom erg uitgebreid met veel extra waardevolle informatie. Wij scoorden goed op vijf van de acht vragen. De VEB en Morningstar hadden o.a. vragen over het beheerteam. Onze website, brochures en prospectus maken kennelijk nog niet voldoende inzichtelijk wie waar verantwoordelijk voor is. Zo leren we iedere dag weer bij. Kostentransparantie is tegenwoordig natuurlijk een belangrijk aandachtspunt. Onze beheervergoeding is met 1,75% op jaarbasis relatief hoog. Zolang ons rendement na kosten bovengemiddeld is, vinden wij dat gerechtvaardigd. Daar staat tegenover dat de omloopsnelheid van onze portefeuille erg laag is, soms zelfs negatief. De transactiekosten zijn daardoor zeer beperkt. Die lage omloopsnelheid hangt onder meer samen met onze lange termijn visie. Wij handelen niet computer gedreven maar kennis gedreven. Wij speculeren dus niet en maken geen gebruik van technische analyse. Onze bedrijfsinformatie komt van alle kanten: Bloomberg, Twitter, Facebook, Google alerts, lokale media, jaarverslagen, enzovoorts. Het gaat erom al die kennis om te zetten in de juiste keuzes. Grote beleggers als pensioenfondsen zoeken eerder naar zeer liquide aandelen, ook uit oogpunt van risicospreiding. Bij ons moet tenminste twee derde deel van de portefeuille aan bepaalde liquiditeitseisen voldoen, met andere woorden direct verkoopbaar zijn. Tegelijkertijd hebben wij nooit meer dan 10% van de uitstaande aandelen van één bedrijf in bezit. Onlangs is de eigendomsstructuur van de beheerder gewijzigd en is Optimix de grootste aandeelhouder geworden. Heeft dat nog andere wijzigingen met zich meegebracht? Eigenlijk niet. Onze strategie en de mensen van het beheerteam zijn hetzelfde gebleven. Er is wel een wijziging opgetreden binnen de directie van de beheerder. En sinds december vorig jaar zijn drie nieuwe commissarissen toegetreden bij Add Value Fund die ook toezicht houden bij de Optimix Investment Funds. Ook is de governance en compliance verder aangescherpt. Naast Optimix hebben de fondsbeheerders Willem Burgers en ikzelf ieder een 10%-belang genomen zodat de belangen parallel lopen. Voor ons is het belangrijk dat wij in Optimix een strategische partner hebben gevonden met een goede reputatie en imago. De Parent is één van de 5 P s waar de ratingbureau s naar kijken bij de beoordeling van een beleggingsfonds. Continuïteit en stabiliteit zijn daarbij een van de belangrijkste criteria. Dankzij Optimix kunnen wij verder groeien. De capaciteitsgrens van het fonds ligt op circa 300 miljoen aan beheerd vermogen, dus we kunnen nog even vooruit. Sinds de overname van Optimix is het beheerd vermogen gestegen van 42 miljoen euro naar 70 miljoen euro. Geeft jullie beursnotering ook nog toegevoegde waarde? Onze beursgang is feitelijk een gevolg van de crisis in Met name institutionele beleggers zijn uit oogpunt van risicospreiding op zoek naar liquiditeit. Dat was een belangrijke reden om de Fonds voor Gemene Rekening structuur om te zetten in een open-end beleggingsfonds. Een beursnotering brengt discipline en naamsbekendheid met zich mee. Wij moeten aan allerlei wet- en regelgeving voldoen en zo transparant mogelijk zijn. Een beursnotering straalt ook professionaliteit uit naar buitenlandse beleggers. Wij geven er daarom bewust ruchtbaarheid aan. Onze AvA vindt bijvoorbeeld plaats op Beursplein 5. Kortom, wij zijn blij met onze beursnotering, het heeft ons veel goeds gebracht. 14 KAS SELECTIONS april 2014

17 Op 22 juli 2014 wordt de AIFMD van kracht. Hoe hebben jullie je daar op voorbereid? Wij wilden geen first mover zijn maar rustig bekijken wat onder de AIFMD allemaal van ons wordt verwacht. Onze core business is vermogensbeheer, daarom besteden wij alle andere zaken liefst zoveel mogelijk uit aan gespecialiseerde derde partijen. Daarom hebben wij samen met KAS BANK als onze Fund/ ENL Agent en administrateur goed gekeken wat er moet gebeuren. KAS Trust gaat nu als AIFMD-bewaarder alles voor ons inregelen zodat wij op 22 juli helemaal compliant zijn voor de AIFMD. Daarvoor is een werkgroep opgericht met ook Optimix erbij. KAS BANK biedt ons de gewenste continuïteit, stabiliteit en flexibiliteit. Wij willen snel kunnen schakelen en dat is ook goed mogelijk gebleken. Er zijn altijd wel wat issues, maar die worden snel en goed opgepakt. Wat zien jullie verder voor trends op de markt voor vermogensbeheer en beleggingsproducten? Voorlopig blijft die sterk wet- en regelgeving gedreven. Vooral de AFM roert de trom bij het beschermen van particuliere beleggers. In dat verband is de trend ook duidelijk van actief naar passief beleggen in de vorm van trackers en index-beleggen. Het aantal actief beheerde beleggingsfondsen zal verder inkrimpen of fuseren. Door het provisieverbod gaan banken en verzekeraars weer meer eigen passief beheerde fondsen oprichten. Beleggers kunnen steeds vaker via het eigen platform van de aanbieder rechtstreeks fondsen kopen. Schaalgrootte en de nadruk op lagere kosten zorgt voor een consolidatie of afname van het aantal vermogensbeheerders. De vaste kosten gaan immers omhoog en de marges omlaag. Als Add Value Fund onttrekken wij ons aan die trend. Wij blijven ons onderscheiden door de focus op rendement, performance en transparantie. 15

18 Column MiFID II & MiFIR Katharina Kralj, juriste KAS BANK Bewaren van financiële instrumenten en provisieverbod Op 14 januari van dit jaar hebben de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van Ministers (Triloog) een akkoord bereikt over MiFID II. De laatste versies van MiFID II en MiFIR zijn in februari jl. op de site van de Europese Raad gepubliceerd 1. De herschikking van MiFID I naar MiFID II en MiFIR heeft niet alleen gevolgen voor de klanten van KAS BANK maar ook voor KAS BANK zelf. In dit artikel gaan we kort in op de mogelijke gevolgen van MiFID II voor KAS BANK als uw custodian en het provisieverbod dat voor onder meer vermogensbeheerders onder MiFID II gaat gelden. Dit verbod is sinds 1 januari 2014 in Nederland al van toepassing en daarom wordt kort ingegaan op de vraag of de implementatie van MiFID II nog extra gevolgen met zich brengt. In haar nieuwsbericht van 12 maart jl. heeft de AFM al aangegeven dat ook marketingvergoedingen onder het provisieverbod vallen. KAS BANK als bewaarder van uw effecten In onze hoedanigheid als custodian bewaart KAS BANK voor u als klant effecten, zoals verhandelbare aandelen en obligaties, maar ook rechten van deelnemingen in beleggingsinstellingen. In het voorstel van de Europese Commissie werd voorgesteld om het bewaren van deze instrumenten niet meer zoals onder MiFID I bepaald is als een nevendienst te kwalificeren, maar als een beleggingsdienst. Deze wijziging zou betekenen dat instellingen die bewaardiensten aanbieden en geen andere MiFID-diensten aanbieden een vergunning zouden moeten aanvragen. Het voorstel van de Commissie is door het Europees Parlement teruggedraaid. Volgens het Parlement moeten bewaarnemingsdiensten als nevendiensten worden blijven beschouwd, aangezien veel van de MiFID-bepalingen niet geschikt zijn voor bewaarders. In het akkoord van de Triloog is de aanpassing van het Europees Parlement aangenomen. Tot slot heeft het Europees Parlement in dit kader aangegeven dat bewaardiensten van centrale effectenbewaarinstellingen (CSD s) beter onder de loep moeten worden genomen in het kader van de nieuwe verordening betreffende centrale effectenbewaarinstellingen 2. Provisieverbod Op 1 januari jl. is in Nederland het Wijzigingsbesluit financiële markten 2014 in werking getreden. In dit besluit zijn de provisieregels aangescherpt die voor beleggingsondernemingen (zoals vermogensbeheerders en brokers) gelden. Sinds de inwerkingtreding van het besluit is het voor een beleggingsonderneming verboden om provisies te betalen aan of te ontvangen van derden. Het verbod heeft ingrijpende gevolgen voor de financiële sector omdat provisievormen die in de markt gebruikelijk waren, zoals retourprovisies en aanbrengvergoedingen, niet meer zijn toegestaan. Distributievergoedingen die een beleggingsonderneming ontvangt van een aanbieder van beleggingsfondsen voor het opnemen van een specifiek fonds in het assortiment van de beleggingsonderneming zijn per 1 januari 2015 verboden. De Nederlandse provisieregels zijn strenger dan MiFID I. Een lidstaat die zelf naast de regels van MiFID I additionele eisen in nationale regelgeving wil opleggen, moet op grond van de Uitvoeringsrichtlijn MiFID I de Europese Commissie in kennis stellen van deze eisen. De minister van Financiën heeft op 28 november 2013 de Nederlandse regelgeving omtrent provisies, met de vereiste motivering, ter kennisgeving aan de Europese Commissie toegezonden. In MiFID II is ook een provisieverbod opgenomen, en dit verbod gaat eveneens minder ver dan het hiervoor genoemde Nederlandse besluit. Onder MiFID II mag een beleggingsonderneming die beleggingsadvies op onafhankelijke basis verstrekt of die vermogensbeheerdiensten verleent, geen provisies, commissies of een andere geldelijke tegemoetkoming ontvangen die wordt betaald of verstrekt door een derde die voor rekening van een derde partij handelt. Dit provisieverbod geldt voor beleggingsadvies op onafhankelijke basis en vermogensbeheer maar niet voor execution only dienstverlening. 16 KAS SELECTIONS april 2014

19 Volgens het Europees Parlement moeten bewaarnemingsdiensten als nevendiensten worden blijven beschouwd. Net als onder MiFID I mag een lidstaat onder MiFID II ervoor kiezen om in uitzonderlijke omstandigheden additionele verplichtingen op te leggen indien deze een objectieve rechtvaardiging kennen en proportioneel zijn en specifieke risico s op het gebied van beleggersbescherming en de integriteit van de markten adresseren. Indien een lidstaat hiervoor kiest, dan moet die lidstaat de Europese Commissie hiervan onverwijld op de hoogte brengen. De Europese Commissie zal dan gaan toetsen of de extra eisen aan de hiervoor genoemde criteria voldoen. Indien de Europese Commissie oordeelt dat de extra eisen proportioneel zijn, dan maakt zij die extra eisen bekend op haar website. Lidstaten die voor de inwerkingtreding van MiFID II en onder de Uitvoeringsrichtlijn MiFiD I de Europese Commissie in kennis hebben gesteld van additionele nationale eisen, mogen deze additionele eisen blijven toepassen zonder dat de Commissie hiervan opnieuw op de hoogte wordt gebracht. Stand van zaken Sinds januari van dit jaar is er duidelijkheid over de politieke basiskeuzes voor MiFID II en MiFIR. Het ministerie van Financiën zal daarom beginnen met de voorbereiding van de implementatie van MiFID II in nationale regelgeving. Omdat MiFIR een verordening is, hoeft deze niet omgezet te worden naar Nederlands recht en zal daarom zonder implementatie in nationale regelgeving rechtstreeks in Nederland van toepassing zijn. Naar verwachting zullen marktpartijen op 1 januari 2017 aan MiFID II moeten voldoen. 1 MiFID II: sc=false&f=st%206406%202014%20add%201 ( MiFIR: sc=false&f=st%206406%202014%20add%202 ( 2 Verordening betreffende de verbetering van de effectenafwikkeling in de Europese Unie, betreffende centrale effectenbewaarinstellingen (Central Securities Depositories) en houdende wijziging van Richtlijn 98/26/EG, COM(2012) 73 final. 17

20 Global Custody Netwerk Nieuws Europa Letland Wijzigingen in de Letse vennootschapsbelastingwet in werking getreden De wijzigingen in de Letse Wet op de vennootschapsbelasting zijn per 1 januari 2014 in werking getreden. De bronbelasting op couponbetalingen voor niet-ingezeten rechtspersonen wordt afgeschaft, behalve voor investeerders uit landen of gebieden die als belastingparadijs zijn aangemerkt. Voor hen geldt een tarief van 15 procent bronbelasting. Rusland National Clearing Centre toegewezen als gekwalificeerde centrale tegenpartij De National Clearing Centre (NCC) is door de Centrale Bank van Rusland als gekwalificeerde centrale tegenpartij aangewezen. Het NCC is de eerste Russische centrale tegenpartij die deze status ontvangt. De NCC moest voldoen aan eisen voor kredietorganisaties die optreden als CCP. Door het toewijzen van de NCC als gekwalificeerde centrale tegenpartij wordt de Russische post trade infrastructuur betrouwbaarder voor lokale en buitenlandse investeerders. Momenteel is de NCC de enige centrale tegenpartij in Rusland. Buiten Europa India RBI vereenvoudigt eisen voor overboekingen door buitenlandse investeerders De Reserve Bank of India (RBI) brengt wijzigingen aan in de richtlijnen voor vreemde valuta die van toepassing zijn sinds 15 december Het is buitenlandse institutionele beleggers (FIIs), gekwalificeerde buitenlandse investeerders (QFIs) en andere buitenlandse portefeuille investeerders voortaan toegestaan om geannuleerde termijncontracten terug te boeken tot een omvang van 10 procent van de waarde. Door deze beleggers afgesloten termijncontracten kunnen echter wel worden doorgerold op of vóór de vervaldatum. Indonesië Indonesia Securities Investor Protection Fund krijgt operationele vergunning Met de afgifte van een licentie door de Indonesische Financial Services Authority (OJK) is het Indonesia Securities Investor Protection Fund (SIPF) nu officieel operationeel. De oprichting van de SIPF is gebaseerd op Verordening No. VI.A.5, uitgegeven door de OJK in december Het fonds is bedoeld om beleggers te beschermen tegen het faillissement van effecten- en depotbanken, veroorzaakt door interne of externe fraude. Taiwan Speciale verklaring noodzakelijk voor investeringen in Japanse aandelen Om te voldoen aan de regelgeving met betrekking tot effecten die worden verhandeld in Taiwan en aan de relevante regelgeving onder de Japanse Company Act, heeft de GreTai Securities Market (GTSM) in een notitie aangekondigd dat investeerders voortaan verplicht zijn om een speciale mededeling te ondertekenen voorafgaand aan de investering in beursgenoteerde Japanse bedrijven in Taiwan. Dit formulier is beschikbaar via KAS-Web Documentation - Markets with specific requirements. 18 KAS SELECTIONS april 2014