JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V.

Transcriptie

1 Jaarrekening Jaarverslag 2006 JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V English Summary Toelichting Jaarrekening 23 mei 2013 Dit verslag is vastgesteld overeenkomstig Artikel 23, lid 2 van de statuten

2 JAARVERSLAG 2012 PERSONALIA Raad van Commissarissen Mr. R.E. Rogaar (voorzitter) K.C. Jonasse Ing. J.M.M. Orie J.W. Rietmulder L. Zegers RA Beleggingscommissie D. Wenting AAG RBA (voorzitter) Drs. E.M. Knoope RBA Drs. J.B. Molenkamp RBA RO Drs. H. van der Zwaag RA Drs. B.G. Broens Directie Drs. P.D.H. Menco RBA A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG Certificerend actuaris R.A.J. van Besouw AAG FRM, Triple A Risk Finance Certification B.V. Accountant W. Teeuwissen RA, KPMG Accountants N.V. 2

3 Jaarverslag 2012 INHOUDSOPGAVE Jaarverslag 2006 Kerncijfers 4 Curriculum Vitae Raad van Commissarissen en Directie 5 Verslag Raad van Commissarissen 7 Verslag Directie 11 Pensioenen 21 Beleggingen 25 Ontwikkelingen na balansdatum 39 Jaarrekening 41 Balans 42 Winst- en verliesrekening 44 Kasstroomoverzicht 45 Actuariële resultatenanalyse 46 Toelichting jaarrekening 47 Algemeen 49 Verslaggevingskader 60 Balansposten 61 Technische voorzieningen 62 Winst- en verliesrekening 64 Toelichting balans 65 Toelichting winst- en verliesrekening 75 Toelichting actuariële resultatenanalyse 79 Overige gegevens Resultaatbestemming 82 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 83 English Summary 85 Verzekerde ondernemingen 93 3

4 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag kerncijfers Ultimo Aantal polissen Actieve deelnemers Arbeidsongeschikte deelnemers Premievrij verzekerden Gepensioneerden Premies/koopsommen 49,8 51,6 Waardeoverdrachten: Inkomend 3,3 7,3 Uitgaand 2,6 7,6 Uitkeringen 48,4 48,6 Pensioenverplichtingen 1.397, ,2 Mutatie eigen vermogen -65,9 75,8 Wettelijk benodigde solvabiliteit 56,4 49,7 Aanwezige solvabiliteit 123,8 189,7 Beleggingen: Belegd vermogen 1.545, ,3 Beleggingsinkomen 44,7 48,0 bedragen IN miljoenen euro s 4

5 CURRICULUM VITAE RAAD VAN COMMISSARISSEN EN DIRECTIE Raad van Commissarissen Jaarverslag 2006 Mr. R.E. Rogaar (voorzitter, extern deskundige, 68) Beroep: gepensioneerd (voormalig voorzitter directie Theodoor Gilissen Bankiers) Commissariaten Voorzitter van de Raad van Commissarissen van De Eendragt Pensioen NV Lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke Brill N.V. Lid van de Raad van Commissarissen Darlin N.V. Voormalig Lid van de Raad van Commissarissen Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum Nevenfuncties Treasurer Europa Nostra Penningmeester Stichting Jan Brouwer Fonds Penningmeester Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen Bestuurslid Sirtema Stichting Bestuurslid Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs Benoemd: december 2006 Aftreden volgens herzien rooster: najaar 2013 K.C. Jonasse (op voordracht werknemers, 52) Beroep: financieel controller Owens Corning Veil Netherlands B.V. Benoemd: december 2008 Aftreden volgens rooster: december 2013 Ing. J.M.M. Orie (op voordracht gepensioneerden, 66) Beroep: gepensioneerd (voormalig plant manager Owens Corning) Nevenfuncties Betrokken bij en actief in diverse organisaties op sociaal-charitatief terrein. Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2010 Aftreden volgens rooster: november 2014 J.W. Rietmulder (externe deskundige, op voordracht directie, 62) Beroep: zelfstandig pensioenadviseur en interim manager Nevenfuncties Docent bij Stichting Pensioenopleidingen (SPO) en het Actuarieel Instituut (AI) Erevoorzitter van de Kring van Pensioenspecialisten Benoemd: juni 2006 Herbenoemd: november 2010 Aftreden volgens herzien rooster: mei

6 JAARVERSLAG 2012 L. Zegers RA (op voordracht verzekeringnemers, 44) Beroep: financieel directeur en groepscontroller bij respectievelijk Loparex B.V. en de Loparex Group. Nevenfuncties Bestuurslid diverse charitatieve instellingen Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2011 Aftreden volgens rooster: december 2015 Directie Drs. P.D.H. Menco RBA (Algemeen directeur, 56) Nevenfuncties Lid beleggingscommissie Stichting Alcatel-Lucent Pensioenfonds Lid beleggingscommissie Stichting Pensioenfonds IBM Nederland Lid Advisory Board Aberdeen Balanced Property Fund Lid Advisory Board Institutional Investor Bestuurslid diverse charitatieve instellingen In dienst sinds: 2004 A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG (Directeur, 56) In dienst sinds:

7 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN Gedurende 2012 heeft de Raad van Commissarissen (RvC) van De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) acht maal vergaderd. Daarnaast hebben vier RvC commissies zich gedurende het verslagjaar nader verdiept in specifieke onderwerpen. Jaarverslag 2006 Tijdens de formele vergaderingen heeft de RvC zich gebogen over onder andere: - het jaarverslag de rapportage van de certificerend actuaris - de toereikendheidstoets en de eisen van De Nederlandsche Bank (DNB) dienaangaande - diverse tussentijdse uitvragen door DNB - de bevindingen en aanbevelingen van de accountant - behaalde resultaten en kosten (korte en lange termijn) - voorbereiding van de bestuurs- en aandeelhoudervergaderingen - de beheers- en controlesystemen - de strategie van de vennootschap - toekomstscenario s en stress tests onder verschillende omstandigheden - de versterking van het eigen vermogen - het acquisitiebeleid en potentiële verzekeringnemers - de verzekeringscondities, mede in het kader van Solvency II - het risicobeleid en beheersing van algemene en specifieke risico s - de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA) als onderdeel van Solvency II - het beleggingsbeleid in algemene zin en de behaalde rendementen - de goedkeuring van de basis van het beleggingsbeleid in het beleggingsplan de rapportage door de voorzitter van de Beleggingscommissie - de afdekking van het renterisico op de verplichtingen - het indexatiebeleid voor de solidaire portefeuille - het compliance beleid - de korte termijn targets voor de Directie - de honorering en korte en lange termijn bonus van de Directie - de wisseling van certificerend actuaris in het eigen functioneren van de RvC Medio 2012 heeft de RvC tezamen met de Directie en de CFO zich een dag teruggetrokken voor een nadere beschouwing van diverse strategische vraagstukken ten aanzien van de vennootschap. Met name de lange termijn ontwikkeling van de solvabiliteit en verschillende mogelijkheden ter versterking van het eigen vermogen hebben veel aandacht gekregen. De RvC heeft overleg gevoerd met de accountant, de certificerend actuaris van de vennootschap en de voorzitter van de Beleggingscommissie. In afwezigheid van de Directie werd het functioneren van de Directie geëvalueerd, alsmede die van de RvC leden zelf. 7

8 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag Commissievergaderingen De RvC heeft in 2008 vier commissies in het leven geroepen om met de Directie dieper in te kunnen gaan op specifieke onderwerpen. Het zijn de Audit commissie, het Beleggingscomité, de HRM commissie en de Verzekeringscommissie. Daarnaast is in 2012 een ad hoc Monitoring Committee opgericht in samenhang met de beoogde versterking van het eigen vermogen. De Audit commissie heeft in 2012 tweemaal vergaderd. In deze bijeenkomsten werd aandacht besteed aan: - het jaarwerk het accountantsverslag Solvency II, waaronder ook de ORSA - ontwikkelingen in het pensioenadministratieve systeem - de BTW op commissarisvergoedingen Het Beleggingscomité, aangevuld met de voorzitter van de Beleggingscommissie en de riskmanager van De Eendragt, heeft eveneens twee maal vergaderd. Daarbij zijn de volgende onderwerpen besproken: - het verslag van de voorzitter van de Beleggingscommissie aan de RvC - de zelfevaluatie van de Beleggingscommissie - de beleggings- en matchingresultaten - de gedetailleerde risicorapportage - nieuwe mandaten in de beleggingsportefeuille - de doorrol van de in de matching portefeuille gebruikte total return swap - de strategie van de aandelenmanager ontwikkelde markten - een uitgebreide evaluatie van alle door De Eendragt gebruikte vermogensbeheerders - de gevolgen van de Ultimate Forward Rate op het afdekkingsbeleid van de verplichtingen - de gevolgen van Solvency II voor het beleggingsbeleid - de beëindiging van een tweetal beleggingsmandaten De HRM commissie heeft twee keer vergaderd. Tijdens de bijeenkomsten is gesproken over: - het personeelsbeleid en organisatiestructuur in brede zin - de personeelsvertegenwoordiging - de reorganisatie van het actuariaat - de personeelshypotheekregeling - de targets van de Directie en de medewerkers - de korte en lange termijn bonus van de Directie - de herijking van de Directie remuneratie - de pensioenregeling voor de medewerkers van De Eendragt - de risk manager Solvency II De Verzekeringscommissie is één maal bijeen gekomen en heeft specifiek aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: - het onderzoek naar tarieven van collectieve pensioenen - de toereikendheidstoets - productontwikkeling op het gebied van premieovereenkomsten - de uitkomsten van de QIS5 studie - de kosten van de voor het matching beleid gebruikte total return swap 8

9 Samenstelling RvC Conform het in 2006 door de Stichting De Eendragt Pensioen, enige aandeelhouder van de vennootschap, goedgekeurde reglement van de RvC bestaat deze laatste uit ten minste vier, maar in de praktijk uit vijf personen. Naast de onafhankelijke voorzitter worden de leden voorgedragen door respectievelijk de verzekerde ondernemingen, de werknemers bij die ondernemingen en de vertegenwoordigers van de niet-actieven in het bestuur van de Stichting De Eendragt Pensioen. Daarnaast wordt een RvC-lid benoemd op voordracht van de Directie. Allen dienen zonder last of ruggespraak en in gezamenlijkheid te functioneren, waarbij de belangen van alle betrokkenen en de vennootschap naar vermogen gelijkelijk behartigd dienen te worden. Geen van de RvC leden bezit aandelen of andere eigendomsrechten van de vennootschap. Wel zijn de heren Jonasse en Zegers via hun werkgever bij De Eendragt verzekerd, terwijl de heer Orie een pensioen van De Eendragt ontvangt. De externe leden en het door de niet-actieven voorgedragen lid ontvangen een remuneratie voor hun werkzaamheden. De door de ondernemingen en werknemers voorgedragen leden krijgen alleen een onkostenvergoeding. Daarnaast ontvangen alle leden vanaf 2011 presentiegeld voor het bijwonen van de vergaderingen van de RvC commissies. De RvC heeft een brede kennis van alle relevante aspecten van De Eendragt en houdt deze kennis actief bij. Ieder jaar vindt een zelfevaluatie plaats, waarvan periodiek voor het laatst in 2010 onder leiding van een extern deskundige. Tevens ziet de voorzitter van de RvC in nauwe samenwerking met de Directie toe op de permanente educatie van de leden van de RvC. Daarnaast houdt een aantal leden van de RvC hun kennis bij vanuit hun eigen discipline en dagelijkse werkzaamheden. De RvC als geheel heeft in het verslagjaar geen specifieke opleidingen gevolgd. Jaarverslag 2006 Financiële soliditeit De RvC heeft na consultatie van de accountant geconstateerd dat de financiële soliditeit van de vennootschap aan de daaraan thans te stellen eisen voldoet. De eigen vermogenspositie is wel teruggelopen door de toepassing van een verzwaard eisenpakket van De Nederlandsche Bank (DNB) voor de toereikendheidstoets en door de feitelijke onmogelijkheid om het renterisico van de verplichtingen volledig af te dekken als gevolg van de voortdurende wijzigingen in de voor de rentetermijnstructuur gebruikte ECB AAA staatsleningencurve, en vooral het de facto wegvallen van Franse en Oostenrijkse leningen met een looptijd van meer dan vijf jaar uit de curve. Ondanks de ruime solvabiliteitspositie acht de RvC het wenselijk om het weerstandsvermogen van de vennootschap te kunnen versterken. Het daartoe in werking gestelde proces heeft in het verslagjaar ruime aandacht van RvC en Directie gekregen. De depotbuffers, de algemene reserve van de solidaire portefeuille en het eigen vermogen van De Eendragt hebben een bescheiden positief beleggingsrendement laten zien in combinatie met de nagestreefde prudente risicobeheersing. Het rendement en het risico op de verschillende risicoklassen van de premieovereenkomsten was in overeenstemming met de langjarige verwachtingen. Wel betreurt de RvC het dat in 2012 opnieuw geen indexatie voor de pensioenen in de solidaire portefeuille kon worden gegeven. 9

10 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag Tot besluit De RvC spreekt zijn waardering uit voor het door de Directie gevoerde beleid, dat een centrale plaats inruimt voor risicobeheersing en daarnaast de belangen behartiging van alle stakeholders, te weten de verzekerden, de aangesloten ondernemingen en de medewerkers, als uitgangspunt hanteert. In 2012 heeft de Directie veel extra werk verzet ter voorbereiding van Solvency II, voor rapportages aan de toezichthouders, met name DNB, en voor de uitwerking van de strategie, waaronder die voor de externe versterking van het weerstandsvermogen. De RvC is alle medewerkers van De Eendragt zeer erkentelijk voor hun inzet bij de belangenbehartiging van alle verzekerden en de aangesloten ondernemingen. Amsterdam, 23 mei 2013 R.E. Rogaar (voorzitter) K.C. Jonasse J.M.M. Orie J.W. Rietmulder L. Zegers 10

11 VERSLAG DIRECTIE Het woord als middel Terwijl in 2012 de economische problemen in grote delen van de westerse wereld zich opstapelden, probeerden politici het nemen van pijnlijke maatregelen keer op keer uit te stellen. In Europa viel daarbij de innige samenwerking tussen de Duitse bondskanselier Merkel en de Franse president Sarkozy weg na de verkiezing van zijn opvolger Hollande, terwijl in de Verenigde Staten president Obama kampte met een tot het bot verdeeld Congres. Het vacuüm in het leiderschap werd echter op beide continenten vrijwel geruisloos overgenomen door de centrale banken. Vooral ECB president Draghi trad kordaat op in woord en daad. Hij zorgde in juli 2012 eigenhandig voor een omslag in het sentiment op de paniekerige financiële markten door krachtig te stellen dat de ECB alles zou doen om de euro veilig te stellen en daartoe ook voldoende mogelijkheden ter beschikking staat. In de VS gaat de Fed voort met het oppompen van de economie met geld via de massale opkoop van obligaties en andere leningen. Jaarverslag 2006 Het verschil tussen de economische politiek in Europa en de VS wordt steeds duidelijker. In ons deel van de wereld hebben politici gekozen voor rigoureuze bezuinigingen met alle negatieve gevolgen van dien voor de koopkracht en de economische groei. Ze overspoelen de burgers met sombere geluiden en hameren op terugdringing van de overheidstekorten. Krimpen naar een betere toekomst lijkt het devies. In de Verenigde Staten daarentegen gaat de regering voor massale stimulering via belastingverlagingen en het alsmaar uitstellen van het terugdringen van het financieringstekort. Optimisme voert de boventoon bij politici. Uit de problemen groeien luidt hier het motto. Tot nog toe lijkt de Amerikaanse aanpak meer succesvol, want het vertrouwen keert terug, de woningmarkt laat tekenen van herstel zien, investeringen trekken aan, het aantal banen stijgt en de economie begint weer te groeien. In Europa daarentegen doen de bezuinigingen steeds meer pijn, keldert het vertrouwen, zien grote groepen burgers het besteedbaar inkomen hard teruglopen, houden investeerders de hand op de knip en vertonen alleen de werkloosheid en het aantal faillissementen nog een scherp stijgende lijn. Ook de vastgoedmarkten staan in een aantal landen, waaronder Nederland, onder grote druk. Een tweede grote verschil tussen Europa en de VS valt te zien bij de banken. Terwijl die in Amerika inmiddels weer richting gezonde balansverhoudingen gaan, is daarvan in Europa geen sprake. In tegendeel, hier moet de sanering van de financiële sector nog grotendeels beginnen. Dat weerspiegelt zich niet alleen in de noodzaak om additionele miljarden belastinggeld in het bankwezen te pompen, maar ook in de uiterst terughoudende kredietverstrekking. Kleinere ondernemingen en particulieren kunnen nauwelijks meer geld lenen, laat staan profiteren van de historisch extreem lage rente. De vraag blijft of de Verenigde Staten kunnen doorgaan met het bijdrukken van dollars zonder dat dit uiteindelijk resulteert in een hoge inflatie, verlies van vertrouwen door het buitenland in de kredietstatus van de centrale overheid en de dollar, alsmede een onhoudbare overheidsschuld. Blijken ingrijpende bezuinigingen toch onafwendbaar, vooral doordat de beoogde groei van de belastingbaten niet voldoende op gang komt, dan zal dat alsnog kunnen leiden tot een ernstige conjunctuurteruggang met mondiale gevolgen. 11

12 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag In veel opkomende landen bleef de groei, ondanks teruglopende exporten naar de westerse wereld, nog grotendeels op peil. Een stijgende binnenlandse vraag in combinatie met overheidsbestedingen en investeringen door China vormden aanhoudende impulsen. Dat gold met name voor Azië en in mindere mate voor Afrika. Zuid-Amerika vertoonde tekenen van stagnatie, terwijl Oost-Europa duidelijk de gevolgen van de inzakkende conjunctuur in West-Europa ervoer. De combinatie van hard werken, handelsgeest, uitbundige expansie, omvangrijke investeringen in infrastructuur, scholing, de bouw en in buitenlandse, vooral Afrikaanse, betrekkingen en een ongebreideld materialisme zorgen er voor dat China een steeds dominantere positie in de wereld verwerft ten koste van Europa en de VS. Ondanks de risico s van een kredietcrisis en de onmiskenbare zeepbel in de bouw, lijkt de opmars van China onstuitbaar. Terwijl het westen met woorden en geldpompen moeizaam uit het dal tracht te klimmen, groeien opkomende markten naar een steeds dominantere positie in de wereldeconomie. Financiële markten De financiële markten vreesden in 2012 in toenemende mate een mogelijke eurocrisis. Het faillissement van Griekenland leek slechts een kwestie van tijd, temeer daar de binnenlandse politiek het draagvlak bij de bevolking voor een additionele sanering van de overheidsbestedingen had verloren. Ondertussen tekende zich in Spanje ogenschijnlijk een nieuwe crisishaard af, waarbij het zwakke bankwezen de overheidsfinanciën uitholde. Italië, dat onder het zakenkabinet van premier Monti aan een ingrijpende cultuuromslag werkte, verloor eveneens het vertrouwen van de beleggers. Opnieuw trad massale kapitaalvlucht op naar veilig gewaande staatsleningen van Duitsland, Finland en Nederland. Daar bereikte de lange rente het laagste peil ooit, terwijl de zuidelijke landen hun rentes scherp zagen oplopen en de facto niet meer in staat waren om zich te herfinancieren. Ook aandelenmarkten en grondstoffenprijzen weerspiegelden het wantrouwen en lieten tot juni forse koersverliezen zien. Door toedoen van de ECB in daad, door monetaire facilitering van banken via LTROs, en vooral in woord trad echter medio 2012 een kentering op. Vooral de uitspraak van ECB president Draghi dat de euro ten koste van alles overeind zou worden gehouden, gaf de markten weer vleugels. Vanaf juli resulteerde het terugkerend beleggersvertrouwen in een aandelenrally, een herstel van grondstoffenprijzen en een appreciërende euro. Tegelijk schoten obligaties van tot voor kort verguisde landen omhoog en vloeiden omvangrijke bedragen naar leningen van sterkere en zwakkere private debiteuren. Dat had tot gevolg dat de rente op dit soort leningen snel daalde en het verschil tussen topkwaliteit papier en obligaties met een aanzienlijk groter debiteurenrisico tot een niveau afnam dat sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 niet meer was voorgekomen. Opvallend genoeg liep de Duitse, Finse en Nederlandse rente maar zeer bescheiden op, waarbij ons land nog werd geholpen door een toenemend internationaal vertrouwen in de bezuinigingsdrift van het verrassend vlot geformeerde kabinet Rutte II. Ook in de Verenigde Staten bereikte de lange rente een dieptepunt rond juni, waarna, mede onder invloed van de zorgen over de hoge staatschuld weer een lichte stijging optrad. Hier bracht eind van het jaar de halsstarrigheid van de Republikeinen in het Congres het land aan de rand van de fiscale afgrond. Maar zoals de markten reeds verwachtten, werd een crisis op het allerlaatste moment afgewend door uitstel van pijnlijke beslissingen. 12

13 Ofschoon Europa zeker in de eerste helft van 2013 nog door een recessie heen moet zien te komen, de VS blijft worstelen met de politieke patstelling en het gevaar voor nieuwe brandhaarden niet lijkt geweken, anticiperen financiële markten reeds op een terugkeer naar de voorspoedige tijden van weleer. Of ze daarin gelijk krijgen, zal de toekomst moeten leren. Uiteraard loopt het dit maal anders, maar wie gelooft in de herhaaldelijk opgetreden patronen uit het verleden, moet vrezen dat de markten de komende jaren nog flinke teleurstellingen te wachten staat. Jaarverslag 2006 ECB curve en Ultimate Forward Rate Zoals de meeste verzekeraars, gebruikt De Eendragt voor de berekening van haar verzekeringsverplichtingen sinds 2008 de ECB AAA staatsleningencurve. Deze rentekromme bestaat uit een mandje staatsleningen met verschillende looptijden uit eurolanden met een AAA kredietstatus conform de beoordeling van Fitch. Dagelijks publiceert de ECB de rentetarieven, maar de exacte samenstelling van de index blijft doelbewust in nevelen gehuld. Als landen de hoogste kredietstatus verliezen, zoals Spanje in 2010, vallen hun staatsleningen qualitate qua uit de index. Maar ook als de verhandelbaarheid van bepaalde leningen te wensen over laat in de ogen van de ECB verdwijnen deze tijdelijk uit de samengestelde curve. Daarover brengt de ECB geen harde criteria naar buiten, laat staan mededelingen wanneer dat plaatsvindt. De samenstelling van de curve valt slechts af te leiden uit het niveau van de rente op ieder punt van de kromme. Feitelijk maakt dat de door DNB voor Nederlandse verzekeraars min of meer verplicht gestelde curve steeds minder bruikbaar voor een nauwkeurige afdekking van het totale renterisico. Gedurende het verslagjaar is het renteverschil tussen Duitsland en Frankrijk weer gedaald, maar de ontwikkeling van de ECB curve laat zien dat de ECB lange Franse en Oostenrijkse staatsleningen sinds de zomer niet of nauwelijks meer meeneemt in de samenstelling ervan. Met andere woorden, het gedeelte van de curve vanaf tien jaar ligt dicht aan tegen de Duitse, Nederlandse en Finse rente. Aangezien die aanzienlijk daalde in het verslagjaar zorgde de nieuwe samenstelling voor een stijging van de verzekeringsverplichtingen zonder dat daar rendement aan de beleggingenkant tegenover stond. De ontwikkeling toont nauwe gelijkenis met het compleet wegvallen van Frankrijk en Oostenrijk uit de curve door een afwaardering van de kredietwaardigheid van beide landen. Voor De Eendragt, die streeft naar een zo volledig mogelijke afdekking van de renterisico s, brengt de intransparantie van de ECB curve ongewenste en niet te vermijden onzekerheden mee. Na een positief afdekkingsresultaat van 65 miljoen in 2011, vooral ten gevolge van het tijdig omwisselen van Franse in Duitse staatsleningen, trad in het verslagjaar een verlies van 57 miljoen op door de wijzigingen in de samenstelling van de curve. Begin september 2012 verplichtte DNB verzekeraars om vanaf 1 september gebruik te maken van de Ultimate Forward Rate (UFR) voor de berekening van de toereikendheidstoets De UFR is een kunstmatig berekende rente die de ECB curve vervangt voor looptijden van twintig tot zestig jaar. Ofschoon de rente met UFR op dit moment hoger ligt dan de ECB curve en daarmee, zoals ook beoogt, de verzekeringsverplichtingen dalen, heeft deze constructie ook grote nadelen. Zo valt het couponrendement van de UFR niet te realiseren, is de curve niet af te dekken, brengt de samenstelling significante renterisico s mee op zowel het vijftien als twintig jaar punt in de curve en wijkt de door DNB voorgeschreven rentetermijnstructuur sterk af van de met de verzekeringnemers 13

14 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag overeengekomen contractuele afspraken. Feitelijk dwingt de UFR verzekeraars en inmiddels ook pensioenfondsen om een afweging te maken tussen afdekken van de contractuele of de toezicht rentecurve. Daarbij lopen beide doelstellingen zo uiteen, dat een optimale keuze voor de een vrijwel altijd leidt tot een groot risico op de ander. Met name het twintig jaar punt vormt daarbij voor De Eendragt een substantieel en ongewenst risico. In dat kader heeft De Eendragt besloten om weliswaar haar afdekkingbeleid voort te zetten op basis van de contractuele afspraken, maar daarbij niet langer strategisch vast te houden aan een 100% afdekking. Toezicht De Eendragt heeft zich in het verslagjaar een aanzienlijke investering in mensen, tijd en middelen getroost om te kunnen voldoen aan de nieuwe eisen van toezichthouders. De Nederlandsche Bank legde met veelvuldige uitvragen, rapportagevereisten en de verplichtstelling van de UFR een groot beslag op de interne capaciteit van onze organisatie, terwijl de voorbereiding van de invoering van het Europese toezichtkader, Solvency II, eveneens een substantiële inspanning vergde. De Eendragt heeft zowel meegedaan aan de zogeheten Parallel Run, voorbereiding op Pillar I van Solvency II, als aan de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA), centraal in Pillar II van het nieuwe toezichtkader. Het reeds geavanceerde risicomanagement is in dit kader verder verfijnd en geautomatiseerd, waarbij De Eendragt separate risicorapportages heeft voor de portefeuille die tegenover de verplichtingen staat, die van de overige beleggingen, voor vastgoed en voor innovatieve beleggingen. Daarnaast beschikt het risicomanagement over een nagenoeg volledige look through rapportage. DNB heeft, in het kader van een reguliere periodieke controle, in november 2012 een uitgebreid onderzoek gedaan naar het beleggingsbeleid van De Eendragt. Eind van het jaar heeft De Eendragt bij DNB de generale oefening van de ORSA aangeleverd. Deze maakt onderdeel uit van Pillar II, de kwalitatieve component van Solvency II. Daarin komen de bedrijfsstrategie, een raming van de risico s en van de solvabiliteitsbehoefte samen. Het risico-management van de verzekeraar maakt integraal deel uit van het interne toezicht binnen de organisatie, waarbij de verantwoordelijke functionarissen beslissingen nemen en vastleggen met inachtneming van de risico s en de gevolgen voor het kapitaal van de verzekeraar. De ORSA gaat uit van de eigen meerjaren strategie en stress test diverse scenario s om te beoordelen of het middellange termijn plan past binnen de van te voren vastgestelde risicobereidheid. Deze oefening is bedoeld om ervaringen op te doen met de uitvoering ervan. Eind 2013 dient De Eendragt de voorbereiding voor de invoering van Solvency II te hebben afgerond, waarbij naast het kwantitatieve werk van Pillar I ook de kwalitatieve beoordeling van Pillar II moet zijn voltooid. Ofschoon nog niet alle details van Solvency II vaststaan en de aanvankelijk beoogde invoeringsdatum van 1 januari 2014 is uitgesteld, heeft DNB aangegeven dat Nederlandse verzekeraars eind 2013 alle voorbereidingen moeten hebben voltooid. DNB heeft aangegeven het geldende Europese toezichtbeleid achterhaald en niet meer toereikend te vinden om voldoende inzicht in de risico s van verzekeraars te houden in het huidige tijdgewricht. 14

15 Solvabiliteit In 2011 steeg de solvabiliteit, de verhouding tussen het minimaal benodigde eigen vermogen en het aanwezige eigen vermogen aanzienlijk tot 381% door een hoog positief resultaat op de afdekking van de verplichtingen. In 2012 kwam deze ratio echter weer onder druk en daalde tot ruim 219%. Daaraan lagen vier oorzaken ten grondslag. In de eerste plaats zorgde het gedeeltelijk wegvallen van Franse en Oostenrijkse leningen uit de ECB curve voor een verlies op de afdekking van de verplichtingen (zie ook hiervoor in de paragraaf over de ECB curve en de Ultimate Forward Rate). Dit effect werd slechts voor een deel gecompenseerd door de invoering van de UFR. Ten tweede daalde de rente in het verslagjaar opnieuw substantieel. Dat zorgt voor een autonome verslechtering van de verhouding tussen het eigen vermogen en de verzekeringsverplichtingen. In de derde plaats berekent De Eendragt voor de zogeheten toereikendheidstoets (TRT) met ingang van het verslagjaar de levensverwachting op basis van ingrijpend gewijzigde actuariële grondslagen. In plaats van de platte tafel 2017 wordt de generatietafel gebruikt met een aanpassing voor de ervaringssterfte voor vrouwen. In dit kader is begin 2013 een diepgaand onderzoek uitgevoerd naar de ervaringssterfte bij De Eendragt. Ten slotte is de berekening van de toereikendheidstoets uitgevoerd met een nieuw ontwikkeld model. Hierdoor is de berekening nauwkeuriger en wijkt de uitkomst af van die op basis van de tot nog toe gehanteerde systematiek. Jaarverslag 2006 Verzekerde ondernemingen Aan het eind van het verslagjaar liep een relatief groot aantal uitvoeringsovereenkomsten uit de periode 2006 tot 2008 af. Dat hield verband met de reguliere contractduur en de omstandigheid dat een aantal contracten in 2010 en 2011 met een jaar is verlengd in afwachting van politieke beslissingen ten aanzien van de pensioenproblematiek. Vrijwel alle verzekerde ondernemingen hebben besloten hun overeenkomst met De Eendragt voort te zetten. Het verheugt de directie van De Eendragt zeer dat deze ondernemingen hebben gekozen voor een nieuwe uitvoeringsovereenkomst. Veelal ging dat proces gepaard met een herijking van de geboden dienstverlening en prijsstelling door externe adviseurs. Het unieke concept van De Eendragt met haar pensioenfondsachtige karakter, gecombineerd met een garantiecontract dat hoort bij een levensverzekeraar, blijkt nog steeds te appelleren aan de behoefte van onze klanten. Tevens heeft De Eendragt een groot aantal offerteverzoeken ontvangen van pensioenfondsen en elders verzekerde ondernemingen. Politiek Het regeerakkoord bevat een verdere versobering van de pensioenen. Naast de versnelde verhoging van de AOW gerechtigde leeftijd bestaat het voornemen om het fiscaal vrije opbouwpercentage te maximeren op 1,75% van de pensioengrondslag, waarbij het pensioengevende jaarsalaris ook nog wordt gemaximeerd op Tegelijk heeft het kabinet besloten om de voorgenomen ingrijpende wijzigingen in het Financieel Toezichtkader uit te stellen tot DNB heeft in het verslagjaar getracht om de gevolgen van de extreem lage rente voor de solvabiliteit van verzekeraars en de dekkingsgraad van pensioenfondsen te verzachten 15

16 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag door de invoering van een kunstmatig hogere rente voor staatsleningen, respectievelijks renteswaps met een looptijd vanaf twintig jaar. Daarbij hanteert de bank een andere Ultimate Forward Rate voor de onderscheidenlijke groepen en bovendien voor pensioenfondsen nog een driemaands gemiddelde voor de rekenrente. Deze maatregelen zorgen er inderdaad voor dat eind 2012 de sector er beter voorstaat dan zonder, maar verhinderen niet dat miljoenen deelnemers bij pensioenfondsen in 2013 en 2014 hun bruto pensioen gekort zullen zien. Bij verzekeraars met een garantiecontract, zoals De Eendragt, komen de verslechterde omstandigheden met name tot uitdrukking in de afnemende solvabiliteit. Personele en organisatorische aangelegenheden Mede doordat de voorbereiding van Solvency II een groot beslag legt op de organisatie, heeft De Eendragt in het verslagjaar haar reguliere bezetting uitgebreid met meerdere tijdelijke medewerkers. Dat gold met name voor het actuariaat, onder meer ter ondersteuning van de implementatie van het kwantitatieve gedeelte van Solvency II. Daarnaast vond op deze afdeling ook een vernieuwing van de vaste bezetting plaats. Voorts kreeg de pensioenadministratie hulp van actuariële deskundigen om de intern ontwikkelde nieuwe versie van de administratieve software te testen en om het voor de jaarverslaglegging benodigde proces verder te optimaliseren. In de afgelopen jaren is, mede met het oog op de steeds complexere pensioenproblematiek, veel geïnvesteerd in het verhogen van het kennisniveau van medewerkers, welk proces de komende jaren onverminderd zal doorgaan. Naast het actuariaat vond een personeelsmutatie plaats op het secretariaat, waar een office manager door langdurige ziekte uitviel en bij de financiële administratie. De ontwikkeling, testfase en implementatie van de genoemde nieuwe versie van de pensioenadministratieve software is met succes en volgens planning afgerond. Deze zal bijdragen aan een verdere automatisering van de processen, waardoor medewerkers van de pensioenadministratie meer tijd krijgen voor complexere vraagstukken en het beantwoorden van vragen van verzekerden. Verder heeft De Eendragt in 2012 de kern van haar computer infrastructuur vernieuwd, wat niet alleen resulteert in een aanzienlijke snelheidswinst en grotere stabiliteit, maar ook een substantiële schaalvergroting faciliteert. In het verslagjaar is een uitgebreide inventarisatie gemaakt van de benodigde interne maatregelen voor de invoering van SEPA, het nieuwe uniforme Europese systeem om internationale betalingen te stroomlijnen. Gedurende 2013 zal De Eendragt de voorbereiding van het gebruik van IBAN nummers afronden, zodat tijdig op de nieuwe systematiek kan worden overgegaan. De vernieuwing van uitvoeringsovereenkomsten heeft een zwaar beslag gelegd op allen die daarbij betrokken waren. Het verheugt de directie dan ook zeer dat deze inspanningen tot een uitstekend resultaat hebben geleid. Per 1 juli heeft De Eendragt uit eigen gelederen een Chief Risk Officer benoemd. Deze, ook uit oogpunt van Solvency II noodzakelijke functionaris, is verantwoordelijk voor het totale risicomanagement. Gedurende het verslagjaar werd een personeelsvertegenwoordiging geïnstalleerd. Dit orgaan zal de medewerkers vertegenwoordigen en de Directie adviseren in arbeidsvoorwaardelijke aangelegenheden. Tevens werd het nieuwe personeelshandboek 16

17 voltooid. Hierin zijn alle personeelsvoorwaarden gebundeld. Het handboek maakt onlosmakelijk onderdeel uit van de individuele arbeidsvoorwaarden. Het verslagjaar vergde van onze medewerkers grote inzet, toewijding en flexibiliteit. Zonder hun deskundigheid en klantgerichtheid had De Eendragt de dienstverlening niet op het geambieerde niveau kunnen brengen en houden. Ook zouden niet zoveel verzekerde ondernemingen hebben gekozen voor hernieuwing van de uitvoeringsovereenkomst als onze medewerkers niet steeds weer laten zien dat De Eendragt zich merkbaar onderscheid van andere pensioenuitvoerders. De directie wil dan ook haar warme waardering uitspreken voor de bijdrage die eenieder het afgelopen jaar heeft geleverd aan de organisatie, maar vooral ten behoeve van onze verzekerden. Jaarverslag 2006 Governance De Eendragt heeft een van andere levensverzekeraars afwijkende governance structuur. Dat hangt samen met haar historie als pensioenfonds. Een uitgebreide beschrijving daarvan valt terug te vinden op de website van De Eendragt, onder Algemeen / Organisatie. Alle aandelen van de vennootschap zijn in handen van Stichting De Eendragt Pensioen (de Stichting). Deze Stichting heeft een bestuur, waarvan de leden feitelijk gezamenlijk als aandeelhouder fungeren. Voorts kent de Stichting haar eigen statuten, waarin duidelijk vastgelegd ligt welke bevoegdheden en verantwoordelijkheden zowel de Stichting zelf als haar bestuursleden hebben. Iedere verzekerde onderneming met een eigen Ondernemingsraad (OR) en tenminste 25 verzekerde werknemers heeft recht op een werkgevers- en een werknemersvertegenwoordiger in het bestuur van de Stichting. In beginsel komen alleen werknemers in dienst van de verzekerde onderneming in aanmerking voor een bestuursfunctie. De directie van de betreffende onderneming draagt de werkgeversvertegenwoordiger voor en de OR de werknemersvertegenwoordiger. De (her)benoeming van bestuursleden vindt plaats door het bestuur. Het bestuur is paritair samengesteld met werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers. Ook namens de gepensioneerden hebben twee leden zitting in het bestuur. Zij behoren tot de werknemersvertegenwoordiging. Kleinere ondernemingen zonder eigen vertegenwoordiging hebben gezamenlijk een werkgeversen een werknemersvertegenwoordiger. Bestuursleden worden voor vier jaar benoemd volgens een rooster. Bestuursleden zijn herbenoembaar. Het bestuurslidmaatschap eindigt als geen herbenoeming plaatsvindt, door overlijden, bedanken, ontheffing om gewichtige redenen op verzoek van de verzekerde onderneming of diens OR, onder curatele stelling, of door uitdiensttreding als werknemer. Dat laatste zal veelal de reden tot beëindiging van het bestuurslidmaatschap zijn. Het bestuur komt tenminste twee maal per jaar bijeen. In het verslagjaar was dat drie maal. Tijdens de vergaderingen komen zaken aan de orde die van belang zijn voor de Stichting, maar vooral ook voor De Eendragt. In mei betreft dat in ieder geval het jaarverslag en de jaarrekening van zowel de verzekeraar als de Stichting zelf, alsmede de benoeming van de accountant en de certificerend actuaris. De vergadering in november gaat doorgaans over meer strategische vraagstukken, zoals het acquisitiebeleid, het beleggingsbeleid, statutenwijzigingen en dergelijke. Uiteraard verstrekt de Directie van De Eendragt in beide vergaderingen informatie over de belangrijkste ontwikkelingen bij De Eendragt 17

18 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag en de beleggingsresultaten. Bij grote acquisities heeft de Stichting een beslissende stem. Direct na afloop van de vergadering van het stichtingsbestuur vindt doorgaans een aandeelhoudersvergadering plaats in aanwezigheid van de bestuursleden van de Stichting en onder voorzitterschap van de voorzitter of vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen. Hier vindt de formele besluitvorming plaats met betrekking tot onderwerpen waarover de Stichting als enig aandeelhouder van De Eendragt gaat. Het betreft onder andere de vaststelling van de jaarrekening van De Eendragt, de benoeming van leden van de Directie en de (her)benoeming van leden van de RvC en het verlenen van decharge aan de Directie en de RvC over het afgelopen jaar. De Eendragt heeft een tweehoofdige Directie en een uit vijf leden bestaande RvC die toeziet op het door de Directie gevoerde beleid. Verder laat de Directie zich bijstaan door een Beleggingscommissie die bestaat uit drie externe deskundigen, waaronder de voorzitter, en twee leden namens de verzekerde ondernemingen. De Beleggingscommissie vergadert tenminste vijf maal per jaar, maar tussentijds vinden geregeld informele besprekingen plaats. De voorzitter brengt in het voorjaar een officieel verslag uit aan de RvC. Hierin evalueert hij het beleggingsbeleid over het voorafgaande jaar en de wijze waarop de Directie hieraan invulling heeft gegeven. Tevens heeft de voorzitter zitting in het beleggingscomité van de RvC. Mocht, naar het oordeel van de Beleggingscommissie dat nodig blijken, dan kan ook tussentijds aan de RvC rapportage worden uitgebracht. De leden van de Beleggingscommissie adviseren de Directie, maar dragen voor het beleggingsbeleid zelf geen verantwoordelijkheid. De Directie zelf bestaat uit twee personen met ieder meer dan dertig jaar elkaar aanvullende ervaring op het gebied van management, pensioenen, automatisering, administratie en institutioneel beleggen. Iedere twee weken vindt een formeel directie- en een management team overleg plaats, waarbij in het Directieberaad vooral strategische en personele vraagstukken aan de orde komen, terwijl het Management Team zich bezighoudt met de dagelijkse managementvraagstukken, operationele kwesties en de advisering van de Directie op een breed gebied. Compliance De Eendragt weet zich gebonden aan een groot aantal wettelijke bepalingen uit de Wft en de Pensioenwet, officiële richtlijnen van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten alsmede aan de zelfregulerende bepalingen van het Verbond van Verzekeraars (Verbond). Op de webportal van De Eendragt staat onder Algemeen / Organisatie een uitgebreid document over deze zogeheten Governance Principes Verzekeraars. Dit document is gebaseerd op de leidraad van het Verbond en komt in de plaats van een aparte paragraaf over dit onderwerp in het jaarverslag van De Eendragt. In het betreffende document op de website staat tevens aangegeven aan welke principes De Eendragt volledig, dan wel, gedeeltelijk of niet voldoet. De medewerkers, de RvC en de Beleggingscommissie zijn allen gebonden aan de interne Gedragscode, het reglement privé effectentransacties, waar van toepassing, uitgebreid met een insider regeling, en aan de Gedragscode Verzekeraars van het Verbond. Sinds 2010 fungeert de bedrijfsjurist als compliance officer. Deze rapporteert jaarlijks aan de Directie. In het geval van onverhoopte overschrijding van de compliance richtlijnen zal de jurist hiervan tussentijds melding maken aan de Directie. 18

19 Alle medewerkers, de leden van de RvC en de Beleggingscommissie ontvangen ieder jaar in januari de interne Gedragscode en die van het Verbond. Zij dienen een nalevingsverklaring te ondertekenen en te retourneren aan De Eendragt. De Eendragt houdt rekening met de Regeling Beheerst Beloningsbeleid Wft 2011, ook de Beleidsregel Deskundigheid 2011 van DNB vindt navolging. Jaarverslag 2006 Duurzaamheid De Eendragt, als zuiver dienstverlenende organisatie, kan in haar eigen bedrijfsvoering weinig doen om de duurzaamheid van haar activiteiten te verbeteren. Het kantoor heeft inmiddels een A energielabel. Nieuwe verzekerden krijgen standaard het verzoek om in te stemmen met elektronische verzending van de te verstrekken informatie, teneinde het papierverbruik en het transport te verminderen. Vooralsnog is de respons op dit verzoek beperkt, waardoor vervanging van papieren documenten door elektronische informatie op basis van wettelijke beperkingen maar op zeer bescheiden schaal kan plaatsvinden. Verder tracht De Eendragt het gebruik van het openbaar vervoer en de fiets door de eigen medewerkers te bevorderen, onnodig energieverbruik te beperken en rekening te houden met het milieu. Ten aanzien van het beleggingsbeleid voert De Eendragt sinds 2008 een maatschappelijk verantwoord beleid met bindende richtlijnen voor haar vermogensbeheerders. Voor aandelenbeleggingen hanteert De Eendragt een uitsluitingslijst van ondernemingen die zich niet houden aan internationale verdragen, mensenrechten schenden, gebruik maken van kinderarbeid en/of slavenarbeid, moedwillig ernstige schade aan het milieu veroorzaken, zich voornamelijk bezighouden met of direct betrokken zijn bij de ontwikkeling en productie van en/of de handel in wapens die zich vooral richten op het berokkenen van blijvende schade aan de burgerbevolking en/of op volgens internationale conventies verboden wapentuig, waaronder clusterbommen, landmijnen en wapens bedoeld voor atomaire, bacteriologische of chemische oorlogsvoering, en ondernemingen die zich schuldig maken aan fraude of ernstige corruptie. Bij vastrentende waarden wordt niet belegd in staatsleningen van landen die moedwillig de mensenrechten schenden. Ten aanzien van de vastgoedbeheerders voert De Eendragt een actief beleid na om te streven naar duurzaamheid in brede zin. De sector besteedt hieraan de laatste jaren aanzienlijk meer aandacht, wat mede tot uitdrukking komt in de energie- en milieuvriendelijkheid van gebouwen en het beperken van onnodige leegstand. Aangaande de alternatieve beleggingen heeft De Eendragt, als relatief kleine partij, weinig mogelijkheden om richtlijnen af te dwingen, behoudens bij de selectie van de beheerders. Vooruitzichten De Eendragt heeft veel aan de pensioensector te bieden. Haar unieke concept, dat een combinatie vormt van de positieve eigenschappen van pensioenfondsen met de garanties van een verzekeraar, de gerichtheid op klanten, mede door het ontbreken van een winstdoelstelling, de flexibiliteit van producten en organisatie en haar bijzondere medezeggenschapsstructuur vormen een aantrekkelijk antwoord op de behoeften van veel ondernemingen en hun werknemers. Daarnaast heeft het risicobeheerste beleggingsbeleid geleid tot positieve beleggingsrendementen in ieder jaar sinds de oprichting in De Eendragt biedt de zekerheid die bij pensioenfondsen tekort schiet, wat zich weerspiegelt 19

20 JAARVERSLAG 2012 Jaarverslag in de onverminderd grote belangstelling voor de geboden dienstverlening. Daartegenover staat dat de combinatie van een extreem lage rente, resulterend in hoge verzekeringsverplichtingen, en Solvency II nopen tot een substantiële vergroting van het eigen vermogen. Vooral dit laatste aspect vormt een hindernis in het verwerven van nieuwe verzekeringnemers, waarop De Eendragt binnen afzienbare tijd een antwoord hoopt te vinden. Tegelijk streeft De Eendragt naar meer schaalgrootte om haar positie op de markt voor collectieve pensioenproducten uit te bouwen en de kosten voor verzekerden aantrekkelijk te houden. 20