JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2006 JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V Jaarrekening Toelichting Jaarrekening 26 juni 2014 Dit verslag is vastgesteld overeenkomstig Artikel 23, lid 2 van de statuten

2 JAARVERSLAG 2013 PERSONALIA Raad van Commissarissen Mr. R.E. Rogaar (voorzitter tot 19 december 2013) H. Duthler (lid vanaf 19 december 2013, voorzitter vanaf 23 februari 2014) Mr. J. Boven (lid vanaf 22 mei 2014) K.C. Jonasse (tot 27 november 2013) Ing. J.M.M. Orie J.W. Rietmulder (tot 23 mei 2013) L. Zegers RA Beleggingscommissie D. Wenting AAG RBA (voorzitter) Drs. E.M. Knoope RBA Drs. J.B. Molenkamp RBA RO Drs. H. van der Zwaag RA Drs. B.G. Broens Statutaire Directie Drs. A.F.J. Bakker (vanaf 22 mei 2014) Dr. A. van Vliet (vanaf 22 mei 2014) A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG (tot 22 mei 2014) Drs. P.D.H. Menco RBA (tot 22 mei 2014) Certificerende actuaris R.A.J. van Besouw AAG FRM, Triple A - Risk Finance Certification B.V. Accountant W. Teeuwissen RA, KPMG Accountants N.V. (tot 23 mei 2013) Drs. F.J.J. Glorie RA, KPMG Accountants N.V. (vanaf 23 mei 2013) 2

3 Inhoudsopgave Jaarverslag 2013 Personalia 2 Inhoudsopgave 3 Kerncijfers 4 Curriculum Vitae Raad van Commissarissen en Directie 5 Verslag Raad van Commissarissen 8 Verslag Directie 12 Pensioenen 21 Beleggingen 25 Ontwikkelingen na balansdatum 34 Jaarrekening Balans 36 Winst- en verliesrekening 38 Kasstroomoverzicht 39 Toelichting jaarrekening Algemeen 42 Risicoparagraaf 43 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 48 Balansposten 49 Technische voorzieningen 51 Winst- en verliesrekening 53 Toelichting balans 54 Toelichting winst- en verliesrekening 63 Toelichting actuariële resultatenanalyse 68 Overige gegevens Resultaatbestemming 71 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 72 Verzekerde ondernemingen 74 Colofon 75 Jaarverslag

4 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag kerncijfers Ultimo Aantal polissen Actieve deelnemers Arbeidsongeschikte deelnemers Premievrij verzekerden Gepensioneerden Premies/koopsommen 51,4 49,8 Waardeoverdrachten: Inkomend 4,4 3,3 Uitgaand 2,6 2,6 Uitkeringen 47,7 48,4 Pensioenverplichtingen 1.359, ,0 Mutatie eigen vermogen -42,2-65,9 Wettelijk benodigde solvabiliteit 54,4 56,4 Aanwezige solvabiliteit 81,6 123,8 Beleggingen: Belegd vermogen 1.459, ,3 Beleggingsinkomen 47,3 44,7 bedragen in miljoenen euro s 4

5 CURRICULUM VITAE Raad van Commissarissen EN DIRECTIE Raad van Commissarissen Mr. R.E. Rogaar (voorzitter tot 19 december 2013, extern deskundige, 69) Beroep: gepensioneerd (voormalig voorzitter Directie Theodoor Gilissen Bankiers) Commissariaten Voorzitter van de Raad van Commissarissen van De Eendragt Pensioen N.V. Lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke Brill N.V. Lid van de Raad van Commissarissen van Darlin N.V. Voormalig Lid van de Raad van Commissarissen Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum Nevenfuncties Treasurer Europa Nostra Penningmeester Stichting Jan Brouwer Fonds Penningmeester Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen Bestuurslid Sirtema Stichting Bestuurslid Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs Benoemd: december 2006 Afgetreden volgens herzien rooster: eind 2013 H. Duthler (lid vanaf 19 december 2013, voorzitter vanaf 23 februari 2014, 61) Beroep: bestuurder bij verschillende vennootschappen Directeur Upmountain Investment B.V. Lid van de Raad van Commissarissen van Waard Leven, Waard Schade en Hollandsch Welvaren Lid van de Raad van Commissarissen van Van Lanschot Chabot Bestuurslid Stichting Goudse Pensioenbewaarder Benoemd: 19 december 2013 Aftreden volgens rooster: eind 2017 Mr. J. Boven (benoemd 22 mei 2014, extern deskundige, 56) Beroep: bestuurder bij verschillende vennootschappen Directeur Spar Participaties B.V. Lid Raad van Toezicht Independer.nl Lid van de Raad van Commissarissen Waard Leven N.V., Waard Schade N.V., Hollands Welvaren Leven N.V. Vicevoorzitter Raad van Commissarissen D.A.S. Nederlandse Rechtsbijstand Verzekeringmaatschappij N.V. Voorzitter Bestuur Stichting Toezicht Ledenobligaties-vrij FrieslandCampina Benoemd: 22 mei 2014 Aftreden volgens rooster: mei

6 JAARVERSLAG 2013 K.C. Jonasse (tot 27 november 2013 op voordracht werknemers, 53) Beroep: financieel controller Owens Corning Veil Netherlands B.V. Benoemd: december 2008 Afgetreden volgens rooster: november 2013 Ing. J.M.M. Orie (op voordracht gepensioneerden, 67) Beroep: gepensioneerd (voormalig plant manager Owens Corning) Nevenfuncties Betrokken bij en actief in diverse organisaties op sociaal-charitatief terrein Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2010 Aftreden volgens rooster: november 2014 J.W. Rietmulder (afgetreden 23 mei 2013 externe deskundige, op voordracht Directie, 63) Beroep: zelfstandig pensioenadviseur en interim manager Nevenfuncties Docent bij Stichting Pensioenopleidingen (SPO) en het Actuarieel Instituut (AI) Erevoorzitter van de Kring van Pensioenspecialisten Benoemd: juni 2006 Herbenoemd: november 2010 Afgetreden volgens herzien rooster: mei 2013 L. Zegers RA (op voordracht verzekeringnemers, 45) Beroep: financieel directeur en groepscontroller bij respectievelijk Loparex B.V. en de Loparex Group Nevenfuncties Bestuurslid diverse charitatieve instellingen Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2011 Aftreden volgens rooster: november 2015 Statutaire Directie Drs. A.F.J. Bakker (Algemeen directeur vanaf 22 mei 2014, 52) Nevenfuncties Geen In dienst sinds: 22 mei 2014 Dr. A. van Vliet (Financieel directeur vanaf 22 mei 2014, 47) Nevenfuncties Lid van de Raad van Commissarissen van Rabobank Vlietstreek-Zoetermeer Lid van de Beleggingscommissie van Stichting Ortec Pensioenfonds Lid van de Beleggingscommissie van ZLM Verzekeringen In dienst sinds: 22 mei

7 Drs. P.D.H. Menco RBA (Algemeen directeur tot 22 mei 2014, 57) Nevenfuncties Lid Beleggingscommissie Stichting Alcatel-Lucent Pensioenfonds Lid Beleggingscommissie Stichting Pensioenfonds IBM Nederland Lid Advisory Board Aberdeen Balanced Property Fund Lid Advisory Board Institutional Investor Bestuurslid diverse charitatieve instellingen In dienst sinds: 2004 Uit dienst: 22 mei 2014 Jaarverslag 2006 A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG (Directeur tot 22 mei 2014, 57) In dienst sinds: 1994 Afgetreden als statutair directeur: 22 mei

8 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag VERSLAG Raad van Commissarissen Gedurende 2013 heeft de Raad van Commissarissen (RvC) van De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) tienmaal vergaderd. Daarnaast hebben vier RvC-commissies zich gedurende het verslagjaar nader verdiept in specifieke onderwerpen. Tijdens de formele vergaderingen heeft de RvC zich gebogen over onder andere: - het jaarverslag de rapportage en aanbevelingen van de certificerende actuaris - de bevindingen en aanbevelingen van de accountant - de toereikendheidstoets, inclusief de ontwikkeling van een nieuw model - diverse tussentijdse uitvragen door DNB - behaalde resultaten en kosten (korte en lange termijn) - voorbereiding van de bestuurs- en aandeelhoudervergaderingen - de beheers- en controlesystemen voor onder meer riskmanagement - de strategie van de vennootschap - toekomstscenario s en stress tests onder verschillende omstandigheden - de versterking van het eigen vermogen - het acquisitiebeleid en potentiële verzekeringnemers - de verzekeringscondities, mede in het kader van Solvency II - het risicobeleid en beheersing van algemene en specifieke risico s - het Kapitaalbeleid als onderdeel van Solvency II - nieuwe ontwikkeling op het gebied van solvabiliteit, waaronder de eigen risicobeoordeling (ORSA/ERB) en het theoretische solvabiliteitscriterium (TSC) - het beleggingsbeleid in algemene zin en de behaalde rendementen - de goedkeuring van de basis van het beleggingsbeleid in het beleggingsplan de rapportage door de voorzitter van de Beleggingscommissie - de afdekking van het renterisico op de verplichtingen - het indexatiebeleid voor de solidaire portefeuille - het compliancebeleid - de honorering en de pensioenregeling van de Directie - het eigen functioneren van de RvC De RvC heeft overleg gevoerd met de accountant, de certificerende actuaris van de vennootschap en de voorzitter van de Beleggingscommissie. In afwezigheid van de Directie werd het functioneren van de Directie geëvalueerd, alsmede dat van de RvCleden zelf. Zoals ieder jaar heeft de RvC zich in juni 2013 tezamen met de Directie een dag teruggetrokken voor een nadere beschouwing van diverse langetermijnvraagstukken ten aanzien van de vennootschap. Vooral een strategische heroriëntatie kreeg veel aandacht. Dit onderwerp heeft gedurende het gehele jaar centraal gestaan in de beraadslagingen van de RvC. De in dit kader ingestelde Monitoring Comité heeft intensief met de Directie en een externe adviseur de versterking van het eigen vermogen onderzocht. Uiteindelijk leidde dat niet tot een wenselijke uitkomst, waarna het bestuur van Stichting De Eendragt Pensioen, enig aandeelhouder van De Eendragt, besloot dat de vennootschap zelfstandig verder zal gaan. 8

9 Commissievergaderingen De RvC heeft in 2008 vier commissies in het leven geroepen om met de Directie dieper in te kunnen gaan op specifieke onderwerpen. Het zijn de Audit commissie, het Beleggingscomité, de HRM-commissie en de Verzekeringscommissie. De Audit commissie heeft in 2013 tweemaal vergaderd. In deze bijeenkomsten werd aandacht besteed aan: - het jaarwerk de voorbereiding van het jaarwerk het accountantsverslag en de aanbevelingen van de certificerende actuaris - Solvency II, waaronder ook het ORSA en het Kapitaalbeleid Jaarverslag 2006 Het Beleggingscomité, aangevuld met de voorzitter van de Beleggingscommissie en de Chief Risk Officer van De Eendragt, heeft eveneens tweemaal vergaderd. Daarbij zijn de volgende onderwerpen besproken: - het verslag van de voorzitter van de Beleggingscommissie aan de RvC - de zelfevaluatie van de Beleggingscommissie - de beleggings- en matchingresultaten - het beleggingsplan de gedetailleerde risicorapportage - de verslaglegging ten aanzien van bestaande en mogelijk toekomstige vermogensbeheerders - de evaluatie van alle door De Eendragt gebruikte vermogensbeheerders - een door DNB gehouden onderzoek naar het beleggingsbeleid van De Eendragt en het daaruit voortvloeiende plan van aanpak - de doorrol van de in de matchingportefeuille gebruikte total return swap - de wijzigingen in de beleggingsmandaten De HRM-commissie heeft vier keer vergaderd. Tijdens de bijeenkomsten is gesproken over: - het personeelsbeleid en organisatiestructuur in brede zin - het personeelsbeleid ten aanzien van enkele specifieke medewerkers - het personeelsbeleid in geval van samenwerking met een andere partij - de arbeidsvoorwaarden voor medewerkers, waaronder de hypotheekregeling en de pensioenregeling - de kortetermijnbonus van de Directie over de herziening van de Directieremuneratie, inclusief de pensioenregeling - de voorbereiding van de opvolgingen in de Raad van Commissarissen De Verzekeringscommissie is eenmaal bijeen gekomen en heeft specifiek aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: - de toereikendheidstoets - productontwikkeling 9

10 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag Samenstelling RvC Conform het in 2006 door de Stichting De Eendragt Pensioen, enige aandeelhouder van de vennootschap, goedgekeurde reglement van de RvC bestaat deze laatste uit ten minste vier personen. Allen dienen zonder last of ruggespraak en in gezamenlijkheid te functioneren. Bij de vervulling van hun taak richten de commissarissen zich op het belang van de vennootschap en de met deze verbonden ondernemingen. Geen van de RvC-leden bezit aandelen of andere eigendomsrechten van de vennootschap. Wel zijn de heren K. Jonasse en L. Zegers via hun werkgever bij De Eendragt verzekerd, terwijl de heer J. Orie een pensioen van De Eendragt ontvangt. De externe leden en het door de gepensioneerden voorgedragen lid ontvangen een remuneratie voor hun werkzaamheden. De uit de ondernemingen afkomstige leden krijgen alleen een onkostenvergoeding. Daarnaast ontvangen alle leden vanaf 2011 presentiegeld voor het bijwonen van de vergaderingen van de RvC-commissies. De RvC heeft een brede kennis van alle relevante aspecten van De Eendragt en houdt deze kennis actief bij. Ieder jaar vindt een zelfevaluatie plaats, waarvan periodiek voor het laatst in 2011 onder leiding van een externe deskundige. Tevens ziet de voorzitter van de RvC in nauwe samenwerking met de Directie toe op de permanente educatie van de leden van de RvC. Daarnaast houdt een aantal leden van de RvC hun kennis bij vanuit hun eigen discipline en dagelijkse werkzaamheden. De RvC als geheel heeft in het verslagjaar geen specifieke opleidingen gevolgd. In de Aandeelhoudersvergadering van mei 2013 is de heer J. Rietmulder conform het rooster afgetreden. Hij heeft zich niet voor herbenoeming beschikbaar gesteld. In de november vergadering trad de heer K. Jonasse reglementair af. Ook hij was niet voor herbenoeming beschikbaar. Ten slotte trad ook de voorzitter van de RvC, de heer R. Rogaar, wiens termijn in overleg met DNB voor een jaar was verlengd in samenhang met de lopende gesprekken over een samenwerking met derden, in de decembervergadering van de AvA af. In de decembervergadering werd de heer H. Duthler benoemd als nieuwe commissaris. Hij was tevens beoogd voorzitter van de RvC in afwachting van een positieve toetsing door DNB. Deze heeft na balansdatum plaatsgevonden. Aangezien de RvC eind 2013 uit drie personen bestond, is kort na balansdatum het selectieproces voor een additionele commissaris gestart. Dit heeft geleid tot de benoeming van de heer J. Boven als commissaris in de AvA van mei Financiële soliditeit De RvC constateert dat de financiële soliditeit van de vennootschap in 2013 is afgenomen, door het teruglopen van de eigen vermogenspositie voornamelijk als gevolg van aanpassing van de verplichte ECB AAA rentecurve op grond van de downgrade van Frankrijk medio 2013 en de overgang naar een nieuw, verbeterd intern model voor het berekenen van de verplichtingen eind De downgrade van Frankrijk had tot gevolg dat de door DNB voorgeschreven ECB AAA rentecurve is gedaald, waardoor de contante waarde van de verplichtingen van De Eendragt is toegenomen ten laste van het resultaat. Met het nieuwe interne model voor de berekening van de verplichtingen is De Eendragt in staat om de verplichtingen conform de meest recente regels nauwkeuriger te berekenen. Hieruit volgde een verhoging van de voorzieningen. Conform het in het Kapitaalbeleid vastgelegde beleid heeft de teruggelopen eigen vermogenspositie per 31 december 2013 in de eerste maanden van 2014 tot een bijstelling 10

11 van het risicoprofiel van de beleggingen geleid. Na deze derisking heeft De Eendragt een solvabiliteitpositie boven het wettelijke vereiste niveau. De depotbuffers en het eigen vermogen van De Eendragt hebben een positief beleggingsrendement laten zien in combinatie met de nagestreefde prudente risicobeheersing. Het rendement en het risico op de verschillende risicoklassen van de premieovereenkomsten was in overeenstemming met de langjarige verwachtingen. Wel betreurt de RvC zeer dat in 2013 opnieuw de ruimte ontbrak om een toeslag te verlenen op de pensioenen in de solidaire portefeuille. De kans op toeslagverlening in de voorzienbare toekomst is eveneens zeer beperkt. Jaarverslag 2006 Wijzigingen in de RvC Gedurende het verslagjaar zijn de heren J. Rietmulder, K. Jonasse en R. Rogaar reglementair afgetreden als commissaris. Zij hebben een jarenlange belangrijke bijdrage geleverd aan het bestuur, maar ook aan de ontwikkeling van De Eendragt. De RvC spreekt haar grote waardering uit voor hun inzet en de prettige collegiale samenwerking. Tot besluit De RvC spreekt haar waardering uit voor het door de Directie gevoerde beleid, dat een centrale plaats inruimt voor risicobeheersing en daarnaast de belangen behartigt van de verzekerden, de aangesloten ondernemingen en de medewerkers. De RvC is alle medewerkers van De Eendragt erkentelijk voor hun inzet bij de belangenbehartiging van alle verzekerden en de aangesloten ondernemingen. Amsterdam, 26 juni 2014 H. Duthler (vanaf 19 december 2013) J.M.M. Orie L. Zegers J. Boven (vanaf 22 mei 2014) K.C. Jonasse (tot 27 november 2013) J.W. Rietmulder (tot 23 mei 2013) R.E. Rogaar (tot 19 december 2013) 11

12 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag VERSLAG DIRECTIE De Eendragt De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) is zowel statutair gevestigd als zetelhoudende te Amsterdam aan De Boelelaan 7, postcode 1083 HJ. De activiteiten van De Eendragt bestaan uit de uitoefening van het levensverzekeringsbedrijf als bedoeld in de Wft zoals van kracht geworden op 1 januari De aandelen van De Eendragt zijn 100% eigendom van Stichting De Eendragt Pensioen. Going concern Nederlandse verzekeringsmaatschappijen zien de afgelopen jaren de druk vanuit de weten regelgeving en het toezicht aanzienlijk toenemen. Dat geldt ook voor De Eendragt. Per 1 januari 2014 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) een nieuw solvabiliteitskader ingesteld: het Theoretische Solvabiliteits Criterium (TSC). Dit regime vormt een overgang tussen het oude Solvency I regime en het per 1 januari 2016 ingaande Solvency II regime. Zowel het TSC als Solvency II vertalen de ondernemings- en balansrisico s naar aan te houden eigen vermogen (vereiste solvabiliteit). Op pagina 43 wordt in de risicoparagraaf een overzicht gegeven van de relevante risico s welke De Eendragt kent. De Eendragt heeft een eenzijdig productenpalet met sterke nadruk op langlevenrisico. Het nieuwe solvabiliteitskader resulteert bij De Eendragt in een flinke toename van het vereiste eigen vermogen. Tegelijk is in 2013 het aanwezig eigen vermogen met name als gevolg van twee incidentele gebeurtenissen sterk gedaald. Allereerst had de downgrade van Frankrijk tot gevolg dat de door DNB voorgeschreven ECB AAA rentecurve is gedaald, waardoor de contante waarde van de verplichtingen van De Eendragt flink is toegenomen ten laste van het resultaat. Daarnaast heeft de ingebruikname per eind 2013 van een nieuw intern model om de verplichtingen te berekenen tot een eenmalige verhoging van de voorzieningen geleid. De combinatie van het gedaalde aanwezige eigen vermogen en de toename van het verplichte eigen vermogen leidt tot een afname van de solvabiliteit van De Eendragt gemeten onder het voor 2013 geldende solvency regime (Solvency I) tot 150% (2012: 219%). De solvabiliteit berekend volgens de regels van Solvency II daalde door genoemde oorzaken per 31 december 2013 tot onder de 100%. Dit percentage classificeert zich binnen het Kapitaalbeleid als een zogenoemd trigger event voor het uitvoeren van vooraf gedefinieerde beheersmaatregelen. Direct na constatering hiervan in februari 2014 heeft de Directie deze beheersmaatregelen uitgevoerd, zoals beschreven onder Ontwikkelingen na balansdatum op bladzijde 34. Ultimo april 2014 bevinden de Solvency I, TSC en Solvency II solvabiliteitsratio zich weer allen boven het wettelijke minimum, maar ligt de aanwezige solvabiliteit nog wel onder de door de Directie noodzakelijk geachte solvabiliteit waardoor nog aanvullende beheersmaatregelen zullen worden uitgevoerd. De Eendragt anticipeert al sinds 2010 op de invoering van Solvency II en de risico s van een teruggang in het kapitaal. Onder Solvency II (en TSC) neemt voor De Eendragt het benodigd eigen vermogen toe, waardoor zij dichter bij het wettelijk vereiste minimum zal uitkomen in vergelijking met Solvency I. In de afgelopen jaren heeft intensief 12

13 onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden om het weerstandsvermogen te versterken. Aangezien alle aandelen van De Eendragt in handen zijn van een stichting zonder eigen middelen, ontbreekt de mogelijkheid om het kapitaal intern of via de openbare kapitaalmarkt te vergroten. In het verslagjaar voerde de Directie, daarin ondersteund door de RvC en een externe adviseur, gesprekken met diverse partijen om de mogelijkheden te verkennen om via een nauwe samenwerking extra vermogen te kunnen aantrekken. Uiteindelijk hebben deze gesprekken niet tot een bevredigend resultaat geleid. Op een extra vergadering op 19 december 2013 besloot het bestuur van Stichting De Eendragt Pensioen daarop om volledig zelfstandig door te gaan. Jaarverslag 2006 Onder het in 2014 geldend TSC regime en vooruitlopend op de inwerkingtreding van Solvency II per 1 januari 2016 blijft de noodzaak onverkort bestaan om te komen tot een verhoging van het weerstandvermogen en/of een verlaging van het vereist eigen vermogen. De op 22 mei 2014 aangetreden Directie van de vennootschap onderkent de risico s van De Eendragt zoals genoemd in de risicoparagraaf op pagina 43 en geeft prioriteit aan het ontwikkelen van een nieuwe langetermijnstrategie voor De Eendragt die ook onder de nieuwe solvencyregels haar deelnemers en klanten de zekerheid biedt van het uitkeren van de toegezegde pensioenen. Afwaardering Frankrijk Nadat eerder kredietbeoordelingbureaus Standard & Poor en Moody s de debiteurenstatus van Frankrijk hadden verlaagd, volgde Fitch in juli Daarmee vielen Franse obligaties terstond weg uit de AAA eurostaatsleningencurve van de Europese Centrale Bank. Als gevolg daarvan daalde direct de gemiddelde rente over de hele rentecurve. Franse staatsleningen kenden immers een hogere rente dan Duitse. Bij De Eendragt veroorzaakte dat een stijging van de voorziening verzekeringsverplichtingen (VVV) met 38 miljoen. Aan de beleggingenkant stonden hier geen baten tegenover. De stijging van de voorziening gaat via de resultatenrekening ten koste van het eigen vermogen. Sinds haar oprichting in 2006 heeft De Eendragt consequent een beleid gevoerd waarbij alle vermijdbare risico s, zoals dat van rentebewegingen, zoveel mogelijk worden afgedekt. Helaas blijkt voor de afwaardering van de kredietstatus van landen geen enkele tegenpartij bereid om het risico over te nemen. UFR In september 2012 verplichtte DNB alle Nederlandse verzekeringsmaatschappijen om voortaan de voorzieningen te berekenen met de zogeheten Ultimate Forward Rate (UFR). De UFR is een kunstmatig berekende rente die de rentecurve vervangt voor looptijden van twintig tot zestig jaar. Op dit moment ligt de rente met UFR hoger dan de ECB AAA curve. Daarmee dalen, zoals ook beoogd, de verzekeringsverplichtingen en stijgt het eigen vermogen. De UFR-constructie heeft echter ook nadelen. Zo kan men niet beleggen in titels met een zelfde rendement als de UFR, brengt de samenstelling significante renterisico s mee op zowel het vijftien als twintig jaar punt in de curve en wijkt de voorgeschreven rentetermijnstructuur daarmee af van de met de verzekeringnemers overeengekomen contractuele afspraken. Tot de grootste nadelen van de UFR behoort een verschillende doorwerking van het effect van een renteverandering op obligaties en verplichtingen. Normaal betekent een 13

14 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag rentedaling hogere verplichtingen en hogere obligatiekoersen, en resulteert een rentestijging in lagere verplichtingen en lagere obligatiekoersen. De rentegevoeligheid bepaalt de kracht van het effect. Doordat het lange eind van de curve met UFR veel minder beweegt dan de markt, zorgt een rentestijging ervoor dat de waarde van beleggingen in lange staatsleningen harder in waarde verminderen dan de verplichtingen teruglopen. Een rentedaling leidt juist tot een sterkere stijging van de waarde van de obligatieportefeuille dan van de voorziening verzekeringsverplichtingen. Als gevolg hiervan zorgde de lagere rente in 2012 voor een substantieel positief effect op de berekening van het eigen vermogen. Gedurende 2013 steeg de lange rente echter sterk, waardoor dit voordeel weer grotendeels teniet werd gedaan. Solvabiliteit De solvabiliteit is de verhouding tussen het aanwezige eigen vermogen (ook wel weerstandvermogen genoemd) en het minimaal benodigde eigen vermogen. In samenhang met de hiervoor genoemde consequenties van het wegvallen van Frankrijk uit de ECB AAA curve en de invloed van de rentestijging op de afdekking van de verplichtingen, alsmede door de ingebruikname van het nieuwe interne model om de verplichtingen te berekenen, daalde de solvabiliteit van 219% naar 150%. Vanaf 2014 kijkt de toezichthouder naar de solvabiliteit onder het nieuwe kader, het TSC. De Eendragt heeft zich daar uiteraard in de afgelopen jaren op voorbereid. Onderdeel van deze voorbereiding was onder meer de opstelling van het Kapitaalbeleid, dat aangeeft welke acties moeten worden genomen bij een bepaald solvabiliteitsniveau om het weerstandvermogen van de onderneming op peil te houden of te versterken. In februari 2014 kwam de solvabiliteitsratio ultimo 2013 beschikbaar. Daarna heeft De Eendragt in het kader van het Kapitaalbeleid direct actie ondernomen om de solvabiliteit onder het TSC te vergroten. Hiertoe zijn aandelen, niet-beursgenoteerd vastgoed en innovatieve beleggingen verkocht (zie hiervoor tevens de paragraaf Ontwikkelingen na balansdatum op bladzijde 34) en herbelegd in solide vastrentende waarden. Hierdoor steeg de solvabiliteit gemeten in TSC en Solvency II weer tot boven het wettelijk vereiste niveau. Liquiditeit De beleggingen van De Eendragt zijn grotendeels zeer liquide. Alle posities, met uitzondering van die in niet-beursgenoteerd vastgoed, kunnen binnen één maand geliquideerd worden om middelen vrij te maken. De totale omvang van de niet direct beschikbare posities bedroeg ultimo miljoen. Ten slotte beschikt De Eendragt over een grote kaspositie in direct opeisbare banktegoeden en zeer liquide schatkistpapier met een korte looptijd. Daardoor kan te allen tijde in de liquiditeitsbehoefte voorzien worden. Toezicht De Eendragt heeft zich in het verslagjaar een aanzienlijke investering in mensen, tijd en middelen getroost om meer aan de eisen van het nieuwe toezichtskader te kunnen voldoen. Solvency II, het Kapitaalbeleid, de Eigen Risico Beoordeling (ERB/ORSA) en het 14

15 Theoretisch Solvabiliteit Criterium vergden veel voorbereiding. Daarnaast bouwde en testte vanaf het tweede halfjaar een team van externe actuarieel deskundigen aan een nieuw intern model voor de berekening van de verplichtingen. Op het gebied van risicomanagement maakte De Eendragt eveneens forse slagen. De Chief Risk Officer breidde zijn in eerste instantie het op de beleggingskant gerichte systeem uit naar een meer geïntegreerde en ondernemingsbrede aanpak van de totale risicoanalyse. Het in november 2012 door DNB gehouden onderzoek naar het beleggingsbeleid van De Eendragt resulteerde medio 2013 in een rapport met aanbevelingen. Inmiddels heeft de beleggingsafdeling het daaruit voortvloeiende plan van aanpak grotendeels gerealiseerd. In het vierde kwartaal hield DNB een inventariserend onderzoek naar de inrichting en het gebruik van IT bij De Eendragt. Daaruit zijn geen bijzonderheden naar voren gekomen. Een andere uitvraag betrof de actuariële werkzaamheden en daarbij de toereikendheidstoets (TRT) in het bijzonder. Aan de bevindingen daarvan wordt deels na het afsluiten van het verslagjaar nog gewerkt. Speciale aandacht kreeg daarbij de analyse van de overgang naar het nieuwe TRT-model. Jaarverslag 2006 Verzekerde ondernemingen Opnieuw liep eind 2013 een aantal uitvoeringsovereenkomsten af. Het merendeel van de contracten werd verlengd, wat aangeeft dat De Eendragt nog steeds een aantrekkelijke propositie biedt. De visie op pensioenen, het transparante karakter en het hoge niveau van dienstverlening blijft aantrekkelijk. Dat komt ook naar voren uit een hernieuwd klanttevredenheidsonderzoek. Niet alleen lag de respons boven de 75%, ook mocht De Eendragt zich verheugen in een hoge score voor haar producten, dienstverlening en bereikbaarheid. Gedurende 2013 uitgebrachte offertes hebben niet geleid tot nieuwe verzekeringnemers. Productontwikkeling Ook in 2013 is De Eendragt actief geweest met productontwikkeling. Niet alleen worden de maatschappelijke ontwikkelingen op gebied van pensioen en verzekeren gevolgd, ook participeert De Eendragt in de Pensioenfederatie zowel als in het Verbond van Verzekeraars in relevante commissies. Vanuit de brede kennis en ervaring wordt, in samenwerking met een externe partij indien nodig, binnen De Eendragt aan productontwikkeling gewerkt. Personele en organisatorische aangelegenheden Ook in 2013 zag De Eendragt zich genoodzaakt om de reguliere bezetting uit te breiden met externe deskundigheid. De versterking betrof in eerste instantie de actuariële kant van de organisatie, waar de normale werkzaamheden, de voorbereidingen voor Solvency II en het TSC veel inzet vergden. Daarnaast ging de ontwikkeling van een intern TRT-model gepaard met tijdelijke werkzaamheden door een team externe actuariële specialisten. In het verslagjaar werd afscheid genomen van een medewerker bij de pensioenadministratie en bij het secretariaat. Alleen de medewerker op de laatstgenoemde afdeling werd vervangen. 15

16 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag Als gevolg van de wijzigingen in de vakbekwaamheidseisen uit hoofde van de Wft, hebben zeven medewerkers van De Eendragt in de laatste maanden van 2013 verschillende opleidingen gevolgd. Deze opleidingen zijn met een diploma afgerond. Ook op ander gebied is het kennisniveau verder versterkt. In het verslagjaar heeft De Eendragt de administratie succesvol gereed gemaakt voor de invoering van een Europese betaalzone, de Single Euro Payments Area (SEPA). Er zijn verschillende nieuwe versies van de pensioenadministratieve software opgeleverd. De werkgroep communicatie heeft grote stappen gezet in de voorbereiding en implementatie van zowel wettelijk vereiste informatieverstrekking als meer gesystematiseerde correspondentie met verzekerden. HRM-afdelingen van verzekeringnemers ontvingen regelmatig nieuwsbrieven over de recente ontwikkelingen in de pensioensector. Onder vaak sterke druk behielden de medewerkers van De Eendragt hun grote inzet, toewijding en flexibiliteit die onze organisatie kenmerkt. De Directie spreekt haar welgemeende waardering uit voor de bijdrage die eenieder het afgelopen jaar heeft geleverd aan de organisatie en vooral aan onze verzekerden. Raad van Commissarissen Bij het ontstaan van De Eendragt Pensioen N.V. in 2006 trad ook een Raad van Commissarissen aan. De leden werden voor een periode van vier jaar benoemd. Ten tijde van de herbenoeming in 2010 werd besloten om een rooster van aftreden op te stellen, dat rekening houdt met een gefaseerde opvolging. Dit rooster moest eind 2013 het reglementair vrijwel op hetzelfde moment aftreden van de hele Raad voorkomen. Door een samenloop van omstandigheden zijn in 2013 desondanks toch drie van de vijf leden afgetreden. De heer J. Rietmulder nam in mei vervroegd afscheid omdat hij het RvC-lidmaatschap moeilijk kon combineren met zijn andere activiteiten. In november trad de heer K. Jonasse volgens het rooster af. Tijdens de decembervergadering trad ook de voorzitter van de RvC, de heer R. Rogaar, terug. Hij zou dit in november 2012 doen, maar was aangebleven om het proces van strategische heroriëntatie af te kunnen ronden. In de algemene vergadering van december is de heer H. Duthler benoemd tot lid van de RvC. Formeel volgde hij de heer J. Rietmulder op met zijn specifieke competentie als verzekeringsdeskundige. Door het vertrek van de heer R. Rogaar ontstond echter tevens een vacature voor het voorzitterschap. Daarop besloot de RvC om de heer H. Duthler voor te dragen voor deze positie. Inmiddels heeft DNB de heer H. Duthler ook voor deze functie positief getoetst, waarna de heer H. Duthler sinds 23 februari 2014 het voorzitterschap bekleedt. De RvC van De Eendragt bestaat uit ten minste vier leden. In januari 2014 is het selectieproces voor een additioneel lid van de RvC afgerond, waarna de nieuwe commissaris, de heer J. Boven, op de algemene vergadering van 22 mei 2014 kon worden benoemd. De Directie is veel dank verschuldigd aan de afgetreden leden van de RvC, die zich de afgelopen jaren buitengewoon hebben ingezet en onder wiens toezicht vanaf het begin in grote harmonie is samengewerkt in het belang van alle stakeholders van De Eendragt. 16

17 Governance De Eendragt heeft een van andere levensverzekeraars afwijkende bestuursstructuur (governance). Deze hangt samen met haar historie als pensioenfonds. Een uitgebreide beschrijving van de governance en de historie staat op de website van De Eendragt, onder Algemeen / Organisatie. Alle aandelen van de vennootschap zijn in handen van Stichting De Eendragt Pensioen. De Stichting heeft een paritair samengesteld bestuur met vertegenwoordigers op voordracht van de werkgevers, werknemers en gepensioneerden. De leden fungeren feitelijk gezamenlijk als aandeelhouder. Voorts staan in de statuten van de Stichting de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van zowel de Stichting zelf als van haar bestuursleden. Het stichtingsbestuur komt ten minste tweemaal per jaar bijeen. In het verslagjaar was dat viermaal. Tijdens de vergaderingen komen zaken aan de orde die van belang zijn voor de Stichting, maar vooral ook voor De Eendragt. In mei betrof dat in ieder geval het jaarverslag en de jaarrekening van zowel de verzekeraar als de Stichting zelf, alsmede de benoeming van de accountant en de certificerende actuaris. In 2013 betroffen de andere vergaderingen vooral de strategische heroriëntatie. Indien dat wenselijk en noodzakelijk is, vindt direct na afloop van de vergadering van het stichtingsbestuur een aandeelhoudersvergadering plaats in aanwezigheid van de bestuursleden van de Stichting en onder voorzitterschap van de voorzitter of vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen. Hier vindt de formele besluitvorming plaats met betrekking tot onderwerpen waarover de Stichting als enig aandeelhouder van De Eendragt bevoegdheid heeft. Het betreft onder andere de vaststelling van de jaarrekening van De Eendragt, de benoeming van leden van de Directie en de (her) benoeming van leden van de RvC en het verlenen van decharge aan de Directie en de RvC over het afgelopen jaar. De Eendragt heeft een tweehoofdige Directie en een uit ten minste vier leden bestaande RvC die toeziet op het door de Directie gevoerde beleid. Verder laat de Directie zich bijstaan door een Beleggingscommissie, die bestaat uit drie externe deskundigen, waaronder de voorzitter, en twee leden namens de verzekerde ondernemingen. De Beleggingscommissie vergadert ten minste vijfmaal per jaar, maar tussentijds vinden geregeld informele besprekingen plaats. De voorzitter brengt in het voorjaar een officieel verslag uit aan de RvC. Hierin evalueert hij het beleggingsbeleid over het voorafgaande jaar en de wijze waarop de Directie hieraan invulling heeft gegeven. Tevens heeft de voorzitter tezamen met de Chief Risk Officer zitting in het beleggingscomité van de RvC. Mocht, naar het oordeel van de Beleggingscommissie dat nodig blijken, dan kan ook tussentijds aan de RvC rapportage worden uitgebracht. De leden van de Beleggingscommissie adviseren de Directie, maar dragen voor het beleggingsbeleid zelf geen verantwoordelijkheid. De Directie zelf bestaat uit twee personen met ieder ruime elkaar aanvullende ervaring op het gebied van management, verzekeren, pensioenen, automatisering, administratie, institutioneel beleggen en risicomanagement. In principe vindt iedere twee weken een formeel directie- en een managementoverleg plaats, waarbij in het directieberaad vooral strategische en personele vraagstukken aan de orde komen, terwijl het managementteam zich bezighoudt met de dagelijkse managementvraagstukken, operationele kwesties en de advisering van de Directie op een breed gebied. 17 Jaarverslag 2006

18 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag Compliance De Eendragt is gebonden aan Europese richtlijnen en verordeningen, een groot aantal wettelijke bepalingen onder andere uit de Wft en de Pensioenwet, circulaires, good practices, leidraden en visies van De Nederlandsche Bank, beleidsregels, leidraden en interpretaties van de Autoriteit Financiële Markten alsmede aan de zelfregulerende bepalingen en aanbevelingen van het Verbond van Verzekeraars (Verbond). Op staat onder Algemeen / Organisatie / Governance principes een verwijzing naar de Governance Principes van het Verbond van Verzekeraars, alsmede per artikel een geactualiseerde toelichting op de naleving daarvan door De Eendragt. De publicatie op de website komt in de plaats van een aparte paragraaf over dit onderwerp in dit jaarverslag. Verder staat in hetzelfde deel van de website ook een verwijzing naar de Gedragscode van zowel De Eendragt als die van het Verbond, en een verwijzing naar de door de Directie en RvC afgelegde eed of belofte van de financiële sector. De werknemers, de RvC en de Beleggingscommissie zijn allen gebonden aan de interne Gedragscode, het reglement privé-effectentransacties, waar van toepassing, uitgebreid met een insider regeling, en aan de Gedragscode Verzekeraars van het Verbond. Sinds 2010 fungeert de bedrijfsjurist als compliance officer. Deze rapporteert periodiek aan de Directie en de RvC. In het geval van onverhoopte overschrijding van de compliancerichtlijnen zal de jurist hiervan tussentijds melding maken aan de Directie, of in het geval het de Directie zelf betreft, aan de RvC. Alle medewerkers, de leden van de RvC en de Beleggingscommissie ontvangen ieder jaar in januari de interne Gedragscode en die van het Verbond. Zij dienen een nalevingsverklaring te ondertekenen en te retourneren. De Eendragt houdt rekening met de Regeling Beheerst Beloningsbeleid Wft 2011, ook de Beleidsregel Deskundigheid 2011 van DNB en de vakbekwaamheidseisen in de Wft vinden navolging. De Eendragt voldoet niet aan de wettelijke bepaling dat tenminste 30% van de bestuurderszetels uit vrouwen en 30% uit mannen moet bestaan. Naar verwachting zal hierin op korte termijn geen verandering komen; bij toekomstige benoemingen zal hier waar mogelijk rekening mee worden gehouden. In 2014 zal er een review plaatsvinden op de compliancefunctie binnen De Eendragt. Risicomanagement De Eendragt heeft een Chief Risk Officer, wiens taken het ex ante en ex post beoordelen en bewaken van de risico s van de onderneming omvat. Deze functionaris beschikt over een deels in eigen beheer ontwikkeld integraal risicomodel dat nauw samengaat met modellen om het gerealiseerde rendement en risico te meten en te analyseren. Tevens staan aan de beleggingskant modellen en middelen ter beschikking om de afdekking van het renterisico op dagbasis te kunnen monitoren en bijstellen. Alle externe beheerders worden gevolgd op individuele basis en wat betreft hun invloed op de totale beleggingsportefeuille. Sinds 2012 beschikt de CRO over een systeem om alle beleggingen in de verschillende mandaten te integreren in één transparant, accumulatief systeem, zodat van iedere beleggingscategorie nauwkeurig inzicht bestaat in de allocatie en de bijdrage aan het totale risicobudget. Voorts bestaat een separate risicoanalyse voor vastgoed en voor de niet-lineaire beleggingen. Het monitoren van externe vermogensbeheerders gebeurt met behulp van een daartoe aangeschaft analyse en registratiesysteem. 18

19 De risicomanager draagt ook zorg voor het deel van de rapportages aan DNB dat met de beleggingskant samenhangt. Tezamen met de actuaris verzorgt hij de input van de rapportages in het kader van het TSC en de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA). Verder bewaakt hij, in samenwerking met een gespecialiseerde externe consultant, de afdekking van de verplichtingen. Naast kwantitatief risico besteedt de Chief Risk Officer ook aandacht aan meer kwalitatieve risicovraagstukken, waaronder de voor Solvency II benodigde ORSA. De voorbereiding van de invoering van Solvency II zijn voor Pillar 1 en 2 vrijwel afgerond. Jaarverslag 2006 Naast financiële risico s onderkent De Eendragt ook operationeel risico, systeemrisico, integriteitsrisico, communicatierisico, juridisch risico en deskundigheidsrisico. Ook deze risico s zijn in kaart gebracht en worden zo goed mogelijk gemanaged. Duurzaamheid De Eendragt, als zuiver dienstverlenende organisatie, kan in haar eigen bedrijfsvoering weinig doen om de duurzaamheid van haar activiteiten te verbeteren. Het kantoor heeft inmiddels een A-energielabel. Nieuwe verzekerden krijgen standaard het verzoek om in te stemmen met elektronische verzending van de te verstrekken informatie, teneinde het papierverbruik en het transport te verminderen. Vooralsnog heeft dat een beperkte invloed op de totale vervanging van papieren documenten. Verder tracht De Eendragt het gebruik van het openbaar vervoer en de fiets door de eigen medewerkers te bevorderen, onnodig energieverbruik te beperken en rekening te houden met het milieu. Ten aanzien van het beleggingsbeleid voert De Eendragt sinds 2008 een maatschappelijk verantwoord beleid met bindende richtlijnen voor haar vermogensbeheerders. Voor aandelenbeleggingen hanteert De Eendragt een uitsluitingslijst van ondernemingen die zich niet houden aan internationale verdragen, mensenrechten schenden, gebruik maken van kinderarbeid en/of slavenarbeid, moedwillig ernstige schade aan het milieu veroorzaken, zich voornamelijk bezighouden met of direct betrokken zijn bij de ontwikkeling en productie van en/of de handel in wapens die zich vooral richten op het berokkenen van blijvende schade aan de burgerbevolking en/of op volgens internationale conventies verboden wapentuig, waaronder clusterbommen, landmijnen en wapens bedoeld voor atomaire, bacteriologische of chemische oorlogsvoering, en ondernemingen die zich schuldig maken aan fraude of ernstige corruptie. De Eendragt belegt niet in staatsleningen van landen die moedwillig de mensenrechten schenden. Ten aanzien van de vastgoedbeheerders voert De Eendragt een actief beleid dat streeft naar duurzaamheid in brede zin. De sector besteedt hieraan de laatste jaren aanzienlijk meer aandacht, wat mede tot uitdrukking komt in de energie- en milieuvriendelijkheid van gebouwen en het beperken van onnodige leegstand. Aangaande de alternatieve beleggingen heeft De Eendragt, als relatief kleine partij, weinig mogelijkheden om richtlijnen af te dwingen, behoudens bij de selectie van de beheerders. 19

20 JAARVERSLAG 2013 Jaarverslag Vooruitzichten Na de voltooiing van een proces van strategische heroriëntatie heeft de aandeelhoudersvergadering, in casu het bestuur van Stichting De Eendragt Pensioen, eind 2013 besloten dat de vennootschap als zelfstandige verzekeraar door gaat. Onder het in 2014 geldend TSC regime en vooruitlopend op de in werking treding van Solvency II per 1 januari 2016 blijft de noodzaak om te komen tot een verhoging van het weerstandvermogen en/of een verlaging van het vereist eigen vermogen onverkort bestaan. De op 22 mei 2014 nieuw aangetreden Directie van de vennootschap geeft prioriteit aan het ontwikkelen van een nieuwe langetermijnstrategie voor De Eendragt die ook onder deze nieuwe solvencyregels haar deelnemers en klanten de zekerheid biedt van het uitkeren van de toegezegde pensioenen. 20