a CE-stof. b Rivieren en kust. c Bij de Grensmaas hoort de Maas en bij de Duursche Waarden de IJssel. d Zachte kust: bron 38; harde kust: bron 39.

Transcriptie

1 Antwoorn 4 vwo 4 Wtrovrlst 1 Wr zijn mijn zusjs? 1 Zwtr, htig rgnuin n rivirn. Door ht ouwn vn ijkn n mmn. Wtrovrlst oor htig rgnuin. 1 Ht wtr kn nit volon snl oor rioln worn gvor. 2 Door stnn n ht slt kn ht wtr nit in om iniltrrn. 2 CE-sto. Rivirn n kust. Bij Grnsms hoort Ms n ij Duursh Wrn IJssl. Zht kust: ron 38; hr kust: ron Uit ht noorwstn mt n snlhi vn 200 km pr uur. Door ominti vn springtij, stormvlo n winrihting (NB ovr ht priz ntl on is isussi). Wlhrn, omt it ht hoogst glgn iln is. Sits, zijn mor n n l vn mili Evrs (zonr mor n jongst zoon). 4 - krtl tij projt tkst 1 49C gin 20 uw Zuirzprojt tkst 2 49D min 20 uw Dltwrkn tkst 3 49A gin 19 uw Lnnwinning tkst 4 50B in 20 uw Ruimt voor rivir In 20 uw tot 70 pront. D z, wnt iguur 1 lt zin t zkr 50 pront vn Nrln zou ovrstromn ls r gn zijkn n uinn zoun zijn. gi ovrstroomt wl/nit zonr ijkn oorzk Zui-Bvln wl ligt lg n z Vluw nit ligt hoog Zui-Limurg nit ligt hoog Drnts Pltu nit ligt hoog NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 1

2 6 Stroomuitvl n storing in wtrlvring. Vrijkomn vn gitig gssn n ovrstromingsgvr. Wtr, vosl, toiltrtikln, miijnn, rgnponho, o kijk op NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 2

3 2 () Rivirn: ntuurlijk systm 1 1 vrtrgingstij 2 gltsjrrivir 3 mnrn 4 stroomgi 5 vrvl 6 gmng rivir 7 rgnrivir 8 wtrshiing 9 nrslgrgim 2 1 juist, 2 juist, 3 onjuist, 4 onjuist, 5 onjuist Bovnloop, minloop n nnloop. In minloop. In nnloop. In nnloop ht rivir onrwg hl vl wtr vrzml, onr nr uit zijrivirn. In nnloop, omt stroomsnlhi nmt. Ho stilr hllingn, ho grotr ht vrvl n stroomsnlhi/vrtil rosi. D nrslg vlt rst op vgtti n rikt n om. Vrvolgns stroomt ht wtr ovr om n oor gron rihting rivir (oorzk) Hirn rikt ht wtr rivir i gint t stijgn (gvolg). 1 = nmt, 2 = : nmt to, 3 = nmt to, 4 =: nmt, 5= nmt. Door nlg vn wgn n ht ouwn vn woonwijkn krijgt ht wtr gn kns mr om in om t iniltrrn n stroomt irt rivir in. Bomn vngn nrslg op n vrmpn vl wtr, wroor uitinlijk minr wtr in rivir komt. D wtrstn wort hogr. Dz krijgn mr wtr t vrwrkn, wroor kns op ovrstromingn tonmt. Nrln, Duitsln, Frnkrijk, Oostnrijk n Zwitsrln, Lihtnstin, Itlië, Blgië n Luxmurg. A wtrshiing, B ovnloop, C minloop, D nnloop. En vrhoging in ht lnshp. 1 smltwtrrivir, 2 rgnrivir, 3 gmng rivir. Op plk B, wnt r zijn hoogtvrshilln ht grootst. Op plk D, wnt t is ht vrst stroomwrts glgn; r is l ht wtr vn zijrivirn r l ij gkomn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 3

4 6 7 g D wtrkwlitit in i rivirn is vrtr. Ht wstlijk l vn Nrln. Ho lgr ligging, ho grotr vrzilting. Loith. Ht vrvl: 260 mtr 12 mtr = 248 mtr. Ht vrhng: 248 mtr : 700 km = 0,35 mtr pr km (35 m pr km). Ongvr 900 m³/s. Bij Bsl. Bij hoort it; ij hoort rgim. Door ht smltwtr, n r vlt mr nrslg. Er vlt vl nrslg n vrmping is gring. 8 1 nrslgrgim, 2 stroomgi, 3 zomrprio, 4nrslgptroon, 5 pikvor, 6 it, 7 jrgtij, 8 wintrprio. 9 A. Hr gstnt hog pikvor kort vrtrgingstij rgnrivir stil hllingn. mr nrslg roikst tmprtuursstijging xtrm wrssitutis vrhoog it D Ms ontvngt zijn wtr voorl oor rgn i ht hl jr vlt. Alln in wintr ontvngt Ms ook smltwtr vn snuw i in ovnloop, in Arnnn, vlt. D Rijn ontvngt zijn wtr oor nrslg i in ht hl stroomgi vlt. In wintrprio vlt r in ovnloop vl snuw. In ht voorjr zt hir ooi in n wort Rijn roor ook gvo mt smltwtr vn snuw n gltsjrs. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 4

5 3 () Rivirn: invlo vn mns 1 Ongtm: stroomrug, komgronn, ovrwl, snijn mnr, mnrn. Bijkt rivir: zomrijk, uitrwr, wintrijk. 2 A ovrwl, B uitrwr, C wintrijk, D zomrijk, E kom, F stroomrug, G vrltn stroomrug. E kli, F znig kli. B n C. Bij ovrstromingn nmt stroomsnlhi vn rivir. Dirt lngs rivir simntrn zwrst ltj, ht zn. D lihtst ltjs, kli, zinkn wr rivir nuwlijks nog stroomt. 3 1 Ou Rijn, 2 Lk, 3 Nr-Rijn, 4 IJssl, 5 Wl, 6 Ms, 7 Rijn, 8 Ou Ms, 9 Ling. Prs. Prs. D our rivirlopn zijn kt mt niuw simntlgn. Vrlggn: A n C. Ophogn: E n F. 4 g Op ovrwlln n ou stroomruggn. Door z k wr ht wtr gwongn om nrztting hn t stromn. Ht rivirwtr wr nu tussn kn opgstuw n kwm hogr t stn. Ht gvolg ws t mn stroomwrts mr wtr krg t vrwrkn. noorn vn Nrln rivirngi Wt is nm vn trp wor woonhuvl? Bshrmt tgn? zwtr rivirwtr Erst woonhuvls n n ijkn? j n Erst ijkn n n woonhuvls? n j In nnloop in uitrwrn vn Ms. Woningn rijvn nrs wg, mr zijn ook hnklijk vn nutsvoorziningn/nsluitingn. Dnk n wtr, gs n lktriitit. Ht is n moglijk ntwoor op vrhoging vn ht wtrpil. Nrln is ihtvolkt n z mnir vn ouwn it knsn, ook in nr lgglgn ln vn Nrln. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 5

6 5 6 7 g h Ho mr vrstning ho grotr pikvor. Dit vrn klopt wnt op krt GB 33B1 is uilijk t zin t vrstning in 104 jr norm is tognomn. Hiroor stroomt nrslg snllr nr rivir. Ho grotr vrstlijking, ho klinr vrtrgingstij o: ho klinr vrstlijking, ho grotr vrtrgingstij. Ovr vrstlijking. Hrwijnn ligt n Wl. D Bovnwr ligt op +4 mtr NAP n ijk op +8.2 mtr NAP mtr NAP. Wort gruikt voor ruittlt (oomgrn). + 1 mtr NAP. Wort ls grsln gruikt. D hog stroomrug is gshikt voor ruittlt. In lg komgronn is ht t nt n kn lln mr grs groin. D (ou) stnrik most ook ij hoogwtr, ls uitrwrn onrlopn, rikr lijvn. D IJssl. J kijkt stroomopwrts omt Dvntr nit tn wstn mr tn oostn vn IJssl ligt. En rioolwtrzuivringsinstllti. Ht gzuivr wtr kn irt op rivir gloos worn. D rivir, uitrwr, wintrijk n n huis mt ht or ijkstol rop. En ijkstol ws n vrogr stuursorgnisti voor ht hr vn ht wtr. 1 uitnijks, 2 innnijks, 3 uitnijks. vtlt opvng wtr ij hoogwtr ntuur rrti. In zomr stt uitrwr roog; ht wtr in rivir stt n lg. 8 D Lk. D vizirshuivn in stuw zijn iht. Dz zijn ook iht. Als wtrstn hoog is, stn vizirshuivn opn, o ls wtrstn lg is, zijn vizirshuivn gslotn. J kijkt stroomwrts, j zit it n stroming i htr gslotn stuw ontstt. J stt op wintrijk n vistrp ontrkt op ron 10. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 6

7 9 1 D oling ws ht vrr houn vn rivir; ht onol t is t krin ht wtr xtr opstuwn. 2 D ijkingn zorgn voor vilighi, mr zij zorgn ook voor ht ophogn vn uitrwrn. 3 Ht ouwn vn uitrwr zorgt voor xtr woonruimt. Door z ouwing wort ht wtr opgstuw, wt kn lin tot ijkoorrkn. 4 Door knlisti vrwnn ohtn uit rivirn, wroor z tr vrr wrn. Hiroor kn rivir ook minr wtr rgn, wroor kns op ovrstromingn tonmt. Hiroor nmt vrtrgingstij, wroor pikvor vrhoog wort. D nlg vn inrstrutuur zols wgn, prkrpltsn, vligvln, hvntrrinn, nzovoort. Vrstning tgngn oor ijvoorl mr prkn, plntsonn n nr gronvoorziningn n t lggn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 7

8 4 Rijn n Ms 1 Alpn, Vogzn, Surln n Thüringrwl. Arnnn. Dit zijn hog gin mt vl stuwingsrgns. D Rijn C; Ms B. 2 Ms Rijn Opprvlkt stroomgi km km 2 Antl lnn in ht stroomgi 4 9 Lngt 875 km 1320 km Vrvl vn oorsprong tot z Vrhng vn oorsprong tot z Dit ij innnkomn Nrln 409 mtr 2300 mtr 0,46 mtr pr km 1,74 mtr pr km 230 m 3 pr son 2300 m 3 pr son Soort rivir rgnrivir gmng rivir Voor i rivirn jnuri t/m mrt. D Ms is n rgnrivir, tovor is rg onrglmtig. D Rijn is n gmng rivir m n vl grotr stroomgi. Droor is nvor vn wtr rglmtigr. D Ms ht n onrglmtig rgim n Rijn n rglmtig rgim. 3 Ht lgst glgn: kommn. Ht hoogst glgn: stroomruggn. D stroomruggn n uitrwrn. A n C. Stroomruggn. 4 g h D Rijn. D Rijn ht ht grootst stroomgi (D Rijn is lngst rivir n ht mst zijrivirn). D Ms. Anr rivirn i uit ht uitnln komn zols Shl, Vht in Ovrijssl o Brnts kn uit Blgië. Gruik vn wtr oor ijvoorl rikn in ht proutipros. Dt is vor nr z. Mt n nrslgovrshot omt r mr wtr vlt n r in Nrln vrmpt. J, it kn vrnrn omt oor klimtvrnring tmprturn stijgn n r mr wtr gt vrmpn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 8

9 5 Bron 19: in minloop stroomt Ms hir lngs Sint-Pitrsrg i ggrvn wort. An oostknt ligt n jhthvn i oor ggrn ontstn is. Bron 15: Nr-Rijn stroomt hir oor nnloop. An noorknt ligt stuwwl. Door grvingn in uitrwrn plssn ontstn. Op ron 15 wr kli gwonnn n op ron 19 klkstn n kli. Krtl GB 46A. Door ht wggrvn vn kli (oorzk) zijn ltr gtn volglopn mt wtr (gvolg). Er wr ook grin gwonnn. Door ht wggrvn/ggrn vn ht grin (oorzk) zijn ip wtrplssn ontstn i nu unti vn jhthvn hn (gvolg). In rtikl 1 imnsi ntuur n in rtikl 2 imnsis ntuur, onomi n politik. In rtikl 2, omt hir onomish lngn n ntuurlngn mt lkr in otsing komn. 6 A=Mstriht, B=Borghrn n C=Rhnn. A=minloop, B=minloop n C=nnloop. Ht Julinknl. D Ms mnrt in it gi zo strk t shpvrt nit moglijk is. Ht it vn Ms is onrglmtig. Mt stuwn wort ht wtr tgnhoun n kn wtrstn zo worn grgl t shpvrt moglijk lijt mtr ovn NAP (zi inztkrtj ron 17).. Dz ws 2870 m3 pr son. Dit ws 130 m3 pr son onr ht mximum. D norm nrslg in kort tij n vrorn om. Voor Ms Borghrn rikt, stroomt z rst oor n stlijk gi (Mstriht) wr nrslg nit kn iniltrrn (oorzk). Ht wtr stroomt irt nr rivir i roor nog mr mot vorn (gvolg). 8 D Ms simntrt rst grin, n gro zn n tn slott ijn zn. D Rijn simntrt lln gro zn n ltr ijn zn. A, B, C, D, E. Ho vrr vn rivir ho ijnr simntn zijn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 9

10 5 () Rivirn: mtrgln 1 A grvn vn ht Pnnrns Knl. B ijkvrhoging/ijkvrzwring. C nlg vn stuwn. D nooovrloopgi/rtntigi. E ht grvn vn nvnguln. F ontpolring/ijkvrlgging. G krivrlging. Dijkvrhoging n voorl rivirvrruiming. Vilighi in ht rivirngi n ht mkn vn n ntrkklijk lnshp. Mt nummr 7, ntuurontwikkling. Vrogr ws r één ntwoor: ijkn ouwn. Nu prort mn rivir mr in ht lnshp in t pssn oor mil vn rivirvrruiming. 2 A3, B1, C2. 1 mnrhlssnijing; 2 vrpltsn rivirloop; 3 mnrn. Ht vrpltsn vn rivirlopn omt hiroor niuw rivirlopn in ht lnshp ontstonn. D Ou Rijn. Ht Pnnrns Knl. Ht gvolg is t ht wtr snllr gvor wort. 3 Wl, Nr-Rijn n IJssl. Ht rivirwtr wort ls volgt vrl: 2/3 voor Wl, 2/9 voor Nr-Rijn n 1/9 voor IJssl. D shpn vrn stroomopwrts op ht punt wr Wl ovrgt in Rijn. D kijkrihting is wst wnt splitsingsm vrlt hir Rijn i uit ht oostn komt, in Wl n ht Pnnrns Knl. 4 g 5 Uitrwrvrlging n krivrlging. D uitrwrvrlging is ls zihtr op iguur 8, mr krin zijn nog nit vrlg. Bvorrn vn vrrhi oort rivir wort vrsml wroor z hrr gt stromn n op ipt lijt. Z shrmn rivirovr tgn rosi D Wl. Door ht vrlgn vn krin wort ht wtr nit opgstuw (oorzk). Ht wtr wort nu snllr gvor zot ht ovrstromingsrisio klinr wort (gvolg). Ht is n go kuz omt z rivir ht mst wtr vort (zi vrg 3). Ht is n nl omt shipprs krin nit mr zin n nu op rr o tonning motn vrn. D Ms, Nr-Rijn, Lk n Hollns IJssl. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 10

11 D stuw in Hollns IJssl. Bij lg wtrstnn houn zij ht wtr vst wroor rivir op ipt n us vrr lijt. Stuw 2.Door stuw in Nr-Rijn t sluitn/opnn wort r minr/mr wtr vi Wl gvor. Opn. D shpvrt ht hir voorl vn omt shpn nit oor sluis hovn. Stuw 2. 6 g Uitrwrvrlging + uitrwrvrring + guln in uitrwrn. Ht vrwijrn vn zomrk. Wintrijk. Stnrikn. Ht vrlgn vn krin. D krin vrwijnn onr wtr n zijn voor shipprs lln nog mr vi kns op kop vn kri t hrknnn. Krivrlging, nlg nvnguln, vrlgn vn uitrwr, ntuurontwikkling. D imnsi ntuur. 7 1 C, 2 D, 3 E, 4 B, 5 A. 8 vilighi nooovrloopgin stuwn nvngul krin ijkvrhoging uitrwrvrring vrrhi vriping rivir knlisti Krin. D grippn wintrijk, zomrijk, uitnijksgi, rivir n mnr. D grippn wintrijk, zomrijk, uitnijksgi/uitrwr, rivir, kri n nvngul. D krin. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 11

12 6 () Rivirn: li 1 pln /not Ntionl Wtrpln Ruimt voor Rivir Mswrkn Wtrtots Atipln Rijn 2020 wi is/zijn r ij trokkn? wlk shlnivu? wt is ht? Rijk ntionl intgrl npk voor n vilig n lr Dlt Rijk, provini n gmnt Rijk, provini n gmnt Rijk, provini, gmnt n wtrshp Vsthoun, rgn n vorn. Ht luvil shlnivu. rgionl n lokl rgionl n lokl lokl op 39 pltsn krijgt rivir mr ruimt mr ruimt voor Grnsms n instrumnt om ij ouwprojtn rkning t houn mt ht wtr EU luvil n npk om wtrovrlst n wtrvrvuiling t voorkomn 2 Eonomish: rivirn zijn lngrijk voor ht trnsport nr ht htrln. Asprkn ovr ht gruik n onrhou zijn voor ons n nr ovrsttn lngrijk. Ntuur: Nrln ligt n moning. Alls wt ovnstrooms gloos/vrvuil wort, ht t ij ons. 3 A, B n E A n D 4 Figuur 1: vsthoun; iguur 2: rgn; iguur 3: vorn. vsthoun rgn vorn stuwn iht nlg polr nooovrloopgin wintrijk vrlggn nvngul stuwn opn uitrwr ontruimn nvngul uitipn riviring Door vrstning ringt ht wtr nit mr in gron n stroomt irt rihting rivir (oorzk). Ht rivirwtr krijgt irt n nrslg vl wtr t vrwrkn. Hiroor wort vrtrgingstij kortr (gvolg). D vrtrgingstij wort kortr omt ht wtr nit in gron ringt mr irt vi riolring wort gvor. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 12

13 5 Ht zijn polrs i ij ovrstromingsgvr/lmititn onrwtr gzt kunnn worn A, B n D. D orpswonrs vn Ooij, Millingn n Luth. Als polr onr wtr wort gzt, worn wonrs in hun stn rig. Bovnin motn sommig mnsn vrhuizn omt hun huis ij n ovrstroming onrloopt. 6 In ht stroomgi vn Nkr n Ill. D Ar, Nkr, Ill, Min, Mozl, Nh, Sig, Lh, Lipp n Ruhr. 23 uur. 4½ g = 108 uur. Door vrstning/vrstlijking in ht stroomgi nm iniltrtipitit n vrtrgingstij. Ht stroomgi vn Ar. g Ht stroomgi vn Mozl. h N, ij hoogwtr stn stuwn opn. 7 Nrln ligt in nnloop vn Rijn wr l ht wtr uitinlijk trhtkomt. Door rtnti, ijkvrlgging n uitrwrvrlging. D Mozl zorgt voor xtr vl wtr n in it stroomgi zijn ijkn vrlg. D rtntigin liggn in Bovnrijns lgvlkt wr volon ruimt is voor it soort gin. In ht stroomgi vn Nkr wort hyro-lktriitit opgwkt. Dz mnir vn opwkking is nit lstn voor ht miliu. Frnkrijk. GB 79D. 8 D. D lopn projtn Ruimt voor Rivir, ht ijgstl Ntionl Bstuurskkoor Wtr n Mswrkn. Op luvil shlnivu. Voor Rijn m3 pr s. ij Loith n voor Ms 3800 m3 pr s. ij Borghrn. D mximl hovlhi wtr i rivir kn vorn zonr t ht htrln ovrstroomt. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 13

14 7 Grnsms n Duursh Wrn 1 Mr ruimt voor rivir om ovrstromingn t voorkomn n ontwikkling vn ntuur. Vrring vn stroomgul, vrlging vn uitrwrn/wrn, rging vn onvrkoopr kgron in puttn wruit grint gwonnn is. D provini n gmntn. Dz prtiulir wint n vrkoopt ht grin. D grinputtn i ontstn worn wr opgvul mt mtril t ggrvn is n onvrkoopr is. 2 ntuurontwikkling onvrgrvn ntuur iln n ovros Vsthoun + rgn. hoogwtrshrming stroomgulvrring wrvrlging grvn vn nvnguln 3 A=3, B=4, C=5, D=2 n E=1. A. 4 g Vi ht Ktlmr in ht IJsslmr. D uitrwrn. Ht projt Duursh Wrn is l voor ht projt Ruimt voor Rivir uitgvor. 1=wintrijk, 2=zomrijk, 3=klin nvngul, 4=IJssl, 5=innnijks gi, 6=grot nvngul. D Duursh Wrn liggn op 4,5 m ovn NAP n ht innnijks gi, ijvoorl ij Dmhok, op 3,3 m ovn NAP. D Duursh Wrn liggn 1,2 mtr hogr oor oorgn simntti vn IJssl. Z liggn i in nnloop, zijn onomish lngrijk gwst voor kstninustri, n ht zijn gin wr ntuurontwikkling ntrl stt. Ht oorgrvn vn zomrijk. 5 A, C, D n E. B. D spil lor n un vn uitrwrn hrstlln. 6 Grnsms: minloop; Duursh Wrn: nnloop. Brging; snll vor. Bij IJssl. In ht gi vn Grnsms mot shpvrt uitwijkn nr ht Julinknl. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 14

15 7 8 Mnr. Ht grvn vn nvnguln n ht oorstkn vn zomrijk. Dz gtn n guln zijn ontstn oor ht wghln vn kli voor kstnrik. Door ht vrlgn vn uitrwr wort ht wtrrgn vrmogn grotr (oorzk), wroor pikvorn gvlkt worn (gvolg). Gin zijn vk ihtvolkt n r ligt ur inrstrutuur. Nrln mot mr mtrgln nmn omt vrtrgingstij kortr wort n pikvorn ovnstrooms ontstn (oorzk). Droor kunnn gin nnstrooms ovrstromn (gvolg). Voor Grnsms ht it gn nkl gvolg wnt it ligt nit in ht stroomgi vn Rijn. Voor Duursh Wrn wort ht rgim rglmtigr n pikvor klinr omt ht wtr stroomopwrts lngr wort vstghoun. Anlg vn ovrloopgin/rtntikkns n stuwn, hllingn tr ossn, vrstning voorkomn n vrrn o vripn vn ht rivir. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 15

16 8 () Kust: ntuurlijk systm 1 Dit zijn win, gtijn, zstromingn n golwrking. ontstn uitrlijk mtrgln uinvorming uinn Dltwrkn strnwlvorming Wn Honsoss Zwring En hr kust is oor mns gmkt mt hulp vn stn n ton. D zht kust is ntuurlijk kust i voorl opgouw is uit zn. Hr kust: zijk, rotskust, gstnt, stvigr, Dltwrkn, Asluitijk, Honsoss Zwring. Zht kust: uinkust, zn, ngroi moglijk, ynmik, znpltn, wn, kwlrs. D Wnkust, uinnkust n n sturium. 2 Zn zstroming golwrking strnwl win uinn. 1 Simnt wort oor rivirn mgnomn nr z. 2 D vlostroom nmt ht zn m noorwrts lngs kust. 3 Golwrking zorgt t ht zn op ht strn vn Txl trhtkomt. D rst uinn: Hrlm; hoogst uinn: Brgn n Z. Krtl 36. A=Noor- n Zui-Hollns kust, B=Wnkust, C=Zuws kust. 3 g D vlostroom komt uit ht zuin n gt nr ht noorn. D ovrhrsn winrihting is zuiwst. Bi zogn rvoor t vlostroom snllr stroomt. D vlostroom rngt oor hogr snlhi mr zn rihting kust n t ht oor stroom wr rihting z wort vrpltst. Ht rsultt is n ntto zntrnsport rihting kust. Tw vlostromn. En vlostroom uit ht Knl n n uit ht noorn vn Noorz. Ht is tw kr vlo n tw kr. Bij Vlissingn is it 4 mtr n ij Txl ijn 2 mtr. Door nuw oorgng ij Vlissingn wort ht wtr xtr opgstuw. D grop nr Amln mot rr vrtrkkn omt ht ij Amln rr vlo wort n ij Shirmonnikoog. D vlostroom komt uit ht wstn n is strkr n stroom. En ovrhrsn winrihting is zuiwst. Bi zorgn rvoor t r mr zn in oostlijk rihting wort gtrnsportr, wroor n wstknt rk pltsvint n n oostknt nws. 4 A2, B3, C4, D1. A n D. D uitsprkn B, D, E n G zijn juist. B n C. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 16

17 5 1: Asluitijk, 2: Honsoss Zwring, 3: Stormvlokring Oostrshl, 4: Stormvlokring Niuw Wtrwg, 5: Fris n Gronings ijkn. Asluitijk: Zuirzwrkn; Stormvlokring in Oostrshl: Dltwrkn. Volgns krt 48B woon j in ht kustgi viligr omt hir kns op n ovrstroming klinr is. D Zuws kust o sturiumkust. 6 1 ynmik, 2 zstroming, 3 golwrking, 4 strnwlln, 5 zn, 6 rk, 7 zijkn, 8 uinn, 9 sturium, 10 Asluitijk, 11 Dltwrkn, 12 Stormvlokring. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 17

18 9 () Kust: rigingn n mtrgln 1 Door lg ligging wort ons ln rig oor tw prossn i lkr vrstrkn, nmlijk omling n zspiglstijging. D ltst wort vroorzkt oor klimtvrnring. Znsupplti is ht nrngn vn grot hovlhn zn op ht strn o irt voor kust. Bron 37 Hr kustvriging is ht shrmn vn kust mt onr nr ht ouwn vn ijkn. Bron 39. Bolwrkvorming is ht ouwn vn gouwn zols hotls, pprtmntn, winkls, nzovoort, irt n kust. Rhtroto vn ron 37. Bij zht n supplti n ynmish kusthr n ij hr n ht vrhogn o ouwn vn ijkn. Wnnr r vl soortn plntn n irn voorkomn. 2 Ht tw krtj: NAP +1 m. Limurg mt GB 48B. D kns nmt /wort klinr omt vrshilln ij n stijging vn 1 gr nzinlijkr klinr zijn n ij n stijging vn 4 grn. Mt krt 48 E. Hirop kun j ook zin t ho hogr voorspl zspiglstijging is, ho grotr onzkrhi. Ongvr 210 ntimtr. Volgns krt GB 48D lt Gronings kust hrr n kust vn Noor-Holln. Hiroor zl rltiv zspiglstijging in Groningn grotr zijn n in Noor-Holln. A=ovrvolking n B=lgr tmprturn. g A=omling n B=zspiglstijging. h D rltiv zspiglstijging is n oor mns vrstrkt pros. D omling wort ls oor mns in Nrln vroorzkt. D opwrming vn r wort ook vroorzkt oor uitstoot vn CO2 oor mnsn, wroor zspigl stijgt. Bi prossn zijn vrntwoorlijk voor rltiv zspiglstijging. 3 g D Noor- n Zui-Hollns kust, omt z kust grotnls uit uinn stt i stvig gnog zijn om ht zwtr t krn. En hr kustlijn. Ht zijn zijkn. Dz vrstrking vint voorl plts oor mil vn znsupplti. Dz hl kustlijn wort oor ijkn shrm, trwijl nr ilnn vilig htr primir mmn liggn. D supplti vint nit lln op ht strn plts, mr n l vn ht zn wort ovr zwring nr uinn grht. Hir kn gn supplti pltsvinn omt Wstrshl togng is voor hvn vn Antwrpn. Door znsupplti zou vrgul zo ihtslin. Ht ynmish kusthr gt rvn uit t ht zn uitinlijk in noorlijk rihting vrpltst gt worn. Ovr n ntl jrn mot r wr mt strn- o voorovrsupplti worn gonnn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 18

19 4 5 6 A, D, G Mt ynmish kusthr, omt hir ntuur zijn gng kn gn. Dit ynmish kusthr is wl moglijk omt uinn hir hl r n hoog zijn. D ovrstromingn oor z zorgn voor noig ynmik (oorzk). Hiroor ontstn vrshilln soortn lmilius, mt n hog ivrsitit, voor plntn n irn (gvolg). ron =znsupplti/zht kusthr, ron 39=hr kustvriging, krntnrtikl=hr kustvriging. Bij voorovrsupplti wort zn voor kust gstort. Onr invlo vn stroming, golvn n win wort it zn wr lngs n op kust grht. Strnsupplti vint plts op i plkkn wr grot stukkn vn ht strn n uinn zijn wggslgn. Bi zorgn voor vilighi in ons kustgi. Bij znsuppltis lijt ynmik gwrorg. Ht zn kn oor win n wtr vrpltst worn. D suppltis shrmn ook kust n zorgn voor onz vilighi. Op ron 39 vint voorovrsupplti plts. Ht zn komt vn om vn Noorz. Mt trpn o wirn. A2, B4, C3, D1. A Dynmish kusthr n tgngn olwrkvorming. B Dynmish kusthr, tgngn olwrkvorming n supplti. C Tgngn olwrkvorming. D Supplti n hr kustvriging. A Hr kustvriging. B Supplti. C Dynmish kusthr. 7 - supplti opspuitn zn opspuitn zn ij Egmon onomish wr ynmish kusthr hr kustvriging z mr ruimt gvn nlg vn ijkn tgngn olwrkvorming tgngn volouwn kust slutr ij Shoorl Dltwrkn Znvoort mg nit uitrin ologish wr onomish wr ologish wr NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 19

20 10 Brgn n Z 1 Juist = B, C, E, F, G, H 2 A n B. Bos. Ht lihtgron gi ligt hl lg. 23 m +NAP ij Brgn n 56m + ij Shoorl. Lninwrts. Dirt lngs kust wit ht t hr. Bomn kunnn r nit go groin ,5 km. Br. Gin vrglijkn n vrshijnsln op vrshilln ruimtlijk shln nlysrn. Ht is. Ht zn is nt n rst znnk voor kust is rooggvlln. Dz situti, lg wtr, komt tw kr pr g voor. Erosi. Door mil vn voorovr- n strnsupplti. Znsupplti is vl gokopr n hr kustvriging. Ht is vrm, omt hir rosi pltsvint, mr ht kn, omt uinn hir r zijn. Ht nlggn vn ijkn, Honsoss Zwring, n ht pltsn vn strkmmn loorht op kust, Dltlns Hoon. D uinn zijn hir r gnog n mn zou kizn voor ht nlggn vn strkmmn loorht op kust om stroming uit kust t houn. A2, B1, C3. D onomish unti. D strntoristn zorgn voor noig inkomstn. Dnk n ijsvrkoop, strnpviljons, prkrgl, vrhuur vn stoln n winshrmn, nzovoort. D onomish unti n unti ntuur zoun hir otsn. D gmnt mg nit vrr uitrin n ovnin wil Rijkswtrstt kuststrook nit volouwn om olwrkvorming tgn t gn. strn=rijkswtrstt. zwring=rijkswtrstt. innnuinn=provini hooghmrshp wtrliingmtshppij gmnt. Ht orp mg nit uitrin n kn lln lg plkkn opvulln o ou huizn rkn n r niuw voor in plts ouwn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 20

21 7 Als j ht kijkt vnuit imnsi ntuur zou n uitriing ntuur n rinkwtrvoorzining in gvr rngn. Op ron 43 is ht. Dt kun j zin n ht ntt l vn ht strn wr nog wtr stt. Bij vlo zou gn nt zn zihtr zijn. D toristn kunnn in plts vn strnopgng zwring gn trn. Door ht vrtrppn vn vgtti gn uinn stuivn n komt vilighi in gvr. Op ron 45 wort rvoor gwrshuw. Er vint supplti irt op ht strn plts, strnsupplti. Dz mot rvoor zorgn t ht strn r gnog lijt n zwring intt lijt. Bovnin wort r ook zn irt voor kust gstort, voorovrsupplti. Dz mot r voor zorgn t ht zntrnsport voor kust in vnwiht lijt. D voorovrsupplti is grotr omt j voor kust nu nml mr zn kunt stortn n op ht strn. D. Bij z stormn worn grot ln vn zwring wggslgn. Ht zn vrwijnt in noorlijk rihting nr Wnkust. onrwtrsupplti zstroming/ golslg win ophoging uinn irt supplti Hiroor kunnn ntuurlijk prossn, zols zstroming n golwrking, ht zn nr ht strn vrpltsn. Op GB 35 n 40 zi j t uinn hir hl sml zijn n shrm worn mt hoon. Op GB 48A stt t it gi hoort tot zwkk shkls. g Tn zuin, omt mt noorlijk stroming lngs kust ht zn vrpltst kn worn. h B. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 21

22 SAMENVATTING () Wtrovrlst 1 A: vrstrkt roikst tmprtuurstijging mr nrslg vrhoog it. B: vrstrkt roikst hvig nrslg vrstning vrkort vrtrgingstij vrhoog vor. C: vrstrkt roikst hogr tmprturn mr nrslg kl hllingn gring iniltrtipitit vrhoog vor. In rijtj B voorl n mns; ht minst in rijtj A. A5, B3, C4, D1, E2. A4, B3, C1, D2. 2 zstroming zn strnwl win uinn golwrking A3, B6, C4, D1, E2, F5. A, D n E. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 4 WATEROVERLAST 22