Antwoorden 4 vwo 3 Zuidoost-Azië. 1 Reiziger of toerist?

Transcriptie

1 Antwoorn 4 vwo 3 Zuioost-Azië 1 Rizigr o torist? 1 Zuioost-Azië. Krottnwijk op pln mt op htrgron morn hoogouw. Jwl, ht gi is intrntionl in lngstlling gkomn. Dt zi j trug in morn ouw vn lts op htrgron. 2 In it hoostuk stt nit n thm ntrl mr n gi (rgio). J mot it hoostuk in 6 vwo nog n kr in zijn ghl sturn, ht is nmlijk llml CE-sto. 1=D, 2=C, 3=E, 4=B, 5=A. Eign ntwoor. A. 3 J, iën i Rgn ovr i gin ht, zijn nit gsr op trouwr itn n vrr vn vollig. N, n glt vn Zuioost-Azi hoort tot Thir Chin n n glt tot Kngroos. Tiwn. Eign ntwoor. Eign ntwoor. 4 Bron 2, wnt it gi is vnls pltsn n Spns o Turks kust ingriht op msstorism; in ron 4 is r uilijk minr sprk vn. 5 D gkozn nmn gvn n t sts vnuit Europ rgio s nom zijn: ho vrr wg vn Europ, ho oostlijkr. D Still On ligt in ht oostn n wr inrtij nog nit zo ruk vrn. Als Still On mst vrn on wort, kloppn i ou nmn us nit mr. 6 Eign ntwoor. A, C, D, F. Eign ntwoor. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 1

2 7 I: Mynmr; II: Thiln; III: Mlisië; IV: Singpor; V: Bruni; VI: Inonsië; VII: Oost- Timor; VIII: Filipijnn; IX: Cmoj; X: Los; XI: Vitnm. 1: Yngon; 2: Jkrt; 3: Bngkok; 4: Kul Lumpur; 5: Mnil; 6: Phnom Pnh; 7: Dili; 8: Vintin (Vinghn); 9: Bnr Sri Bgwn; 10: Hnoi; 11: Singpor. A: ht vstln vn Zuioost-Azië; B: ilnn vn Zuioost-Azië. C: rgio Zuioost-Azië; D: rgio Zui-Azië; E: rgio Oost-Azië; F: Piish rgio; G: rgio Austrlië. Pii Rim: z rgio rikt tot n wstkust vn Amrik. Dr is z krt t grootshlig n us t klin voor. Uitzoomn: vn hoost nr ln, vn ln nr lrgio, vn lrgio nr mrorgio. g Ht grootst Inonsië, ht klinst Singpor. h Ht hoogst in Singpor, ht lgst in Los. i Ht hoogst in Singpor, ht lgst in Oost-Timor. j In Singpor. D norm koopkrht in ominti mt n hog volkingsihthi mkt uilijk t ht hir om n morn ststt gt. D ropsvolking is l lng vi inustri oorgshovn nr morn instnstor. 8 Eign ntwoor. Eign ntwoor. Eign ntwoor. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 2

3 2 () Fysish-gogrish knmrkn 1 2 Pltntktonik, klimtn n tropish orknn. Tktonish plt, vulknism, rvingn, grgtvorming, tropish klimtn, tropish rgnwouklimt (A), svnnklimt (Aw), mossonklimt (Am). Vrglijk ht ign ntwoor mt grippnlijst htr in ht ok n vrtr zo noig j ntwoor. En lhr is n vrwostn morstroom i ontstt oor n ominti vn vulknism n n ovrvlo n wtr. En tsunmi is n vlogol i onr mr kn ontstn oor n rving in zom. En tion o n yloon is n Azitish nming voor n tropish orkn. Vruhtr oms, rtsn, gothrmish nrgi n vulkntorism. Gin mt t vl rlië n morssig kustvlkts. D klimtlssiiti vn Köppn is gsr op smnhng tussn klimt n ntuurlijk plntngroi. Als ht klimt zo strk is vrnr t ntuurlijk plntngroi ht nrs is, n mot j ook sprkn vn n nr klimt. D tropish klimtn (A). Aw. Bij n mossonklimt (Am) is rog tij nog vohtig gnog voor nngslotn os, n vgttizon i in n ht svnnklimt (Aw) ontrkt. Cylonn o tions. In ltgin. 3 GB 192B n 192F. Inish-Austrlish plt, Eurzitish plt, Filipijns plt (Piish plt). Mr. Als j inzoomt wort krt grootshligr n l j ook klinr pltn.q. rokstukkn vn grotr pltn. Zuioost-Azië is omgvn oor ip rukn tussn tktonish pltn (situti). Ovrl wr it gurt trn oor ht otsn vn pltn rvingn op n vint r plooiing plts (lgmn rgl). Soms vroorzkt n ving in zom n tsunmi (lgmn rgl). Tvns komt n rnn vn pltn ht mgm gmkklijkr nr uitn (lgmn rgl). Mlisië, Cmoj, Vitnm, Los n Thiln. N, vulknn zijn t vinn n rnn vn rukn tussn tktonish pltn. Cmoj ligt nit n rn vn n plt. 4 Bron 6 knt ook n Am-klimt (mosson). En tropish rgnwouklimt (A). En mossonklimt (Am). Err ij ht Aw-klimt, wnt ht knt ook n rogr n n nttr prio gurn ht jr. Onz wintrmnn (novmr t/m ruri). In GB komt in Inonsië ook nog n C-klimt voor. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 3

4 g h Inonsië knt ook hog rgn. D lgmn rgl luit t nrmt j hogr komt, ht kour wort. J klimt ls ht wr zon vn tropish klimtn uit. J, ron vnr is ht vohtig gurn ht hl jr. J vint hir tropish rgnwou. Rihting ht noorn n zuin vrnrt ht klimt. Er is n rog tij n i wort sts lngr n rogr nrmt j noorlijkr o zuilijkr komt. Uit uitlg mot lijkn t onruikn plt (gltlijk) smlt (oorzk), wroor ht niuw-gsmoltn mtril ruk in rmntl ot tonmn n ht mgm n wg zokt nr ovn (r ontstt vulknism) (gvolg). Uit vrklring mot lijkn t: - Jv in i mnn onr invlo stt vn zuioostmosson (komstig uit Austrlië) (situtishrijving). - Ho kortr luht zih ovn z vint, ho minr voht luht ht kunnn opnmn (lgmn rgl). 1: BW; 2: A. A-klimt. Door ligging ij vnr zorgt grot invlshok vn zonnstrln voor n hog tmprtuur, wroor qutoril stijgingsrgns ontstn. Er zijn gn wostijnn mt rogr worn lluht (ri gin), omt i op krkringn voorkomn. Zuioost-Azië ligt op lgr rt. En tion wnt in Oost-Azi gruikt mn z nm voor n tropish orkn. Bovn z ipt hij wr uit; orkn hlt zijn nrgi voornmlijk uit wrm zwtr. Nij vnr is ht oriolist nit strk gnog om n tropish orkn t ltn ontstn. Vrog. Mynmr ligt op ht noorlijk hlron n orknn ontstn in onz zomr ls ht zwtr volon opgwrm is. Nst ht np zijn gmil lvnsvrwhting n ltisringsgr onrln vn VN-wlzijnsin. Nrgis vrnil oogstn, gzonhisntr n sholn. Nrgis vrnil vl vissrsotn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 4

5 8 -g Zi lingn hironr. h B. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 5

6 3 () Soil-gogrish knmrkn 1 g En vrnvouig l vn loop vn goortijrs n strtijrs ls (wstrs) lnn zih ontwikkln. Singpor hoort lgr goortijrs n strtijrs t hn n Cmoj, intngvolg is gmil ltijsopouw vn Singpor our. D lgmn rgl luit t r n smnhng is tussn hoogt vn goortijrs n mt vn sholing. D sholingsgr in Cmoj zl lgr liggn n in Singpor. Mlisië wnst n groot lgr n ktholik krk in Filipijnn is tgn goortprking. Inonsië knt vruit grootst volking vn ASEAN n plt us in hog mt volkingsijrs vn ASEAN. Fs III. D prontul volkingsgroi nmt, mr ht ntl mnsn zl voorlopig nog lijvn tonmn. 2 D mnir wrop n grop mnsn (volk) smnlt. Mntits: tln, rligis; soiots: soil orgnisti; rtts: kunst, kling, rhittuur, muzik n vosl. Ini n Chin. D Arish mt islm, Europs kolonistorn mt ht hristnom n Jpn n Austrlië mt hngs wstrs invlon. A. Mt militir wng. g Door snll glolisring n rm gpr gn ominnti vn wstrs ultuur vint op grot shl ulturti plts. Voorl in stn nmn rijkr mnsn wstrs ultuurlmntn ovr. 3 Bij wlvrt wort rijkom vn n ln lln gmtn op sis vn gl. Bij wlzijn worn ook nr lvnsomstnighn trokkn, zols sholing n gzonhi. Bnp pr hoo. 1D, 2C, 3B, 4A. Lvnsvrwhting, ltism n np pr prsoon. D wlzijnsin is tr, omt j rm tr lvnsomstnighn kunt mtn; ht np/hoo zgt lln its ovr gl. 4 5 Inish, Chins n Ino-Aryn (Hino). J, Thiln ht grillig grnzn n stkt rom mt zijn uitstulpingn in vrshilln tnish gropn. Cmoj. Binnn it ln wonn ijn llml mnsn i tnish ij lkr horn, nmlijk Mon-Khmr. Inonsië. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 6

7 6 Islm. Ht hinoïsm. Eign ntwoor, mr oto s ltn uilijk nr ulturn zin. Jwl op GB 148A is zihtr t Mon-Khmr in Mlisië wonn n t r ook Mlyovolkrn in Vitnm wonn. D mnsn in ron 9 zin r wlvrnr uit n lgmn rgl luit t i mstl vrr in mogrish trnsiti zittn n mnsn i minr wlvrn zijn. Diusi voorl vnuit Ini: Mynmr, Cmoj, Thiln, Los. Diusi voorl vnuit Chin: Vitnm n Singpor. Wt trt rligi voorl islmitish: Bruni, Mlisië n Inonsië. Wt trt rligi voorl ktholik: Oost-Timor n Filipijnn. Hinoïsm, ohism, islm, hristnom n ntuurgosinstn. Hinoïsm: Zui-Azië; ohism: Oost-Azië; islm: islmitish wrl; hristnom: Europ; ntuurgosinstn: Austrlië n Onië. Hinoïsm oor mnsn uit Ini, ohism oor mnsn uit Chin, islm oor Arish hnlslui, hristnom oor Europs kolonistorn, nimism ws r l. 7 N, r is zo n vrshinhi in ptronn t r sprk is vn gn o n gring smnhng tussn ivrs ultuurlmntn. Bij lk niuw ultuurlmnt tknt zih n nr ptroon. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 7

8 4 () Historish-gogrish knmrkn 1 Ht gi is rijk n lnouw- n mijnouwproutn. Eploittikoloni. D Europs lnn wiln tijns n n inustriël rvoluti nvor vn gronston nr hun rikn viligstlln. 2 Door Jpns ztting vn Europs kolonis tijns Tw Wrloorlog stn vl inwonrs vn Zuioost-Azië t Europs mognhn nit zo onovrwinnlijk wrn ls z tot n to ght hn. 2,5,4,3,1 I N, in i tij kwmn Europnn hnln n kust n wrn r nog gn vligtuign. II N, z hmiliën zijn tijns Kou Oorlog oor Amriknn ls ontlringsmil gruikt. III J, nog nit ontplot htrglvn mijnn n knkr oor ioin in kringlopn (ontlringsmiln) vroorzkn nog glijks slhtors. IV N, t wrn Noorwst-Europnn. Eign ntwoor. D nmsvrnring is nu vrinlijkr voor Amriknn, us onttn tussn i lnn zijn vrtr. 3 4 Frnkrijk: Vitnm, Cmoj, Los Groot-Brittnnië: Mynmr, Mlisië, Bruni, Singpor Nrln: Inonsië Spnj: Filipijnn J, Thiln is ls nig vn lnn in Zuioost-Azië nooit n Europs ploittikoloni gwst. Stlling II n III. En politik onlitgi D omgving vn hr orp wr stookt mt nplmommn. D ommunistish gurrillstrijrs hiln zih shuil in jungl. Door ht inzttn vn ontlringsmiln hoopt Amrikns luhtmht z op t sporn n uit t shkln. D VS ws ng t ht n n ht nr ln in Zuioost-Azië ommunistish zou worn n us n potntiël vijn vn kpitlistish VS. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 8

9 5 Ht ontmntln vn n groot l vn ht lgr.q. ht nr huis sturn vn n groot ntl soltn. Spooksoltn, gsjoml mt uitgrikt rommrs n ht htrhoun vn gwrn. Honruiznn wrkloz soltn hn lln glr t vhtn mr motn nu lrn n urgrstn op t pkkn. Jwl, kolonisti von ht rst plts, rn Kou Oorlog n ron 13 toont littkns vn i oorlog. Zuioost-Azië ls koloni: 6, 7, 10 Zuioost-Azië ls oorlogsgi: 1, 3 D littkns vn n voormlig onlitgi: 2, 4, 5, 8, 9 6 N n lngurig oorlog is r n ovrshot n soltn i wl kunnn omgn mt n gwr, mr nooit n vk hn glr. D ou-soltn, smnlving, niuw ovrhi, intrntionl onorgmnshp. Sommig ou-soltn vinn t z nog sts mt hun gwr mogn sprkn, nr prtijn vinn t it tijprk voorij mot zijn (moilisti). Ou-soltn voln zih in stk gltn n vinn t z rom ht rht hn om gwpnrhn hun rht t hln; riminlitit n prostituti zijn nit ptl voor smnlving, niuw ovrhi n intrntionl onorgmnshp. Eign ntwoor. 7 Oprht 1 n 2 GB 137A. Mynmr (Birm) stt nu ls prt ln, vnls Vitnm, Los n Cmoj. GB 165A n 208D. Vitnm, Los n Cmoj. Bijvoorl: r zit n gt in ht volkingsigrm ij mnnn i ton vohtn, n ws mot zonr ours vrr, kostwinnr vn n gzin is invli uit strij truggkomn,. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 9

10 5 () Politik-gogrish knmrkn 1 2 Vnwg tnish onlitn n ulturl vrshinhi. Door ittoril t rgrn. Prlmntir morti. D opkomst vn politik islm. D nslgn worn ook in wstrs wrl, us op monil shl, gplg. D wr on trror lglisrt nu hun ittoril hnln. Gn nkl ultuur ominrt r n rgio ungrt ls n stootkussn tussn Ini n Chin. Minr, ASEAN ligt lln in Azië, Pii Rim zijn ll lnn in Azië, Austrlië, Noor- n Zui-Amrik i n Grot On (th Pii) liggn. Thiln, Mlisië, Inonsië, Singpor, Bruni n Filipijnn wiln nit ij Kou Oorlog trokkn rkn. Door trkklijk rust in i lnn (politik stilitit) ur ht rijslvn r t invstrn. N, ovrhi lt lln onomish touwtjs virn, politik gzin lijt lls ij ht ou. 3 Ovr politik rhtn n urgrlijk vrijhn in n ln in Vrij, gltlijk vrij n nit vrij. Vrij: Inonsië. Gltlijk vrij: Thiln, Filipijnn, Mlisi, Singpor n Oost-Timor. Nit vrij: Mynmr, Los, Cmoj, Vitnm n Bruni. Eign ntwoor. 4 g In Mlisië wnt z stt knt vl moslims. Mlisië wil nit nm hn t ht sympthi kostrt voor trrorism n sloot zih n ij Wr on Trror. Als Mlisië zih nit zou nsluitn zoun vl wstrs lnn hun innnlns mrkt voor Mlisish proutn sluitn. Bn Ah ligt op Sumtr. En politi i nlving vn rligiuz grgsrgls ontrolrt. Ah is n provini mt n ijzonr utonom sttus. Yogykrt. Op pltslijk nivu. 5 GB 148D, 149B, 206C. A. Sttn n onlitn. GB 148C. Tiwn, Chin. N, ht Noorn vn Ini grnst n ht zuiwstn vn Chin. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 10

11 g 6 Ht Himlygrgt. J, vl klin Oost-Europs sttjs vormn in vorig uw n stootkussn tussn Duitsln n Frnkrijk nrzijs n Rusln nrzijs. Mynmr, Los, Cmoj, Vitnm n Bruni. Eign ntwoor. Op strt inssrt hij mr n smrgl n t hij ooit in zijn loonzkj zl ntrn. Corrupti. 7 ptroon - D mst lnn in Zuioost-Azië knnn sins hun onhnklijkhi ittoril rgims. - Tussn grootmhtn ligt vk n gi mt klin sttjs ls stootkussn. - In vrij n gltlijk vrij Zuioost- Azitish lnn tr j vk vluhtlingn uit nit-vrij uurlnn n. pros - Trrurnslgn vn politik islm vrzwkkn wstrs loy om lnn vn Zuioost-Azië t wgn om n prlmntir morti nr wstrs mol in t vorn. - D politik stilitit in Zuioost-Azië komt ook in gvr oor opkomst vn politik islm. - D ASEAN-lnn worn onomish minr hnklijk vn wrltri. - Onnks politik ïnvloing vn wstrs lnn rilisrt n ntl moslimminrhn in Zuioost-Azië. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 11

12 6 () Ontwikkling n kolonilism Z wongn inhms orn om n l vn hun gron mt hnlsgwssn t plntn n i ls lsting t lvrn. 2 Z nmn grot rln gron in zit n strttn r plntgs. 3 Z vorn llrli mornisringn oor om prouti op t vorn. Ht opvorn vn winstn voor ht morln. Onrnmingslnouw. Voor invstringn, thnologi n ztmoglijkhn lvn z nog ngwzn op rijk lnn. Cntrum-pririvrling. I, IV n VI. N, nit in ll gvlln. Mt onomish ontwikkling komn ook strss, ovrwrkthi n onprsoonlijk rltis smnlving innn. 3 Lokl: 3 n 5 Rgionl: 6 n 8 Ntionl: 1 n 4 Monil: 2 n 7 D opsplitsing vn onomi in n morn n n tritionl stor wort in ll gvlln vroorzkt or ht pros vn rgmntrish mornisring. Door vrshil in ultuur n lnshp oogt ht rsultt ovrl nrs mr ltij ht ht t mkn mt n onglijk togng tot hulpmiln knnis, krit n rht. In tritionl stor, wnt i is strkr ing in lokl ultuur n ht lnshp tr plts. Voor morn stor gln univrsl onomish wttn vn onurrnti. Shlvrgroting in prouti n vrvor vrloopt ijn ovrl op zl mnir. 4 5 Cntrum-pririrltis. Volgns Om Novi hn rijk lnn nog sts mht om onrlijk hnlsrgls t hntrn mt trkking tot Zuioost-Azië, ijvoorl umping. An n knt on rijk lnn n ontwikklingshulp, n nr knt pkkn z t op n onrlijk mnir trug. Eign ntwoor. Eign ntwoor. Eign ntwoor. Priri. An huizing t zin zijn it mnsn i onomish onrn lr stn n us lvn in priri. Frgmntrish mornisring. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 12

13 Tritionl monnikn worn omring oor voorln vn morn wstrs lvnsstijl. 6 1: A n C 2: A n C 3: E n G 4: E n G 7 Dls gt it op. Lnn ls Thiln n Chin i nit wrn gkolonisr, hn n hogr np n rst. N, r zijn mr torn i rin n rol spln, ijvoorl winig gronston, snll volkingsgroi, gn inustri, nzovoort. GB 213D. Frnkrijk, Groot-Brittnnië, Nrln, Spnj n Portugl (Oost-Timor). N, z portrn nr llrli lnn. Bijvoorl: Inonsië portrt vl nr Jpn, mr t is nit ht ou morln. B. g J, it glt voor Cmoj, wnt it ln ht gn nr hoogwrig instn i gëportr zoun kunnn worn. h Door ht kolonil vrln zijn rm lnn nog sts hnklijk vn vrogr kolonistorn, wroor z rm lijvn (rm ghoun worn) n ht moilijk voor hn is om zih onomish t ontwikkln. i Nokolonilism. j D onrling hnl vn ASEAN wort lngrijkr. Nt ls Chin onrvon ASEAN ook minr lst vn risis vn 2008/2009 n ou wrltri. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 13

14 7 () Ontwikkling n ntuurlijk hulpronnn 1 2 Winr onntrtis mtln. In gin iht ij pltrnn n in plooiingsgrgtn. In z gin komt mgm nr ovn. Ht opstijgn mgm nmt rtsn uit rmntl m nr ht ropprvlkt. Bij koling stolln mtln lngzmr n oor oplopn gsruk hopn z zih op in ltst holl ruimts. In gouw n shhtouw. Aroli, rgs n stnkool. (Voormlig) ontinntl plt. Onrzs pltu, t n n ontinnt vstzit n luw hlt rihting ip on. Door zspiglstijging lip in ht vrln ht huiig ontinntl plt onr wtr. Onr ntt omstnighn h j oor zuurstogrk gn vollig rk vn oo mtril. Onr hog ruk n ij n hog tmprtuur kunnn uit plntnrstn n minusul irtjs n uiznn jrn ossil rnston ontstn. Stijgn. Door snll inustrilisti vn ruznlnn ls Ini n Chin vrwht mn t vrg nr gronston zl tonmn n t hiroor prijzn zulln stijgn. 3 Vruhtr oms in ominti mt n wrm n vohtig klimt. Rlië. C Winning vn tin, Vitnm 1 Ht rosimtril is stroomwrts gsimntr. 4 In grinn vn n rivir in n kustvlkt. 6 Rivirn hn lrs rtshoun lgn ngsnn. C. Zwvl is n rts us wort nit vrouw, hiroor vlln B n D. Er wort gsprokn ovr n krtr n ovr suuti. Ht Khort-pltu ligt nit ij n pltrn, us lijt C ovr. 5 Akkrln, voornmlijk rijst. Cominti D. Vulknish gin n rivir-/kustvlktn. Dit zorgt voor n vrminring vn stroomsnlhi vn ht wtr wroor omrosi wort prkt. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 14

15 6 Filipijnn, Inonsië, Los, Mlisië, Mynmr. Inonsië. Bruni, Mlisië n Inonsië. Vn rgsprourn lnn. Uitputting vn ign vln n tonmn ign onsumpti oor inustrilisti. J, gzin ht lg nrgivrruik vn i lnn zl ht np/hoo wrshijnlijk ook wl lg zijn. g Uitsprk A n C. h Er is tussn vrshilln Zuioost-Azitish lnn n norm vrshil in ntuurlijk rijkommn. i En ntl lnn ht in prinip n gunstigr strtpositi om zih t ontwikkln n nr lnn innn Zuioost-Azië j Ht zit vn grot ntuurlijk rijkommn is gn noozklijk n volon voorwr voor sus. Singpor knt gn ntuurlijk rijkommm n is toh koplopr in Zuioost- Azië qu onomish ontwikkling. Ht lt Inonsië vr htr zih. 7 N, hl Zuioost-Azië is op GB 193D één omgrop. N, r is gn uilijk vrn t zin tussn klimt n ht voorkomn vn rijstgin. GB 202A, wnt t is n krt vn volkingsihthi. Stlling I, IV n VI. 8 A. A. A Er is in Zuioost-Azië n vrn tussn ht voorkomn vn suutizons n ht voorkomn vn rtsn. C Er is in Zuioost-Azië n vrn tussn nwzighi vn vruhtr oms n volkingsihthi. E Er is in Zuioost-Azië n vrn tussn vruhtrhi vn om n nwzighi vn rivirsimntn. Inonsië. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 15

16 8 () Ontwikkling n inustrilisti Als j r gokopr n in nr gin n pl go kunt mkn, n wl n inst kunt vrlnn. Z kunnn gmkklijk vrhuizn, omt z nit gonn zijn n n pl plk. Rltiv ligging, politik stilitit, kostprijs n shikrhi vn rlvnt proutitorn. Ht minr wr worn vn j portproutn tn opziht vn proutn i j importrt. Prorn t inustrilisrn oor nvouig proutn t gn mkn i voorhn gïmportr wrn. Mn l voor thnologi n kpitl hnklijk vn ht uitnln. Ook ws innnlns mrkt t klin. D ps onlngs gïnustrilisr lnn in Azië, ook wl NIC s gnom. Eportgoriëntr inustrilisti. Singpor, Tiwn, Zui-Kor n Hongkong. Gin ij hvns o luhthvns wr wstrs rijvn zih lusi kunnn vstign. Gn in- n uitvorrhtn, n gunstig lstingrgim, lg lonn, zwkk vkonn. Zuioost-Azitish lnn i in nvolging vn NIC s gonnn zijn mt portgoriëntr inustrilisti. Mlisië, Thiln, Inonsië, Filipijnn n sins kort ook Vitnm. J, ht onomish zwrtpunt vn wrl ligt nit lngr lln in Europ, VS n Jpn. Hnl ls prntg vn ht np. D glolisti-in (vn KOF). Hnl ls prntg vn ht np is lln vnuit n onomish imnsi. D glolisti-in wort pl n hn vn ggvns uit onomish, soil n politik imnsi. J, in Zuioost-Azië zijn r l lnn i in hogr tgoriën sorn. 5 soort inormti ron 24 ron 25 In uurt vn n vligvl o n hvn Importsustituti Eportgoriëntr inustri Anwzig in n EPZ NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 16

17 Envouig proutiprossn In gin wr googst wort En gunstig intrntionl rltiv ligging Voornmlijk voor ign mrkt Vroorzkt n hoog urnistitmpo Comprtiv voorln voor multintionls Arirs i migrrn vnuit priri Kwtsr ls nr lnn nog lgr lonn knnn Lggshool rirs Blstingvrij invor vn gronston Nuwlijks invor vn gronston Arirs zijn voorl in rgio gorn n gtogn 6 Importsustituti. Eportgoriëntr inustrilisti. Ministr Pronk, koningin, vrtgnwoorigrs vn ht Nrlns rijslvn n n Inonsish rgringsgouw. Koningin n rijvn stormn mt hun proutn nr innn n lopn ministr Pronk omvr, i ht ovr mnsnrhtn h willn hn. Nrwit ls portprout. Eign ntwoor. Ht wstrs rijslvn ht ij hr zoktoht nr omprtiv voorln mnsnrhtn nit hoog op gn stn. Eign ntwoor. 7 Thiln, Mlisië, Singpor n Inonsië. In z prio zijn i hir grotr n in nr lnn vn Zuioost-Azië gwst. Grotr. A. Binnn voorturn zoktoht vn ht intrntionl rijslvn nr gin mt mst omprtiv voorln. En ntl gin in Zuioost-Azië knt z omprtiv voorln wroor ht intrntionl rijslvn hir is nrgstrkn mt ls gvolg t ht onomish zwrtpunt vn wrl oostwrts opgshovn is. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 17

18 9 () Ontwikkling n glolisring 1 D wstrs loy ij rgringn vn ASEAN-lnn om vrijhnl t stimulrn. Ht vrpltsn vn vrvuiln tivititn nr nr rgio s. Lnn mt n gring stuurlijk krht, l n nit in ominti mt orrupti. 2 1C, 2A, 3D, 4J, 5H, 6E, 7B, 8F, 9I,10G Eign ntwoor. D portgoriëntr lnouw op plntgs. N, j zit vl hnri trwijl n plntg juist kn stt om n lgr risintnsitit n n hogr kpitlsintnsitit n in volkingslnouw gruiklijk is. 3 D onomish kwtsrhi vn rgio is gnomn oor vrnringn in onomish strutuur, inrstrutuur, tognomn onrling hnl n ht mr gvrir portpkkt A, C. Nt ls inustrilisrn lnn prorn jongrn oor t shuivn nr tivititn i mr oplvrn; strtrs vulln n wr vrijgkomn pltsn op. Thiln, Mlisië n Singpor. Vitnm. Mlisië n Thiln. 5 Buitnlns irt invstringn in ASEAN in prio Jpn. Chin n ASEAN zl. Intrntionl rismigrntn trkkn nr ASEAN-lnn mt hogr lonn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 18

19 6 7 g Uit ht ntwoor mot lijkn t Vrnig Sttn, Europs Uni n Jpn lngrijkst uitnlns hnlsprtnrs vn ASEAN zijn. Voorln vn n juist vrnring zijn: Ht nl vn Chin, Tiwn n Hongkong zl tonmn. Ht nl vn Vrnig Sttn zl nmn. Ht nl vn Europs Uni zl nmn. Uit ht ntwoor mot lijkn t hnlslnsn vn ASEAN-lnn mt Vrnig Sttn n Europs Uni positi zijn, trwijl i mt nr lnn uit ron ngti zijn / hnlslnsn vn Vrnig Sttn n Europs Uni mt ASEAN-lnn ngti zijn, trwijl i vn nr lnn uit ron positi zijn. En voorl vn n juist rnring is: Vl Amrikns n Europs rijvn hn hun proutilingn nr Zuioost- Azië vrpltst, wroor wr vn port vnuit ASEAN-lnn nr Vrnig Sttn n Europs Uni hogr is gworn. En pros vn grrish trnsiti. En ptroon vn rurl irntiti. En pros vn urnisti. En ptroon vn krottnwijkn. D zoktoht vn ht intrntionl rijslvn nr gin mt mst omprtiv voorln. Di hnklijkhi wort minr. Tonmn onrling hnl n spilisti. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 19

20 10 () Rgionl irntiti n rgionl onglijkhi 1 Ht grnzn vn Zuioost-Azië is zo moilijk, zo nit onmoglijk, t vrg gstl mg worn o Zuioost-Azië wl ls n rgio t shouwn vlt. En gi t gkn wort op sis vn htzl vrshijnsl t ovrl in ht gi voorkomt. En gi t grns kn worn oort r n ruimtlijk intrti optrt vn onglijksoortig vrshijnsln. Bijvoorl ht vrzorgingsgi vn j shool o vn ihtstijzijn votllu uit rivisi. Bijvoorl ht gi mt minr n 6 pront wrklozn vn totl ropsvolking o stswijk mt mr n 20 pront stuntn ls wonrs. 2 N, r is gn uilijk rgktn, rivir, z o klimt zihtr, i/t n uilijk shiing vormt mt nr rgio s. N, grnzn vn tlgropn komn nit ovrn mt lnsgrnzn. GB 148A: Etnish gropn n GB 148B: Gosinstn (vntul GB 148E). GB 148D: Eonomish smnwrking: ASEAN. B. 3 Bij rgionl onglijkhi gt ht om vrshilln in wlvrt tussn gin i ls ongwnst rvrn worn. Bij rgionl irntiti gt ht om llrli nr vrshilln tussn gin wr gn wroorl ovr uitgsprokn wort. Bijvoorl vrshilln in rlië, in klimt o in rligi. Armo ht t mkn mt rgionl onglijkhi. Mynmr, Bruni, Mlisië, Filipijnn, Inonsië, Singpor n Oost-Timor. B. D-grristi, vrstlijking, nm volkingsgroi, nm nltism, tonmn koopkrht, montrisring n lirlisring. D rmo nmt prontul l wl, mr is in solut zin (nog) groot. g A. h D mnsn in priri krijgn nu ook togng tot inormti. 4 J, ht gmotorisr vrkr n ht omputrshrm symolisrn iusi vn ht glolisringpros. Vi tv komt nu ook morn wrl huiskmrs op ht plttln innn. Vrmrring. D iusi vrloopt ovrl in vrshilln snlhn wroor ivrs plttlnsgin in vrshilln sti vn glolisring zittn. D rgionl irntiti nmt us to. N, n omputr n n romits kostn gl, vl mnsn in gin mt n onkr lgnklur zijn t rm voor z nkopn. Eign ntwoor. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 20

21 5 g 6 Rgionl onglijkhi. D ASEAN-lnn zijn uitgsplitst in ASEAN5 n BCLMV-grop. Bruni ht n hoog np mr zit toh ij lnn mt n lg np pr prsoon. Ht hog np pr prsoon is loutr t nkn n port vn ossil rnston; nit n n inustriël ontwikkling. Hoogst onomish ontwikkling: Singpor n Bruni. Mingrop: Thiln, Mlisië, Inonsië, Filipijnn. Lgst onomish ontwikkling: Vitnm, Los, Cmoj, Mynmr (n nit vrml: Oost-Timor). Vitnm. D lirlisring vn onomi nmt r to. D Vitnms ovrhi stt mr onomish vrijhn to wroor mno s op omprtiv voorln in Vitnm komn. Ht gvolg is onomish groi. Jwl, grns volgt n tij lng Mkongrivir. N, grns volgt gn uilijk lnshpsmrkringn. krt orml rgio untionl rgio ron 6 ron 8 GB 148A GB 149B GB 150A GB 151B 7 g D hovlhi gorn o instn i j in n ln voor 1 ollr kunt kopn. Dz lnn zijn zo rijk t r gn ht rmo mr voorkomt. Mynmr is n ittoril grgr ln. Ht rgim lt nit grg in hr okn kijkn n is rom winig shutig mt ggvns. Vitnm. Cmoj, Los, Filipijnn n Vitnm. J. D lgmn rgl luit t oor glolisring rgionl onglijkhi op ll shlnivus tonmt. Op ht ntionl shlnivu zi j t n n knt ht gmil np pr prsoon vn ll lnn tonmt, trwijl n nr knt in sommig lnn nog vl mnsn onr rmogrns lvn. Bovnin zijn r op ht shlnivu vn ASEAN grot onrling vrshilln tussn ivrs lnn. D glolisring loopt iuus. In Zuioost-Azië zijn r gin n gropn mnsn i togng hn tot hulpronnn om m t gn in ht mornisringspros n r zijn gin n gropn mnsn i hir nit n m kunnn on. Dit is ht pros vn rgmntrish mornisring. 11 () Zuioost-Azië op wrlshl gwogn 1 C. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 21

22 Mynmr, Cmoj, Los n Oost-Timor. En gïsolr ligging n loig onlitn. Trnsitis 3. Primt ity s. In ijn ll lnn vn Zuioost-Azië zi j t urnisti zih onvnrig riht op één st i roor mt stn grootst n mst ominnt st vn n ln wort Eonomish intgrti, thnologish vronnhi, prsoonlijk onttn n politik trokknhi. Eonomish intgrti: hnl; thnologish vronnhi: intrntgruik; prsoonlijk onttn: torism; politik trokknhi: limtshp vn intrntionl orgnistis. Gronston rngn minr op n inproutn. Drom prorn Zuioost-Azitish lnn hun gronston rst nog t wrkn/vrwrkn voort z vrkoht worn n ht uitnln. Dit lvrt mr op n wort portvloristi gnom. Hnlslns: n ovrziht vn ht gl t j ovrhout o tkort komt ls gvolg vn hnl in proutn mt nr lnn. Dinstnlns: n ovrziht vn ht gl t j ovrhout o tkort komt ls gvolg vn ht uitwissln vn instn mt ht uitnln. Kpitllns: n ovrziht vn ht gl t j ovrhout o tkort komt ls j in- n uitgn glstromn mt ht uitnln vrrknt. Ht vrsnlt ht glolisringspros, wnt minr ovrhislmmringn vrgmkklijkn monil zoktoht vn ht intrntionl rijslvn nr omprtiv voorln. Door ovrmking vn gl oor rismigrntn. Dt innn mrorgio s grot vrshilln kunnn stn. J, in ht lgmn glt t nrmt VN-wlzijnsin hogr is jrlijks volkingsgroi lgr is. J. In ht lgmn glt t nrmt urnistigr hogr is jrlijks volkingsgroi lgr is. Dit komt omt i (rijkr) lnn in ht vrln l gürnisr zijn. N, op sis vn VN-wlzijnsin hoort ASEAN ls ghl inmils ij lnn mt n gmil wlzijnsin. 1=su-Shr Arik, 2=Zui-Azië, 3=Ltijns-Amrik n Crin, 4=Oost-Azië n Pii. J, ho hogr koopkrht pr hoo, ho hogr VN-wlzijnsin. Su-Shr Arik n Zui-Azië. Arish lnn, Ltijns-Amrik n Crin, Min- n Oost-Europ, EU n Noor-Amrik. Lgr, wnt Cmoj is n vn llrrmst lnn vn z rgio. Bruni n Singpor, omt it rijk sttn zijn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 22

23 6 Los, Filipijnn, Vitnm n Cmoj. D wr vn import ovrtro wr vn port. Mynmr n Oost-Timor A. Voorl vn n go ntwoor: r trt n glolisring op, wrij ht rijslvn omprtiv voorln vn Zuioost-Azië is gn uituitn. In n ntl ln vn Zuioost-Azië ht portgoriëntr inustrilisti gzorg voor n norm tonm vn port. Proutilingn uit onr nr VS wrn ovrgpltst nr Zuioost-Azië, wroor port vn VS truglip tn opziht vn import. B. 7 N, ls j Zuioost-Azië wilt vrglijkn mt nr rgio s in j uit t zoomn nr n hogr shlnivu. I N, zowl koopkrht pr hoo vn volking n VN-wlzijnsin zijn nog nit op ht nivu vn EU n Noor-Amrik. II J, GB 215A toont n t Zuioost-Azië ls ghl onkrr ingklur is. III J, ron 32 lt zin t ht op z trrinn Zui-Azië n su-shr Arik htr zih lt. IV N, GB 208 lt onr mr zin t innn Zuioost-Azië Thiln nit tot ht koploprs mr ook nit tot ht htrlijvrs grkn kn worn. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 23

24 12 Zuioost-Azië n Zui-Amrik vrglkn 1 Bron 35: Zuioost-Azië n ron 36: Ltijns-Amrik. ron 35, 36, 37 n 38: soil imnsi; ron 39: ysish-gogrish imnsi. Inzoomn, wnt j gt vn grotr nr klinr rgio s. Onhrrgzm gin (rlië, orwou) zijn mstl unvolkt, lgvlkts ihtr volkt. Zui-Amrik. Zui-Amrik knt zovl stn vn mr n 1 miljon mnsn t j i nit llml kunt intknn. Vnr tgori grotr n 3 miljon. 2 A n Aw. B-klimtn, C, Cs n H. Enkl gin liggn n lijzij vn n grgt n op krkring (B-klimtn), zijn rg hoog (H) o liggn vrr vn vnr (C-klimtn). N, op GB 194B n 194D zijn voor Zui-Amrik gn mossons ingtkn. 3 D ltijsopouw vn Inonsish n Brzilins volking voor jrn 1980, 2010 n Asolut ijrs, wnt shlvrling gt miljonn mnsn n. N, Brzilië vrgrijst snllr (ui o urn) n is us vrr in trnsiti. J, lk vn jongns stkt its vrr uit n i vn misjs N, z hn zl lgnklur (= voorspl vruling innn jr). g N, i rgio s sorn in zl tgoriën vrulingstij. 4 Ht mogrish trnsitimol. Rltiv ijrs, ht zijn uitsprkn pr 1000 inwonrs n B. J, i rgio s hn n gmil goortijr ron 19 n n gmil strtijr ron 6. D rltiv goortnovrshottn zijn voor i rgio s ongvr 13. C n D. 5 Nrmt n ln onomish mr ontwikkl is, is ht ook vrr in ht mogrish trnsitimol. Ltijns-Amrik n Crin. Argntinië. A hog, B lg, C lg, D hog, E hog, F vooroplopn. B. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 24

25 6 Min-Amrik mt n rlti goortovrshot vn 14. Cu. Singpor n Uruguy (n Chili). Cmoj n Bolivi. Oost-Timor. Ht ln vrkr in z prio lng tij in oorlog. In oorlogstij worn winig kinrn op wrl gzt. Mlisië wil n groot lgr n ht ktholik gloo splt n lngrijk rol op Filipijnn. g Grotr in Zuioost-Azië. D Zuioost-Azitish lnn sorn ijn llml jrlijks groiijrs i ovn 3 pront uitkomn. h In ht vligngnznmol zijn mno s voorturn op zok nr gin i mst omprtiv voorln in. Gzin ht it t np s vn Zuioost- Azitish lnn snllr groin n i in Zui-Amrik kun j stlln t mno s nkn mr omprtiv voorln t kunnn hln in Zuioost-Azië. i Hnl ls prntg vn ht np. 7 Rgionl onglijkhi. D ritri in kolommn gn ovr ongwnst vrshilln in wlvrt n wlzijn. Oost-Azië n Pii, Ltijns-Amrik n Crin. Zuioost-Azië n Min-Amrik. Ltijns-Amrik. A. Rurl volking onr rmogrns n urn volking onr rmogrns. J kunt zin t rmo op ht plttln grotr is n in st. Logish t j n n trk nr st krijgt (urnisti). g Urnistitmpo. h D ltst kolom vrhouing vn rijkst 10% tn opziht vn rmst 10% vn volking. Nt ls ron 44 gt z kolom ovr soil onglijkhi innn n ln 8 J, ht iusipros vrloopt ook hir onglijkmtig n rom is r sprk vn rgmntrish mornisring n ntrum-priritgnstllingn. Rgionl onglijkhi: norm vrshilln tussn krottnwijk n morn wijk worn ls ongwnst rvrn. Lokl. Prolmn in lnouw. Op ht plttln vint oor glolisring n pros vn grrish trnsiti plts. Vl klin orn hn t winig miln om susvol l t nmn n z Gron Rvoluti. Er trt -grristi op mt n trk nr st ls gvolg (urnisti). NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 25

26 9 Voorl vn n ntwoor: oor ht topssn vn morn knnis in lnouw zijn grot rijvn vl mr gn prourn. Hiroor zijn prijzn gl. Klin orn i onvolon miln hn om t mornisrn, kunnn ht nit mr olwrkn n gn illit. In krottnwijkn vn ron 43. Lnloz orn gn op n ggvn momnt hun gluk provn in st. Eportgoriëntr lnouw. Plntgs. Th, rur, koi, kokos, nns n in tonmn mt plmoli. 10 Ht ot n uitsprk ovr inkomnsonglijkhi in n ln, us vnuit n soil imnsi. Ho hogr ht gtl, s t grotr zijn vrshilln in inkomn. N, inkomnsonglijkhi is in Zui-Amrik grotr. N, inkomnsonglijkhi is in Min-Amrik grotr. J, Min-Amrikns lnn sorn hogr in ron (In rst oplg stt in ht ijshrit tn onrht 2007.) GB 215C Insulir Zuioost-Azië. Zuioost-Azië mt Singpor. Zuioost-Azië mt Mynmr (o Los). g Jwl, Ltijns-Amrik is vrr gglolisr Kul Lumpur 2 Hnoi 3 Ho Chi Minhst 4 Kot Bhru Uit shrijving mot lijkn t ht gi ron vnr n tropish rgnwouklimt ht n t gin op wt hogr rtn n svnnklimt hn. Voorln vn n juist oorzk zijn: D vrnring in ligging vn mim n minim in loop vn ht jr. D vrnring in hok vn invl vn zonnstrling in loop vn ht jr. Gin mt n tropish rgnwouklimt liggn ht ghl jr in ITCZ. Gin mt n svnnklimt liggn mr nkl mnn pr jr in ITCZ. Voorln vn juist nln zijn: omuitspoling omrosi gvr voor rot/plntnziktn. 13 Thiln. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 26

27 g Primt ity. J, in mr lnn in Zuioost-Azië n in Ltijns-Amrik is sprk vn n primtitystrutuur. Nt ls in Zuioost-Azië is ht moilijk om in Zui-Amrik t zin wr glijksoortig ysish-gogrish vrshijnsln pris ophoun n ginnn.q. oorlopn. Di kning is wt minr isutl ls j kijkt nr ulturl knmrkn ls tl. Bij nr soil-gogrish knmrkn zi j t Chili n Argntinië vk wijkn vn rst vn Ltijns-Amrik. Klinr. Ltijns-Amrik grnst lln in ht noorn n Noor-Amrik n vrr is ht omring oor wtr, zot onttn mt nr ulturn minr voorkwmn. In Zui-Amrik, wnt hir is ht nl vn lnouw in ropsvolking l n stuk lgr n urnistigr n stuk hogr. 14 Bi ronnn gn ovr soil onglijkhi innn lnn. Err in Zui-Amrik. In ron 42 zi j t Zui-Amrik rr glolisr n t tknt t klin orn oor grrish trnsiti op it ontinnt rr in prolmn kwmn Door glolisring vn ht plttln voltrkt zih hir n grrish trnsiti. Klin orn komn hiroor klm t zittn n protstrn tgn hun lot. Uitinlijk vrlizn z hun strij, worn lnloos n trkkn nr st wr z in krottnwijkn trhtkomn. Jwl, lijn vn Ltijns-Amrik is n stuk hogr ingtkn. N, ron 42 gt itlijk glolisring, GB 215B ht tmpo wrin lnn glolisrn. N, onomi vn Zuioost-Azië is trnr griht. g Glolising ht nst n onomish imnsi ook n politik n soil imnsi. Hir soort Zui-Amrik hogr op. h D gin vn ou wrltri. D gmil monil glolisringin stt op ongvr 60. Als gin mt n lgr sor ingtkn zijn motn r ook gin mt lijnn ovn ht monil gmil liggn. 15 Zui-Amrik: A, B, D, F, I, J; Zuioost-Azië: C, E, G, H, K. Monil gzin wijkn positis vn Zuioost-Azië n Zui-Amrik nit vl vn lkr. Ht is ijn ltij n minpositi tussn su-shr Arik n ou wrltri. NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 27

28 SAMENVATTING () Zuioost-Azië 1 - D n P. 2 1; 2m; 3i; 4j; 5q; 6s; 7h; 8; 9n; 10; 11; 12t; 13; 14; 15g; 16k; 17l; 18p; 19o; 20r. - NOORDHOFF UITGEVERS 2011ANTWOORDEN 4 VWO 3 ZUIDOOST-AZIË 28