Ruimtelijk-economisch onderzoek Schinveld

Transcriptie

1 Ruimtelijk-economisch onderzoek Schinveld Positie en ontwikkelingsmogelijkheden kernwinkelgebied Arnhem, oktober 2011

2

3 Ruimtelijk-economisch onderzoek Schinveld Positie en ontwikkelingsmogelijkheden kernwinkelgebied Uitgebracht aan: Gemeente Onderbanken Seinpost Adviesbureau BV Drs. M.J.M. Vaessen E. Udo MSc. Projectnummer: Arnhem, oktober 2011

4

5 Managementsamenvatting De gemeente Onderbanken en woningcorporatie Weller hebben samen de ambitie om het centrum van Schinveld te versterken. De komst van een discountsupermarkt is één van de opties om dit doel te bereiken. Omdat de marktmogelijkheden en effecten niet recentelijk onderzocht zijn, is Seinpost Adviesbureau BV gevraagd om de economische effecten van de komst van een discounter te beoordelen. Bij marktruimte is ook een advies over de locatie gewenst. In ruimere zin moet dit rapport de algemene ruimtelijk-economische situatie - kwalitatief en kwantitatief - beschrijven. Op basis van een inventarisatie (Locatus-gegevens en lokale verkenning), een consumentenenquête, gesprekken met ondernemers, trends en ontwikkelingen èn een distributieplanologische berekening zijn conclusies getrokken. Deze geven een beeld over de te verwachten economische effecten door de komst van een discounter in het centrum. Conclusie (dagelijkse sector): discounter is haalbaar, ambitie is noodzaak en randvoorwaarden cruciaal Uitgaande van een reële ambitie voor het centrum van Schinveld is de komst van een discounter van circa m 2 wvo (waarvan 150 m 2 branchevreemd non-food aanbod) haalbaar. Die ambitie bestaat uit het creëren van een aantrekkelijk dagelijks cluster met daarbij ook een full servicesupermarkt van moderne omvang en aanvullend één of enkele semi-dagelijkse winkels. Dit cluster dient aan een aantal voorwaarden te voldoen: de dagelijkse winkels moeten op korte afstand (maximaal 50 tot 100 meter) van elkaar zijn gelegen en het parkeren en de bereikbaarheid moeten sterk verbeteren. Consumenten uit Schinveld en omgeving (met name Jabeek en Bingelrade) hoeven bij nieuwvestiging van een discounter niet langer af te reizen naar buiten de gemeente. Hiermee verbetert de dagelijkse winkelstructuur in het verzorgingsgebied behoorlijk. Dit is de belangrijkste kwalitatieve reden om mee te werken aan deze nieuwvestiging. De combinatie met de bestaande PLUS (die mogelijk nog iets uitgebreid kan worden) vormt een garantie voor een blijvende verzorging van de inwoners van dit gebied (t.a.v. het boodschappen doen). Hierdoor kan de koopkrachtbinding aan Schinveld sterk verbeteren, waardoor ook de bestaande dagelijkse winkels kunnen profiteren. Wanneer er geen discounter in Schinveld komt, zal de binding laag blijven en zal het al jaren gaande proces van afkalving van het aanbod niet stoppen (maar eerder versnellen). Om dit proces te remmen en waar mogelijk te keren is de geschetste ambitie noodzakelijk. Conclusie (semi- en niet-dagelijkse aanbod): beperkte marktruimte, maar combinaties bieden kansen Voor niet-dagelijkse winkels is slechts beperkt marktruimte in Schinveld. Winkels kunnen functioneren doordat de eigenaars met een lage vloerproductiviteit uit de voeten kunnen (bijvoorbeeld vanwege lage huisvestingslasten). Combinaties van verschillende branches bieden (nieuwe) mogelijkheden: dit is nu al zichtbaar in Schinveld. Ook combinaties met horeca, gericht op recreanten en toeristen, bieden kansen. Ondernemers moeten onderscheidend zijn en beschikken over vakmanschap en initiatief. De komst van een discounter en daarmee een aantrekkelijk dagelijks cluster biedt ruimte voor enkele semi- of niet-dagelijkse winkels die qua aard goed passen bij zo n cluster. Te denken valt aan winkels in bloemen, drogisterijartikelen, tijdschriften/wenskaarten, huishoudelijke artikelen, (algemeen) textiel en dergelijke. Voorwaarde is dat deze winkels gevestigd zijn in de nabijheid van het dagelijkse aanbod.

6 Conclusie (horeca en overige voorzieningen): speel in op (dag)toerisme, diensten behouden Schinveld beschikt in kwantitatieve zin over een goed horeca-aanbod. Dit aanbod is echter verspreid en zou meer dan nu gericht moeten zijn op recreanten en toeristen. De ontkluizing van de Roode Beek biedt kansen voor de opening van terrassen en meer evenementen. Enige concentratie van de horeca rond de beek zou kunnen leiden tot meer toeristische bestedingen in de horeca. Zoals aangegeven bieden combinaties met winkels hierbij nieuwe kansen. Wat betreft de voorzieningen en diensten kunnen deze doorfunctioneren op basis van voldoende onderscheidend ondernemerschap. Wij adviseren verder servicepunten (zoals pinautomaten) in supermarkten of andere winkels in te richten. Visie: compact centrum met voldoende parkeren en een verbeterde bereikbaarheid Gezien de beperkte marktruimte en de noodzaak voor winkels van elkaars nabijheid te profiteren, luidt ons advies een (nog) compact(er) centrum te realiseren. Een aantal huidige winkellocaties zal in de toekomst een andere functie moeten krijgen. Deze liggen buiten het gewenste toekomstige kernwinkelgebied. Wij adviseren de discounter te vestigen op de locatie hoek Beekstraat en President Rooseveltstraat (de huidige Rabobank). Dit is ook al de beoogde locatie in het Masterplan 1. Hiermee ontstaat het gewenste aantrekkelijke dagelijkse cluster. De niet-dagelijkse winkels passen het best in de Beekstraat (zuidelijke kant), de horeca rond de Roode Beek/Bleekplaats en het Wilhelminaplein en dienstverlening in het midden van de Beekstraat en aan A Ge Water. Dichtbij het te realiseren dagelijkse cluster dienen voldoende parkeermogelijkheden te zijn. Dit betekent een uitbreiding van het huidige aanbod met minimaal zo n plaatsen. Het handhaven en mogelijk uitbreiden van de blauwe zone is aan te raden. De verkeersstructuur c.q. de bewegwijzering zal moeten verbeteren om bezoekers sneller hun weg naar het centrum en de parkeervoorzieningen te laten vinden. Dit is noodzakelijk om voldoende toevloeiing te behalen. De gewenste visie kan slechts worden gerealiseerd als ondernemers, eigenaren en gemeente de visie onderschrijven en samen komen tot een uitwerking. De tijd dringt. Mogelijk kan een vorm van centrummanagement bijdragen aan een effectieve uitwerking en uitvoering van te maken afspraken. 1 Masterplan Schinveld, Vissers & Roelands, maart 2011

7 Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderzoeksopdracht Aanpak onderzoek 1 2 Schinveld, verzorgingsgebied en winkelaanbod Verzorgingsgebied Aanbodstructuur Gemeentelijk beleid Provinciaal beleid Beleid Parkstad Limburg 9 3 Draagvlakanalyse Inleiding Algemene ontwikkelingen Methodiek draagvlakanalyse Uitgangspunt: ambitie Berekening dagelijks Berekening niet-dagelijks Berekening diensten Berekening horeca 17 4 Ruimtelijk-economische visie en parkeerindicatie Een toekomstgericht centrum voor Schinveld Parkeerindicatie Ruimtelijk-economische visie 22

8 Bijlagen Bijlage 1 Uitgangspunten berekeningen 25 Bijlage 2 Algemene trends en ontwikkelingen in de detailhandel 31 Bijlage 3 Overzicht bestaande supermarkten omgeving Schinveld* 35 Bijlage 4 Impressie ondernemersgesprekken 37 Bijlage 5 Lijst met gesprekspartners 39 Bijlage 6 Consumentenenquête 41

9 1 Inleiding 1.1 Onderzoeksopdracht De gemeente Onderbanken en woningcorporatie Weller stellen een Masterplan voor de kern Schinveld op 2. Dit Masterplan moet de ontwikkelingsrichting beschrijven voor de komende jaar wat betreft wonen, werken en voorzieningen. Eén van de ambities -wat de voorzieningen betreft- is om een discountsupermarkt in Schinveld te vestigen (deze ontbreekt momenteel). In 1999 geleden is voor het laatst onderzoek gedaan naar de ruimtelijkeconomische structuur en daarmee de positie en (economische) mogelijkheden van het kernwinkelgebied in Schinveld. 3 Het Masterplan en de ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar vragen om een hernieuwd onderzoek naar de marktmogelijkheden. Eén van de hoofdvragen is of de vestiging van een discounter distributieplanologisch gezien haalbaar is. Bij een positief antwoord op deze vraag is een advies over de beste locatie gewenst. In ruimere zin moet dit onderzoek de algemene ruimtelijk-economische situatie in beeld brengen, zowel kwalitatief als kwantitatief. Hieruit moet eveneens een voorstel volgen voor de verkeers- en parkeersituatie. 1.2 Aanpak onderzoek In dit onderzoek zijn wij als volgt te werk gegaan: 1. Kwantitatieve analyse: Wij hebben gegevens van Locatus voor wat betreft de aanwezige metrages winkels (specifiek de supermarkten) in kaart gebracht. We hebben ter plaatse de gegevens gecontroleerd. Daarnaast bestudeerden we het oude DPO uit 1999 (zie 1.1), het rapport Grenzeloos Winkelen en de Retailstructuurvisie Parkstad Limburg , en we verzamelden CBS- en Primosgegevens over de bevolkingsaantallen en -groei en gemiddelde inkomens. Tot slot brachten we de recreatieve voorzieningen (verblijfsaccommodaties en toeristisch/recreatief aanbod) in de omgeving in kaart. 2. Kwalitatieve analyse: we hebben (op grond van eigen onderzoek ter plaatse) een kwalitatieve analyse van het bestaande aanbod gemaakt. Wij beoordelen hierbij op kwaliteiten als uitstraling/herkenbaarheid, bereikbaarheid en parkeren en branchering/trekkerbeeld. Dit beeld is relevant voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het centrum (concurrerend aanbod). 3. Koopstromenonderzoek: in de gemeente Onderbanken is een telefonische huishoudenenquête uitgevoerd door I&O Research. In dit consumentenonderzoek is onderscheid gemaakt tussen de hoofdbranches (zoals dagelijkse artikelen, huishoudelijke artikelen, media, kleding & schoenen, bruin- & witgoed, doe-het-zelf en woninginrichting). Specifiek wordt gevraagd naar het doen van 2 Masterplan Schinveld, Vissers & Roelands, maart Ruimtelijk-economisch structuuronderzoek gemeente Onderbanken, Quist Holding, mei Provincie Limburg e.a., mei

10 inkopen bij supermarkten. In de vraagstelling zijn ook de overige aankoopkanalen (waaronder Gangelt) meegenomen. Gevraagd is naar redenen waarom men in Schinveld en de belangrijkste concurrerende plaats(en) boodschappen doet en winkelt. Ook is gevraagd naar verbeterpunten in Schinveld. 4. Gesprekken met ondernemers. In deze (zes) gesprekken zijn wij met ondernemers ingegaan op de sterkten en zwakten van het kernwinkelgebied van Schinveld, op de herkomst van het klantenbestand (ook uit recreatie en toerisme), de mogelijke kansen voor het gebied en de ambities van ondernemers. Wij hebben ons tevens een beeld gevormd van het individuele en gezamenlijke ambitieniveau van de ondernemers. De ondernemers zijn in overleg met de Ondernemersorganisatie Onderbanken (O.O.O.) geselecteerd. Dit is zodanig gebeurd dat geluiden uit zoveel mogelijk relevante branches konden worden opgevangen. 5. Gesprek met gemeente. We voerden een gesprek met de gemeente (bestuurlijk en ambtelijk vertegenwoordigd) om gegevens te checken, het beleid door te nemen voor zover dat van belang is voor het kernwinkelgebied en eventuele concrete initiatieven te horen die er leven voor de detailhandel en/of het centrum van Schinveld. 6. Marktschets: Wij berekenden met het Seinpost-draagvlakmodel de toekomstige mogelijkheden voor nieuwe ontwikkelingen in het kernwinkelgebied van Schinveld. Dit betreft niet alleen winkels, maar ook andere centrumvoorzieningen als horeca en consumentgerichte dienstverlening. Wij hebben in ons onderzoek rekening gehouden met de toekomstige bevolkingsprognose en de recreatief-toeristische ontwikkelingen. Hierbij hebben wij ook landelijke trends op het gebied van de detailhandel betrokken. N.B. Alle financiële cijfers die in dit onderzoek worden gebruikt (bestedingen en vloerproductiviteiten) zijn inclusief btw. 7. Effectenstudie: Wij beoordeelden bovendien de effecten van de eventuele komst van een discounter op de centrumstructuur van Schinveld; wordt deze erdoor verstevigd of niet? 8. Ruimtelijk-economische structuur: op basis van de bestaande functionele structuur en de opties t.a.v. de aanvullende branchering, bepaalden wij de toekomstige Ruimtelijk-Economische Structuur Schinveld (RES-Schinveld). Dit is een kaart waarop deelmilieus in het centrumgebied staan aangeduid, inclusief bestaande en toekomstige trekkers en voorgestane veranderingen (zowel wat betreft de winkels als het parkeren en de mogelijkheden t.a.v. het stallen van fietsen). De RES-Schinveld geeft daarmee ook de (nieuwe) omvang van het kernwinkelgebied aan. 9. Parkeerprogramma: wij berekenden op basis van kengetallen van CROW hoeveel parkeerplaatsen noodzakelijk zijn voor de eventuele toevoeging van commerciële voorzieningen en meer specifiek een discounter. De loopafstanden die de consument wil afleggen tot de parkeerplaatsen bij het doen van de boodschappen (de feitelijke afstand en eventuele barrières) zijn bij de berekening betrokken. 2

11 2 Schinveld, verzorgingsgebied en winkelaanbod 2.1 Verzorgingsgebied Voor het onderzoek zijn gezien de vraagstelling de winkels in met name de dagelijkse sector (daarbinnen vooral supermarkten) relevant. De niet-dagelijkse sector, horeca en dienstverlening worden eveneens meegenomen, echter niet zo uitgebreid als de dagelijkse. Specifieke aandacht is er voor een onderdeel van deze sector: de supermarkt. Voor de niet-dagelijkse winkels is het primaire verzorgingsgebied groter. Onder meer Hoensbroek, een deel van Landgraaf en Sittard-Oost vallen hier dan naast de al genoemde kernen ook binnen. Figuur 2.1 Kaart met ligging Schinveld, globale primaire verzorgingscirkels 5 en supermarktaanbod 6 Dagelijks Uit onderzoek is gebleken dat de consument in plattelandsgebieden (met de auto) maximaal 10 minuten wil rijden voor het doen van dagelijkse boodschappen (inclusief drogisterijartikelen). Het verzorgingsgebied van een winkel- of dorpscentrum is dan maximaal circa 7 km. Dit betekent dat de consumenten die primair gericht zijn op dat betreffende winkelgebied in een straal van 7 km rond het winkelgebied wonen. Niet-dagelijks De verzorgingscirkels voor niet-dagelijkse winkels zijn iets ruimer dan die voor een supermarkt. In plattelandsgebieden is de reikwijdte circa 10 km, met uitzondering van zeer specialistische winkels of winkels die om een andere reden (zoals service of marktsegment) een geografisch ruim bereik hebben. Bron: maps Verzorgingsgebied Schinveld Uit het voorgaande trekken we de conclusie dat het (potentiële) verzorgingsgebied voor de (semi-)dagelijkse winkels in Schinveld bestaat uit de kernen Bingelrade, Brunssum, Doenrade, Gangelt (D), Hastenrath (D), Hillensberg (D), Jabeek, Kreuzrath (D), Merkelbeek, Niederbusch (D), Oirsbeek, Stahe (D), Süsterseel (D) en Wehr (D). Daarnaast valt een groot buitengebied (buurtschappen) ook onder het primaire verzorgingsgebied. Hier wonen echter weinig mensen. 5 Blauwe cirkel = dagelijks, groene cirkel = niet-dagelijks 6 De Duitse supermarkten en de formule Spar ontbreken op het kaartje 3

12 Wij hebben de huidige 7 situatie voor wat betreft de inwoners in Onderbanken en Brunssum onderzocht. Van de kernen in de gemeente Onderbanken zijn de inwoneraantallen in tabel 2.1 weergeven. Ook het inwoneraantal van de gemeente Brunssum is weergegeven. Deze getallen vormen -samen met bevolkingsprognoses- de basis voor de draagvlakberekeningen in hoofdstuk 3. Zie ook bijlage 1 (uitgangspunten berekeningen). In de berekeningen gaan we uit van de gemeente Onderbanken als primair gebied. In de regio Parkstad Limburg, waar Schinveld onderdeel van uitmaakt, is de krimp van de bevolking al ingezet. Hier houden wij in de draagvlakanalyse rekening mee. Tabel 2.1 Inwonersaantallen kernen Schinveld, Brunssum Bingelrade Jabeek 725 Merkelbeek-Douvergenhout Schinveld Verspreide huizen 70 Totaal Onderbanken (gem.) Brunssum (gem.) In de omgeving van Schinveld zijn o.a. de volgende recreatieve voorzieningen te vinden: 1. Golfbaan Brunssummerheide; 2. Nonke Buusjke; 3. Zweefvliegveld Schinveld. Er zijn geen grootschalige verblijfsaccommodaties in de omgeving van Schinveld. Vanuit detailhandelsoogpunt kunnen deze belangrijk zijn omdat mensen tijdens hun verblijf gebruik maken van winkels. Bungalow/chaletpark De Brenkberg (enkele bungalows, twee chalets/12 personen en vier motelkamers/acht personen) en Camping de Kem (20 plaatsen) herbergen momenteel vooral buitenlandse gastarbeiders. 2.2 Aanbodstructuur Hoofdvraag van dit onderzoek is of een discountsupermarkt in Schinveld distributieplanologisch haalbaar is. Binnen het (primaire) verzorgingsgebied zijn al winkels aanwezig die een vergelijkbaar aanbod bezitten. De bestaande discounters die binnen de verzorgingscirkels vallen, rekenen wij tot het concurrerend aanbod. Wij betrekken deze in onze analyse en beschrijven de belangrijkste (dichtstbijzijnde). Tevens beschrijven we het overige aanbod dagelijks en niet-dagelijks in Schinveld en omgeving. Centrum Schinveld en kernwinkelgebied De meeste winkels, leisure (horeca) en diensten bevinden zich in de straten die wij tot het (huidige) kernwinkelgebied rekenen: Beekstraat, Bleekplaats (de locatie van de markt, incl. PLUS en apotheek aan A Ge Water), Kloosterlaan (nummers 2-8) en Wilhelminaplein (nummers 3-14). Locatus 8 rekent (delen van) de volgende straten met winkel-/leisure-/horecafuncties tot het (bredere) centrumgebied: A Ge Water, Beekstraat, Broekstraat, Brunssummerstraat, Heidestraat, Kloosterlaan, President Rooseveltstraat, Ter Hallen, Wilhelminaplein. De overige winkels in de andere straten worden als verspreide bewinkeling gezien. Het kernwinkelgebied wordt hierna door ons beschreven. 7 Peildatum 1 januari 2010 (er zijn recentere cijfers, echter 2010 is ook de uitgangsdatum voor de bevolkingsprognoses, zie de uitgangspunten voor de berekeningen in bijlage 1). 8 Bedrijf dat in Nederland alle consumentgerichte commerciële voorzieningen inventariseert, en waar Seinpost daarom de vestigingsgegevens op baseert. 4

13 In het gehele kernwinkelgebied is de blauwe zone geldig. Autoverkeer heeft vrije toegang. De inrichting ziet er goed onderhouden en verzorgd uit. Echter van een echt verblijfsgebied is geen sprake doordat weinig sfeerelementen aanwezig zijn en het voetgangersgebied wordt onderbroken door de rijbaan en parkeerruimte. Aan het Wilhelminaplein is de uitstraling beter dan in de Beekstraat. Als entree is deze zijde van het centrum aantrekkelijk. De entree aan de Bleekplaats zal door de ontkluizing van de Roode Beek (thans lopend project) eveneens uitnodigend(er) worden. De uitstraling van de tussenliggende Beekstraat is door de dominantie van de woonfunctie, leegstaande panden en rolluiken matig. Trekkers in het centrum zijn de PLUS en de versspecialisten (de bakker en de slager). Er is geen warenhuis (zoals een HEMA) aanwezig. De beoogde locatie voor de ALDI ligt op de hoek Beekstraat/President Rooseveltstraat: de huidige Rabobank. Figuur 2.3 Ontwikkellocaties: Roode Beek (A Ge Water) en Rabobank De bewegwijzering in het centrum is op orde. Daarbuiten wordt het centrum overigens niet specifiek aangegeven. Figuur 2.2 Goede versus matige uitstraling in het kernwinkelgebied 9 Impressie vernieuwde Roode Beek links (bron website gemeente Onderbanken) De bestaande supermarkten In Schinveld is momenteel één supermarkt gevestigd: de PLUS aan A Ge Water 3 (962 m 2 wvo 10 ). Het is een mooie supermarkt met een versafdeling, echter gezien de huidige normen voor full servicesupermarkten (1.200 m 2 wvo) wat aan de kleine kant. Deze supermarkt ligt gunstig, dicht bij een verzorgingstehuis, een tweetal versspecialisten en de huidige Rabobank. De parkeersituatie is redelijk; er kan voor de deur in de blauwe zone geparkeerd worden. De bezetting van deze plaatsen is doordeweeks meestal erg hoog (voor exacte cijfers verwijzen 10 Wvo betekent winkelverkoopvloeroppervlak, de voor de consument beschikbare en 9 De rechter foto is weliswaar genomen in de ochtend (op welk moment de horecazaak niet open is), de gesloten rolluiken en goedkoop ogende lichtbakreclame zijn een voorbeeld van een matig straatbeeld in het kernwinkelgebied van Schinveld. zichtbare winkelruimte.; bvo staat voor bedrijfsvloeroppervlak waarmee alle winkelruimte wordt bedoeld, waaronder bijvoorbeeld ook het magazijn. De gemeente neemt het bestemmingsplan gegevens op over het bvo. 5

14 wij naar het onderzoek van DHV dat ook in de loop van 2011in het kader van het Masterplan is verricht). Wanneer A Ge Water heringericht is (met ook hier parkeermogelijkheden), zal de parkeerdruk op de Bleekplaats afnemen. 11 en full service-super ontstaan. Figuur 2.4 Supermarkten in en om Schinveld Supermarktaanbod in de omgeving Schinveld ligt in het grensgebied met Duitsland, dat betekent vooral voor de supermarkten sterke concurrentie op prijs. In Duitsland hebben de discounters namelijk een veel groter marktaandeel (45% 12 ) dan in Nederland (circa 14% 13 ), waarbij geldt dat de grens tussen discounters en full service-supermarkten in Duitsland minder duidelijk is dan in Nederland. In dit onderzoek beschouwen we de Gangeltse ALDI-Süd, Netto Marken-discount en Penny als discounter, en REWE als full service-supermarkt (op basis van prijs en assortiment). In Susterseel zijn een ALDI en een Edeka (full-service) gevestigd. In Brussum-Noord is een combinatie van ALDI (discount) en Albert Heijn (full service) te vinden. Ook is in Brunssum (centrum) een Lidl (discount) gevestigd. In bijlage 3 is een overzicht van het (ten opzichte van Schinveld) het relevante dichtstbijzijnde aanbod 14 opgenomen. De discounters in dit overzicht zijn aangevuld met de twee genoemde full servicesupermarkten, omdat deze combinaties met discounters vormen. Mogelijk zal in Schinveld eveneens een combinatie van een discounter 11 De eventuele ontwikkeling van een discounter daarbij buiten beschouwing latend. Het verkeersonderzoek door DHV, uit te voeren in het najaar van 2011, biedt meer inzicht in de parkeer- en verkeerssituatie na afronding van de ontkluizing van de Roode Beek. 12 Bron: Distrifood/Abentblatt.de Overig aanbod in Schinveld Tabel 2.2 (pagina 7) geeft een overzicht van het overige aanbod in het centrum van Schinveld (dus exclusief de supermarkt). In totaal omvat het centrum (in de definitie van Locatus) van Schinveld m 2 wvo dagelijks aanbod verspreid over zes verkooppunten. In 1999 was dat m 2 wvo, in totaal acht verkooppunten. 15 Het aantal verkooppunten is dus gedaald, terwijl tegelijk schaalvergroting heeft 13 Bron: Hoofd Bedrijfschap Detailhandel (HBD) 14 De supermarkten in Susterseel behoren daar op basis van de uitkomsten van de consumentenenquête niet bij. 15 Ruimtelijk-economisch structuuronderzoek gemeente Onderbanken, Quist Holding, mei 1999, p. 5 6

15 plaatsgevonden. Dat past in de landelijke trends (zie bijlage 2). Het niet-dagelijkse aanbod in het totale centrumgebied omvat 604 m 2 wvo in acht winkels volgens de indeling van Locatus. Wanneer we vergelijken met 1999 en we dezelfde gebiedsindeling 16 aanhouden, gaat het om 391 m 2 wvo/vijf verkooppunten. In 1999 was dat nog 805 m 2 wvo in twaalf winkels. Dit betekent een zeer forse achteruitgang in aantal, variatie en oppervlak. Tabel 2.2 Winkel-, leisure- en dienstenaanbod centrum Schinveld Aantal wvo (m 2 ) Leegstand Dagelijks Niet-dagelijks: Mode & Luxe Niet-dagelijks: Vrije Tijd 1 70 Niet-dagelijks: In/Om Huis Leisure 15 - Diensten 6 - Totaal Tabel 2.3 geeft een vergelijking van het totale aanbod in de hele kern Schinveld (dus inclusief de verspreide bewinkeling) met het gemiddelde in Nederlandse kernen van inwoners. Duidelijk is dat de Schinveldse detailhandel minder oppervlakte heeft dan gemiddeld in Nederland. Weliswaar is het aantal verkooppunten hoger, maar dit wordt vrijwel volledig verklaard door de hogere leegstand (dat in aantal en omvang behoorlijk hoog ligt). Met name de leisure (horeca, cultuur en ontspanning) is in Schinveld in aantal bovengemiddeld vertegenwoordigd. Tabel 2.3 Winkel-, leisure- en dienstenaanbod Schinveld Kernen inw. Aantal wvo (m 2 ) Aantal wvo (m 2 ) Leegstand Dagelijks Niet-dagelijks: Mode & Luxe Niet-dagelijks: Vrije Tijd Niet-dagelijks: In/Om Huis Detailhandel overig Transport & Brandstoffen Horeca en Leisure Diensten ATM (pin) Totaal Overig aanbod in de omgeving Op beperkte afstand van Schinveld zijn kernen met een (veel) groter dagelijks en niet-dagelijks aanbod te vinden. Brunssum beschikt over 16 Kernwinkelgebied & overloopgebied, zoals eveneens weergegeven in het bestemmingsplan woonkernen (gemeente Onderbanken) 7

16 ruim m 2 wvo dagelijks en m 2 wvo niet-dagelijks. 17 Over Gangelt zijn geen precieze cijfers bekend. Echter net buiten het dorp (dezelfde locatie waar ALDI-Süd en Netto gevestigd zijn) is een detailhandelsconcentratie met kledingswinkels, een tabaks/lotto-winkel, een dierenspeciaalzaak, een drogisterij en nog andere zaken. Ook in het centrum van Gangelt is enige detailhandel aanwezig. Op zo n tien kilometer ten noordwesten van Schinveld ligt Sittard, een stad met ruim m 2 wvo niet-dagelijks aanbod. Vooral voor het funshoppen biedt Sittard een ruim aanbod. Sittard heeft echter ook te kampen met een hoog leegstandspercentage (bijna 17% van het totale wvo). Dit heeft een negatieve invloed op de aantrekkingskracht van het kernwinkelgebied op consumenten. Ten zuiden van Schinveld (afstand 12 km) is Heerlen een stad met een groot aanbod: liefst m 2 wvo niet-dagelijks. Vooral de branchegroep in- en om huis is daar met ruim m 2 wvo sterk vertegenwoordigd Gemeentelijk beleid Detailhandelsbeleid gemeente Onderbanken De gemeente Onderbanken heeft geen specifieke detailhandelsnota. Wel heeft de gemeente bepaald waaruit het kernwinkelgebied van Schinveld bestaat: Beekstraat, Bleekplaats en Wilheminaplein. Hierbuiten gevestigde winkels mogen blijven bestaan, echter nieuwvestiging wordt tegengegaan. In het Masterplan Schinveld 19 wordt eveneens gestuurd op concentratie van sociale en economische voorzieningen naar het centrum van Schinveld, dus ook van winkels. In de overige kernen van de gemeente is vrijwel geen detailhandel meer aanwezig. Toeristisch beleid De Toekomstvisie van de gemeente stelt dat de komende jaren belangrijke speerpunten zijn: het versterken van de restauratieve functies, het opwaarderen van het aanbod van kleinschalige verblijfsaccommodaties en het creëren van een aantrekkelijk toeristisch ondernemersklimaat. De gemeente speelt vooral in op extensieve (dag)recreatie: fietsen en wandelen. Daartoe wordt het buitengebied al enige jaren omgevormd tot een natuurgebied en wordt de authenticiteit van de dorpen (m.n. Schinveld) versterkt door de ontkluizing en renaturering 20 van de Roode Beek. De beleidsvisie recreatie en toerisme geeft aan: de gemeente zet in op activiteiten als: routegebonden recreatie, recreatief medegebruik, natuur- en cultuurtoerisme. En verder: inzetten op extensieve en kleinschalige ontwikkelingen betekent tevens dat geen hooggespannen verwachtingen mogen bestaan ten aanzien van de economische spin-off van de ontwikkelingen (nadruk toegevoegd). 21 Op p. 19 wordt aangegeven dat de dagrecreatie kansen biedt voor met name de horeca (pleisterplaatsen). Tot slot wordt op p. 20 gesteld: door middel van samenwerking tussen ondernemers en belangenorganisaties kunnen uiteenlopende arrangementen van de grond komen. Hierin zijn allerlei combinaties mogelijk op het gebied van actieve recreatie, kunst, cultuur, culinair, historie en natuur. Het is aan deze partijen om hierin gezamenlijk op te trekken en tot nieuwe innovatieve en aansprekende producten te komen, waarbij ook grensoverschrijdende arrangementen aan de orde kunnen zijn. Woningbouwplannen In de gemeente Onderbanken zijn geen grote woningbouwplannen (>50 woningen). Dit hangt samen met de voorspelde bevolkingsdaling in de 17 Bron: Locatus Benchmark Verkenner 18 Bron: Locatus Benchmark Verkenner 19 Masterplan Schinveld, Vissers & Roelands, maart 2011 (concept) 20 Toekomstvisie gemeente Onderbanken, 2008, p Beleidsvisie recreatie en toerisme, gemeente Onderbanken, februari

17 regio Parkstad Limburg Provinciaal beleid De detailhandelsmonitor Limburg (2010) leert dat de centrale verantwoordelijkheid voor het detailhandelsbeleid ligt bij de regionale en lokale overheden. De Detailhandelsmonitor Limburg dient dan ook tot inzicht voor Provincie Limburg en de Limburgse gemeenten, als basis voor hun beleidontwikkeling. 23 De provincie heeft geen specifiek detailhandelsbeleid 24, wel is zij (mede-)opdrachtgever van het rapport Grenzeloos Winkelen en de genoemde detailhandelsmonitor. De provincie zorgt dus voor een goede (boven)regionale informatievoorziening als basis voor beleidsvorming door lagere overheden. Deze kunnen daar gebruik van maken en hun eigen beleid daarmee (laten) onderbouwen. 2.5 Beleid Parkstad Limburg In 2011 is de Retailstructuurvisie Parkstad Limburg vastgesteld. In deze visie wordt Schinveld getypeerd als een dorpscentrum. Sterke punten is het redelijk complete dagelijkse aanbod. Als zwak punt wordt aangegeven: het ontbreken van een complementaire supermarkt en de spreiding en samenhang van de detailhandel. 22 Bron: o.a. Primosprognose (ABF Research 2009), bevestigd in een gesprek met de gemeente (zie bijlage 5) 23 Provincie Limburg/Etil, Bevestigd in een telefoongesprek met de afdeling Economische Zaken. 25 Provincie Limburg e.a., Parkstad Limburg, 8 september

18

19 3 Draagvlakanalyse 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de berekeningen over de detailhandelsmogelijkheden in Schinveld uiteengezet; voor de sector dagelijkse artikelen (meer specifiek voor de supermarkten) en voor de het niet-dagelijks assortiment. Voordat overgegaan wordt tot de analyse en berekeningen, duiden we eerst de ontwikkelingen in de diverse sectoren. Dit is van belang bij het beoordelen van de marktruimte voor deze winkels. Een DPO bevat berekeningen op basis waarvan ondernemers, eigenaren en een gemeente hun initiatieven nemen. De uitkomsten zijn van (groot) belang, maar niet altijd doorslaggevend. Dit komt omdat partijen ook een meer kwalitatieve benaderingswijze kunnen kiezen. Hierbij wordt het uiteindelijke resultaat van de beoogde ontwikkeling betrokken en afgewogen tegen de cijfermatige uitkomst. Het gaat dan dus om de Economische Effecten als geheel. Een ontwikkeling kan er bijvoorbeeld toe bijdragen dat er in een gebied een schaalsprong wordt gemaakt. Ook kan het er toe leiden dan er een winkelconcentratie ontstaat die meer kracht heeft waardoor de verzorgingspositie voor de inwoners (voor een beduidend langere duur) wordt gegarandeerd. Het woon- en leefklimaat wordt op deze wijze immers ook verbeterd. Gemeenten kunnen daarom ondanks een negatieve uitkomst van een DPO (teveel meters...) toch een groei willen. Aan het belang om de structuur te versterken wordt dan meer gewicht toegekend dan aan het meer individuele belang van een bepaalde ondernemer of eigenaar. Dit kan normaal gesproken natuurlijk slechts binnen een bepaalde bandbreedte. Vooral bij het dagelijks assortiment speelt de factor nabijheid van het aanbod immers een belangrijk aankoopmotief. Een hogere binding (en toevloeiing) is een gemeentelijke ambitie maar moet door ondernemers (kunnen) worden waargemaakt. Ondernemerschap, vakmanschap, durf&initiatief en wil tot samenwerking zijn factoren die dit beïnvloeden. 3.2 Algemene ontwikkelingen De Nederlandse voorzieningenstructuur is relatief fijnmazig. Er zijn verschillende niveaus in te onderscheiden. Winkelcentra van grote steden hebben een regionale functie waarbij het begrip winkelen van belang is. Het aanbod in de niet-dagelijkse sector is uitgebreid en specialistisch en trekt zodoende consumenten uit een wijde omgeving. Steden als Sittard zijn van regionale betekenis. Dorpen van tot ongeveer inwoners hebben een subregionale functie (een voorbeeld in de regio is Hoensbroek). Consumenten uit kleinere kernen kopen er de dagelijkse en (niet-specialistische) niet-dagelijkse goederen: huishoudelijke artikelen, algemene textiel, algemeen assortiment kleding, et cetera. Kleine kernen tot inwoners (zoals Schinveld) hebben voornamelijk een (boven)lokale functie. Hier kunnen de inwoners met name de dagelijkse artikelen kopen, soms aangevuld met enkele winkels voor kleding, woninginrichting, et cetera. De algemene trends t.a.v. de detailhandel die van belang zijn bij het in beeld brengen van het gedrag van de consument staan in bijlage 2. Afstand is bij het doen van boodschappen en inkopen een belangrijke factor. In principe is de consument georiënteerd op het dichtstbijzijnde winkelgebied. Door de toenemende mobiliteit wordt het voor de consument echter eenvoudiger om ook verder te kijken. Andere factoren gaan dan een rol spelen: het aanbod (mogelijkheid combinatiebezoeken en (prijs)vergelijkend winkelen); 11

20 bereikbaarheid en parkeren; inrichting van de openbare ruimte; uitstraling en sfeer. Om deze redenen is een kwalitatieve beoordeling gemaakt wat betreft de concurrerende supermarkten (zie bijlage 3). De conclusie hieruit is dat Schinveld thans een aantal kwaliteiten mist en dat aan bepaalde randvoorwaarden onvoldoende wordt voldaan. Dit wordt in hoofdstuk 4 uitgewerkt. 3.3 Methodiek draagvlakanalyse Met behulp van de draagvlakanalyse wordt een beeld verkregen van de commerciële (on)mogelijkheden voor het centrum. De marktruimte voor de verschillende branches wordt berekend door de bestedingen te relateren aan de omzet-/vloerproductiviteit die winkels moeten behalen om rendabel te kunnen functioneren. De totale bestedingen zijn bepaald op basis van: het aantal inwoners van de kern Schinveld in de nieuwe situatie (horizon tot ca. 2020); de op inkomen gecorrigeerde gemiddelde bestedingen; het aankoopgedrag van de betreffende inwoners: dat wil zeggen de koopkrachtbinding (bestedingen door inwoners van Schinveld bij winkels in de eigen kern); de koopkrachttoevloeiing (bestedingen van buiten Schinveld, inclusief recreatieve en toeristische bestedingen). De draagvlakberekeningen hebben een theoretische invalshoek. Echter, een situatie die in theorie niet haalbaar is, kan in de praktijk prima functioneren. Ondernemers kunnen lagere huisvestingslasten hebben, er andere bedrijfsmatige activiteiten op na houden (zoals levering aan het derde kanaal, die zoals eerder gesteld vrij omvangrijk kunnen zijn), of meer klanten hebben dan gemiddeld. Ook kan de winkelformule van landelijke standaarden afwijken of er kan en specifiek assortiment worden gevoerd. De kwantitatieve uitkomsten moeten dus op een juiste wijze geïnterpreteerd worden, rekening houdend met de lokale situatie en ontwikkelingen. Om die situatie goed te begrijpen zijn relevante gegevens van de bewoners en ondernemers noodzakelijk. Daarom is een huishoudenenquête uitgevoerd en zijn gesprekken gevoerd met een aantal ondernemers. De uitkomsten hiervan staan in de bijlagen 4 en 6 uiteengezet. Het betreft hierbij niet alleen kwantitatieve gegevens, maar juist ook kwalitatieve. Aan de consument uit Onderbanken zijn vragen gesteld over waar men boodschappen doet en winkelt, en waarom. Ook is een beoordeling gevraagd over een reeks aan kwaliteiten die het Schinveldse centrum nu wel of niet heeft. Met de ondernemers is gesproken over de herkomst van hun klantenbestand, over kwaliteiten van het centrum en de onderlinge samenwerking. De conclusie is dat er aanknopingspunten zijn, doch dat een verbeterslag echt nodig is. De basis moet dan liggen bij het versterken van de binding in de dagelijkse sector, dus met een (gedeeltelijke) vernieuwing van het aanbod. De details staan omschreven in de beide bijlagen. 3.4 Uitgangspunt: ambitie Ontwikkeling in Schinveld: afkalving winkelaanbod De afgelopen jaren is het winkelaanbod in Schinveld sterk teruggelopen en dit proces is nog gaande (voorbeeld zijn het verdwijnen van de winkel All in shop en de Schlecker, zie verder ook 2.2). Zonder een duidelijk tegengewicht in de vorm van extra aanbod zal dit proces niet stoppen maar eerder versnellen: het zogenaamde dominosteneneffect. Ambitie: koerswijziging om centrum op peil te houden Wij adviseren de gemeente en ondernemers daarom om samen de ambitie te hebben het centrum te versterken - kwantitatief en kwalitatief. Alleen dan kan de neerwaartse spiraal wat betreft het winkelaanbod in Schinveld gekeerd worden. 12

21 Uit de benchmark ( 2.3) blijkt dat Schinveld inmiddels ook ten opzichte van vergelijkbare plaatsen relatief weinig winkeloppervlak heeft. Daarnaast is de koopkrachtbinding relatief laag, zo is gebleken uit het consumentenenquête die het kader van dit onderzoek is uitgevoerd (zie bijlage 6). De binding voor dagelijkse artikelen aan Schinveld voor inwoners van Onderbanken bedraagt momenteel ongeveer 32%. Voor een kern van tot inwoners ligt de koopkrachtbinding dagelijks in Nederland gemiddeld op 46% indien de afstand tot een grotere kern kleiner is dan 6 km (in het geval Schinveld is dat Brunssum). Bij kernen tussen en inwoners is dat in diezelfde geografische omstandigheden gemiddeld zelfs 76%. 27 Hoewel deze cijfers beduidend hoger liggen tekenen wij aan dat het om uitkomsten van een enquête gaat die alle kernen van de gemeente Onderbanken bevat waaronder Schinveld. Wanneer we kijken naar de binding van de inwoners van alleen de kern Schinveld op het winkelaanbod in Schinveld (dagelijks) dan bedraagt die ongeveer 47% (uitkomst consumentenenquête). Daarmee zit Schinveld ongeveer op het landelijk gemiddelde voor de klasse inwoners. Maar omdat Schinveld wat betreft inwoners aan de bovenkant van die klasse zit, is een hoger haalbaar percentage van circa 70% aannemelijk indien het aanbod voor de inwoners aantrekkelijk is en er een toevloeiingsmogelijkheid is. Bij Schinveld is dat vooral het overige deel van de gemeente Onderbanken, maar ook direct aangrenzende gebieden (bijvoorbeeld over de grens). Het gemiddelde van de koopkrachtbinding in de klasse inwoners is immers 76%. De belangrijkste voorwaarden zijn een compact modern dagelijks aanbod, een uitstekende bereikbaarheid en voldoende parkeercapaciteit (verder uitgewerkt in 4.1). Modern dagelijks wil zeggen: een ruime goed geoutilleerde full 27 Bron: Seinpost (2010), dit onderzoek betreft een uitgebreide actualisatie van het koopstromenonderzoek van E.J. Bolt, Winkelvoorzieningen op waarde geschat, 2003 service- supermarkt van minstens m 2 wvo en een discounter met een omvang van m 2 wvo (waarvan 150 m 2 branchevreemd aanbod). Niet alle kernen in de omvang van Schinveld beschikken over een discounter. Daarom is de bandbreedte in de koopkrachtbinding en -toevloeiing groot. De ambitie moet daarmee zijn in 2020 en daarna een fors hogere binding te behalen door het realiseren van een aantrekkelijk dagelijks cluster inclusief discounter. Een binding van ongeveer 75% (circa 60% uitgaande van Onderbanken op Schinveld) bij toevoeging van een discounter is dan haalbaar. Aanvullend kan een beperkt aantal niet-dagelijkse winkels functioneren. Met name één of enkele semidagelijkse winkels vormen een goede aanvulling. Specifieke uitgangspunten voor de lokale situatie Bij het berekenen van het draagvlak in Schinveld in de volgende paragrafen hanteren we specifieke uitgangspunten, waarvan een overzicht in bijlage 1 is opgenomen. Op grond van deze lokale uitgangspunten berekenen we de bestedingen in Schinveld voor de dagelijkse artikelen. Daarmee samenhangend wordt ook de mogelijke hoeveelheid supermarktruimte en de ruimte voor overige dagelijkse winkels beredeneerd. en mede op grond van de gestelde ambitie Bij deze berekening gaan we er op grond van de gestelde ambitie vanuit dat er een versterking komt wat betreft de supermarktstructuur door de komst van een discounter. Een discounter zal de afvloeiing verminderen op dat segment van de markt en zal samen met de full-service supermarkt een extra aantrekkelijk aanbod betekenen. Hierbij moet worden bedacht dat de reikwijdte van een discounter groter is dan die van een full service-supermarkt. Zonder een discounter zullen de beoogde bindingcijfers niet worden gehaald. Omdat er dan weinig andere initiatieven te verwachten zijn, zal het eerder aangehaalde proces van het omvallen van de dominostenen doorgaan, waardoor het dagelijks aanbod straks slechts bestaat uit de PLUS en nog een enkele andere winkel. 13

22 3.5 Berekening dagelijks In de volgende paragrafen berekenen we de marktruimte in de dagelijkse en niet-dagelijkse sectoren en geven we een indicatie voor de mogelijkheden voor diensten en horeca. We beginnen met de voor het centrum van Schinveld belangrijkste sector: de dagelijkse. De berekening is overigens enigszins conservatief omdat we niet uitgaan van een (eventuele) reële stijging van bestedingen door consumenten bij supermarkten. De afgelopen tien jaar was van dat laatste juist wel sprake. Tabel 3.1 geeft de maximaal haalbare marktruimte voor supermarkten in 2020 weer, dus uitgaande van een hoog percentage als het gaat om de binding en een procentueel vrijwel gelijkblijvende toevloeiing als ondernemers zelf nu ongeveer aangeven. Door een hogere binding betekent dit percentage toevloeiing in absolute zin wel een (geringe) stijging van de omzet. Er blijkt een berekend overschot van ruim 650 m 2 wvo aan marktruimte te zijn voor supermarkten. Het betreft een maximale marktruimte: het minimum is 457 m 2 wvo. Een eventuele nieuw te vestigen discounter van circa m 2 wvo (waarvan ruim 600 m 2 wvo dagelijks en zoals gebruikelijk ongeveer 150 m 2 wvo branchevreemd non-food aanbod) in Schinveld is dan haalbaar. Ten opzichte van de concurrentie betekent dit dat PLUS kan blijven functioneren op de huidige wijze en dat de consument uit Onderbanken niet meer de eigen gemeente hoeft te verlaten voor wat betreft het discountaanbod: zie ook bijlage 1 voor een nadere onderbouwing. In de minimale variant is een discounter zoals deze zich anno 2011 manifesteren niet haalbaar, ook niet met een wat lagere vloerproductiviteit zoals deze landelijk wordt aangehouden. Tabel 3.1 Berekening maximale marktruimte supermarkten gemeente Onderbanken Aantal inwoners (2020) Bestedingen per hoofd dag. art. ( incl. btw) Aandeel supermarkt 90% 28 Binding primaire verzorgingsgebied 55-60% Toevloeiing 10-15% Lokaal gebonden bestedingen bij supermarkten (x 1 mln.) 9,6 Bestedingen door toevloeiing bij supermarkten (x 1 mln.) 1,7 Bestedingen totaal (x 1 mln.) 11,3 Huidige m 2 wvo supermarkt 962 Mogelijk (berekend) m 2 wvo (2020) Saldo m 2 wvo 677 Rekenend met dezelfde uitgangspunten kijken we wat de marktruimte voor versspecialisten en overige dagelijkse winkels is wanneer er zich een discounter vestigt in Schinveld. Zij zullen marktaandeel verliezen (de kooporiëntatie verschuift verder in de richting van de supermarkten), maar mogelijk toch meer klanten trekken doordat de binding van de consument uit Onderbanken op Schinveld verbetert. Tabel 3.2 (volgende pagina) geeft een cijfermatig inzicht. 28 Dit relatief hoge getal wordt veroorzaakt door de relatieve sterkte van supermarkten en het afwezig zijn van speciaalzaken (bijvoorbeeld groentezaak, viswinkel en gemakswinkel) 14

23 Tabel 3.2 Maximale marktruimte dagelijkse winkels, kern Schinveld Supermarkt 2 Bakker 1 Totaal 3 Huidige m 2 wvo speciaalzaken 238 Mogelijk (berekend) m 2 wvo (2020) speciaalzaken 341 Saldo m 2 wvo speciaalzaken 103 Het blijkt dat er slechts voor een zeer beperkt aantal dagelijkse winkels marktruimte is in Vergelijkend met het huidige aanbod is op basis van de gehanteerde rekenmethodiek geen ruimte voor een drogist, slagerij of tabak- en gemakszaak. Ook voor een groentewinkel of kaaswinkel is geen marktruimte. Deze berekening is indicatief: sommige winkels kunnen door middel van een bijzonder aanbod, een fors derde kanaal (leveringen aan horeca etc.) of hoge klantentrouw toch functioneren. Wij berekenden ook de huidige marktruimte (dus met de huidige inwoneraantallen, binding en toevloeiing en zonder discounter) en ook bij die berekening is er geen ruimte voor een drogist, slager of tabaks- en gemakszaak. Deze specifieke winkels weten dus dankzij een bijzondere positie toch te overleven. In de toekomst kunnen trends als biologisch winkelen (waarbij dit aanbod niet in de supermarkt te vinden is) specialistisch aanbod mogelijk maken. Vooral de landelijke zichtbare trend richting slow-food is hierbij van belang. Deze winkels zullen dan een breder marktgebied dan Schinveld moeten bedienen. kunnen deze echter niet functioneren. Combinaties van winkels zijn echter wel denkbaar: meer hierover in paragraaf 3.5. Eveneens denkbaar is dat de PLUS een deel van het assortiment en de klanten (inclusief derde kanaal) van de huidige slager, wanneer deze zou stoppen, overneemt. Dat zou betekenen dat er ook enige uitbreiding mogelijk is. Wij adviseren daarom de PLUS planologisch voldoende armslag te geven voor een (bescheiden) groei. Bovendien, wellicht dat een vernieuwd compact aanbod een nog iets hogere binding en toevloeiing betekent dan wij nu verwachten. De PLUS moet hierop kunnen inspelen. 3.6 Berekening niet-dagelijks Uit tabel 3.3 is op te maken dat in Schinveld in vergelijking met andere plaatsen van deze omvang het aanbod beperkt is in de hoofdbranche Mode en Luxe en eveneens wat minder in omvang in de hoofdbranche In/Om Huis. Wij hebben hiervoor berekend dat een discounter op basis van een actieve houding (met ambitie) mogelijk is. Uitgaande van dit scenario (er komt een discounter in het kernwinkelgebied) berekenen we hoeveel ruimte er is voor niet-dagelijks aanbod. De uitgangspunten hiervoor staan in bijlage 1. Kijkend naar het mogelijke oppervlak aan dagelijkse winkels, is er nog wel enige extra marktruimte (103 m 2 wvo in de maximale variant). Dit komt omdat in onze berekening restruimtes zijn voor (bijvoorbeeld) een groentewinkel, een drogist en een slijter. Als volwaardige winkels 15

24 Tabel 3.3 Maximale marktruimte niet-dagelijkse winkels, kern Schinveld Bloemenwinkel 1 Mode en kleding 4 Totaal 5 Huidige m 2 wvo niet-dagelijks Mogelijk (berekend) m 2 wvo (2020) Saldo m 2 wvo 571 Er lijkt uit de berekening te volgen dat er in de branche mode en kleding een draagvlak is voor vier winkels. In totaal is een uitbreidingsruimte van 571 m 2 berekend voor de kern Schinveld. Echter, er zijn weinig winkels die volwaardig en zelfstandig kunnen functioneren. Het draagvlak voor modewinkels is theoretisch en hierbij past een kanttekening, omdat het gaat om een berekening gebaseerd op het Nederlands gemiddelde. Deze concentreren zich in gebieden waar het winkelen voorop staat, en niet in gebieden die vooral een koopfunctie hebben. Ook uit de consumentenenquête blijkt dat de consument uit Onderbanken voor mode en kleding kiest voor andere winkelgebieden. Een bloemenwinkel (hoofdbranche In/Om Huis) is passend, omdat dit type winkel in het verlengde van de dagelijkse sector ligt. Voor de overige branches geldt, dat de winkels in onze berekeningen niet zelfstandig kunnen functioneren. In de praktijk blijkt dit echter wel te kunnen. Daar kunnen verschillende redenen aan ten grondslag liggen zoals lagere huisvestingslasten, aanvullende dienstverlening, een eigen vaste klantenkring etc. Zelfs indien deze bedrijven een kleine uitbreiding wensen dan kan hieraan door de gemeente worden meegewerkt. Overlevingskansen worden groter indien ze zijn gevestigd in het compacte centrum (o.a. door impulsaankopen). Wellicht dat het wel mogelijk is om een winkel in het assortiment algemeen textiel (bijvoorbeeld Zeeman of Ter Stal) te interesseren zich in Schinveld te vestigen. Het assortiment huishoudelijke en luxe artikelen is in Schinveld beperkt tot een cadeauwinkel. Een winkel met huishoudelijk assortiment (bijvoorbeeld Blokker) heeft in zijn algemeenheid voor zijn functioneren bindingen nodig die sterk lijken op die van de dagelijkse sector. Indien wij uitgaan van de huidige berekeningen (pagina 13) voor de dagelijkse sector in Schinveld, dan is dit echter (vooralsnog) nog niet toereikend om voldoende draagvlak te bieden aan zo n type winkel. De Action opereert ook gedeeltelijk op dit terrein en kan zelf zorgen voor trekkracht. De Action is in deze regio vertegenwoordigd in Heerlen (drie locaties). Gezien de randvoorwaarden (uitstekende bereikbaarheid, parkeren, groot pand) die Action stelt is het waarschijnlijk niet realistisch te verwachten dat deze formule zich in het centrum van Schinveld vestigt. 3.7 Berekening diensten Ook voor de consumentgerichte dienstverlening geven we een indicatie voor de mogelijkheden. Daarbij geldt dat uitgegaan is van de huidige niveaus van dienstverlening in Nederland: het aantal zelfstandige bankfilialen daalt al jaren en zal naar verwachting nog verder dalen, zeker in kleine kernen. Hiervoor in de plaats komen servicepunten, al dan niet in combinatie met andere voorzieningen (post- en bankservice in supermarkten). Solitaire pinautomaten worden vervangen door pinautomaten in winkels. Dit soort voorzieningen, hieronder aangegeven met een *, zal dus in de toekomst gecombineerd worden aangeboden in servicepunten, in plaats van solitair zoals nu nog de Rabobank functioneert. Wij adviseren dit mogelijk te maken omdat dit van belang is voor de leefbaarheid in Schinveld. De kapsalons kunnen blijven functioneren op hun huidige locatie en vormen een goede combinatie met de dagelijkse winkels. 16

25 Tabel 3.4 Maximale marktruimte diensten, kern Schinveld Kapsalon 3 Tankstationwinkel 1 Bankfiliaal* 1 Pinautomaat* 2 Makelaar 1 Uitzendbureau 1 Totaal 9 Tabel 3.5 Marktruimte horeca, kern Schinveld Café/bar/dancing/terras 5 Snackbar 2 Shoarma/döner kebab 1 Lunchroom 1 Bistro 1 Restaurant 3 Café-restaurant 2 Totaal Berekening horeca De in het beleid van de gemeente opgenomen versterking van de (mogelijkheden voor) dagrecreatie bieden kansen voor de versterking van de horeca: vooral ook kwalitatief. Tabel 3.5 geeft een indicatie voor de kwantitatieve mogelijkheden. Er zijn blijvende ontwikkelingsmogelijkheden voor de horeca in Schinveld. Ook nu al zijn er 14 horecavestigingen in Schinveld. In vergelijking met de bestaande situatie is enige versterking haalbaar. De mate waarin dit succesvol kan gebeuren hangt af van de persoonlijke ondernemerskwaliteiten opdat ondernemers een voor recreanten en toeristen aantrekkelijk aanbod bieden. Concentratie in het centrum helpt zeker, omdat dan gebruik kan worden gemaakt van de gezamenlijke uitstraling. In hoofdstuk 4 doen we hierover een aantal aanbevelingen. 17