Deelbestrijdingsplan waterkwaliteit

Transcriptie

1 Deelbestrijdingsplan waterkwaliteit Doc. nummer : 12IT Case nummer : 12.ZK09438 Datum oktober 2013, versie Status definitief Versie vastgesteld door Algemeen Bestuur in mei 2011 Opgesteld door afd. Kennis en Advies: I. de Keizer / M. Stamhuis Eindredactie C. Verheijen Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 1

2 Inhoudsopgave 1. Uitgangspunten INLEIDING DOEL TAKEN RAYONINDELING Rayon Noord Rayon Oost Rayon Zuid Rayon West BETROKKEN NETWERKPARTNERS Afspraken met netwerkpartners Laboratorium Aquon Waterakkoord Midden-Limburgse en Noord-Brabantse Kanalen MAATGEVENDE SITUATIES Indicatoren waterkwaliteit Uitwerking van de aanpak per fase ALARMERING FASE COÖRDINATIEFASE COÖRDINATIEFASE COÖRDINATIEFASE COÖRDINATIEFASE NAZORG EN EVALUATIE Nazorg Evaluatie Bijzondere risico s, gevolgen en te nemen maatregelen WATERFUNCTIE VAN EEN OPPERVLAKTEWATERLICHAAM Waterlichamen en getalswaarden RELATIE MET DEELBESTRIJDINGSPLAN ZUIVERINGSTECHNISCHE WERKEN RELATIE MET DEELBESTRIJDINGSPLAN WATERSCHAARSTE NUCLEAIRE ONGEVALLEN Meetwaarden en normen Over straling ZWEMWATER Kaart zwemwateren beheergebied waterschap Brabantse Delta BLAUWALGENOVERLAST Inleiding Instructie omgaan met blauwalgenoverlast lokale wateren Waarnemingen blauwalgenoverlast Kaart visuele waarnemingspunten blauwalgen Kaart monsterpunten blauwalgen Laboratorium Aquon Draaiboek voorkomen blauwalgenoverlast Mark-Vlietboezem (versie 9, april 2013) Sluitings- en openingsprotocol inlaten vanuit Schelde-Rijnkanaal Blauwalgenprotocol BOTULISME/KADAVERS Inleiding Instructie omgaan met botulisme/kadavers SPECIFIEKE LOKALE RISICO S, GEVOLGEN EN MAATREGELEN Lozing als gevolg van uitval of ontregeling zuiveringstechnisch werk Overige lokale risico s, gevolgen en maatregelen Heroverweging basisinspanning Kaart dimensies doorspoelen Plaatvliet Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 2

3 4. BIJLAGEN MAATGEVENDE SCENARIO S WATERKWALITEIT Lozingen op het watersysteem Lozing vanuit een rwzi (riooloverstort) Lozing door een bedrijf Lozing van een mestzak Lozing van bluswater Lozing van olie, diesel of benzine Lozing van een onbekende stof Lozing op de Maas, Amer of in Belgie Lozing XTC afval Leidingbreuk of beperkte capaciteit AWP Vissterfte Mogelijke oorzaken vissterfte Waterschaarste Zwemwatercalamiteit BIJLAGEN Bijlage: enkele normen Bijlage: overzichtskaarten laagste overstorten Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2

4 1. Uitgangspunten 1.1. Inleiding Dit Deelbestrijdingsplan Waterkwaliteit is onderdeel van het Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta. Naast dit bestrijdingsplan zijn er nog andere Deelbestrijdingsplannen: Zuiveringstechnische werken, waterschaarste, wateroverlast binnendijks, dijkbewaking en scheepvaart. Dit Deelbestrijdingsplan Waterkwaliteit is een handleiding voor de waterbeheerder hoe te handelen bij gebeurtenissen die zijn onderverdeeld naar de mate van ernst: incidenten, calamiteiten en rampen. In dit Deelbestrijdingsplan zijn algemene informatie, voorbereidingsaspecten, fasering, informatievoorziening en dergelijke met betrekking tot waterkwaliteit opgenomen. Geen enkele calamiteit is gelijk, zodat bij de bestrijding ruimte moet zijn voor een flexibele aanpak. Het Deelbestrijdingsplan is daarom nadrukkelijk geen draaiboek dat de medewerkers van het begin tot het einde van de calamiteit bij de hand neemt. Het geeft vooral richtlijnen voor handelen. Dit Deelbestrijdingsplan draagt bij aan een beter inzicht in de opschaling, coördinatie, bestrijding, methode en organisatie van personeel en middelen bij een calamiteit of ramp als gevolg van gebeurtenissen met betrekking op de waterkwaliteit. Essentieel verschil met de processen uit het Regionaal Basisplan Rampenbestrijding en het Gemeentelijke Rampenplan is de wijze van alarmeren: het waterschap is hierin leidend en het proces van waarnemen en meten behoort tot het domein van het waterschap. De opbouw van het Deelbestrijdingsplan is als volgt: * Uitgangspunten; * Uitwerking per fase; * Bijzondere risico s, gevolgen en te nemen maatregelen. Het adequaat op gang komen van de bestrijdingsmaatregelen en de wens tot optimaal samenwerken door de betrokken waterbeheerders, gemeenten, brandweer, politie en provincie doet de kans op succes snel toenemen. Dit geeft tevens het belang aan van een parate organisatie en beschikbaarheid van personeel, materieel en materiaal. De wettelijke plicht tot het opstellen van een calamiteitenplan en het houden van oefeningen is vastgelegd in artikel 5.29 van de Waterwet. In het Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta zijn behalve de Deelbestrijdingsplannen ook enkele Supplementen opgenomen zoals een overzichtskaart van het beheergebied, contactgegevens en sjablonen Doel Het doel van dit Deelbestrijdingsplan is om aan te geven op welke wijze de bestrijding van waterkwaliteit- calamiteiten en de daarmee samenhangende problemen, bestuurlijk en operationeel moeten worden gecoördineerd. Een Deelbestrijdingsplan biedt uitvoerende en coördinerende medewerkers van het waterschap ondersteuning bij de bestrijding van een calamiteit. Het geeft zowel het Waterschap Beleidsteam, Waterschap Operationeel Team als het Waterschap Actie Team inzicht op hoofdlijnen in de mogelijkheden tot bestrijding van een calamiteit, en in hun eigen aandeel daarin. Het biedt tevens inzicht in de wijze waarop bij de bestrijding van een calamiteit met externe partijen wordt samengewerkt en de wijze waarop afstemming met deze partijen plaats heeft. Voornaamste doelgroep van een Deelbestrijdingsplan zijn de medewerkers van het waterschap die de bestrijding uitvoeren en coördineren. Externe partners van het waterschap in de calamiteitenbestrijding zijn eveneens doelgroep van een Deelbestrijdingsplan. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 3

5 1.3. Taken Het waterschap heeft vier taken op het gebied van het waterbeheer te weten: 1. de zorg voor waterkeringen; 2. de zorg voor de waterkwantiteit van oppervlaktewaterlichamen en voor het grondwater; 3. de zorg voor de waterkwaliteit van oppervlaktewaterlichamen; 4. de uitvoering van het beheer over de provinciale vaarwegen (rivieren). De uitvoering van deze taak is op grond van de Verordening water Noord-Brabant (in medebewind) opgedragen aan het waterschap, maar de eindverantwoordelijkheid berust bij de provincie. Ad 1 Waterkering De zorg voor de waterkering houdt in dat de waterkeringen inclusief de daarin gelegen kunstwerken voldoen aan de gestelde veiligheidsnormen. De risico s die aan het uitvoeren van deze taak verbonden zijn, betreffen het optreden van een hogere waterstand dan waarvoor de dijken berekend zijn of het bezwijken van de waterkering of een daarin gelegen kunstwerk, waardoor in het te beschermen gebied overstromingen ontstaan. Ad 2 Waterkwantiteit De zorg voor de waterkwantiteit betreft het regelen en beheersen van het waterpeil in oppervlaktewaterlichamen, op een zodanige manier dat er geen wateroverlast optreedt op plaatsen waar dat niet gewenst is en dat er voldoende water beschikbaar is ten behoeve van de zoetwatervoorziening. De risico s die aan het uitvoeren van deze taak verbonden zijn, betreffen het optreden van wateroverlast bijvoorbeeld ten gevolge van hevige neerslag of watertekort ten gevolge van langdurige droogte. Tevens zijn waterschappen verantwoordelijk voor het grondwaterbeheer inclusief de vergunningverlening voor alle grondwateronttrekkingen voor zover de provincie hier niet verantwoordelijk voor is. Voor de beregening vanuit het grondwater is een beleidsregel vastgelegd. Risico's verbonden aan deze taak is het waarborgen van voldoende grondwater voor alle gebruiksdoeleinden en het waarborgen van voldoende en schoon grondwater in de diepe ondergrond van de bodem ten behoeve van de drinkwatervoorziening. Ad 3 Waterkwaliteit De zorg voor de kwaliteit van het oppervlaktewaterlichaam behelst het transport en het zuiveren van het afvalwater van gemeentelijke rioleringen en bedrijven, het reguleren van lozingen en het nemen van andere maatregelen in het oppervlaktewaterlichaam. De risico s die aan het uitvoeren van deze taak verbonden zijn, betreffen verontreiniging van een oppervlaktewaterlichaam bijvoorbeeld door lozing van afvalstoffen óf door een natuurlijke oorzaak of door uitval of ontregeling van een zuiveringstechnisch werk. Ad 4 Vaarwegen De uitvoering van het beheer over de provinciale vaarwegen houdt in dat schepen veilig, vlot en betrouwbaar de aangewezen vaarwegen kunnen bevaren binnen de daar geldende scheepvaartklasse. De risico s die aan het uitvoeren van deze taak verbonden zijn, betreffen aanvaringen met grote materiële gevolgen, schade aan sluizen, bruggen, oevers of andere kunstwerken of aanvaringen met grote gevolgen voor mens en milieu Rayonindeling Het beheergebied van het waterschap Brabantse Delta is voor het kwaliteitsbeheer en het kwantiteitsbeheer opgedeeld in vier rayons. De grenzen van de rayons zijn grotendeels bepaald aan de hand van de stroomgebiedgrenzen, gemeentegrenzen en intensiteit van het gebied met betrekking tot het beheer en onderhoud. In het supplement beschikbare kaarten is een overzicht opgenomen van het beheergebied, inclusief de gebiedsindeling Rayon Noord Rayon Noord wordt in het noorden begrensd door het Hollandsch Diep en de Amer; in het oosten door de Amertak, het Wilhelminakanaal en het Markkanaal; in het zuiden door de Mark, de Laakse Vaart, de waterscheiding Etten-Leur Rucphen - Roosendaal, het Mark/Vlietkanaal en de Steenbergse Vliet; in het westen door het Volkerak/Zoommeer. De inliggende gemeenten of gedeelten van gemeenten zijn: Drimmelen, Halderberge, Moerdijk, Roosendaal en Steenbergen Rayon Oost Rayon Oost wordt in het noorden begrensd door de Bergsche Maas; in het oosten door het Zuider- Afwateringskanaal en door de waterscheidingen in de rest van het gebied richting Tilburg, Baarle-Nassau Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 4

6 en Baarle-Hertog; in het westen door de waterscheiding van Baarle-Hertog naar Oosterhout tot aan het Markkanaal. De inliggende gemeenten of gedeelten van gemeenten zijn: Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Dongen, Geertruidenberg, Gilze en Rijen, Goirle, Loon op Zand, Oosterhout, Tilburg en Waalwijk Rayon Zuid Rayon Zuid wordt in het noorden begrensd door de Mark en gedeeltelijk het Markkanaal; in het oosten door de waterscheiding van Baarle-Hertog naar Oosterhout tot aan het Markkanaal; in het westen door waterscheiding van Etten-Leur - Roosendaal Rucphen Schijf met de Laakse Vaart; in het zuiden door de Belgische grens. De inliggende gemeenten of gedeelten van gemeenten zijn: Alphen-Chaam, Baarle- Nassau, Breda, Etten-Leur, Gilze en Rijen, Oosterhout, Rucphen en Zundert Rayon West Rayon West wordt in het noorden begrensd door de Steenbergse Vliet; in het oosten door het Mark- Vlietkanaal; in het zuiden door de Belgische grens; in het westen door de Schelde-Rijnverbinding, de grens met de provincie Zeeland en door de waterscheiding Roosendaal Rucphen Schijf. De inliggende gemeenten of gedeelten van gemeenten zijn: Bergen op Zoom, Roosendaal, Woensdrecht, Steenbergen, Rucphen Betrokken netwerkpartners In alle gevallen is bij de bestrijding van calamiteiten een goede samenwerking met andere overheden en instanties onontbeerlijk. Deze organisaties vormen samen een netwerk. Het verschilt per calamiteit welke netwerkpartners betrokken zijn of moeten worden. De volgende instanties hebben veelal een rol bij het waterkwaliteitsbeheer in West-Brabant: * Provincie Noord-Brabant (bevoegd gezag zwemwateren); * Rijkswaterstaat / Water Management Centrum Nederland (voor kennis en informatie over het watersysteem); * Rijkswaterstaat, Landelijke Coördinatiecommissie Milieu (LCM); * Rijkswaterstaat, Waterkamer (v/h infocentrum binnenwateren: landelijk informatiecentrum voor Nederlandse binnenwateren); * Rijkswaterstaat, regionale dienst Noord-Brabant; * Rijkswaterstaat, regionale dienst Zeeland; * Rijkswaterstaat, regionale dienst Zuid-Holland; * Rijkswaterstaat, waterdistrict Noord-Brabant te Tilburg; * Rijkswaterstaat, Hydro Meteo Centrum Zeeland (HMCZ) (peil Volkerak Zoommeer); * Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant; * GHOR Midden- en West-Brabant (Geneeskundige HulpverleningsOrganisatie in de Regio (o.a. volksgezondheid); * Waterschappen Aa en Maas, De Dommel, Rivierenland, Scheldestromen, Hollandse Delta; * Gemeente(n) in bron- en/of effectgebied (WM-bevoegd gezag, rioleringsbeheer, AOV er, burgemeester); * Regionale Milieudienst (RMD); * CVI Lelystad (kadaveronderzoek) * Drinkwaterbedrijf (verontreiniging drinkwaterwingebied) * Openbaar Ministerie (bij overtredingen); * Veroorzaker vervuiling; * Verzekeringsmaatschappij van waterschap (via afd. FEZ) * Aquon (waterlaboratorium) - zie ook paragraaf * Aannemers/loonbedrijven o.a. met waakvlamovereenkomst (extra beluchting, watertransport etc. ) * ZLTO (Zuid-Nederlandse Land- en Tuinbouw Organisatie); * Natuurbeheerorganisaties; * VBC (Visstand Beheer Commissie); * Hengelsportverenigingen; * Grondeigenaren die beregenen uit het oppervlaktewater ( risico s voor voedselveiligheid en stagnatie van de afzet van hun productie; * Belgische waterbeheerder 1) in het bron en/of effectgebied: Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) (waterlopen van de eerste categorie 2 ) Provincie Antwerpen (waterlopen van de tweede categorie 2 ) Gemeenten (waterlopen derde categorie) 1) Waterbeheer in België betekent niet hetzelfde als waterbeheer in Nederland. Het beheer over het waterkwaliteit meetnet ligt bijvoorbeeld voor alle onbevaarbare waterlopen bij de VMM (ongeacht de categorie). Pas als er "geruimd" moet worden en er bv. staalnames (monsters) genomen worden, gebeurt dat door de bevoegde waterbeheerder. 2) De categoriebepaling heeft te maken met het aantal ha afwateringsgebied. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 5

7 Belgisch waterschap 3) (overlegorgaan) en wateringen in bron- en/of effectgebied: Waterschap Mark en Weerijs Watering De Beneden Mark Watering De Oostelijke Mark Watering van Loenhout Watering Overbroek Watering van Wuustwezel Waterschap Het Schijn 3) De waterschappen in België zijn geen uitvoerende organisaties zoals de Nederlandse waterschappen. Het zijn overlegorganen waarin de waterbeheerders (VMM, provincie, gemeenten, wateringen maar ook de Vlaamse Landmaatschappij) met elkaar om tafel gaan. De dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta is ook lid van het bestuur van waterschap Mark en Weerijs als niet stemgerechtigd lid. Waterschap Brabantse Delta grenst alleen aan waterschap Mark en Weerijs en waterschap Het Schijn (deze laatste maar heel minimaal). Zie ook de overzichtskaarten in het Supplement kaarten. Belgische gemeente(n) in brongebied en/of effectgebied: Antwerpen (behoort bij waterschap Het Schijn) Baarle-Hertog (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Essen (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Hoogstraten (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Kalmthout (behoort bij waterschap Mark en Weerijs en bij waterschap Het Schijn) Kapellen (behoort bij waterschap Het Schijn Merksplan (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Ravels (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Stabroek (behoort bij waterschap Het Schijn) Turnhout (behoort bij waterschap Mark en Weerijs) Een overzicht van alle netwerkpartners met hun contactgegevens is opgenomen in Supplement Afspraken met netwerkpartners Laboratorium Aquon Met laboratorium Aquon heeft het waterschap een dienstverleningsovereenkomst gesloten ( 12IN dd 11 januari 2013). Daarin is het volgende opgenomen over calamiteiten bij het waterschap: In geval van een calamiteit bij een waterschap is het zaak om -zonder al te veel afspraken vooraf- een snelle en adequate reactie te geven. AQUON heeft ten behoeve van calamiteiten een calamiteiten telefoonnummer, dat voor de waterschappen 24/7 bereikbaar is. Voor de operationele opvang van de calamiteiten kan AQUON gebruik maken van een waakvlamovereenkomst, die zij heeft afgesloten met TNO (24/7 bereikbaar met inspanningsverplichting). Bij calamiteiten wordt altijd met de opdrachtgever samen gezocht naar de meest effectieve oplossing. Het hangt ook af van de aard van de gevraagde ondersteuning. Met betrekking tot levertijden gelden de volgende afspraken: De calamiteitentelefoon van AQUON is altijd in het bezit van een van de teammanagers. Deze telefoon is 24/7 bereikbaar. De waterschappen zijn van dit nummer op de hoogte en de werking ervan (in combinatie met de TNO achtervang) heeft zich reeds bewezen. AQUON zal zo vroeg mogelijk worden betrokken bij de werkzaamheden van de calamiteit en daar desgewenst bij kunnen adviseren. Aanwezigheid van AQUON in het calamiteitenteam van het waterschap heeft zijn toegevoegde waarde reeds bewezen en wordt tussen het waterschap en AQUON aan het begin van de calamiteit afgestemd. De opdrachtgever dient duidelijk aan te geven welke vorm van rapportage wordt verlangd. Dit kan variëren van eenvoudige rapportage van uitsluitend de gevraagde analyseresultaten tot een uitgebreide rapportage voorzien van een erkenningstempel. De standaard afspraak is het leveren van uitsluitend de eenvoudige rapportage van de analyseresultaten. Aanlevering monsters gebeurt in overleg en zoveel mogelijk op vaste tijden. Afwijkingen worden goed gecommuniceerd. Monsters zijn voorzien van éénduidige etikettering en opdrachtformulieren. Worden monsters niet volgens afspraak aangeleverd, dan vervallen eerder gemaakte afspraken over levertijden en worden er nieuwe gemaakt. Bij het aanleveren gevaarlijke/verdachte monsters dienen deze voorzien te zijn van gevarenstickers (primaire waarschuwing ligt bij opdrachtgevers). Komen er méér monsters dan afgesproken, dan volgt overleg over levertijden/ prioriteit. Rapportage kan, indien door de opdrachtgever gewenst, via een , waarbij later alsnog via de reguliere weg wordt gerapporteerd. Duidelijk moet worden afgesproken in welke vorm de rapportage gaat plaatsvinden en aan wie. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 6

8 Verrekening van onderzoeken ten behoeve van calamiteiten vindt separaat plaats en maakt geen onderdeel uit van de reguliere productie. In de begroting van AQUON zijn geen middelen opgenomen voor het onderzoek ten behoeve van calamiteiten bij de waterschappen Waterakkoord Midden-Limburgse en Noord-Brabantse Kanalen Waterschap Brabantse Delta verplicht zich, op verzoek van een der andere deelnemers aan dit Waterakkoord, water aan te voeren via de duiker bij Oosterhout en/of de syphon bij Zevenbergen indien het lage peil of de waterkwaliteit op de Mark-Vlietboezem dit vragen en indien dit is toegestaan binnen de grenzen gesteld in het Waterakkoord Midden-Limburgse en Noord-Brabantse Kanalen. Het Rijk verplicht zich tot het beschikbaar stellen van maximaal 10,7 m3/s aan Waterschap Brabantse Delta uit het Wilhelminakanaal voor de handhaving van een voldoende peil op de Mark-Vlietboezem voor de scheepvaart en de aanvoer van water voor de landbouw, met name in het geval dat de wateraanvoer vanuit het Zoommeer onvoldoende is Maatgevende situaties Op grond van indicatoren wordt een aantal situaties gedefinieerd, waarbinnen het waterschap handelt in de geest van dit Deelbestrijdingsplan. De volgende situaties of fasen worden daarbij onderscheiden: dagelijkse routine, verhoogde waakzaamheid, voorzorgsmaatregelen, gebiedsbewaking, (dreigende) ramp en herstel/nazorg. Onderstaand worden de indicatoren en situaties nader toegelicht. Een exacte begrenzing van de indicatoren is niet mogelijk Indicatoren waterkwaliteit Aanleiding tot inwerkingtreding van het Deelbestrijdingsplan Waterkwaliteit vormen gebeurtenissen die leiden tot aantasting of bedreiging van de kwaliteit van het oppervlaktewaterlichaam en/of gevaar of schade opleveren voor de volksgezondheid, de land - en tuinbouw, veehouderij alsmede het ecologisch functioneren van wateren. Tot deze gebeurtenissen kunnen behoren: lozing vanuit scheepvaart, rijweg - en spoorwegtransport; lozing van aardolieproducten; lozing van verontreinigd bluswater; lozing van mest (mestzakken, mestdepots, gier); lozing van radioactief materiaal (zie ook paragraaf 3.2); lozing van XTC-afval; lozing van riooloverstorten of een persstation; het optreden van grootschalige blauwalgenbloei in lokale en/of regionale watersystemen; het optreden van grootschalige vogel - en vissterfte, mogelijk als gevolg van botulisme; storingen aan zuiveringstechnische werken die leiden tot een sterke waterkwaliteitsverslechtering van het ontvangende oppervlaktewaterlichaam in beheer bij het waterschap Brabantse Delta of het Rijk. Deze waterkwaliteitsverslechtering kan worden veroorzaakt door verslechtering van de effluentkwaliteit of door lozingen van ongezuiverd afvalwater; storingen aan installaties van derden (gemeenten of bedrijven) die leiden tot een sterke waterkwaliteitsverslechtering van het ontvangende oppervlaktewaterlichaam in beheer bij het waterschap Brabantse Delta; inlaat of instroom van (Rijks)water dat leidt tot een aantasting van de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewaterlichamen in beheer bij het waterschap. Daarbij kan sprake zijn van een bedreiging voor volksgezondheid, land- en tuinbouw, veehouderij en natuur (bijvoorbeeld beïnvloeding door blauwalgendrijflagen of calamiteiten vanuit Rijkswateren). De ernst van een lozing kan per optredende gebeurtenis variëren en wordt bepaald door de actueel optredende combinatie van: de omvang van het verontreinigde oppervlaktewaterlichaam; de gevoeligheid (gebruikersfunctie of natuurfunctie) van dat oppervlaktewaterlichaam; de eigenschappen (watertemperatuur, doorstroming) van het ontvangende water; de hoeveelheid van de verontreinigde stof; de toxiciteit van de verontreinigde stof. Om de indicatoren vast te stellen worden de volgende criteria gehanteerd: de mogelijkheid om een ongewenste lozing te voorkomen; de mogelijkheid het effect van een ongewenste lozing beheersbaar te maken of te beperken tot een wateroppervlak van geringe omvang; de aanwezigheid van een risico, dan wel gevaar voor de volksgezondheid, de land- en tuinbouw, veehouderij, natuurgebieden e.d., al dan niet in combinatie met langdurige nadelige gevolgen. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 7

9 2. Uitwerking van de aanpak per fase Binnen het calamiteitenzorgsysteem van waterschap Brabantse Delta worden de volgende coördinatiefasen onderscheiden: Fase 0 dagelijkse werksituatie Coördinatiefase 1 coördinatie op operationeel niveau Coördinatiefase 2 coördinatie op tactisch niveau Coördinatiefase 3 coördinatie op strategisch niveau (één gemeente) Coördinatiefase 4 coördinatie op strategisch niveau (meerdere gemeenten) De bevoegdheid tot opschaling naar coördinatiefase 1 ligt bij de voorzitter van het WAT in samenspraak met de Operationeel Leider. De bevoegdheid tot opschaling naar coördinatiefase 2 ligt bij de voorzitter van het WOT (de OL) in samenspraak met de voorzitter van het WBT (de dijkgraaf). De bevoegdheid tot opschaling naar coördinatiefase 3 ligt bij de voorzitter van het WBT in samenspraak met de Operationeel Leider. De bevoegdheid tot opschaling naar coördinatiefase 4 ligt bij de voorzitter van het WBT (de dijkgraaf) in samenspraak met de burgemeester. De calamiteitenorganisatie wordt niet verder opgeschaald of afgeschaald dan nodig is. Ook al wordt volgens een protocol een bepaalde coördinatiefase bereikt dan is het niet per se noodzakelijk om het bij die coördinatiefase behorende coördinatieteam (WAT/WOT/WBT) te activeren. (Bijvoorbeeld als een alarmeringsfase wordt bereikt maar er zijn geen extra bestrijdingsmaatregelen nodig of als de calamiteit van zeer korte duur is) Alarmering Het opstarten van de daadwerkelijke bestrijding van een incident of calamiteit begint met een melding. Het waterschap ontvangt op verschillende manieren informatie over een eventuele calamiteit met betrekking tot de waterkwaliteit, t.w.: Intern: waarneming door medewerker in het veld; Extern: melding door gemeente, politie, brandweer, door bedrijf/bedrijfschap/havenschap, door nieuwsmedia, door inwoners of bezoekers van het beheergebied e.d. Extern, door Belgische autoriteiten of anderszins bij een grensoverschrijdende calamiteit. De ontvanger van de melding dient onmiddellijk de Coördinatiewacht te verwittigen, die 24 uur bereikbaar is. Deze maakt een eerste inschatting van de aard en omvang van het incident of calamiteit. Hij alarmeert op basis daarvan onmiddellijk de interne medewerkers en eventuele externe instanties die de gebeurtenis zo adequaat mogelijk kunnen bestrijden. Als hij de situatie inschat op coördinatiefase 1, 2, 3 of 4 dan dient de calamiteitenorganisatie te worden opgestart. Hij alarmeert dan de voorzitter van het WAT en brengt hem op de hoogte van de locatie, aard en omvang van het incident of calamiteit. In het supplement Procedure Melding, Alarmering en Opschaling is de procedure uitgebreid beschreven Fase 0 In fase 0 is geen bijzondere coördinatiestructuur nodig. Het incident betreft een gebeurtenis die in de normale operationele werkzaamheden van het waterschap kan en zal worden opgelost. De wachtdienstmedewerkers handelen het incident af. Bij iedere gebeurtenis of calamiteit draagt het waterschap zorg voor VEILIGE werkomstandigheden. Dit geldt voor de eigen medewerkers, maar ook bij opdrachtverstrekking aan externe partijen. Hiervoor gelden de van toepassing zijnde instructiekaarten uit het Handboek Veilig Werken op Waterweb. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 8

10 2.3. Coördinatiefase 1 In deze fase van verhoogde waakzaamheid is sprake van een beheersbaar incident dat leidt tot een mogelijke verslechtering van de situatie maar waarvan de gevolgen overzienbaar zijn (beïnvloeding tot circa één kilometer watergang). Coördinatiefase 1 is van toepassing als: een lozing op binnendijks oppervlaktewaterlichaam niet vermeden, maar wel beperkt kan worden (tot circa één kilometer watergang); een verontreinigde legale of illegale lozing op een oppervlaktewaterlichaam bijv. afkomstig van een bedrijfsafvalwater, bluswater of een beschadigde afvalwatertransportleiding plaatsvindt; incidenten die onder coördinatiefase 1 van het Deelbestrijdingsplan zuiveringstechnische werken vallen en leiden tot een ongereguleerde lozing op oppervlaktewaterlichaam in het beheer bij het waterschap Brabantse Delta of het Rijk. Ook ongewenste lozingen, (in)direct op oppervlaktewaterlichaam, vallen hier onder (bijv. door breuk in een persleiding); een waterkwaliteitsverslechtering van (Rijks)oppervlaktewaterlichaam die wordt ingelaten ten behoeve van peilbeheersing (inlaatwater vanuit Eendracht, Hollands Diep, Amer, Bergsche Maas, Wilhelminakanaal of Mark- en Vlietsysteem). Bijv. opkomende blauwalgen in het Volkerak Zoommeer en Eendracht of bruinrot vanuit het Wilhelminakanaal. er sprake is van de ontwikkeling van een plaagsoort die nadelige gevolgen heeft voor de waterkwaliteit (bijv. blauwalg op het Mark-Vliet-systeem. De verantwoordelijkheid voor het beoordelen van de toestand en de bestrijding ligt bij het afdelingshoofd Bediening en Beheer. De beoordeling geschiedt aan de hand van opgetreden verontreiniging van een oppervlaktewaterlichaam en de omvang van het gebied. Deze situatie blijft bestaan totdat het centrale kantoor en de afdeling Bediening en Beheer berichten uitbrengen waarin is aangegeven dat de normale situatie weer is bereikt of dat er dient te worden opgeschaald naar coördinatiefase 2. In deze coördinatiefase wordt het WAT geactiveerd door de voorzitter van het WAT. Het WOT en WBT zijn niet actief in deze 1 maar worden wel geïnformeerd: de voorzitter van het WOT (Operationeel Leider) en de calamiteitencoördinator worden informatief door de WAT-voorzitter op de hoogte gehouden. De voorzitter van het WBT (dijkgraaf) wordt altijd geïnformeerd door de operationeel leider zodat deze altijd weet wat er in het gebied aan de hand is. Samenstelling WAT Het WAT bestaat uit: 1. Voorzitter WAT 2. Plotter (statusbordschrijver). Deze rol kan ook door een van de andere deelnemers vervuld worden. 3. Notulist = administratieve en secretariële ondersteuning 4. Vakinhoudelijke deskundigen die zijn gerelateerd aan de calamiteit. In hoeverre andere vakinhoudelijke deskundigen (tijdelijk) zitting hebben in het WAT wordt bepaald door de WAT-voorzitter. Taken WAT in coördinatiefase 1 Het Waterschap Actie Team houdt zich bezig met de operationele aspecten die bij de bestrijding van een calamiteit een rol spelen. Het WAT stuurt de daadwerkelijke uitvoering van de bestrijdingsmaatregelen door de buitendienstmedewerkers en de door het WAT ingeschakelde aannemers, loonwerkers e.d. in het veld aan. Taken voorzitter WAT De voorzitter van het WAT heeft tot taak het coördineren van de daadwerkelijke uitvoering van de bestrijdingsmaatregelen in het veld en de aansturing ervan zoals: het op- en afschalen van een calamiteit, in samenspraak met de Operationeel Leider; het (indien nodig) instellen van een zgn. denktank die technische, juridische en/of financiële scenario s kan schetsen en voorleggen aan het WAT; het vaststellen van overlegmomenten en wie daaraan moeten deelnemen; het vaststellen van het WAT-verslag waarin o.a. de genomen besluiten zijn vastgelegd; het periodiek informeren van de Operationeel Leider over de stand van zaken d.m.v. het verslag; het leggen van contact met het WOT als van de bestaande tactiek moet worden afgeweken (bijv. door beperkte beschikbaarheid personeel of middelen, knelpunten, de prognose van grote gevolgen door bestrijdingsmaatregelen, etc); het ondersteunen van het WOT bij het bepalen van mogelijke oplossingen; het coördineren van de bestrijdingsmaatregelen in het veld; het raadplegen van de Preventiemedewerker voor veilige arbeidsomstandigheden; het zonodig aanvragen van extra personele en materiële bijstand bij het sectorhoofd; Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 9

11 het zonodig (bij overbelasting van de Coördinatiewacht) inrichten van een callcenter, via de wachtdienst Facilitaire Zaken en in overleg met de Operationeel Leider. (De wachtdienst FZ belt een telefoniste die vervolgens zorgt voor bemensing van het telefoonteam); het zonodig regelen van catering, via de wachtdienst Facilitaire Zaken; overleg/communicatie met netwerkpartijen op uitvoerend niveau. Taken vakinhoudelijke deskundigen: Het Waterschap Actie Team houdt zich bezig met de operationele aspecten die bij de bestrijding van een calamiteit een rol spelen zoals: het contact en aansturing (eventueel via de teamcoördinator en zijn ondersteuners) van de veldmedewerkers ten behoeve van de uitvoering van de bestrijdingsmaatregelen; samenwerking en afstemming met externe uitvoerende organisaties; het initiëren en interpreteren van onderzoek; het (laten) uitvoeren en interpreteren van metingen; het vastleggen en inschatten van geleden of veroorzaakte schade; het informeren van de contactpersoon verzekeringen bij de afd. FEZ over schade en ongevallen; het verzamelen van relevante gegevens en feiten en het zo nodig instellen van een onderzoek hiernaar (BOA) i.v.m. kostenverhaal en het zonodig voorbereiden en uitvoeren van de bestuursrechtelijke handhaving (spoedeisende bestuursdwang). De BOA beoordeelt of er procesverbaal moet worden opgemaakt in verband met overtredingen; het adviseren van de WAT-voorzitter over (verwachte) feiten, maatregelen, knelpunten en alle mogelijke oplossingen. het verzorgen van de nodige documentatie (WAT-verslag, kaartmateriaal etc.); het bijhouden van een activiteitenlogboek door de afzonderlijke WAT-leden. Daarnaast de specifieke taken m.b.t. de waterkwaliteitszorg zoals: het verzamelen, actualiseren en monitoren van waterkwaliteitsgegevens; en indien noodzakelijk waterstandsgegevens en lozingsdebieten; het uitwerken van de onderzoeksstrategie m.b.t. monitoring meetresultaten laboratorium en als advies voorleggen aan het WOT; het bedienen van kunstwerken teneinde de invloed van de waterverontreiniging te minimaliseren of uit te sluiten (bijv. het dichtzetten van waterinlaten om de waterkwaliteit in polders te beschermen). het leggen van een link met mogelijk ook andere Deelbestrijdingsplannen; het raadplegen van hoofdstuk 3 (Bijzondere risico s, gevolgen en maatregelen) Coördinatiefase 2 Coördinatiefase 2 treedt in werking als een waterkwaliteitsverslechtering heeft plaatsgevonden in het beheergebied die moeilijk onder controle is te krijgen en waarbij de situatie dreigt te verslechteren. Vaak heeft de gebeurtenis gevolgen voor het gehele waterschap of een groot deel daarvan. Hierdoor is aanvullende coördinatie nodig op tactisch c.q. sectorniveau. Er kan sprake zijn van een mogelijk risico voor de land- en tuinbouw, veehouderij, natuurgebieden e.d. Van deze coördinatiefase is bijvoorbeeld sprake als: een lozing op oppervlaktewaterlichaam beheersbaar is en beperkt kan worden (beïnvloeding tot één kilometer watergang); er sprake is van een mogelijk risico voor de volksgezondheid, voor de land- en tuinbouw, natuurgebieden e.d.; overstorten plaatsvinden op een oppervlaktewaterlichaam en/of effluentverslechtering plaatsvindt als gevolg van storingen aan zuiveringstechnische werken, die zijn aangemerkt als een calamiteit die onder coördinatiefase 2 van het Deelbestrijdingsplan zuiveringstechnische werken valt; de waterkwaliteit van (Rijks)inlaatwater leidt tot een negatieve beïnvloeding van het ontvangende oppervlaktewaterlichaam. Inlaat van dit water veroorzaakt tevens een risico voor de volksgezondheid, land- en tuinbouw, veehouderij en natuur (inlaatwater vanuit Eendracht, Hollandsch Diep, Amer, Bergsche Maas of Mark-Vlietsysteem ten behoeve van peilbeheersing). In deze coördinatiefase wordt het WOT geactiveerd door de voorzitter van het WOT (de Operationeel Leider) op advies van de voorzitter van het WAT. Het WBT is niet actief in coördinatiefase 2 maar de voorzitter van het WBT (dijkgraaf) wordt wel op de hoogte gehouden door de Operationeel Leider. Samenstelling WOT Het WOT bestaat uit: 1. Operationeel Leider = voorzitter van het WOT 2. Voorzitter van het WAT = liaison WAT 3. Communicatieadviseur Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 10

12 4. Calamiteitencoördinator = procesbewaker + plotter (statusbordschrijver) 5. Notulist = administratieve en secretariële ondersteuning 6. Eventuele andere afdelingshoofden die zijn gerelateerd aan de calamiteit De Operationeel Leider bepaalt, in overleg met de calamiteitencoördinator, in hoeverre afdelingshoofden of vakspecialisten als adviseur zitting hebben in het WOT. Te denken valt aan afdelingshoofd Handhaving, Advies en Ondersteuning, Bediening en Beheer, Onderhoud of Kennis en Advies. Taken WOT in coördinatiefase 2 Het WOT heeft de volgende algemene taken. De operationele leiding van de calamiteitenbestrijding en het regelen van alles voor zover dat valt binnen het bestaande beleid en de beschikbare bevoegdheden. Het formuleren van tactische maatregelen dat wil zeggen de vertaling van strategie naar richtlijnen voor de uitvoering; Het inschakelen van het WAT en het coördineren van de inbreng vanuit het veld bij de bestrijdingsactiviteiten. Het nemen van besluiten die op managementniveau genomen moeten worden en die niet gedelegeerd kunnen worden aan de voorzitter van het WAT. Het toetsen van de door het WAT aangedragen beslispunten aan de doelstellingen die vanuit het bestaande beleid of de strategie van het WBT zijn vastgesteld. Het toevoegen van de juridische en communicatieve context, aan het technisch-inhoudelijk voorstel van het WAT. Het zonodig inlichten van het Openbaar Ministerie gebeurt op advies van Juridische Zaken en wordt besloten in het WOT na overleg met de dijkgraaf. Het beoordelen van de effectiviteit van de genomen maatregelen en het maken van prognoses over de ontwikkeling van de calamiteit. Het bijhouden van een activiteitenlogboek door de afzonderlijke leden van het WOT. Het adviseren van het WBT c.q. voorstellen doen voor de door het WBT te nemen besluiten (bijv. over het aanvragen van personele en materiële bijstand van elders). Het eventueel opschalen naar coördinatiefase 3 (advies aan WBT) of afschalen naar coördinatiefase 1 (besluit). Als de Veiligheidsregio eveneens is opgeschaald dan gebeurt de open afschaling in afstemming met de Veiligheidsregio. Het (laten) uitvoeren van de nazorg en de evaluatie in opdracht van de werkgroep Calamiteiten Zorgsysteem (CZS). Het WOT heeft de volgende communicatietaken: coördineren van interne en externe communicatie: o periodiek informeren van het WBT; o contact onderhouden met het veld via het WAT; o onderhouden van contacten en afstemmingsoverleg met externe betrokken organisaties op tactisch coördinerend niveau (bijv. ROT); o informeren van de Ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid van een betrokken gemeente door de calamiteitencoördinator; o contact onderhouden met betrokken waterschapsafdelingen; opstellen van een communicatiestrategie en kernboodschap; beoordelen van het verslag op communicatieaspecten; adviseren rondom communicatieve implicaties van de gekozen tactiek in het WOT en voorstellen aandragen om hiermee om te gaan; afstemmen met één of meerdere ondersteunende communicatiemedewerkers die de uitvoerende werkzaamheden op voorlichtingsgebied uitvoeren (opstellen persberichten, kernboodschap, te woord staan burgers, opstellen van informatie die via Internet en Intranet verspreid worden, mediawatching, afhankelijk van de beschikbaarheid van gekwalificeerde voorlichters. Specifieke taken van het WOT met betrekking tot de waterkwaliteitszorg: het eventueel stoppen van het inlaten van water (Deelbestrijdingsplan waterschaarste kan in werking treden); het afsluiten van delen van het beheergebied voor onbevoegden; het stellen van eventuele beperkingen aan het gebruik van oppervlaktewater door derden (koelwaterinname, water voor veedrenking, recreatie, gietwater gewassen, proceswater e.d.); maatregelen om de waterkwantiteit in gunstige zin te beïnvloeden zoals maalstop of aanvoer van extra water. Taken WAT in coördinatiefase 2 Idem als coördinatiefase 1 met de volgende aanvullingen: Voorzitter WAT als liaison in het WOT; het informeren en het uitbrengen van adviezen aan het WOT; Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 11

13 het uitvoeren van opdrachten en besluiten vanuit het WOT; zonodig aanvragen van extra personele en materiële bijstand bij het WOT door de voorzitter WAT; het bedienen van kunstwerken ten einde de invloed van de waterverontreiniging te minimaliseren of uit te sluiten (bijvoorbeeld het dichtzetten van waterinlaten om de oppervlaktewaterkwaliteit van polders te beschermen) Coördinatiefase 3 Coördinatiefase 3 treedt in werking als een gebeurtenis heeft plaatsgevonden die dreigt te escaleren en/of waarbij maatregelen gewenst zijn waarin het vastgestelde beleid niet voorziet of die strijdig zijn met dit beleid. De belangen van het waterschap en die van de directe omgeving (binnen één gemeente) kunnen of zullen worden geschaad. Hierdoor is nadrukkelijke coördinatie nodig tussen het waterschap en de algemeen bestuurlijke omgeving (gemeente en provincie). Vooral afstemming op bestuurlijk niveau (burgemeester en dijkgraaf) is nodig. Coördinatiefase 3 in werking als : de genomen maatregelen van coördinatiefase 2 niet tot het gewenste resultaat leiden; wanneer een lozing op oppervlaktewaterlichaam niet meer beheersbaar is en niet meer beperkt kan worden ( meer dan één kilometer watergang); er een direct en ernstig gevaar aanwezig is voor de volksgezondheid, voor de land - en tuinbouw (beregening), veeteelt (veedrenking), natuurgebieden e.d. (ontploffingsgevaar, toxiciteit); er is sprake van langdurige nadelige gevolgen voor de volksgezondheid, voor de land- en tuinbouw, veehouderij, natuurgebieden e.d.; er incidenten die onder coördinatiefase 3 van het Deelbestrijdingsplan zuiveringstechnische werken vallen die leiden tot ongereguleerde lozingen van afvalwater op oppervlaktewaterlichaam in beheer bij het waterschap. In deze fase wordt het WBT geactiveerd. Of daadwerkelijk deze fase ingesteld wordt, wordt besloten door de voorzitter van het WBT (dijkgraaf) op advies van de voorzitter van het WOT (Operationeel Leider). Ramp In artikel 1 van de Wet Veiligheidsregio s wordt een ramp aangemerkt als een zwaar ongeval of een andere gebeurtenis waarbij het leven en de gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken. Als de betrokken burgemeester de situatie beoordeelt als een (dreigende) ramp of een niet beheersbare situatie kan hij beslissen tot opschaling naar GRIP 3 (dreigende) ramp. Dat betekent dat de betrokken burgemeester het opperbevel heeft. Het waterschap behoudt dan wel zijn eigen verantwoordelijkheid voor de hem toegewezen taken. Het invullen van deze taken verloopt altijd in overleg met de betrokken burgemeester. Samenstelling WBT Het WBT bestaat uit: 1. Dijkgraaf = voorzitter van het WBT en eindverantwoordelijke 2. Secretaris-Directeur = secretaris/adviseur 3. Operationeel Leider (OL) = liaison WOT 4. Hoofd van de afdeling Communicatie = communicatie adviseur 5. Calamiteitencoördinator = procesbewaker + plotter (statusbordschrijver) 6. Notulist = administratieve en secretariële ondersteuning 7. Eventuele andere sector- of afdelingshoofden die zijn gerelateerd aan de calamiteit. In hoeverre anderen (tijdelijk) zitting hebben in het WBT wordt bepaald door de voorzitter van het WBT. Taken WBT in coördinatiefase 3 Algemene taken van het WBT: het in bestuurlijke zin leiding geven aan de calamiteitenorganisatie; het formuleren van nieuw beleid en strategieën met betrekking tot de bestrijding van een calamiteit (zonodig in samenspraak met andere organisaties), zoals het stellen van doelen, benaderingswijzen in grote lijnen, het beschikbaar stellen van (bijbehorende) middelen; het beoordelen van de (inhoudelijke en procesmatige) kwaliteit van de bestrijding: worden de door het WBT gestelde doelen bereikt met de gevolgde aanpak?; het bewaken van de juiste gang van zaken tijdens de calamiteitenbestrijding (kwaliteitszorg); het faciliteren van het WOT door het nemen van besluiten die voor de bestrijding noodzakelijk zijn; het initiëren van de nazorg en de evaluatie; Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 12

14 het aanvragen van personele en materiële hulp van elders, voor zover dit niet geschiedt op operationeel niveau; het bewaken van het imago van de calamiteitenorganisatie en het waterschap; het in overleg met de Veiligheidsregio instellen van gebiedsbewaking als er sprake is van mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid; het inbrengen van het waterschapsbeleid en -deskundigheid indien wordt samengewerkt met andere bestrijdingsorganisaties; de bestuurlijke afstemming met externe bestuurders; eventueel zorgen voor een liaison (verbinding) naar de crisisstaf van de burgemeester; bij GRIP 3: deelnemen aan het Gemeentelijk Beleidsteam door de dijkgraaf als de burgemeester daartoe verzoekt; het bijhouden van een logboek door de afzonderlijke leden van het WBT; het terugschalen van de calamiteitenorganisatie naar coördinatiefase 2 of lager. Inhoudelijke taken WBT met betrekking tot bestuurlijke en strategische analyse: de strategische rol van het WBT bepalen in verhouding tot het WOT; de volgen voor de continuïteit van de normale taakuitvoering; veiligheid eigen medewerkers en burgers; gevolgen voor milieu en andere neveneffecten; juridische gevolgen (bv aansprakelijkheid, bevoegdheden, mandaat); financiële gevolgen voor waterschap; communicatieaspecten onder andere gevolgen voor acceptatie en beleving van de bevolking; gevolgen voor interne en externe bestuurlijke verhoudingen en samenwerking; haalbaarheid. Communicatietaken van het WBT: het vaststellen van het door de communicatieadviseur voorgestelde communicatiestrategie op basis van omgevingsanalyse, scenario-ontwikkeling, behoud imago door lange-termijndenken en de daaraan verbonden consequenties; de woordvoering op basis van kernboodschap en adviezen van communicatieadviseur; het geven van voorlichting aan bevolking en media; het informeren van de burgemeester (gemeentebesturen) en overige betrokken bestuurders van externe instanties door de dijkgraaf en de Ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid van de betrokken gemeente door de calamiteitencoördinator; het informeren van de burgemeester (gemeentebesturen) en overige betrokken bestuurders van externe instanties; afstemming met andere organisaties t.b.v. eenduidige berichtgeving; bij GRIP 3: de communicatieadviseur levert samen met de voorlichter van de gemeente een bijdrage aan de voorlichting. Specifieke taken van het WBT m.b.t. de waterkwaliteitszorg: Bruinrot: Het water van het Wilhelminakanaal bovenstrooms van sluis 1 is besmet met bruinrot. Tijdens spui bij sluis 1 bevindt zich voor de inlaatduiker Oosterhout relatief veel van dit water. Het openen respectievelijk open laten staan van de inlaatduiker Oosterhout tijdens spui mag alleen met toestemming van het WBT. Het WBT maakt de afweging tussen de (verdere) besmetting met bruinrot van de Mark- Vlietboezem en de bestrijding van de blauwalgenoverlast. (zie ook paragraaf ) Taken WOT in coördinatiefase 3 Idem als coördinatiefase 2 met de volgende aanvullingen; het geven van een briefing door de OL in het WBT zodat het WBT een goed beeld kan schetsen van de operationele context, de juridische en communicatie-implicaties; de voorbereiding van besluitvorming op bestuurlijk niveau met een goede onderbouwing ten behoeve van de briefing van OL aan het WBT; het informeren en het uitbrengen van adviezen aan het WBT voor de door het WBT te nemen besluiten (bijv. over het aanvragen van personele en materiële bijstand van elders); het vertalen van de besluiten van het WBT in instructies voor de uitvoerende organisatie; zonodig een overleg initiëren met de Veiligheidsregio (brandweer, gemeente, politie). Daarnaast: het afsluiten van delen van het beheergebied voor onbevoegden; eventuele beperkingen stellen aan watergebruik door derden (koelwaterinname, water voor veedrenking, recreatie, gietwater gewassen, proceswater e.d.). Taken WAT in coördinatiefase 3 Idem als coördinatiefase 1 en 2 met de volgende aanvullingen: mogelijk aanbrengen tijdelijke waterkeringen (WS); uitvoeren/coördineren reparatiewerkzaamheden (ZB). Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 13

15 2.6. Coördinatiefase 4 Coördinatiefase 4 treedt in werking als de gebeurtenis voldoet aan een of meerdere criteria die horen bij de definitie van een ramp (zie paragraaf 2.5) en waarvan het effectgebied in meerdere gemeenten valt. Als niet beheersbare situaties ontstaan kan op beslissing van de voorzitter van de Veiligheidsregio opschaling plaatsvinden naar GRIP 4 (dreigende) ramp. Dat betekent dat binnen de bestuurlijke kolom een Regionaal Beleidsteam (RBT) actief kan zijn. De dijkgraaf is adviseur van de RBT-voorzitter (= voorzitter van Veiligheidsregio). Het waterschap behoudt bij een ramp wel zijn eigen verantwoordelijkheid voor de hem toegewezen taken met betrekking tot de technische zorg voor de waterstaatswerken. Het invullen van deze taken verloopt altijd in overleg met de betrokken burgemeesters. Taken WBT in coördinatiefase 4 Idem als coördinatiefase 3. Specifieke taken van het WBT: bij GRIP 4: deelnemen aan het Regionaal Beleidsteam door de dijkgraaf als de voorzitter van de Veiligheidsregio daartoe verzoekt. Taken WAT in coördinatiefase 4 Idem als coördinatiefase 3. Taken WOT in coördinatiefase 4 Idem als coördinatiefase Nazorg en evaluatie Nazorg Onderdelen van de nazorg zijn: a) personele aspecten zoals zorg voor het personeel dat bij de calamiteitenbestrijding betrokken is geweest. Te denken valt hierbij aan regeling overuren en toepassen slaapurenregeling maar ook bijv. psychosociale hulp door gespecialiseerde hulpverleners in situaties waarbij medewerkers zijn geconfronteerd met traumatiserende ervaringen, oververmoeidheid, stress etc.; b) juridische aspecten zoals het verhalen van kosten, de afhandeling van (schade)claims, behandelen van bezwaar en beroep en het rechtvaardigen van het gevoerde beleid; c) financiële aspecten zoals betaling van facturen en schadevergoedingen; d) waterstaatkundige aspecten zoals herstel van schade, bewaking en inspecties in het veld; e) afronding van voorlichting over de calamiteit. De coördinatie van de diverse activiteiten vindt plaats door de Werkgroep Calamiteitenzorg in het kader van de integrale calamiteitenzorg Evaluatie Na gehele afschaling van een calamiteit wordt zo spoedig mogelijk door de calamiteitencoördinator een schriftelijke evaluatie opgesteld met als doel na te gaan welke zaken goed gaan en welke leerpunten getrokken kunnen worden voor de calamiteitenorganisatie. Indien wenselijk wordt ook geëvalueerd met betrokken externe partijen om te komen tot een gezamenlijke, integrale evaluatie van de calamiteit. De evaluatierapporten worden voorgelegd aan de werkgroep CZS die nagaat op welke wijze de leerpunten kunnen worden omgezet in positieve resultaten. De verbeterpunten worden zo nodig verwerkt in het Calamiteitenplan, Deelbestrijdingsplannen en Supplementen. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 14

16 3. Bijzondere risico s, gevolgen en te nemen maatregelen 3.1. Waterfunctie van een oppervlaktewaterlichaam Bij een incident of calamiteit waarbij sprake is van aantasting van de kwaliteit van een oppervlaktewaterlichaam is de algemene aanpak gericht op het beperken van de schadelijke gevolgen in het ontvangende oppervlaktewaterlichaam. Echter, binnen bepaalde gebieden die door de provincie worden aangegeven als GHS, EHS en EVZ en wateren met een specifieke functie kunnen zeldzame soorten c.q. natuurwaarden voorkomen die extra aandacht vereisen. De functies en waterlichamen zijn op de onderstaande functiekaart Provinciaal Water Plan (hyperlink) weergegeven (waterhuishoudkundige functies). De waterlichamen zijn op onderstaande kaart waterlopen en waterlichamen (hyperlink) aangegeven. Het waterschap zal bij iedere bedreiging of optredende calamiteit een maximale inspanning leveren teneinde de negatieve beïnvloeding van een verontreiniging te minimaliseren. Algemene waterkwaliteitsnormen zijn afhankelijk van de doelstellingen uit het Provinciaal Waterplan Prov. Noord- Brabant. Voor de diverse waterlichamen (verwijzing in ) zijn randvoorwaarden en getalswaarden opgenomen voor de Goede Ecologische Toestand (GET). Deze waarden zijn in grote lijnen vergelijkbaar met de oude MTR-normen. Voor de overige oppervlaktewateren wordt als uitgangspunt gehanteerd dat de waterkwaliteit in beginsel niet mag achteruitgaan (stand-still). Voor geïsoleerde wateren die niet als waterlichaam zijn opgenomen worden de getalswaarden voor fysische en chemische randvoorwaarden gehanteerd uit het Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring Water voor het meest gelijkende watertype. Nb. Ook in landbouwgebieden kunnen tabel 2 en 3 soorten (gedragscode flora- en faunawet voor waterschappen) voorkomen Waterlichamen en getalswaarden Getalswaarden zijn te vinden in par 2.2. van Bijlage 5 KRW doelstellingen en onderbouwing [hyperlink] van het Provinciaal Waterplan Relatie met Deelbestrijdingsplan Zuiveringstechnische werken De zorg voor de kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen behelst onder meer het zuiveren van het afvalwater van gemeentelijke rioleringen en van bedrijven en het reguleren van lozingen in het oppervlaktewaterlichaam. De bijzondere risico's, gevolgen en maatregelen die het gevolg zijn van een verstoring van zuiveringstechnische installaties kunnen een sterke relatie hebben met het Deelbestrijdingsplan Zuiveringstechnische werken. In dat plan zijn diverse concrete situaties opgenomen, met de bijbehorende maatregelen zie par. 3.2 DBP Zuiveringstechnische werken. De risico s kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de waterkwaliteit van oppervlaktewaterlichamen waaraan conform het Provinciaal Waterplan de functies natuur en/of viswater zijn toegekend. Extra risico s kunnen ontstaan voor aanwezige ecologische waarden vanwege het voorkomen van specifieke soorten en/of leefgebieden in de door de provincie begrensde (natuur)gebieden. In al die gevallen treedt ook het Deelbestrijdingsplan Waterkwaliteit in werking. In par. 3.7 van het DBP Waterkwaliteit wordt ingegaan op enkele specifieke lokale risico s Relatie met Deelbestrijdingsplan Waterschaarste Het doel van het deelbestrijdingsplan Waterschaarste is om aan te geven op welke wijze de bestrijding van waterschaarste en de daarmee samenhangende problemen, bestuurlijk en operationeel moeten worden gecoördineerd. Er is een duidelijk spanningsveld tussen waterkwaliteit en waterkwantiteit. Enerzijds de vraag om water van een goede kwaliteit (dus zonder schadelijke blauwalgen) en anderzijds de vraag om voldoende water voor peilhandhaving en beregening. In geval van langdurig watertekort dient rekening gehouden te worden met beperkte inlaatmogelijkheid i.v.m. waterkwaliteitseisen. De criteria voor het inlaten staan vermeld in het DBP Waterschaarste. Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 15

17 Functiekaart Provinciaal Waterplan Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 16

18 Kaart waterlopen en waterlichamen Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 17

19 3.4. Nucleaire Ongevallen Er is sprake van twee categorieën nucleaire ongevallen, elk met eigen bevoegdheden, taken en procedures. Deze verschillen zijn vastgelegd in het Nationaal Plan Kernongevallenbestrijding (NPK). Categorie A (beleidsverantwoordelijkheid ligt bij het Rijk) Ernstige ongevallen met kerncentrales (in Nederland of in het buitenland) en ongevallen met nucleair aangedreven schepen, satellieten en militair materieel. Categorie B (burgemeester van de betrokken gemeente is verantwoordelijk) Ongeval tijdens transport van nucleair materiaal (afval, nucleaire geneeskunde). Ongeval bij opslag van nucleair afval. Ongeval in laboratoria of bij uraniumverrijking. Ongeval waarbij besmet bluswater in het oppervlaktewaterlichaam komt. Actieplan (categorie A en B): 1. Altijd deskundige kennis inschakelen; melding doen bij beide onderstaande telefoonnummers: - Rijkswaterstaat watermanagement centrum (WMCN) (zie telefoonnummer in Supplement 3) - Ministerie van Veiligheid en Justitie (zie telefoonnummer in Supplement 3) 2. Schade beperken: - Categorie B-ongeval: zo mogelijk door grondverzet het verontreinigde oppervlaktewaterlichaam isoleren. - Categorie A-ongeval: bescherming van watergebieden die nog niet of in beperkte mate zijn blootgesteld door het sluiten van inlaatwerken en scheepvaartsluizen. 3. Beperking of verbod van het gebruik van oppervlaktewaterlichaam voor agrarische, visserij en/of recreatieve doeleinden 4. Metingen verrichten (zie Ad 4 metingen verrichten ) 5. Advisering vervolgacties i.o.m. instanties. Ad 4 Metingen verrichten Metingen bij categorie A ongeval (landelijk) RWS/Waterdienst verzoekt waterbeheerder om watermonsters voor het calamiteitenmeetnet Waterschap neemt watermonsters (Laboratorium Aquon) samen met brandweer. Laboratorium Aquon stemt af met brandweer over te volgen werkwijze. Brandweer zorgt voor meetapparatuur in verband met de persoonlijke veiligheid van de monsternemer (dosimeter). Arbo norm voor aanvaardbare stralingsdosis is 0.5 millisievert (msv). Monsternemers, brandweer mogen tot 100 msv ontvangen. Meetpunten: o (Mark en Dintel; brug in weg Dinteloord - Heijningen) Monsterhoeveelheid: minimaal 6 liter in een polyethyleen emmer. Waterschap zorgt voor transport naar RWS/Waterdienst. Analyse door waterdienst op totaal-alpha, totaal-beta, rest beta, gammaspectroscopie voor relevante isotopen (zoals jodium, radium en cesium). Metingen bij categorie B ongeval (regionaal) Waterschap verzoekt RWS/Waterdienst om watermonsters te analyseren (zie telefoonnummer in Supplement 3.) Waterschap neemt watermonsters (Laboratorium Aquon) samen met brandweer. Brandweer zorgt voor meetapparatuur in verband met de persoonlijke veiligheid van de monsternemer. Meetpunten: afhankelijk van situatie. Van onderstaande meetpunten zijn meetwaarden van voorgaande jaren beschikbaar. Dat kan handig zijn bij het duiden van de meetcijfers. o (Mark en Dintel, brug in weg Dinteloord - Heijningen) o (Bovenmark, brug in weg Castelré - Minderhout) o (Aa of Weerijs, brug in Vloeiweg) o (Molenbeek, 600 m benedenstrooms grens) o (Steenbergsche Vliet, loswal ter hoogte van Koningsoord Vlietdijk) o (Zuiderafwateringskanaal, voor gemaal Keizersveer) Monsterhoeveelheid: minimaal 6 liter in een polyethyleen emmer. Waterschap zorgt voor transport naar RWS/Waterdienst. Analyse door RWS/Waterdienst op totaal alfa, totaal bèta, rest bèta, gammaspectroscopie voor relevante isotopen (zoals jodium, radium en cesium). Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 18

20 Meetwaarden en normen DEELBESTRIJDINGSPLAN WATERKWALITEIT - oktober 2013 Normen radioactiviteit Parameter Mogelijke bronnen type straling streefwaarde (NW4) streefwaarde ( waterdienst ) onderzoeks-waarde Euratom drempelniveau Interventieniveau drinkwater interventieniveau beregening onbegroeide landbouw interventieniveau beregening begroeide landbouw mbq/l mbq/l mbq/l mbq/l mbq/l mbq/l mbq/l alfa activiteit bèta activiteit bèta labs, ziekenhuis, activiteit kerncentrale van tritium b cesium 137 kernongeval b,c Kalium kalium 40 Natuurlijk b radium vervalproduct 226 uranium 238 a,c 5 5 rest bèta activiteit strontium 89 ziekenhuis b strontium 90 atoomexplosie b Handboek Calamiteitenzorg Waterschap Brabantse Delta deel 2 19