Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de. Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (VNPS)

Transcriptie

1 Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (VNPS) Dit jaarverslag is een uitgave van Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven administrateur Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Postbus 3183,3502 GD De Meern telefoon: (0900) ( 0,05 p/m) datum juni 2012 Jaarverslag 2011 pagina 1 88

2 Voorwoord Het bestuur van de Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (VNPS) geeft in dit jaarverslag inzage in de werkzaamheden, het beleid en de pensioenontwikkelingen gedurende het jaar Het bestuur verstrekt duidelijkheid over de financiºle positie en resultaten van het pensioenfonds. Dit jaarverslag is opgesteld in overeenstemming met de richtlijnen voor de jaarverslaggeving. Het afgelopen jaar stond in het teken van de kredietcrisis, de Eurocrisis en de gevolgen daarvan. Terwijl aanvankelijk sprake leek te zijn van goed herstel, kwam er een omwenteling in de zomer. De dekkingsgraad daalde snel als gevolg van een dalende rentestand en de dalende aandelenkoersen. De tweede helft van 2011 ontwikkelde zich onstuimig. Het pensioenfonds raakte in een reservetekort en heeft een lange termijn herstelplan bij De Nederlandse Bank (DNB) ingediend. Het pensioenfonds heeft het jaar kunnen afsluiten met een dekkingsgraad van 118,5%, waarmee het herstelplan met goedkeuring van DNB weer werd ingetrokken. Afgelopen jaren is duidelijk geworden dat enerzijds het draagvlak onder het fonds afneemt en er anderzijds meer kosten moeten worden gemaakt om als bestuur in control te blijven. Begin 2009 constateerde het bestuur dat ook andere bedrijfstakpensioenfondsen met dit probleem worstelden en werd een start gemaakt door het inventariseren van ideeºn en mogelijkheden voor een bestendige toekomst. In 2011 hebben gesprekken met diverse parijen plaatsgevonden. Het bestuur heeft zich voorgenomen om uiterlijk in 2015 concreet invulling te geven aan haar toekomst. In hoofdstuk 1 van dit jaarverslag leest u meer over de organisatie van het pensioenfonds en de kerncijfers over 2011 en de voorafgaande jaren. De daaropvolgende hoofdstukken bevatten het verslag van het bestuur, het financieel beleid, het beleggingsbeleid en de uitvoering van de pensioenregeling. In de hoofdstukken 5 en 6 kunt u het verslag, oordeel en advies van het verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad lezen, alsmede de reacties van het bestuur daarop. In hoofdstuk 7 komt de jaarrekening aan bod. Het jaarverslag wordt afgesloten met de verklaringen van de accountant en de waarmerkend actuaris. Graag bedanken wij iedereen die in het verslagjaar heeft bijgedragen aan het goed functioneren van het pensioenfonds. De Meern 21 juni 2012, namens het bestuur, G.W. Hompe Werknemersvoorzitter M.H.J.M. Crijnen Werkgeversvoorzitter Jaarverslag 2011 pagina 2 88

3 Inhoud 1 Het fonds Inleiding Over het fonds Naam en vestigingsplaats Doelstelling Aangesloten werkgevers Samenwerkende organisaties Externe partijen De leden Samenstelling en taak Vergaderdata Het bestuur Samenstelling en taak Vergaderdata Het verantwoordingsorgaan Samenstelling en vergaderdata Vergaderdata en studiedagen De deelnemersraad Samenstelling Vergaderdata en studiedagen De visitatiecommissie Uitbesteding Meerjarenoverzicht kengetallen Meerjarenoverzicht financiºle gegevens 12 2 Verslag van het bestuur Ontwikkelingen financiºle positie Toekomst fonds Goed pensioenfondsbestuur Nieuwe regels voor governance en medezeggenschap op komst Maximaal vijf toezichthoudende functies toegestaan Transparantiedocument Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Naleving van de gedragscode Deskundigheidsbevordering Communicatie Toezichthouder AFM en DNB Autoriteit Financiºle Markten (AFM) De Nederlandsche Bank (DNB) 18 3 Financieel beleid Inleiding Premiebeleid Toeslagenbeleid Kosten uitvoering pensioenbeheer Pensioenvermogen en voorzieningen Samenvatting van de financiºle positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar Actuariºle analyse 22 Jaarverslag 2011 pagina 3 88

4 3.6.1 Analyse resultaat Actuariºle analyse Uitkomsten van de solvabiliteitstoets Oordeel van de waarmerkend actuaris over de financiºle positie Beleggingsbeleid Terugblik economie en financiºle markten Gevoerd beleid Kosten uitvoering vermogensbeheer Z-score Risicoparagraaf 30 4 Uitvoering van de pensioenregeling Inleiding De pensioenregeling Wijzigingen statuten en reglementen Statuten Pensioenreglementen Uitvoeringsreglement Reglement excedentregeling 34 5 Verantwoordingsorgaan Verslag van het verantwoordingsorgaan Algemeen Verslag Bevindingen Oordeel Aanbevelingen Reactie bestuur 37 6 Deelnemersraad Verslag van de deelnemersraad Algemeen Verslag Bevindingen en Advies Reactie bestuur 39 7 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Algemene toelichting Inleiding Overeenstemmingverklaring Presentatie Grondslagen voor de waardering Grondslagen voor de resultaatbepaling Grondslagen kasstroomoverzicht Toelichting op de Balans Beleggingen voor risico fonds Beleggingen voor risico deelnemers (PlusPensioenregeling) Vorderingen en overlopende activa 60 Jaarverslag 2011 pagina 4 88

5 7.5.4 Overige activa Stichtingskapitaal en reserves Technische voorziening voor risico fonds Technische voorziening voor risico deelnemers Overige schulden en overlopende passiva Risicobeheer en derivaten Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Toelichting op de staat van baten en lasten Premiebijdragen risico fonds Premiebijdragen risico deelnemers Beleggingsresultaten risico fonds Beleggingsresultaten risico deelnemers Overige baten Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen Rentetoevoeging technische voorziening Onttrekking uit technische voorziening voor pensioenuitkeringen Onttrekking uit technische voorziening voor pensioenuitvoeringskosten Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Aantal personeelsleden Verbonden partijen Bezoldiging bestuurders Wijziging marktrente Wijziging overige actuariºle uitgangspunten Overige wijzigingen in de technische voorziening Saldo overdracht van rechten Wijziging technische voorziening risico deelnemers Overige lasten Vaststelling van de jaarrekening door het bestuur 79 8 Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum Actuariºle verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 83 9 Bijlagen Bijlage 1 Volumeveranderingen Bijlage 2 Nevenfuncties bestuursleden 87 Jaarverslag 2011 pagina 5 88

6 1 Het fonds 1.1 Inleiding De Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (verder: het fonds) heeft verschillende organen, zoals het bestuur, de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan. Daarnaast is een aantal externe partijen bij het fonds betrokken. In dit hoofdstuk stelt het fonds de bestuursorganen en externe partijen voor. Allereerst volgen de doelstelling en een aantal algemene gegevens van het fonds. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met meerjarenoverzichten met diverse kengetallen. 1.2 Over het fonds Naam en vestigingsplaats De Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven is opgericht op 11 januari 1933 en statutair gevestigd in Eindhoven. Het kantooradres van het fonds is Rijnzathe 10, 3454 PV De Meern. Postadres is Postbus 3183, 3502 GD Utrecht. Het fonds is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Brabant onder nummer De laatste statutenwijziging vond plaats op 26 januari Het fonds is lid van de VB en als gevolg daarvan ook aangesloten bij de Pensioenfederatie Doelstelling Doelstelling van het fonds is het verlenen van pensioenen aan deelnemers, gewezen deelnemers en hun nabestaanden met inachtneming van de statuten en reglementen. Het fonds probeert dit doel te bereiken door premies te innen bij de aangesloten ondernemingen. De gelden worden belegd en beheerd en het fonds doet daaruit uitkeringen bij ouderdom, overlijden en arbeidsongeschiktheid Aangesloten werkgevers Per 31 december 2011 waren de volgende werkgevers aangesloten bij het pensioenfonds: Agio Sigarenfabrieken N.V. in Duizel Deli-HTL B.V. Tabak Maatschappij in Eindhoven (vrijwillige aansluiting) Swedish Match Cigars B.V. in Eersel Scandinavian Tobacco Group Eersel B.V. in Eersel Scandinavian Tobacco Groep Nederland B.V. in Eersel Scandinavian Tobacco Group Tobacco Services BV in Tubbergen Ritmeester Cigars in s-hertogenbosch Sigarenfabriek B.G. van t Veen B.V. in Grafhorst VCT B.V. in Cruquius Sigarenfabriek Hovens VOF in Tegelen Hoogebooms Sigarenfabriek B.V. in Badhoevedorp Pronk Import B.V. in Diemen Sigarenfabriek De Olifant B.V. in Kampen Jaarverslag 2011 pagina 6 88

7 1.2.4 Samenwerkende organisaties De volgende organisaties benoemen leden in het bestuur, de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan: 1. Nederlandse Vereniging voor de Sigarenindustrie (NVS) Postbus JB Tilburg telefoonnummer: (013) website: 2. De Unie, Postbus AK Culemborg telefoonnummer: (0345) website: 3. FNV Bondgenoten Postbus GE Utrecht telefoonnummer (0900) 9690 website: 4. CNV Vakmensen Postbus GM Utrecht telefoonnummer: (0900) website: 5. Co rdinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO) Postbus AE Utrecht telefoonnummer: (030) website Externe partijen Het fonds werkt samen met de volgende externe partijen. Uitvoeringsorganisatie Pensioenbeheer Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Vermogensbeheer Syntrus Achmea Vermogensbeheer B.V. Vastgoedbeheer Syntrus Achmea Vastgoed B.V. Adviserend actuaris De heer H.J.W. van Gemert AAG (Towers Watson B.V.) Waarmerkend actuaris De heer J. Smolenaers AAG (Towers Watson B.V.) Accountant De heer W.J. Thuss RA (Ernst & Young Accountants LLP) Adviseur Vermogensbeheer Mevrouw M. Verheul (ICC Verheul) Compliance officer Mevrouw mr. C. Boekkooi (Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP) Jaarverslag 2011 pagina 7 88

8 1.3 De leden Samenstelling en taak Leden van het fonds zijn: de Nederlandse Vereniging voor de Sigarenindustrie, gevestigd in Tilburg; FNV Bondgenoten, gevestigd in Utrecht; CNV Vakmensen, gevestigd in Utrecht; De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening, gevestigd in Culemborg. De leden van het bestuur die gemandateerd zijn door de leden van het fonds vormen samen de ledenvergadering. De ledenvergadering heeft onder meer tot taak (wijzigingen in) de statuten, reglementen, balans, rekening van baten en lasten en het jaarverslag goed te keuren en vast te stellen Vergaderdata De leden hebben in 2011 vijf keer vergaderd. De vergaderingen vonden plaats op 3 maart, 31 mei, 23 juni, 22 september en 24 november. 1.4 Het bestuur Samenstelling en taak Het paritaire bestuur was op 31 december 2011 als volgt samengesteld: Leden werkgevers Benoemd tot Plaatsvervanger Organisatie M.H.J.M. Crijnen 1 januari 2015 C. Dassen-Soons NVS (werkgeversvoorzitter) C.N.J.M. de Gooijer 1 januari 2015 C. Dassen-Soons NVS A.M.P. de Jong 1 januari 2015 C. Dassen-Soons NVS Vacature vacature NVS Leden werknemers Benoemd tot Plaatsvervanger Organisatie G.W. Hompe 1 januari 2015 L.F.A.M. Jansen FNV Bondgenoten (werknemersvoorzitter) P.M.A.J. Verheggen 1 januari 2015 J.C. Dwarswaard De Unie R. Zwijnenburg 1 januari 2015 vacature CNV Vakmensen Vacature vacature FNV Bondgenoten In 2011 was de heer M.H.J.M. Crijnen voorzitter van het fonds. De heer G.W. Hompe was plaatsvervangend voorzitter. De samenstelling van het bestuur is in 2011 als volgt gewijzigd: De heer J.C. Dwarswaard is vanaf 6 oktober 2011 plaatsvervanger geworden, hij was bestuurslid. De heer P.M.A.J. Verheggen is vanaf 6 oktober 2011 toegetreden tot het bestuur, hij was plaatsvervanger. Jaarverslag 2011 pagina 8 88

9 Het bestuur is belast met de leiding, het algemene beleid en het beheer van het fonds. Het bestuur of beide voorzitters samen mogen het fonds vertegenwoordigen, tenzij de statuten of het pensioenreglement dit anders regelen. Beide voorzitters samen bepalen het dagelijkse beleid van het fonds Vergaderdata Het bestuur heeft in 2011 vijf keer vergaderd. De vergaderingen vonden plaats op 3 maart, 31 mei, 23 juni, 22 september en 24 november. 1.5 Het verantwoordingsorgaan Samenstelling en vergaderdata Het verantwoordingsorgaan bestaat uit 3 leden: ØØn namens deelnemers, ØØn namens gepensioneerden en ØØn namens werkgevers. De leden zijn benoemd door de onder genoemde organisaties. Het verantwoordingsorgaan is op 1 januari 2008 ingesteld. Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het bestuur, het door het bestuur uitgevoerde beleid en de beleidskeuzes voor de toekomst. Het verantwoordingsorgaan legt zijn oordeel minimaal ØØn keer per jaar schriftelijk vast. Dit oordeel en de reactie van het bestuur daarop worden gepubliceerd in het jaarverslag. Het verantwoordingsorgaan was op 31 december 2011 als volgt samengesteld: Leden Namens Benoemd tot Organisatie A.P.M. Mens Werkgevers 1 januari 2014 NVS A.A.H.W. Wijnen Gepensioneerden 1 januari 2014 werknemersorganisaties A.L.M. Geerts Werknemers 1 januari 2014 werknemersorganisaties In juni 2011 is de heer J.C.M. Dankers teruggetreden en is de heer A.A.H.W. Wijnen toegetreden tot het verantwoordingsorgaan Vergaderdata en studiedagen Het verantwoordingsorgaan vergaderde in 2011 vijf keer, te weten op 7 april (met de voorzitters van het bestuur), 9 juni, 23 juni (samen met het bestuur), 13 oktober (met de voorzitters van het bestuur) en 8 december. Op 7 april en 13 oktober zijn tevens studieochtenden gehouden. In april is de ALM-studie behandeld en in oktober zijn de diverse beleggingscategorieºn aan bod gekomen. 1.6 De deelnemersraad Samenstelling De deelnemersraad bestaat statutair uit zeven leden, namens deelnemers en namens gepensioneerden. De verdeling wordt gebaseerd op de verhouding deelnemers-gepensioneerden bij het fonds. De leden zijn benoemd door de onder genoemde werknemersorganisaties en het CSO. Namens het CSO zijn in 2011 geen deelnemersraadsleden benoemd, aangezien het CSO geen leden met een arbeidsverleden in de sigarenindustrie heeft. De deelnemersraad adviseert het bestuur gevraagd en ongevraagd over zaken die het fonds aangaan. In ieder geval adviseert de deelnemersraad over voorgenomen besluiten tot statuten- en reglementswijziging, vaststelling van het jaarverslag en de actuariºle en bedrijfstechnische nota (ABTN), het toeslagenbeleid en de jaarlijkse besluiten daarover. Naast het adviesrecht heeft de deelnemersraad in bepaalde omstandigheden het recht om beroep bij de rechtbank in te stellen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als het bestuur een advies van de deelnemersraad niet opvolgt. Jaarverslag 2011 pagina 9 88

10 De deelnemersraad was op 31 december 2011 als volgt samengesteld: Leden deelnemers Benoemd tot Organisatie J. Daams 1 januari 2014 FNV Bondgenoten J.G.P. Castelijns 1 januari 2014 De Unie J.A.M. van Gool 1 januari 2014 De Unie A.L.M. Geerts 1 januari 2014 FNV Bondgenoten Leden gepensioneerden Benoemd tot Organisatie J. Sterkenburg 1 januari 2014 CNV Vakmensen J. van de Klundert 1 januari 2014 De Unie (in overleg met de andere werknemersorganisaties) A.A.H.W. Wijnen 1 januari 2014 De Unie Vacature 1 januari 2014 FNV Bondgenoten De voorzitter van de deelnemersraad, de heer J.C.M. Dankers is per 1 juli 2011 afgetreden. De heer A.A.H.W. Wijnen heeft per dezelfde datum het voorzitterschap overgenomen Vergaderdata en studiedagen De deelnemersraad heeft in 2011 vier keer vergaderd. De vergaderingen vonden plaats op 7 april, 9 juni, 13 oktober en 8 december. Op 7 april en 13 oktober waren de voorzitters van het bestuur aanwezig. Op 7 april en 13 oktober zijn tevens studieochtenden gehouden. In april is de ALM-studie behandeld en in oktober zijn de diverse beleggingscategorieºn aan bod gekomen. 1.7 De visitatiecommissie Tenminste ØØn keer in de drie jaar wordt het functioneren van het fonds en dat van het bestuur kritisch bezien door onafhankelijke deskundigen. De laatste visitatie heeft plaatsgevonden in In 2011 is het functioneren van het fonds en zijn bestuur niet beoordeeld door een visitatiecommissie. In het najaar van 2012 staat een visitatie gepland. 1.8 Uitbesteding Het bestuur heeft de uitvoering van het pensioenbeheer en het vermogens- en vastgoedbeheer uitbesteed aan Syntrus Achmea. Het bestuur heeft dit bedrijf gemandateerd voor de hieraan verbonden werkzaamheden. Syntrus Achmea bestaat uit drie rechtspersonen: Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Syntrus Achmea Vermogensbeheer B.V. Syntrus Achmea Vastgoed B.V. Het fonds en Syntrus Achmea hebben hun afspraken over uitbesteding vastgelegd in een Mantelovereenkomst met onderliggende contracten met elke rechtspersoon. Nadere afspraken over de kwaliteit van de dienstverlening zijn vastgelegd in aparte dienstverleningsovereenkomsten (DVOs) voor pensioenbeheer, vermogensbeheer en vastgoedbeheer. Alle overeenkomsten bieden de mogelijkheid om de bestaande dienstverlening tussentijds aan te passen of nieuwe diensten toe te voegen. Het bestuur en de uitvoerders leggen eventuele nieuwe afspraken altijd contractueel vast. Jaarverslag 2011 pagina 10 88

11 1.9 Meerjarenoverzicht kengetallen Aantallen Werkgevers ultimo Actieve deelnemers Arbeidsongeschikte deelnemers Deelnemers ultimo - totaal Gewezen deelnemers (slapers) Gepensioneerden Gepensioneerden Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen Premie en opbouwpercentage Doorsneepremie 16,0% 13,50% 11,0% 10,5% 10,0% Opbouwpercentage per dienstjaar 1,75% 1,75% 1,75% 1,75% 1,75% Toeslag op pensioen en Per Per Per Per Per pensioenaanspraken Actieven 0,00% 0,00% 0,00% 3,00% 2,65% Gewezen deelnemers en gepensioneerden 0,00% 0,00% 0,00% 3,00% 1,00% Jaarverslag 2011 pagina 11 88

12 1.10 Meerjarenoverzicht financiºle gegevens (Bedragen x 1.000) Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen (totaal activa -/- schulden) Reserves Technische voorzieningen Aanwezige dekkingsgraad 118,5% 123,5% 123% 116% 165% Vereiste dekkingsgraad 114,3% 114,3% 115% 112% 123% Resultaat Beleggingsperformance Beleggingsopbrengsten Fondsrendement (incl. hedges) 11,1% 13,0% 13,8% -7,8% 0,4% Gemiddeld rendement op beleggingen (exclusief -1,3% 12,0% 19,5% -19,3% 2,5% hedges) Benchmark 11,3% 12,0% 18,0% -18,0% 2,7% Z-score 0,01-0,16 0,66-0,62-0,08 Pensioenuitvoering Feitelijke premie Kostendekkende premie Gedempte premie Uitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Beleggingsportefeuille 5 Aandelen Vastrentende waarden Vastgoedbeleggingen Derivaten Derivaten - schulden Overige beleggingen Totaal belegd vermogen Exclusief vermogen voor rekening en risico deelnemers 2 Exclusief voorziening voor rekening en risico deelnemers 3 Inclusief resultaat beleggingen voor rekening en risico deelnemers 4 Inclusief premie voor rekening en risico deelnemers 5 Inclusief beleggingen voor rekening en risico deelnemers Jaarverslag 2011 pagina 12 88

13 2 Verslag van het bestuur 2.1 Ontwikkelingen financiºle positie Dalende dekkingsgraad Op 31 december 2010 was de dekkingsgraad van het fonds 123,5%. Gedurende 2011 daalde de dekkingsgraad onder invloed van de dalende rente en dalende beurskoersen. Eind september 2011 was de dekkingsgraad 111,3% en lag daarmee onder de vereiste dekkingsgraad van 114,3%. Het pensioenfonds raakte in een reservetekort. Het bestuur stelde een lange termijn herstelplan op. Op 6 januari 2012 besloot DNB dat er eind 2011 uitzonderlijke omstandigheden op de financiºle markten waren. Daarom paste zij de rentetermijnstructuur aan naar een driemaandsgemiddelde. De dekkingsgraad per 31 december 2011 is 118,5%. Het reservetekort was daarmee opgeheven. In overleg met DNB is het lange termijn herstelplan in januari 2012 ingetrokken. Dekkingsgraad De dekkingsgraad is, kort gezegd, de verhouding tussen het vermogen van een pensioenfonds en de verplichtingen van een pensioenfonds op korte en langere termijn. De dekkingsgraad geeft aan hoeveel euros het pensioenfonds in kas heeft tegenover de contante waarde van elke euro die het (straks) moet uitkeren. De Pensioenwet stelt regels voor het geval de dekkingsgraad van een pensioenfonds onvoldoende is. Pensioenfondsen zijn verplicht geen dekking van waarden of een reservetekort direct te melden bij De Nederlandsche Bank (DNB). Het fonds heeft een onderdekking als de dekkingsgraad lager is dan 104,2%, en een reservetekort als de dekkingsgraad lager is dan 114,3%. Geen toeslag per 1 januari 2012 In november 2011 heeft het bestuur van het fonds het besluit genomen om de pensioenen per 1 januari 2012 niet te verhogen. In november was sprake van een reservetekort en ging het met het fonds niet goed genoeg om een toeslag te kunnen geven. Het toeslagbeleid van het pensioenfonds komt overeen met variant B uit de toeslagenmatrix. Dit betekent dat er geen doelgericht toeslagenbeleid is, en dat het bestuur jaarlijks besluit of een toeslag kan worden verleend, rekening houdend met de financiºle positie van het fonds. Er is geen ambitie om jaarlijks toeslagen te geven op pensioenrechten en pensioenaanspraken. En er is geen maatstaf waaraan de toeslagen gekoppeld zijn. Voor de financiering van de toeslagen wordt geen premie betaald en er wordt geen reserve aangehouden om in de toekomst toeslagen te kunnen toekennen. Bij de feitelijke toekenning van toeslagen kijkt het bestuur naast de financiºle positie van het fonds ook naar de verwachte toekomstige ontwikkelingen in deze financiºle positie en de risicos die daarmee gepaard gaan. 2.2 Toekomst fonds Meer en meer is de afgelopen jaren duidelijk geworden dat enerzijds het draagvlak onder het fonds afneemt en daarmee het aantal premiebetalers. Anderzijds moeten er meer kosten worden gemaakt om aan de wetgeving te voldoen: er moet meer worden geadministreerd, gecommuniceerd en verantwoord. Hiervoor moet, mede gezien de geringe omvang van de sector, het bestuur meer deskundigen en adviseurs inschakelen om als bestuur in control te zijn. Begin 2009 constateerde het bestuur dat ook andere bedrijfstakpensioenfondsen met dit probleem worstelden en werd een start gemaakt door het inventariseren van ideeºn en mogelijkheden voor een bestendige toekomst. In 2011 is gekeken naar drie alternatieven: 1. geheel of gedeeltelijk verzekeren 2. een samenwerking/fusie met meerdere kleine fondsen 3. een fusie met een groot fonds Er zijn gesprekken gevoerd met mogelijke partijen. Ook in 2012 worden de gesprekken voortgezet. Het bestuur heeft zichzelf tot 2015 de tijd gegeven om concreet invulling te geven aan ØØn van de mogelijkheden. Jaarverslag 2011 pagina 13 88

14 2.3 Goed pensioenfondsbestuur Het bestuur vindt het van groot belang om het fonds goed te besturen. In de afgelopen jaren zijn steeds meer richtlijnen en regels opgesteld om te zorgen dat pensioenfondsen hun taken daadwerkelijk goed uitvoeren. Zo publiceerde de Stichting van de Arbeid (STAR) in 2005 de Principes voor goed pensioenfondsbestuur. Deze principes bieden kaders voor zorgvuldig bestuur, intern toezicht, verantwoording, deskundigheid, openheid en communicatie. Maar ook andere regels spelen een rol: zo is de Code Tabaksblat van belang voor het beleggingsbeleid. Sinds 2007 zijn de Principes voor goed Pensioenfondsbestuur van de STAR verankerd in de Pensioenwet. De principes maken duidelijk waarvoor een pensioenfondsbestuur verantwoordelijk is en hoe het bestuur verantwoording aflegt Nieuwe regels voor governance en medezeggenschap op komst Het kabinet wil de wettelijke regels in de Pensioenwet over governance en medezeggenschap voor pensioenfondsen integraal herzien. Het kabinet gaat hiermee verder dan het initiatiefwetsvoorstel van de Kamerleden Ko er Kaya (D66) en Blok (VVD) over bestuursdeelname van pensioengerechtigden. Minister Kamp stuurde op 31 oktober 2011 het wetsvoorstel voor spoedadvies naar de Raad van State. De Eerste Kamer wil de voorstellen van het kabinet en de Kamerleden begin 2012 gezamenlijk behandelen. In een voorontwerp van 1 juli 2011 stelde minister Kamp drie bestuursmodellen voor: Paritair bestuursmodel. Gemengd bestuursmodel (one tier board). Extern bestuursmodel. In het paritaire en externe bestuursmodel wordt intern toezicht uitgeoefend door een raad van toezicht (bedrijfstak- of ondernemingspensioenfondsen) of een visitatiecommissie (ondernemingspenioenfondsen). Minister Kamp wijzigde enkele zaken in het in oktober 2011 aan de Raad van State voorgelegde wetsvoorstel: In een paritair samengesteld bestuur worden pensioengerechtigden opgenomen. Daarom vervallen de adviestaken van de deelnemersraad. In een paritair samengesteld bestuur kunnen externe deskundigen op neutrale zetels worden benoemd. Het gemengde bestuursmodel vervalt. Het bestuur wacht de wettelijke ontwikkelingen ten aanzien van eventuele bestuursdeelname van gepensioneerden verder af. Het streven van het pensioenfonds is altijd al geweest dat belanghebbenden zich zoveel mogelijk vertegenwoordigd voelen in het bestuur en de verschillende andere organen van het pensioenfonds Maximaal vijf toezichthoudende functies toegestaan De Wet bestuur en toezicht beperkt het aantal toezichthoudende functies dat een persoon mag vervullen bij pensioenfondsen tot in totaal vijf. Een bestuurslid mag die rol met maximaal twee toezichthoudende functies combineren. De limitering heeft geen gevolgen voor de zittende bestuurder of toezichthouder, behalve bij herbenoeming. Deze wet treedt naar verwachting in werking op 1 juli Er is een reparatiewet in voorbereiding waarbij heel kleine pensioenfondsen van deze wet worden uitgezonderd. De Pensioenfederatie vindt deze reparatiewet niet ver genoeg gaan en aan het ministerie van SZW is gevraagd te werken aan een specifieke regeling voor pensioenfondsen. Er zijn bij het pensioenfonds geen bestuursleden met meerdere toezichthoudende functies. Op het moment dat er sprake is van herbenoeming of een benoeming van een nieuw bestuurslid zal vooraf gecheckt worden of het (beoogd) bestuurslid aan de wet bestuur en toezicht voldoet. In bijlage 2 van het jaarverslag is een overzicht van nevenfuncties van het huidige bestuur opgenomen. Jaarverslag 2011 pagina 14 88

15 2.3.3 Transparantiedocument Het bestuur van het fonds heeft begin 2008 een transparantiedocument vastgesteld. In 2011 zijn hier geen wijzigingen in aangebracht. In het Nederlandse pensioenstelsel staan collectiviteit en solidariteit centraal en de handhaving van deze waarden vraagt om transparantie: het bestuur dient verantwoording af te leggen over zijn doen en laten. Daarbij hoort een goed intern toezicht op het functioneren van het bestuur. Met het transparantiedocument probeert het bestuur alle belanghebbenden op een heldere wijze inzicht te geven in het beleid en de uitvoering daarvan. En ook hoe het bestuur invulling geeft aan begrippen zoals goed fondsbestuur, verantwoording en intern toezicht. Het transparantiedocument is te vinden op de website van het fonds: Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Visitatiecommissie In 2007 heeft het bestuur besloten om een visitatiecommissie in te stellen als intern toezichthouder. De taken van deze commissie zijn vastgelegd in een reglement. De commissie bestaat uit drie onafhankelijke, deskundige leden, die minimaal ØØn keer per drie jaar het functioneren van het fonds en zijn bestuur kritisch beziet. De visitatiecommissie beoordeelt in ieder geval de volgende zaken: beleids- en bestuursprocedures, bestuursprocessen en de checks and balances binnen het fonds; de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd; de wijze waarop het bestuur omgaat met risicos op de langere termijn. De visitatiecommissie heeft in het voorjaar 2009 een eerste visitatie uitgevoerd. De commissie is samengesteld voor de duur van de visitatie. Het bestuur heeft in 2011 geen visitatieonderzoek laten verrichten. In 2012 staat wel een onderzoek van de visitatiecommissie gepland. Verantwoordingsorgaan Het bestuur heeft in 2007 besloten een apart verantwoordingsorgaan in te stellen. Dit orgaan bestaat uit drie leden: werknemers, werkgevers en gepensioneerden leveren ieder ØØn vertegenwoordiger. De leden zijn met ingang van 1 januari 2008 benoemd. Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het bestuur, het door het bestuur uitgevoerde beleid en de beleidskeuzes voor de toekomst. Het verantwoordingsorgaan legt zijn oordeel tenminste ØØn keer per jaar schriftelijk vast. Dit oordeel en de reactie van het bestuur daarop worden gepubliceerd in het jaarverslag. In hoofdstuk 5 zijn het oordeel en verslag van het verantwoordingsorgaan over 2011 opgenomen. Tevens is in dat hoofdstuk de reactie van het bestuur opgenomen Naleving van de gedragscode Het pensioenfonds heeft een gedragscode die wordt nageleefd door de leden van het bestuur. Doel van deze gedragscode is het stellen van regels en richtlijnen teneinde belangenconflicten tussen het pensioenfonds en betrokkenen in privø te voorkomen. Daarnaast regelt de gedragscode hoe moet worden omgegaan met vertrouwelijke informatie van het pensioenfonds. De gedragscode bevordert de transparantie en zorgt ervoor dat alle verbonden personen, ook voor hun eigen bescherming, duidelijk weten wat wel en wat niet is geoorloofd. Elke verbonden persoon verklaart schriftelijk de gedragscode te zullen naleven. De compliance werkzaamheden worden uitgevoerd door Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP. De compliance officer beoordeelt de correcte naleving van de gedragscode door alle betrokkenen jaarlijks een vragenlijst te verstrekken en te rapporteren over de naleving. De rapportages inzake naleving van de gedragscode over 2010 en 2011 zijn in maart 2012 binnen het bestuur besproken. De compliance officer concludeerde dat er geen zaken naar voren zijn gekomen waaruit blijkt dat er in strijd is gehandeld met de gedragscode. Jaarverslag 2011 pagina 15 88

16 2.3.6 Deskundigheidsbevordering Het bestuur is zich bewust van de eisen van deskundigheid in de Pensioenwet en de eisen aan de vormgeving die de Principes voor goed pensioenfondsbestuur stellen. Het bestuur onderschrijft de aanbevelingen uit het Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering (PvAD). Sinds 2001 heeft het bestuur een deskundigheidsplan. Dit plan is in 2011 vernieuwd op basis van het door de Pensioenfederatie in 2011 opgestelde Plan van Aanpak Deskundig en Goed Pensioenfondsbestuur. In het deskundigheidsplan formuleert het fonds op welke wijze het de deskundigheid van het bestuur wil bevorderen en op peil houden. Eind 2009 is een specifieke cursus gevolgd voor de onderdelen waar binnen het bestuur nog onvoldoende kennis over was. Met deze cursus hebben alle bestuursleden en plaatsvervangende bestuursleden deskundigheidsniveau 1 behaald. De bestuursleden die na 2009 zijn aangetreden hebben een cursus gevolgd om ook deskundigheidsniveau 1 te behalen. In 2012 staat voor het gehele bestuur een cursus gepland om deskundigheidsniveau 2 te behalen. 2.4 Communicatie De pensioenfondsen hadden in 2011 alle aandacht van de media. De verslechtering van de financiºle positie bij veel fondsen en de berichtgeving over mogelijke ingrepen zoals korting van pensioenen bij een aantal fondsen bracht onrust bij gepensioneerden en deelnemers. Ondanks dat VNPS niet bij die fondsen hoort, is wel extra aandacht aan de communicatie besteed. Wat heeft het fonds aan communicatie gedaan? Het beleid is vastgelegd in een communicatiebeleidsplan. Daarnaast werkt het fonds de jaarlijkse doelen uit in een communicatiejaarplan. Hierin staan welke specifieke communicatieactiviteiten voor de verschillende doelgroepen zijn gepland en op welke trends en ontwikkelingen het fonds dat jaar nader ingaat. Deze activiteiten zijn een aanvulling op de gebruikelijke communicatie met belanghebbenden, zoals het jaarlijkse pensioenoverzicht. In 2011 heeft het pensioenfonds onder meer de volgende acties gerealiseerd: Nieuwsbrief Uw Pensioen In februari hebben deelnemers en gepensioneerden van het fonds een nieuwsbrief ontvangen. Hierin is uitgelegd hoe het fonds er financieel voor staat, hoe hoog de pensioenpremie is, wat de excedentregeling inhoudt en dat de pensioenen in 2011 niet verhoogd werden. De werkgevers hebben de nieuwsbrief ter informatie ontvangen. Samen sta je sterk Op 1 maart 2010 startte onder de slogan Jouw Pensioenfonds. Samen sta jij sterk! de publiciteitscampagne van de bedrijfstakpensioenfondsen. Er is een site en er zijn advertenties verschenen in kranten en op populaire internetsites. Door het pensioenfonds is ervoor gekozen om gebruik te maken van de banner die vanuit de campagne werd aangeboden. De banner van de campagne is geplaatst op de site van het pensioenfonds, zodat bezoekers gemakkelijk meer informatie kunnen verkrijgen over de campagne. Website van het fonds In 2010 is de website vernieuwd met als een doel een verbetering van de toegankelijkheid voor de deelnemers, gepensioneerden en werkgevers. In 2011 is de website verder uitgebreid en met recente fondsdocumenten zoals het pensioenreglement en zijn nieuwsberichten over de financiºle situatie van het fonds en andere actualiteiten geplaatst. Pensioenregister Het Pensioenregister ging op 6 januari 2011 van start. Via de website kan elke Nederlander met zijn DigiD een overzicht van zijn pensioen opvragen. Het overzicht bevat alle pensioenen die hij of zij in het verleden heeft opgebouwd. Ook het opgebouwde pensioen bij het pensioenfonds zijn op het Pensioenregister te raadplegen. Jaarverslag 2011 pagina 16 88

17 2.5 Toezichthouder AFM en DNB Sinds de invoering van de Wet op het financieel toezicht staat het fonds onder toezicht van DNB en van AFM. DNB is belast met het prudentieel toezicht en AFM met het gedragstoezicht. Het prudentieel toezicht richt zich op de financiºle soliditeit van financiºle ondernemingen en draagt bij aan de stabiliteit van de financiºle sector. Het door de AFM uitgeoefende gedragstoezicht richt zich op ordelijke en transparante marktprocessen, zuivere verhoudingen tussen marktpartijen en zorgvuldige behandeling van cliºnten van financiºle ondernemingen Autoriteit Financiºle Markten (AFM) De AFM is als toezichthouder belast met het bevorderen van een zorgvuldige financiºle dienstverlening aan consumenten, waaronder het bewaken van de informatie die pensioenfondsen verschaffen ten aanzien van juistheid en begrijpelijkheid. De AFM heeft in 2011 een zogenaamde self assessment aan het pensioenfonds verstuurd. Hierin verzocht de AFM informatie te geven over de wijze waarop communicatie aan deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden plaatsvindt. De gemiddelde score van alle pensioenfondsen was 88%. Dit pensioenfonds heeft een score behaald van 89%. De conclusie die de AFM hieraan verbond is dat er voor het pensioenfonds nog ruimte is voor het doorvoeren van verbeteringen, maar dat de informatieverstrekking op hoofdlijnen toereikend is. De aanbevelingen van AFM zijn besproken door het bestuur en meegenomen in de uitingen van het pensioenfonds. Vooruitlopend op evaluatie al aanpassingen in praktijk communicatie In 2011 is de doeltreffendheid van de informatiebepalingen in de pensioenwetgeving onderzocht. Hieruit blijkt dat pensioenuitvoerders de informatiebepalingen over het algemeen goed naleven. Uit het onderzoek kwam wel naar voren dat de bepalingen te gedetailleerd zijn. Ook is het verplichte taalgebruik te lastig en de verplichte hoeveelheid informatie is te omvangrijk. Het toeslagenlabel bijvoorbeeld is bedoeld om deelnemers snel inzicht te geven in de mate waarin het fonds hun pensioen naar verwachting kan verhogen. Een zeer grote meerderheid van de pensioenfondsen vindt het toeslagenlabel onduidelijk. Het label is onbegrijpelijk voor deelnemers en zorgt voor schijnzekerheid. Ook de toezichthouder, de Autoriteit Financiºle Markten (AFM), liet zich negatief over het label uit. Begin 2011 gaf minister Kamp daarom al aan dat pensioenfondsen zelf de afweging mogen maken of het toeslagenlabel bruikbare informatie biedt of eerder tot verwarring leidt. De AFM zal niet handhavend optreden als een pensioenfonds het toeslagenlabel niet opneemt. Het pensioenfonds heeft er voor gekozen om vanaf 2012 het toeslagenlabel weg te laten in de communicatie, waarbij waar van toepassing wel een alternatieve tekst over de toeslagverlening is opgenomen. Pensioenfondsen moeten bij het informeren over de toeslagverlening ook een zogenaamde voorwaardelijkheidsverklaring gebruiken. De teksten daarvoor zijn voorgeschreven. Minister Kamp heeft per 1 april 2011 de regels gewijzigd. Het fonds hoeft afwijkingen van de voorgeschreven teksten in persoonlijke uitingen niet meer vooraf aan de AFM voor te leggen. Afwijkingen van de voorgeschreven teksten in reglementen zijn echter niet meer toegestaan. Het fonds heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om af te wijken van de standaardteksten om de teksten begrijpelijker te maken. Naar aanleiding van het evaluatieonderzoek worden de informatiebepalingen in de wet aangepast. Het is de bedoeling dat de aangepaste informatiebepalingen tegelijk in werking treden met de wijzigingen in de pensioenwetgeving die uit het Pensioenakkoord voortvloeien. Kosten pensioenfondsen verdienen meer aandacht In 2011 is door de AFM het onderzoek Kosten pensioenfondsen verdienen meer aandacht gepubliceerd. Dit betreft een verkennend onderzoek naar de hoogte van administratie- en beleggingskosten van pensioenregelingen bij pensioenfondsen in Nederland. De belangrijkste bevindingen luiden: Kosten hebben een grote invloed op het ouderdomspensioen. De kosten van pensioenfondsen van gelijke omvang verschillen sterk, zeker de administratiekosten. Jaarverslag 2011 pagina 17 88

18 Vooral kleine tot middelgrote pensioenfondsen kunnen nog kosten besparen door schaalvoordelen te benutten en regelingen tegelijk te vereenvoudigen. Veel pensioenfondsen rapporteren niet alle kosten. Naar voren komt dat het rapport zich vooral richt op het hebben van zicht op de daadwerkelijke beleggingskosten. In de paragrafen 3.4 en worden de kosten voor vermogensbeheer en pensioenuitvoering gespecificeerd De Nederlandsche Bank (DNB) De Nederlandsche Bank heeft in 2011 geen onderzoek gedaan bij het fonds. Er zijn geen dwangsommen of boetes opgelegd aan het fonds. Ook heeft DNB geen aanwijzingen gegeven, geen bewindvoerder aangesteld of bevoegdheidsuitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming. Financieel crisisplan Tijdens een bijeenkomst voor bestuurders van pensioenfondsen op 21 september 2011 introduceerde De Nederlandsche Bank een financieel crisisplan. Naar de mening van DNB waren veel pensioenfondsen tijdens de kredietcrisis namelijk onvoldoende voorbereid op een scenario waarin de dekkingsgraad snel verslechtert. Alle pensioenfondsen moeten als onderdeel van de actuariºle en bedrijfstechnische nota (abtn) een financieel crisisplan opstellen. Een nieuwe beleidsregel stelt de deadline daarvoor op 1 mei Het bestuur is hiermee begin 2012 aan de slag gegaan. Op 13 februari 2012 werd een themasessie met de voorzitters gehouden over het crisisplan, waarna het financieel crisisplan op 1 maart 2012 door het bestuur werd besproken en goedgekeurd en aan de ABTN is toegevoegd. Op 5 april 2012 heeft de deelnemersraad een positief advies uitgebracht aan het bestuur. Op 12 april 2012 is de ABTN inclusief het crisisplan aan DNB toegezonden. Jaarverslag 2011 pagina 18 88

19 3 Financieel beleid 3.1 Inleiding Zoals in paragraaf reeds werd beschreven stelt het fonds zich ten doel pensioenen te verlenen aan deelnemers, gewezen deelnemers en hun nabestaanden, met inachtneming van de statuten en reglementen. Het is dus belangrijk dat het pensioenfonds voldoende geld ontvangt, zodat er altijd genoeg middelen zijn om (toekomstige) uitkeringen te kunnen betalen. Het bestuur gebruikt hiervoor de volgende beleidsinstrumenten: Premiebeleid, toeslagenbeleid, beleggingsbeleid en de pensioenregeling. In dit hoofdstuk komen de eerste drie instrumenten aan de orde. Na het premie- en toeslagenbeleid geeft het bestuur inzicht in het vermogen en de voorzieningen. Na de actuariºle analyse volgt een uitleg over het beleggingsbeleid. De pensioenregeling komt aan bod in hoofdstuk Premiebeleid De financiering van de pensioenregeling geschiedt door betaling van een premie zoals omschreven in het uitvoeringsreglement tussen het fonds en de werkgevers. De verschuldigde premie is bepaald in overleg tussen de sociale partners en is door het bestuur gehoord de actuaris van het fonds getoetst op adequaatheid. De jaarlijks verschuldigde premie, uitgedrukt als een percentage van de pensioengrondslagsom, dient door de werkgevers betaald te worden. De werkgever kan de helft van de verschuldigde premie inhouden op het loon van de deelnemer. Een wijziging van de verschuldigde premie wordt, evenals een wijziging in de premiekorting, doorgevoerd met ingang van 1 januari. Er geldt geen bijstortingsverplichting voor de werkgevers. De jaarlijks verschuldigde premie vastgesteld op: 2011: 16,0%; 2012: 16,5%; 2013: 17,0%; 2014: 17,5%; 2015: 18,0%. Eind 2011 raakte het fonds in reservetekort waardoor het toekennen van een premiekorting niet meer mogelijk zou zijn. Het bestuur is daarop in overleg gegaan met CAO-partijen en heeft de afspraak gemaakt dat indien er een reservetekort zou zijn op 31 december de premie zou stijgen naar 18%. Aangezien er van een reservetekort geen sprake was op 31 december is de premie voor 2012 in januari 2012 definitief vastgesteld op 16,5%. 3.3 Toeslagenbeleid Het toeslagbeleid van het pensioenfonds komt overeen met variant B uit de toeslagenmatrix. Dit betekent dat er geen doelgericht toeslagenbeleid is, en dat het bestuur jaarlijks besluit of een toeslag kan worden verleend, rekening houdend met de financiºle positie van het fonds. Er is geen ambitie om jaarlijks toeslagen te geven op pensioenrechten en pensioenaanspraken en er is geen maatstaf waaraan de toeslagen gekoppeld zijn. Voor de financiering van de toeslagen wordt geen premie betaald en er wordt geen reserve aangehouden om in de toekomst toeslagen te kunnen toekennen. Jaarverslag 2011 pagina 19 88

20 Bij de feitelijke toekenning van toeslagen kijkt het bestuur naast de financiºle positie van het fonds ook naar de verwachte toekomstige ontwikkelingen in deze financiºle positie en de risicos die daarmee gepaard gaan. Het bestuur van het fonds is bevoegd om bij de toekenning van toeslagen onderscheid te maken tussen verschillende soorten pensioenaanspraken en pensioenrechten, voor zover dat onderscheid wettelijk is toegestaan. Eventuele toeslagverlening vindt altijd plaats per 1 januari van enig jaar en wordt verleend op de pensioenaanspraken en pensioenrechten per 31 december van het voorlaatste kalenderjaar, met inbegrip van eerder verleende toeslagen. Als het fonds een toeslag heeft verleend, maakt de toeslag deel uit van de pensioenaanspraak of het pensioenrecht. In alle persoonlijke uitingen richting deelnemers, slapers en gepensioneerden wordt het toeslagenbeleid toegelicht. Het bestuur behoudt zich het recht voor om het toeslagenbeleid aan te passen. Toekomstige wijzigingen zijn verbindend voor alle (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden en andere aanspraakgerechtigden. Per 1 januari 2011 zijn de pensioenen niet verhoogd. In 2011 heeft het bestuur besloten om ook per 1 januari 2012 de pensioenen niet te verhogen. 3.4 Kosten uitvoering pensioenbeheer Het bestuur maakt voor de uitvoering van de regeling diverse kosten. De kosten van pensioenbeheer bedragen voor 2011: Omgerekend is dit 333,62 per deelnemer en gepensioneerde. In paragraaf van de jaarrekening worden deze kosten nader gespecificeerd. De uitvoeringskosten kunnen aan de volgende betrokkenen worden toegerekend: Kosten deelnemer en gepensioneerde Werkgeverskosten Kosten bestuur en financieel beheer Hieronder volgt een korte toelichting bij deze kosten. Kosten deelnemer en gepensioneerde De kosten van de deelnemers en gepensioneerden hebben betrekking op alle werkzaamheden die in de pensioenadministratie moeten worden verricht om de aanspraken juist te administreren en de deelnemer volledig te informeren. Denk hierbij aan de pensioentoekenningen, betalen uitkeringen, verwerken waardeoverdrachten, afkoop, helpdesk, communicatie met deelnemers/gepensioneerden. Werkgeverskosten De werkgeverskosten hebben betrekking op de activiteiten die voortvloeien uit de contacten met de werkgever. Het gaat om kosten voor de aanlevering en verwerking van de werknemergegevens, de aanmaak van premienotas en de premie-incasso, helpdesk werkgever, communicatie met werkgever. Hierbij horen ook de kosten voor het aansluiten van nieuwe werkgevers. Kosten bestuur en financieel beheer De kosten van bestuur en financieel beheer hebben betrekking op kosten verbonden aan het besturen van het fonds, het secretariaat van het bestuur, de toezichthouders en de adviseurs. Deze kosten kunnen als volgt worden gespecificeerd: Bestuursondersteuning en secretariaat Advieskosten Kosten bestuursorganen Accountantskosten Overig (lidmaatschappen, toezichthouder, etc.) Jaarverslag 2011 pagina 20 88