J A A R V E R S L A G

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2008

2 Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen Jaarverslag 2008

3

4 Inhoud Kerngegevens 4 Verbetering van de prepensioenaanspraken 5 Voorwoord 6 Profiel van de organisatie 7 Bestuurssamenstelling per 31 december Actuaris 7 Accountant 7 Administrateur 7 Inhoud van de regeling 8 Verslag van het bestuur 10 Ontwikkelingen na afloop van het verslagjaar 14 Omvang van het fonds 15 Ontwikkelingen op pensioengebied in Maatschappelijk verantwoord ondernemen 18 Risicoparagraaf 19 Beleggingen 21 Resultaat verslagjaar 23 Stand van de voorzieningen en reserves 24 Jaarrekening 25 Balans 25 Rekening van baten en lasten 26 Toelichting behorende tot de jaarrekening Grondslagen voor balanswaardering en resultaatbepaling 28 Toelichting op de balans 32 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 37 Risicobeheer en Derivaten 38 Toelichting op de rekening van baten en lasten 43 Kasstroomoverzicht 48 3 Gebeurtenissen na balansdatum 49 Verklaring van de actuaris 50 Accountantsverklaring 51 Slotwoord 52

5 Kerngegevens Aantallen per 31 december Werkgevers werkgevers verplicht tot premiebetaling vrijwillig aangesloten ondernemingen Gedispenseerde ondernemingen Deelnemers actieve deelnemers gewezen deelnemers met premievrije rechten Geprepensioneerden aantal uitkeringen Bedragen per 31 december (x 1.000) Uitkeringen Premie Koopsommen Waardeoverdrachten Voorziening pensioenverplichtingen Voorziening langlevenrisico Voorziening overgangsregeling Algemene reserve Solvabiliteitsreserve Cumulatief verliessaldo ( ) - - Resultaat boekjaar ( ) Gehanteerde rekenrente ,0 Gemiddelde rentetermijnstructuur 3,61 4,87 - Dekkingsgraad 100,9% 129,9% 129,2% Totaal belegd vermogen (actuele waarde) Waarvan onder andere in: Onroerende zaken Hypothecaire leningen Aandelen Obligaties Opbrengst uit vermogen 2 ( ) Performance percentage -15,06% 0,55% 6,7% 1 De gehanteerde rekenrente vanaf 2007 is gebaseerd op de rentetermijnstructuur van De Nederlandsche Bank. 2 Inclusief ongerealiseerde waarde mutaties en andere resultaten op beleggingen en inclusief beleggingskosten.

6 Verbetering van de prepensioenaanspraken Verhoging pensioenaanspraken Het bestuur besluit jaarlijks - indien en voor zover de financiële toestand van het fonds dit toelaat en gehoord de actuaris - of de prepensioenaanspraken en uitkeringen worden verhoogd. Dit wordt ook wel toeslag of indexatie genoemd. Er wordt niet doelgericht geld gereserveerd voor toekomstige toeslagen. Gelet op de ontwikkelingen in de bedrijfstak en met name de financiële positie van het fonds heeft het bestuur besloten voor 2009 geen toeslag te verlenen. Dit besluit betreft de volgende aanspraken en uitkeringen: de premievrije prepensioenaanspraken; en de aanspraken op grond van de prepensioengrondslag die wordt vastgesteld op basis van een middelloonregeling; en de ingegane prepensioenuitkeringen. Toekennen overgangsregeling in 2009 Op grond van artikel 37 van het reglement bepaalt het bestuur jaarlijks of de overgangsregeling wordt toegekend aan degenen die in het volgend kalenderjaar de reglementaire datum voor ingang van het overgangsrecht bereiken en aan degenen die in het volgend kalenderjaar het prepensioen na deze datum willen laten ingaan. Met ingang van 1 januari 2006 is de leeftijd waarop de overgangsregeling wordt toegekend volgens een staffel per leeftijdsschaal verhoogd. Het bestuur heeft voor het jaar 2009 het volgende besloten: Bereiken leeftijd van 60 jaar en 4 maanden in 2009 het bestuur besluit de overgangsregeling toe te kennen aan degenen die in 2009 de leeftijd van 60 jaar en 4 maanden bereiken; Bereiken leeftijd van 60 jaar en 6 maanden in 2009 het bestuur besluit de overgangsregeling toe te kennen aan degenen die in 2009 de leeftijd van 60 jaar en 6 maanden bereiken. 5

7 Voorwoord Graag bieden wij u aan het jaarverslag 2008 van de Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen, hierna Prepensioenfonds Goederenvervoer genoemd. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer is opgericht op 1 januari 2002 en geldt voor werkgevers en werknemers in het beroepsgoederenvervoer over de weg en de verhuur van mobiele kranen. Het uitgangspunt van de regeling is stoppen met werken op een leeftijd die gerelateerd is aan de volgende staffel. Geboortedatum (in de periode) Van 1 april 1947 t/m 31 maart 1948 Van 1 april 1948 t/m 31 maart 1949 Van 1 april 1949 t/m 31 december 1949 Vroegst mogelijke uittredingsleeftijd met uitkering ter hoogte van 85% van de prepensioengrondslag 60 jaar en 2 maanden 60 jaar en 4 maanden 60 jaar en 6 maanden Het verslagjaar 2008 stond voor een belangrijk deel in het teken van de wereldwijde financiële crisis en de nieuwe Pensioenwet die in 2007 van kracht werd en de daaruit volgende Veegwet. Deze Veegwet zet de puntjes op de i van de in 2007 in werking getreden Pensioenwet. Dit heeft geresulteerd in een grote hoeveelheid notities en veel discussies over de vraag welke gevolgen de nieuwe wet heeft voor de bestaande reglementen. Een aantal reglements- en statuten wijzigingen is per saldo het gevolg geweest. Daarnaast heeft de wereldwijde financiële crisis met name in de tweede helft van het verslagjaar zijn invloed gehad op de resultaten van het fonds. Het fonds is, zoals dat heet, in onderdekking gekomen. Het gevolg hiervan is dat na afloop van het verslagjaar bij de toezichthouder een herstelplan is ingediend. In het voor u liggende verslag wordt hier nader op ingegaan. Het jaarverslag is verdeeld in een bestuursverslag en een jaarrekening. In het bestuursverslag informeren wij u over de beleidsmatige zaken die in het verslagjaar hebben gespeeld, zowel op het gebied van pensioenen als op het gebied van beleggingen. In de jaarrekening presenteren wij het pensioenvermogen. In de toelichting vindt u onder meer de grondslagen voor de waardering, de mutaties in de beleggingsportefeuille en natuurlijk de verklaring van de actuaris en de accountantsverklaring. 6 Het publicitair verslag is op verzoek verkrijgbaar bij de administrateur, Syntrus Achmea Pensioenbeheer te Amsterdam. Amsterdam, 18 juni 2009, Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen Het bestuur: De heer J. Heilig, voorzitter Mevrouw S. Kraaijenoord, secretaris

8 Profiel van de organisatie Het Prepensioenfonds Goederenvervoer, statutair gevestigd te Amsterdam, is opgericht op 1 januari De laatste statutenwijziging was in juni De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het Prepensioenfonds is een bedrijfstakpensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB). Het Prepensioenfonds Goederenvervoer stelt zich ten doel alle deelnemers te voorzien van een volwaardig pensioen tegen een redelijke premie, welke volledig door de werkgevers wordt betaald. De ontvangen premies worden onder zo gunstig mogelijke voorwaarden belegd. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer belegt in zaken als onroerende zaken, aandelen en vastrentende waarden. Het totale vermogen van het Prepensioenfonds Goederenvervoer bedroeg ultimo boekjaar 2008 circa 1,27 miljard euro. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer had op 31 december 2008 in totaal aangesloten werkgevers, actieve deelnemers en gewezen deelnemers/slapers. Het fonds keerde op dat moment prepensioenen uit aan pensioengerechtigden. Bestuurssamenstelling per 31 december 2008 Het bestuur van de Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen is paritair samengesteld uit vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties. De samenstelling van het bestuur per 31 december 2008 is als volgt: Werkgeversleden Plaatsvervangers: L.J.H. Ceelen, voorzitter (1) Mw. I. Stomp (1) Mw. S. Kraaijenoord, plv. secretaris (1) L.G.A.M. Verhagen (5) H.A. Dikken (2) P.W. Kievit (2) Werknemersleden: Plaatsvervangers: J.T. van Egmond, secretaris (4) Vacature (4) J. Heilig, plv. voorzitter (3) Vacature (3) J. Wit (3) Vacature (3) Respectievelijk aangewezen door: 1) Transport en Logistiek Nederland 2) Koninklijk Nederlands Vervoer 3) FNV Bondgenoten 4) CNV Bedrijvenbond 5) Vereniging Verticaal Transport 7 De heer Dikken is per 23 juni 2008 toegetreden tot het bestuur van de Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen. Vereniging van bedrijfstakpensioenfondsen Het Prepensioenfonds Goederenvervoer is lid van de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen. Adviserend actuaris Mercer (Nederland) B.V. De heer drs. W. Brugman AAG Startbaan XR Amstelveen Certificerend actuaris Towers Perrin De heer drs. R. Doornbos AAG Hullenbergweg AB Amsterdam Zuidoost Accountant KPMG Accountants N.V. De heer M.J. Vredenduin RA Burgemeester Rijnderslaan MC Amstelveen Compliance officer KPMG Integrity & Investigation Services Burgemeester Rijnderslaan MC Amstelveen Administrateur Syntrus Achmea Pensioenbeheer Bezoekadres: Molenwerf AG Amsterdam Postadres: Postbus AG Amsterdam Telefoonnummer: Website:

9 Inhoud van de regeling Wie doet mee aan de prepensioenregeling De prepensioenregeling geldt per 1 januari De prepensioenregeling voorziet in een uitkering van 60 (richtleeftijd) tot 65 jaar. De prepensioenregeling is vanaf 1 januari 2006 met name van belang voor werknemers geboren tussen 1 april 1947 en 1 januari Zij bouwen na 1 januari 2006 nog prepensioen op. Voor werknemers die geboren zijn vóór 1 april 1947, en op 31 maart 2001 en 1 april 2001 in dienst waren bij een bij de Stichting Vrijwillig Vervroegde Uittreding voor het Beroepsgoederenvervoer over de weg en de Verhuur van Mobiele Kranen aangesloten werkgever, blijft de VUT-regeling van kracht. Hierop is echter één uitzondering: werknemers die geboren zijn vóór 1 april 1947 en die op 31 maart 2001 en 1 april 2001 nog niet in de bedrijfstak werkten, doen mee aan de prepensioenregeling. De prepensioenpremie De premie voor de prepensioenregeling wordt geheven over de som van de bruto lonen Sociale Verzekeringen van alle werknemers in dienst van de werkgever. De premie voor de prepensioenregeling is in 2008 een volledige werkgeverspremie. Vanaf 2006 is de hoogte van de premie afhankelijk van de leeftijd van de werknemer: voor werknemers geboren voor 1 januari 1950 bedraagt de premie 6,58% van het heffingsloon; voor werknemers geboren op of na 1 januari 1950 bedraagt de premie 2,8% van het heffingsloon. Onder het heffingsloon wordt verstaan het brutoloon Sociale Verzekeringen over het lopende kalenderjaar tot ten hoogste het maximum premiedagloon Werkloosheidswet, herleid tot een jaarbedrag. Het maximum is het op jaarbasis herleide bedrag van het maximum premieplichtig dagloon voor de Werkloosheidswet (in 2008: ,=). 8 Hoeveel bedraagt het prepensioen Een volledig prepensioen, dat voorziet in een uitkering van circa 85% van de prepensioengrondslag, wordt opgebouwd in 39 jaar (van 21 tot 60 jaar). Omdat niet iedere werknemer in staat is voldoende prepensioen op te bouwen is door CAO-partijen een overgangsregeling in het leven geroepen. Deze overgangsregeling heeft tot doel een aanvulling te geven op het prepensioen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor de overgangsregeling zijn: a) zowel op 31 maart 2001 als op 1 april 2001 als werknemer in dienstverband werkzaam zijn bij een werkgever die op die data is aangesloten bij de Stichting Vrijwillig Vervroegde Uittreding voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen; en b) vanaf 1 januari 2002 onafgebroken deelnemen aan de prepensioenregeling; en c) uiterlijk op de prepensioendatum voldoen aan het 10-dienstjaren criterium als bedoeld in het reglement van de Stichting Vrijwillig Vervroegde Uittreding voor het Beroepsgoederenvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen. De overgangsregeling is een voorwaardelijke regeling: het bestuur beslist jaarlijks, gegeven de financiële positie van het fonds, of de aanvulling kan worden toegekend aan de deelnemers die in het volgende kalenderjaar de reglementaire datum voor ingang van het overgangsrecht bereiken. Met ingang van 1 januari 2006 is de leeftijd waarop de overgangsregeling wordt toegekend, verhoogd: Geboortedatum (in de periode) Van 1 april 1947 t/m 31 maart 1948 Van 1 april 1948 t/m 31 maart 1949 Van 1 april 1949 t/m 31 december 1949 Vroegst mogelijke uittredingsleeftijd met uitkering ter hoogte van 85% van de prepensioengrondslag 60 jaar en 2 maanden 60 jaar en 4 maanden 60 jaar en 6 maanden De hoogte van de prepensioenuitkering is afhankelijk van hetgeen aan prepensioen opgebouwd is. Per jaar wordt 2,179% aan prepensioen opgebouwd. Het prepensioen wordt opgebouwd over het vaste jaarsalaris en over het loon uit een aantal overuren en/of over de uren van het structureel verrichten van arbeid als gevolg van werken in een rouleersysteem volgens een rooster (hierna samengevat onder de noemer overuren ).

10 Er worden twee prepensioengrondslagen vastgesteld: één voor het vaste jaarsalaris en één voor de overuren. Bij het vaststellen van de prepensioengrondslagen wordt gekeken naar de volgende elementen: vast jaarsalaris: deze prepensioengrondslag bestaat uit het vaste bruto jaarsalaris inclusief vakantiegeld op 1 januari van het jaar waarin wordt deelgenomen. De opbouw van het prepensioen over deze grondslag vindt plaats op basis van een eindloonregeling; overuren: deze prepensioengrondslag bestaat uit het loon uit overuren met een maximum van tien overuren per week tegen een overwerktoeslag van 30%. De overuren over het voorgaande jaar zijn bepalend voor de prepensioengrondslag in het lopende jaar. De opbouw over deze prepensioengrondslag vindt plaats op basis van een middelloonregeling. 9

11 10 Verslag van het bestuur Bestuur Het bestuur is in het verslagjaar zeven maal bijeengekomen. Deze vergaderingen vonden plaats op 21 februari, 12 maart, 28 april, 23 juni, 28 augustus, 16 oktober en 4 december Naast de onderwerpen die periodiek aan de orde worden gesteld treft u een overzicht aan van de overige onderwerpen die tijdens de bestuursvergaderingen zijn besproken. Financiële positie van het fonds Door de kredietcrisis zijn niet alleen de aandelenbeurzen, maar ook de lange rentes fors gedaald. Dit had uiteraard ook zijn weerslag op de financiële positie van Prepensioenfonds Goederenvervoer en zorgde eind 2008 voor een forse daling van de dekkingsgraad. Dit is de verhouding tussen het belegd vermogen en de marktwaarde van de pensioen verplich tingen. Ultimo 2008 bedroeg de dekkingsgraad 100,9%. Aangezien dit percentage onder het wettelijk minimum van 105% ligt, ontstond er formeel een situatie van onderdekking. Uiteraard is hiervan melding gemaakt aan De Nederlandsche Bank (DNB) en zijn de vereiste acties ondernomen om te komen tot een zogenaamd korte termijn herstelplan. Vermogensbeheer activiteiten In het beleggingsbeleid zijn over het verslagjaar 2008 geen grote veranderingen doorgevoerd, anders dan kleine wijzigingen in de samenstelling van de portefeuille. Het bestuur is over 2008 akkoord gegaan met het verlagen van het percentage vastrentende waarden van 70% naar 62,5% en het opnemen van de categorieën GTAA en grondstoffen voor respectievelijk 5% en 2,5%. In 2009 is de beleggingsmix ongewijzigd ten opzichte van de beleggingsmix van Dekkingsgraad Door de kredietcrisis zijn niet alleen de aandelenbeurzen, maar ook de lange rentes fors gedaald. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer is hiervoor niet immuun gebleken. Dit vertaalde zich in een forse daling van de dekkingsgraad in De dekkingsgraad is, kort gezegd, de verhouding tussen het vermogen van het prepensioenfonds en de verplichtingen van het fonds op korte en langere termijn. De dekkingsgraad geeft aan hoeveel euro s het Prepensioenfonds in kas heeft tegenover elke euro die het (straks) moet uitkeren. Er zijn twee effecten die de dekkingsgraad beïnvloeden. Ten eerste is het vermogen van het Prepensioenfonds afgenomen door de dalende beurskoersen. Beleggen op de beurs is voor het prepensioenfonds in ieder geval voor een deel van het vermogen - noodzakelijk: het fonds behaalt anders op langere termijn onvoldoende rendement. Een tweede factor betreft de verplichtingen van het Prepensioenfonds: deze zijn gestegen door de dalende marktrente. Hoe werkt dit precies? Een Prepensioenfonds gaat de verplichting aan om later bij pensionering een uitkering te doen. Voor een uitkering over 40 jaar hoeft een Prepensioenfonds nu niet het hele bedrag in kas te hebben. Het kan immers nog over een lange periode rendement halen. Hoe hoog het rendement de komende 40 jaar zal zijn is nog onduidelijk. En toch moet het fonds een schatting maken. Daarvoor gebruikt het de langetermijnrente. Mede als gevolg van de kredietcrisis is die rente in het verslagjaar flink gedaald. Daardoor rekent het fonds op een lager rendement en moet het nu meer geld in kas hebben om straks dezelfde uitkering te kunnen doen. Wettelijke regels voor onderdekking en reservetekort De Pensioenwet stelt regels voor het geval de dekkingsgraad van een pensioenfonds onvoldoende is. Pensioenfondsen zijn verplicht een onderdekking of reservetekort direct te melden bij de toezichthouder, De Nederlandsche Bank (DNB). Ieder pensioenfonds heeft een onderdekking als de dekkingsgraad lager is dan 105%, DNB heeft deze grens gesteld. Afhankelijk van onder andere het beleggings- en indexatiebeleid van een fonds wordt er een minimaal vereist vermogen vastgesteld. Een reservetekort ontstaat als de dekkingsgraad lager is dan het minimaal vereist vermogen. Voor het Prepensioenfonds is dit indien de dekkinggraad lager is dan 116,2%. Op 31 december 2008 was de dekkingsgraad van het fonds 100,9%. Aan het einde van 2007 was de dekkingsgraad nog 129,9%. Overigens ondervinden alle pensioenfondsen in deze periode dat de dekkingsgraad ten opzichte van het einde van 2007 is gedaald. Bijzondere situatie en dus veelal uitstel voor indienen herstelplan Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid erkent dat de kredietcrisis de pensioenfondsen in een bijzondere situatie brengt. Op 8 oktober 2008 riep DNB de pensioenfondsen op geen overhaaste beslissingen te nemen. Een maand later voerden DNB en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid overleg met vertegenwoordigers van de pensioensector over de gevolgen van de kredietcrisis. Op basis van dit overleg besloot DNB gebruik te maken van haar bevoegdheid tot het verlenen van uitstel: veel pensioenfondsen kregen uitstel voor het indienen van een herstelplan tot 1 april Herstelplan De wet kent twee herstelplannen. Een kortetermijnherstelplan als sprake is van onderdekking: het pensioenfonds krijgt dan drie jaar uitstel om de dekkingsgraad weer op een niveau van minimaal 105% te brengen. In deze bijzondere tijd van financiële crisis heeft de DNB besloten de termijn van een herstel in drie jaar te verlengen naar een periode van vijf jaar. En een langetermijnherstelplan als het fonds een reservetekort heeft: het fonds krijgt dan vijftien jaar de tijd om weer voldoende reserves op te bouwen.

12 In een herstelplan zet het pensioenfonds de maatregelen op een rij die het treft om ervoor te zorgen dat het vermogen van het pensioenfonds weer op peil komt. Het gaat dan bijvoorbeeld om de samenstelling van de beleggingsportefeuille en het al of niet toekennen van toeslagen op opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane uitkeringen. Ook kan het fonds besluiten de hoogte van de pensioenpremie aan te passen. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer heeft op 26 maart 2009 een korte- en langetermijnherstelplan ingediend bij DNB. Belangrijkste uitgangspunten van het herstelplan Het fonds maakt gebruik van de eenmalige mogelijkheid die de Minister heeft geboden om binnen 5 jaar (in plaats van 3 jaar; dus uiterlijk 31 december 2013) het minimaal vereist eigen vermogen te bereiken. Bij het opstellen van het herstelplan heeft het bestuur zich laten ondersteunen door externe adviseurs en is het voorgenomen beleggingsbeleid afgestemd. De cao-partijen zijn geïnformeerd over de inhoud van het herstelplan. Het herstelplan is opgesteld met inachtneming van de uitgangspunten zoals die door DNB zijn voorgeschreven. Nadrukkelijk merken wij op dat inherent aan de modelmatige aanpak ook het herstelplan een benadering van de werkelijkheid is. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de financiële positie van het fonds zich sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. De belangrijkste uitkomsten zijn: het toeslagbeleid wordt gehandhaafd; het premiebeleid zal ongewijzigd worden gehandhaafd; het beleggingsbeleid wordt niet aangepast; voor het geval dat gedurende de vijfjaars periode, ingaande op 1 januari 2009, de dekkingsgraad ultimo van enig jaar onder dit niveau komt, zullen CAO-partijen en bestuur overleggen in hoeverre het beleid en/of de pensioenregeling aangepast kan worden, zodanig dat na uiterlijk een periode van 1 jaar naar verwachting het gewenste groeipad weer is bereikt. Herstelkracht op korte termijn Uit het herstelplan blijkt herstelkracht. Bij het tot stand komen van het herstelplan is voldaan aan de wettelijke eisen en was evenwichtige belangenbehartiging het uitgangspunt. De herstelkracht is voldoende om na 5 jaar (op 31 december 2013) een dekkingsgraad te bereiken die tenminste gelijk is aan 105%. De verwachte feitelijke dekkingsgraad per 31 december 2013 wordt geschat op 120,0%. Herstelkracht op lange termijn Uit het herstelplan blijkt dat het pensioenfonds vanaf 2011 voldoet aan de wettelijke eisen ten aanzien van het vereist eigen vermogen. De verwachte dekkingsgraad is op 1 januari ,2%. Na 15 jaar (einde herstelplan) bedraagt de verwachte dekkingsgraad 120,0%. 11 Kwantitatieve uitleg Effect op dekkingsgraad (in %) Korte termijn Lange termijn Dekkingsgraad per 31 december 2008 respectievelijk 31 december ,0 120,0 Sturings-middelen Premie Conform huidig premiebeleid 8,9 0,0 Indexatie Conform huidig toeslagbeleid -9,9-26,0 Beleggingen Volgens gestelde uitersten in Regeling Parameters (5,9% over de gehele 15-jaarsperiode) 9,6 14,7 Rentetermijnstructuur Aanpassing van de rentecurve vanaf 2014 met toestemming DNB (forward rates) 0,4 0,3 Overige Inclusief effect van de uitkeringen 11,2 11,1 Dekkingsgraad per 31 december 2013 respectievelijk 31 december ,0 120,0 MVEV per 31 december 2013 respectievelijk VEV per 31 december ,0 116,1

13 12 Genoemde dekkingsgraden in de bovenstaande tabel In de tabel staan de dekkingsgraden vermeld, zoals ze in het herstelplan staan genoemd. Het herstelplan is gemaakt op basis van een geschatte dekkingsgraad van 31 december 2008, die ten tijde van het opstellen van het herstelplan 100,9% bedroeg. Elders in het jaarverslag wordt de definitieve dekkingsgraad genoemd die hiervan afwijkt. Overgangsregeling In 2008 is voor de eerste maal een groot beroep gedaan op de overgangsregeling. De financiering van de voorziening overgangsregeling is in 2008 voltooid. Vanaf 2009 zal er geen toevoeging meer behoeven te worden gedaan aan deze voorziening. Stand van zaken met betrekking tot de fusie Het bestuur heeft in 2008 besloten tot een fusie van het fonds met het Pensioenfonds Vervoer, het Prepensioenfonds Personenvervoer en het VUT-fonds Goederenvervoer. Er zijn een groot aantal overwegingen om tot fusie over te gaan. De belangrijkste zijn: het creëren van een breder draagvlak voor de te dragen risico s; vereenvoudiging van de procedures voor werkgevers, deelnemers, slapers en pensioengerechtigden (één loket); administratieve lastenverlichting voor de werkgevers; het behalen van kostenvoordelen in de uitvoering van de regeling. Waar mogelijk kunnen administratieve processen en beleidsondersteuning van het bestuur worden geïntegreerd en gecombineerd. Ook het aantal externe dienstverleners kan worden beperkt. Het bestuur besloot op 28 april 2008 tot een fusie over te gaan. Na de fusie zal de Prepensioenregeling voor het Goederenvervoer worden uitgevoerd door het Pensioenfonds Vervoer. De oorspronkelijke streefdatum voor de fusie was 1 januari Lopende het verslagjaar is de fusiedatum verlegd naar 1 januari Communicatie Het Prepensioenfonds Goederenvervoer heeft ook in 2008 werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden op verschillende momenten geïnformeerd over de regeling en de uitvoering daarvan. Werknemers konden voor informatie over de regeling terecht op de website of contact opnemen met de servicedesk. Zij ontvingen bovendien het Uniform Pensioen Overzicht. Bij verschillende werkgevers zijn voorlichtingsbijeenkomsten voor werknemers georganiseerd waarin de pensioenconsulenten uitleg gaven over de prepensioenregeling en uiteraard zijn er circulaires met informatie naar de werkgevers verzonden. Voorts hebben alle pensioengerechtigden in januari 2008 zoals gewoonlijk een jaaropgave van hun prepensioen ontvangen. Digitaal Pensioenfonds In het lopende verslagjaar is het zogeheten Digitaal Pensioenfonds geïntroduceerd. Daarnaast is een aanvang gemaakt met een verbeterde versie van het onderdeel pensioenplanner. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in de richting van een sterk verbeterde online dienstverlening aan alle klanten van het Prepensioenfonds Goederenvervoer, Pensioenfonds Vervoer, Prepensioenfonds Personenvervoer en de VUT Goederenvervoer. Het Digitaal Pensioenfonds beoogt de pensioeninformatie van genoemde fondsen toegankelijker en daarmee laagdrempeliger te maken voor werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden. Werkgevers krijgen een volledig en actueel inzicht in de verwerking van de aangele verde gegevens en het notaverkeer. Deelnemers aan de verschillende regelingen krijgen direct inzicht in hun pensioensituatie en kunnen met behulp van de pensioenplanner zelf diverse prepensioenscenario s doorrekenen. Uitbesteding en serviceafspraken De administratie van het Prepensioenfonds Goederenvervoer is in zijn geheel uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer. Tijdens de vergadering van december 2008 is door het bestuur het besluit genomen om per 1 januari 2010 het contract met Syntrus Achmea Pensioenbeheer te beëindigen en per genoemde datum de samenwerking aan te gaan met een andere administrateur. Afrekening administratiekosten 2007 en tarieven 2009 In de vergadering van juni 2008 ging het bestuur akkoord met de afrekening van de administratiekosten voor het jaar In de vergadering van 12 januari 2009 is het bestuur akkoord gegaan met de tarieven voor de uitvoering van de regeling in het jaar Jaarverslag 2007 Het bestuur van het fonds heeft in het verslagjaar de jaarrekening van Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsvervoer over de Weg en de Verhuur van Mobiele Kranen over het jaar 2007 goedgekeurd en vastgesteld. De verslagstaten zijn, zoals gebruikelijk voor 1 juli bij de Nederlandsche Bank gedeponeerd. Wijzigingen in reglement en statuten In het verslagjaar heeft het bestuur besloten: een visitatiecommissie in het leven te roepen; een actuariële factor vast te stellen voor een uitstel van het prepensioen naar 65 jaar; de teksten met betrekking tot de prepensioengrondslagen te verduidelijken; de teksten inzake de voorwaarden voor toeslagverlening te verbeteren; in kader van de invoering van de Pensioenwet zijn de statuten op onderdelen aangepast.

14 Aanvragen vrijwillige aansluiting In vrijwel iedere vergadering zijn verzoeken om vrijwillige aansluiting besproken van ondernemingen die niet vallen onder de verplichtstelling van het Prepensioenfonds Goederenvervoer. Criteria voor het al of niet toekennen van een verzoek zijn de volgende: er dient verwantschap met de bedrijfstak te worden aangetoond. De verwantschap moet bestaan door bedrijfsuitoefening of door een band tussen de werkgever en een bedrijf dat al verplicht is aangesloten; er dient een financieel evenwicht te zijn tussen de te verwachten baten en lasten; bij het ontbreken van financieel evenwicht kan een inkoopsom worden gevraagd. Bij een aansluiting per 1 januari 2002 is geen inkoopsom verschuldigd; de vrijwillige aansluiting geldt in principe voor het gehele personeel. Een vrijwillige aansluiting wordt vastgelegd in een overeenkomst tussen de werkgever en de stichting. In het verslagjaar heeft het bestuur 19 verzoeken tot vrijwillige aansluiting behandeld. Niet verplichtgestelde periode Op 20 december 2007 heeft de rechter bepaald dat aan werkgevers in bepaalde gevallen de premie, die is voldaan over de periode dat de regeling niet verplicht was gesteld (1 januari 2002 tot 20 februari 2003), gerestitueerd moet worden. Het bestuur heeft besloten om zich bij deze uitspraak neer te leggen en heeft zijn beleid hierover heroverwogen en aangepast. In het verslagjaar 2008 zijn met meerdere werkgevers eerder vastgestelde verplichte deelnames over genoemde periode gecorrigeerd. 13

15 Ontwikkeling na afloop van het verslagjaar Toeslaglabel Op grond van de financiële positie van het fonds en het ingediende herstelplan heeft de toezichthouder toegestaan, ondanks eerdere genomen besluiten, het toeslagenlabel per 1 januari 2009 nog niet in te voeren. Hierbij is de voorwaarde gesteld dat lopend het jaar 2009 de deelnemers worden geïnformeerd door het fonds inzake de financiële crisis, het ontstane dekkingstekort en het daaruit voortvloeiende herstelplan. Opschorten waardeoverdrachten Zolang de dekkingsgraad van een pensioenfonds lager is dan wettelijk verplicht, mag dat fonds op grond van de Pensioenwet niet meewerken aan verzoeken tot waardeoverdracht. Vanaf 30 december 2008 geldt dit ook voor het Prepensioenfonds Goederenvervoer. Deelnemers die een aanvraag indien(d)en, hebben hierover na afloop van het verslagjaar bericht ontvangen en ook op de website worden deelnemers hierover geïnformeerd. Het bestuur heeft op 18 juni 2009 besloten tot herleving van de waardeoverdrachten per 1 juli Een positieve ontwikkeling van het fonds ligt hieraan ten grondslag. 14

16 Omvang van het fonds In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van de omvang van het fonds weergegeven. De gegevens bij de afsluiting van het verslagjaar, zoals het aantal werkgevers en deelnemers, de vastgestelde prepensioenpremie en de prepensioenuitkeringen, worden ter vergelijking afgezet tegen de cijfers uit het verleden Aantal werkgevers per 31 december Werkgevers verplicht tot premiebetaling Werkgevers die opgaven in het boekjaar geen tot deelneming verplicht personeel in dienst te hebben Vrijwillig aangesloten werkgevers Aantal deelnemers per 31 december Actieve deelnemers Nog niet geprepensioneerde gewezen deelnemers met premievrije rechten Voortgezette deelneming van de verplichte regeling Indien de deelneming eindigt anders dan door overlijden en vóór het ingaan van het prepensioen, kent het fonds de mogelijkheid om de verplichte verzekering voor bepaalde tijd op vrijwillige basis voor eigen rekening voort te zetten. Hieraan zijn reglementair diverse voorwaarden verbonden. Een verzoek tot vrijwillige voortzetting van de deelneming dient binnen drie maanden na het einde van de deelneming te worden ingediend bij het fonds. Premie opgaven en -betalingen In 2008 is vastgesteld aan premie ,-. Ultimo 2008 was over 2008 en voorgaande jaren nog te voldoen een bedrag van ,-. Bij het incasseren van de premie deden zich geen bijzondere moeilijkheden voor. Het aantal werkgevers vallende onder de verplichtstelling van het fonds, dat in staat van faillissement werd verklaard, daalde in Er werden in werkgevers failliet verklaard ten opzichte van 63 in De ten gunste van het boekjaar vastgestelde premie kan als volgt worden gespecificeerd: (x 1.000) (x 1.000) (x 1.000) 15 Premie Koopsommen Totaal Prepensioenuitkeringen Over 2008 is uitbetaald aan prepensioenen ,- tegen het vorige jaar ,-. Dit bedrag is inclusief éénmalige uitkeringen. Op het einde van het boekjaar waren de aantallen ingegane pensioenen en de totale jaarbedragen als volgt: Aantallen prepensioenen Totaal jaarbedrag (x 1.000,=) Eénmalige uitkeringen In 2008 werd aan éénmalige uitkeringen (afkoopsom in plaats van klein prepensioen ineens en afkoopsom bij emigratie) 1.000,- uitbetaald, ten opzichte van 3.000,- over Onder deze categorie vallen ook de werkgevers die uitsluitend personeel in dienst hebben, geboren op of na 1 januari 1950.

17 Ontwikkelingen op pensioengebied in Algemeen Zoals eerder in dit jaarverslag is te lezen zijn in de tweede helft van 2008 de dekkingsgraden van pensioenfondsen flink onder druk komen te staan door de effecten van de wereldwijde kredietcrisis. Waarschijnlijk herinneren we ons 2008 over een aantal jaar daarom als een periode van zwaar weer. Maar in 2008 speelde er meer dan de kredietcrisis: nieuwe wetgeving werd van kracht of kreeg nadere invulling. Zo zorgde de Veegwet ervoor dat de puntjes op de i werden gezet in de Pensioenwet. Vanaf 1 januari gelden voor pensioenfondsen daarnaast nieuwe regels voor communicatie. Tot slot werd in 2008 opnieuw flink gediscussieerd over de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel: vergrijzing, beurzen, risico s en internationale boekhoudregels vormden de ingrediënten. In dit hoofdstuk komen de ontwikkelingen op het gebied van regelgeving en het overheidsbeleid aan de orde. Nieuwe regels over communicatie per 1 januari 2008 van kracht Niet alle nieuwe regels in de Pensioenwet gelden per 1 januari Voor een aantal onderdelen, waaronder de regels voor communicatie door pensioenfondsen, is een overgangsperiode afgesproken. De nieuwe regels voor communicatie gelden sinds 1 januari Pensioenfondsen moeten belangrijke wijzigingen in hun regeling binnen drie maanden aan de deelnemers bekend te maken. Ook ontvangen nieuwe deelnemers binnen drie maanden een startbrief. Deelnemers die slaper worden, ontvangen een stopbrief en elke vijf jaar recente informatie over hun pensioen. Alle communicatie van het pensioenfonds die wettelijk vereist is moet bovendien aan inhoudelijke eisen van duidelijkheid en begrijpelijkheid voldoen. Puntjes op de i van de Pensioenwet / Veegwet De Pensioenwet van 2007 bevatte een aantal onvolkomenheden en soms waren situaties niet geregeld. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft dit gerepareerd met de Veegwet. Deze Veegwet bevat ook een aantal beleidswijzigingen. Het bestuur heeft de wijzigingen uit de Veegwet verwerkt in de reglementen van het fonds. Regels afkoop kleine pensioenen bekend De Pensioenwet bepaalt dat pensioenfondsen kleine pensioenen van gewezen deelnemers mogen afkopen. Kleine pensioenen zijn pensioenuitkeringen van minder dan 406,44 op jaarbasis (bedrag 2008). Het pensioenfonds mag deze pensioenen afkopen twee jaar nadat de deelneming is geëindigd. De gewezen deelnemer kan daartegen geen bezwaar maken. Voor deelnemingen die zijn geëindigd vóór 1 januari 2007 (datum van invoering van de Pensioenwet) gelden andere wettelijke regels. Het pensioenfonds mag dan besluiten tot afkoop, maar de gewezen deelnemer kan hiertegen bezwaar maken. Het Prepensioenfonds Goederenvervoer heeft besloten om geen gebruik te maken van de mogelijkheid tot afkoop na einde van de deelneming. Een eventuele afkoop vindt uitsluitend plaats op de datum van ingang van het prepensioen. Toeslagenlabel Voor een begrijpelijke communicatie over het toeslagbeleid van het pensioenfonds voerde de Pensioenwet een toeslagenlabel in. Hiermee maken pensioenfondsen en verzekeraars duidelijk of de pensioenen de komende jaren naar verwachting kunnen stijgen. Zodra de prijzen stijgen, dienen immers ook de pensioenen omhoog te gaan om de koopkracht op peil te houden. Zo n stijging heet toeslag of indexatie. Het bestuur van het pensioenfonds beslist jaarlijks of het de pensioenen indexeert. Dit kan alleen als het daarvoor voldoende geld in kas heeft. Het toeslagenlabel helpt om het beleid van het pensioenfonds begrijpelijker te maken: het bestaat uit een plaatje en een uitleg. Het label vermeldt de toeslag die het pensioenfonds verwacht bij een gemiddelde prijsstijging van 2%. Voor deze verwachting heeft het label een normaal scenario en een slechtweerscenario. Hiermee wordt vooral duidelijk gemaakt dat het verhogen van pensioenen niet vanzelfsprekend is. Naast het label moet het fonds een voorwaardelijkheidsverklaring hanteren. Daarin wordt het toeslagbeleid verder uitgelegd: de ambitie, hoe die wordt betaald en wat daarvan de laatste drie jaar is waar gemaakt. Op grond van de financiële positie van het fonds en het ingediende herstelplan heeft de toezichthouder toegestaan, ondanks eerdere genomen besluiten, het toeslagenlabel per 1 januari 2009 nog niet in te voeren. Self Assessment, AFM vraagt fonds zelf aan te geven of de communicatie goed is De AFM is een relatief nieuwe toezichthouder voor pensioenfondsen en concentreert zich in het toezicht op de communicatie bij pensioenfondsen. De AFM heeft eind 2007 een zogenaamde self assessment aan alle pensioenfondsen verstuurd. Hierin verzocht de AFM de fondsen informatie te geven over de wijze waarop communicatie aan deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden plaatsvindt. Op 8 december 2008 heeft de AFM een nieuwe self assessment aan de pensioenfondsen verstuurd. Goed pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance) Het bestuur van het Prepensioenfonds Goederenvervoer vindt het van groot belang om het fonds goed te besturen. In de afgelopen jaren zijn steeds meer richtlijnen en regels opgesteld om te zorgen dat het fonds zijn taken daadwerkelijk goed uitvoert. Zo publiceerde de Stichting van de Arbeid (STAR) in 2005 de Principes voor goed Pensioenfondsbestuur. Deze principes bieden kaders voor zorgvuldig bestuur, intern toezicht, verantwoording, deskundigheid, openheid en communicatie. Maar ook andere regels spelen

18 een rol: zo is de Code Tabaksblat van belang voor het beleggingsbeleid. Sinds 2007 zijn de principes goed pensioenfondsbestuur van de STAR verankerd in de Pensioenwet. De bedoeling van de principes is dat een pensioenfondsbestuur weet waarvoor het verantwoordelijk is en hoe het die verantwoordelijkheid moet dragen en moet afleggen. Gelet op de bovenstaande ontwikkeling heeft het bestuur besloten tot de oprichting van het Verantwoordingsorgaan. Aan het verantwoordingsorgaan is verzocht in 2009 een oordeel te geven over het besluit tot de fusie en de uitvoering daarvan. Praktische invoering principes is doorgezet in 2008 De STAR pleitte ervoor dat alle pensioenfondsen de principes uiterlijk 1 januari 2008 zouden invoeren. De Pensioenwet noemde hiervoor echter geen duidelijke termijn. De Nederlandsche Bank ging ervan uit dat de fondsen de principes in 2007 en 2008 zouden invoeren. In 2007 heeft het pensioenfonds dan ook hard gewerkt om alle veranderingen door te voeren. De meeste beslissingen over hoe de principes ingevuld worden zijn dan ook in 2007 genomen. Het jaar 2008 stond ook in het teken van de evaluatie van de principes en de medezeggenschap bij pensioenregelingen. Zowel besturen als deelnemersraden moesten een vragenlijst over de stand van zaken invullen. Het kabinet beslist in 2009 of de evaluatie aanleiding is om nog wijzigingen door te voeren. 17

19 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Op grond van Richtlijn 400 Jaarverslag besteedt het fonds, net als andere ondernemingen, aandacht aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Doel daarvan is het informeren van belanghebbenden en het verantwoording afleggen over maatschappelijke verantwoordelijkheden. Dat betreft met name algemene, sociale en economische aspecten van het fonds. De algemene aspecten betreffen de belangrijkste problemen en uitdagingen, de invloed hiervan op het beleid en de strategie en de rol van belanghebbenden hierbij. Deze algemene aspecten zijn opgenomen in de hoofdstukken bestuursbesluiten en ontwikkelingen op pensioengebied. In dit laatste hoofdstuk wordt per onderwerp aangegeven wat het fonds aan deze onderwerpen heeft gedaan gedurende de loop van het verslagjaar. Relevante sociale aspecten betreffen met name sociaal-maatschappelijke zaken zoals verantwoord beleggen. In het hoofdstuk beleggingen wordt het beleggingsbeleid van het fonds uiteengezet. Richtlijn 400 beoogt overigens niet aan pensioenfondsen voor te schrijven dat zij (meer) maatschappelijk moeten beleggen, de nadruk ligt op de informatieverschaffing. Verdere aspecten die betrekking hebben op maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn bijvoorbeeld de wijze waarop het pensioenfonds georganiseerd is, de verdeling van taken en verantwoordelijkheden, de interne beheersing van processen en procedures en de communicatie met de belanghebbenden. Op verschillende plaatsen in dit verslag wordt aandacht besteed aan deze onderwerpen. In het hoofdstuk met betrekking tot de beleggingen wordt ook ingegaan op maatschappelijk verantwoord ondernemen. 18

20 Risicoparagraaf Het Prepensioenfonds Goederenvervoer hecht veel waarde aan een gedegen beleid op het gebied van risicomanagement. Het fonds speelt daarmee in op de toenemende complexiteit van de bedrijfsvoering, de wet- en regelgeving en de zwaardere eisen die de toezichthouders in dat verband stellen. Er is een beleid ontwikkeld waarin bewust bepaalde financiële risico s worden geaccepteerd omdat die passen binnen het kader van de financiële opzet van het fonds. Hieronder volgt een opsomming van en toelichting op de belangrijkste risico s. Marktrisico Marktrisico is het risico dat de waarde van de beleggingen verandert door veranderingen in de marktprijzen. Binnen het ALM-proces wordt een zodanige beleggingsmix vastgesteld dat het marktrisico naar verwachting acceptabel is. Het marktrisico wordt beheerst door het risicoprofiel van de feitelijke beleggingsmix aan te laten sluiten bij dat van de ALMbeleggingsmix. Valutarisico Valutarisico is het risico dat de waarde van de beleggingen verandert door veranderingen in valutakoersen. Valutarisico s worden afgedekt met valutaderivaten, voornamelijk valutatermijncontracten. De Amerikaanse dollar wordt, in afwijking van voorgaande jaren, volledig afgedekt. Dit is voor het Britse pond en de Japanse yen al langer het geval. Renterisico Renterisico is het risico dat het saldo van de marktwaarde van de portefeuille vastrentende waarden en de nominale pensioenverplichtingen op marktwaarde verandert door veranderingen in de marktrente. Het structurele renterisico wordt beheerst binnen het ALM-proces. Integrale beheersing van de balansrisico s is onderdeel van de nieuwe financiële opzet. Gedurende het jaar 2008 is stapsgewijs zestig procent van het renterisico van de pensioenverplichtingen afgedekt door het afsluiten van renteswaps. Bij een renteswap wordt een vaste lange rente geruild tegen een variabele korte rente. Er is niet voor gekozen om het renterisico volledig af te dekken, omdat dit ten koste zou kunnen gaan van het indexatievermogen op de langere termijn. Kredietrisico Dit risico heeft zowel betrekking op de beleggingen in schuldpapieren als op transacties met tegenpartijen. Kredietrisico op verhandelbare schuldpapieren wordt beschouwd als prijsrisico. De beheersing van deze vorm van kredietrisico is geïntegreerd in het beleggingsproces door middel van een richtlijn over de maximale belegging per kredietklasse. Tegenpartijrisico betreft het risico dat tegenpartijen hun verplichtingen aan het fonds niet meer kunnen nakomen, bijvoorbeeld door een faillissement. Het tegenpartijrisico wordt beheerst door selectie van solide tegenpartijen en hantering van tegenpartijlimieten, al dan niet in combinatie met zekerheidstellingen. Verzekeringstechnisch risico Naast de financiële risico s staat het fonds bloot aan verzekeringstechnische risico s, waarvan het langlevenrisico het belangrijkste is. Bij de bepaling van de voorziening pensioenverplich tingen worden prudente veronderstellingen gehanteerd waaronder leeftijdscorrectiefactoren alsmede toekomstige verbetering van de levensverwachting. Andere verzekeringstechnische risico s zijn kortlevenrisico en looninflatie. Relatieve marktrisico Dit is het risico dat de vermogensbeheerders bij de uitvoering van het actieve beleggingsbeleid afwijken van het vastgestelde ALM-beleid. Hiertoe zijn strategische marges gedefinieerd welke dagelijks worden gemonitord door de fiduciair vermogensbeheerder. Operationeel risico Het operationeel risico is het risico op verlies als resultaat van inadequate of foutieve interne processen, mensen en systemen of als gevolg van externe gebeurtenissen. Operationele risico s hebben een negatieve impact op een goede uitvoering van de pensioenregeling. Voor deze operationele risico s geldt wel dat een verregaande reductie onevenredig veel inspanning en kosten met zich mee kan brengen. De operationele uitvoering geschiedt door Syntrus Achmea Pensioenbeheer en het fonds. Het grootste deel van de operationele uitvoering ligt bij eerstgenoemde partij en heeft een SAS 70-verklaring (type II). Door het overleggen van deze verklaring toont Syntrus Achmea Pensioenbeheer aan het pensioenfonds én aan de accountant van het pensioenfonds aan, dat de uitvoering in control is. Het overleggen van de SAS 70-verklaring komt tevens tegemoet aan de beleidsregel Uitbesteding Pensioenfondsen. Hierin stelt DNB dat een pensioenfonds dat zijn administratie uitbesteedt aan een uitvoerder verant woor delijk is en blijft voor een juiste administratie. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico is het risico dat het fonds onvoldoende liquide middelen heeft om betalingen, waaronder de pensioenuitkeringen, te verrichten. Bij het fonds is sprake van een jaarlijkse grote nettoinstroom. De waarschijnlijkheid van het liquiditeitsrisico en de impact daarvan is derhalve klein. Het liquiditeitsrisico wordt ook beperkt door de invulling van het cashmanagement. Het bestuur ziet toe op een juiste afstemming van de inkomende en uitgaande cashstromen van het fonds. 19