Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam. Augustus 2008

Transcriptie

1 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Augustus 2008

2

3 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Augustus 2008 concept

4 Inhoud Voorwoord Hans Luiten Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam 1. Inleiding Ontwikkelingen in toerisme Trends in de toeristische markt Wat betekenen de ontwikkelingen voor de Metropoolregio Amsterdam? Centrale doelstelling Hoofdlijnen beleid Algemene uitgangspunten Organisatie Marketing- en promotiestrategie: één boodschap Productontwikkeling: thema s en projecten Projecten in de randvoorwaardelijke/voorwaardenscheppende sfeer Evenementen Thema: Water Thema: Regionale Iconen Thema: Stad Zakelijk toerisme Schema lopende projecten per thema 33

5 Meer toeristen de regio in Voor u ligt het Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam, afgekort TAMA. Het doel van het actieplan is tweeledig. Enerzijds richt het zich op het aantrekken van meer buitenlandse toeristen naar de metropoolregio. De regio moet daarom in beweging blijven en het toeristisch aanbod constant vernieuwen en verbeteren. Daarnaast is het essentieel om toeristen meer te verspreiden over de gehele regio. Dat bereiken we niet van de ene op de andere dag. Er zijn grote veranderingen nodig. Zo moet het aantal hotelbedden in de metropoolregio fors groeien en moeten toeristen ook Ouder-Amstel of Zaanstad makkelijk kunnen bezoeken. De metropoolregio Amsterdam heeft de toerist heel veel moois te bieden. Het wordt tijd dat de toerist dit ook weet. Deze uitdagingen komen terug in de speerpunten van dit actieplan. De metropoolregio Amsterdam treedt met één toeristische boodschap internationaal naar buiten. In die boodschap komt de gedeelde geschiedenis van onze regio naar voren. Inventief gebruik van het water bracht voorspoed. De trekschuit verbond steden als Haarlem, Edam, Hoorn en Amsterdam met elkaar zodat de handel kon bloeien. De hele regio profiteerde van de Gouden Eeuw en dat leverde de mooiste bouwwerken op, waaronder de beroemde Amsterdamse grachtengordel. Water verbond de regio, maar vormde ook de link met het buitenland. De strijd tegen het water leverde bovendien vruchtbare landbouwgrond in de droogmakerijen op. Die rijke, gedeelde historie vind je volop terug in de hedendaagse metropoolregio.

6 Naast marketing en promotie worden ook concrete producten ontwikkeld. Deze producten zijn gebaseerd op drie thema s die onlosmakelijk verbonden zijn met onze regio: water, regionale iconen en stad. Naast de themagebonden producten zijn er ook projecten in de randvoorwaardelijke sfeer die moeten zorgen voor optimale bereikbaarheid, een groter aantal verblijfsaccommodaties in de regio en innovatie in de toeristische sector. Ook ontbreken evenementen met internationale aantrekkingskracht en het zakelijk toerisme natuurlijk niet in het actieplan. In TAMA vindt u de acties die de zestien gemeenten in de stadsregio Amsterdam de komende tijd zal ondernemen om de twee doelen te bereiken. Dit actieplan wordt met de tijd aangepast zodat we kunnen blijven inspringen op actuele ontwikkelingen. Ook zullen we de komende tijd de nodige aandacht besteden aan de M in TAMA. Het is belangrijk dat we ook op toeristisch gebied steeds meer op het niveau van de metropoolregio samenwerken. Hans Luiten Portefeuillehouder EZ voor de Stadsregio Amsterdam

7 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam In 2007 heeft de Stadsregio Amsterdam de opdracht gegeven om de toeristische ambities, beleidsvoornemens, potenties en de samenwerkingsbereidheid van de regionale partners in de Noordvleugel in beeld te brengen. Het resultaat is het rapport Toeristisch Actieplan Regio Amsterdam, opgesteld door Grontmij Vandertuuk. Op basis hiervan is dit actieplan ontwikkeld. Hierin worden na een korte inleiding de uitgangspunten van het nieuwe beleid voor regionaal toerisme toegelicht. Vervolgens worden deze uitgangspunten in concrete acties en projecten weergegeven. Het Toeristisch Actieplan heeft betrekking op de Metropoolregio Amsterdam. Er wordt gebruik gemaakt van analyse op het niveau van de Metropoolregio en ook de ambities zijn op dat niveau geformuleerd. Sommige projecten worden op stadsregio-niveau ontwikkeld.

8 8 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam

9 1. Inleiding 9 1. Trends en ontwikkelingen: wat betekent dit voor de Metropoolregio? 1.1 Ontwikkelingen in toerisme De World Tourism Organization 1 voorspelt een jaarlijkse groei van het toerisme van 4,1%. Hoewel Europa met een groei van 3,1% onder dit gemiddelde scoort, is ook hier de toeristische sector een echte groeisector. Naast de groei van het aantal buitenlandse toeristen, gaan ook steeds meer Nederlanders voor korte of langere tijd op vakantie in eigen land. Hotelmarkt Het rapport Toeristische verblijfsaccommodaties Stadsregio Amsterdam voorspelt dat de zakelijke markt (inclusief congresmarkt) jaarlijks met 2,25% per jaar zal groeien en de toeristische markt met ruim 4%. De totale jaarlijkse groei in de behoefte aan verschillende verblijfsaccommodaties is geraamd op 3,5% 2. Dit betekent voor de Metropoolregio Amsterdam dat er ruimte is voor ongeveer extra hotelkamers. Daarvan zullen hotelkamers in Amsterdam worden gerealiseerd en de rest verspreid over de Metropoolregio. Zakelijk toerisme Er liggen niet alleen kansen op het vlak van recreatief toerisme voor de Metropoolregio Amsterdam. De zakelijke markt is ook een belangrijke markt voor Nederland en voor Amsterdam. Essentiële randvoorwaarde voor deze markt is een goede bereikbaarheid. Een belangrijk onderdeel van de zakelijke markt vormen meetings, incentives, congressen, evenementen (MICE). 1 Tourism 2020 Vision, World Tourism Organization, facts and figures 2 Toeristische verblijfsaccomodaties stadsregio Amsterdam, ZKA, november 2006

10 10 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Vooralsnog spelen andere steden in de Metropoolregio nog een bescheiden rol op het gebied van meerdaagse internationale congressen. De Stadsregio Amsterdam heeft van het Ministerie van Economische Zaken een subsidie ontvangen om de MICE-markt in de Metropoolregio als geheel sterker te positioneren op de (inter)nationale markt en daardoor nu en in de toekomst duurzame extra omzet uit deze markt te realiseren. Dit project zal tot eind 2010 lopen. 1.2 Trends in de toeristische markt Verschillende demografische en sociaal-economische ontwikkelingen zorgen voor nieuwe doelgroepen op de toeristische markt. Door (pro)actief op deze ontwikkelingen in te springen kan het aantal toeristen in de Metropoolregio Amsterdam verder worden vergroot. Vergrijzing De vergrijzing zorgt voor de doelgroep nieuwe ouderen die zich kenmerkt door individualisme, nieuwsgierigheid, en meer gericht is op genieten, veiligheid, gezondheid en authenticiteit. Zorgconsumenten De nieuwe ouderen worden hele bewuste en deskundige zorgconsumenten. Zij willen ook tijdens de vakantie ondanks fysieke gebreken zorgeloos kunnen genieten. Daarnaast zijn steeds meer Nederlanders bezig met hun gezondheid. Dat zien we terug in de wellness trend. Voor de toeristische sector in de Metropoolregio Amsterdam biedt de groeiende belangstelling voor gezondheid en wellness nieuwe mogelijkheden. Allochtonen, homo s en vrouwen 3 Het wordt steeds belangrijker om de marketing af te stemmen op verschillende doelgroepen, zoals mannen en vrouwen, verschillende etniciteiten en seksuele voorkeuren. Homo s staan bijvoorbeeld bekend als belangrijke early adopters van nieuwe vrijetijdsproducten. Moslims hebben specifieke 3 Nieuw Nederland, marketing en de demografische revolutie, Adjiedj Bakas, Scriptum Management 2004

11 1. Inleiding 11 voorkeuren op het gebied van voedsel (halal). Ook worden steeds meer producten lady attractive : cosmetica in benzinestations, en hotels die hun lobby inrichten naar de wensen van de moderne zakenvrouw. Uit onderzoek blijkt dat de mening van de vrouw meestal doorslaggevend is bij het nemen van vakantiebeslissingen. Storytelling Toeristen willen iets beleven, zien, ruiken en voelen. Het goed presenteren van het verhaal van het water is bijvoorbeeld een kans om het toeristisch aanbod in de Metropoolregio Amsterdam te verbreden en te versterken.

12 12 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Zuidoost Azië De economische groei in China en het makkelijker verkrijgen van een visum zullen er voor zorgen dat de Chinese toeristenmarkt in Amsterdam zich snel zal uitbreiden. Naar verwachting zal het aandeel Chinese gasten in de komende jaren stijgen van minder dan 1% in 2004 naar meer dan 5% in Voor de Metropoolregio Amsterdam is het een uitdaging om hun relatief korte verblijfsduur dat overigens ook kenmerkend is voor andere gasten uit Azië, zoals toeristen uit Japan, Taiwan en Indonesië te verlengen. Klimaatverandering Het opraken van energiebronnen en de daarmee samenhangende stijgende energieprijzen zullen invloed hebben op het massatoerisme. Het tekort en overschotten aan water zullen daarbij ook een belangrijke rol spelen, net als de opwarming van de aarde. Deze laatste ontwikkeling kan nog onverwachte positieve gevolgen voor de Noordzeekust hebben. Een toename van het aantal warme en droge zomers kan volgens het rapport Effecten van Klimaatverandering 5 een nieuwe impuls geven aan het kusttoerisme in Nederland. Veiligheid Door de aanslagen en het terrorisme van de afgelopen jaren is angst ontstaan. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor het reizen naar Europa. 1.3 Wat betekenen de ontwikkelingen voor de Metropoolregio Amsterdam? Het is onmiskenbaar dat Amsterdam een ware magneet is als het gaat om toerisme. Met ongeveer 8 miljoen overnachtingen per jaar en circa vier miljard euro aan bestedingen is Amsterdam de vijfde toeristentrekker van Europa. 6 Met de voorspelde toename van het aantal toeristen wordt het steeds lastiger om alle toeristen in Amsterdam onder te brengen. Bovendien moet Amsterdam haar positie als aantrekkelijke bestemming voor nationale en internationale toeristen weten te 4 Fact sheet 2006, O & S Amsterdam 5 Effecten van Klimaatverandering, Milieu-en Natuurplanbureau, oktober De toeristentrekker Amsterdam (5e in Europa) richt zich steeds meer op het hogere segment onder deze bezoekers, bijvoorbeeld met aansprekende culturele evenementen, zoals het jaarlijkse grachtenfestival.

13 1. Inleiding 13 behouden. Het is daarom wenselijk om de groei van het aantal toeristen meer over de regio te verspreiden en zo een goede balans tussen economische ontwikkeling in de regio en de leefbaarheid in de gemeenten te behouden. Op die manier blijft het draagvlak voor ontwikkeling ten behoeve van de toeristische sector gewaarborgd. Een gezamenlijke visie op de toeristische sector in de Metropoolregio Amsterdam draagt bij aan het behoud en zelfs de verbetering van de toppositie van Amsterdam als toeristische bestemming. Een regionale aanpak van de ontwikkelingen in het toerisme moet een organische groei van het toerisme in de Metropoolregio Amsterdam bevorderen. De randen van Amsterdam moeten aantrekkelijker worden en beter gebruik (kunnen) maken van het aantrekkelijke imago van Amsterdam. Hierbij dient pro-actief op de nieuwe trends in het toerisme te worden ingesprongen. Ook kan de regio profiteren van een sterkere profilering als buitengebied van Amsterdam. Uit: Metropoolregio Amsterdam, Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040: Toerisme is internationaal een sterke groeisector. Het aantal niet werkende ouderen zal fors toenemen en daarmee hun vrijetijdsbestedingen. De reislustige Aziatische middenklasse neemt in omvang toe. Buiten de grachtengordel moeten cultuur en landschap beter benut gaan worden voor toerisme en recreatie. Dat kan door regionale kansen te benutten en het toeristische product te verbeteren: hotels, cultuurhistorie, water en verbindingen. Bij de ontwikkeling van nieuwe faciliteiten kan meer structuur worden aangebracht door onderscheid te maken in doelgroepen en profielen van vrijetijdsbesteding en toerisme: internationaal, nationaal en regionaal.

14 14 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam 1.4 Centrale doelstelling Het Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam moet leiden tot het volgende resultaat: Meer internationale toeristen in de Metropoolregio Het aantal internationale toeristen in de Metropoolregio Amsterdam groeit met meer dan 3,5% per jaar in de periode tot 2015 door middel van de ontwikkeling van enkele nieuwe toeristische producten en door meer samenhang in het beeld dat de Metropoolregio Amsterdam naar toeristen uitstraalt. Uitbreiding van de overnachtingcapaciteit is hierbij een belangrijke voorwaarde, Betere spreiding van toeristen over de Metropoolregio Met nieuwe producten en met een marketing en promotie gericht op de gehele Metropoolregio zal een groter aandeel van het totale toeristisch bezoek buiten de stad Amsterdam plaatsvinden. Dit komt tot uiting in een groter aandeel in de totale hotelovernachtingen en het dagtoerisme in de regio. In 2007 bezocht 14% van de bezoekers aan Amsterdam tenminste één activiteit buiten de stad Amsterdam. De ambitie is dat dit in 2015 gegroeid is tot 20%. 7 Op die manier worden toeristen beter over de Metropoolregio verspreid. Toeristen moeten in de hele Metropoolregio Amsterdam het gevoel hebben onderdeel te zijn van het toeristisch product Metropoolregio Amsterdam. Een gezamenlijke marketing-en promotiestrategie moet hieraan bijdragen. Ook voor deze doelstelling is de uitbreiding van het aantal hotelkamers over de gehele Metropoolregio van essentieel belang. Ook dient het actieplan bij te dragen aan een goed leefklimaat voor de inwoners van de Metropoolregio Amsterdam. Immers, toeristische producten en voorzieningen kunnen ook een recreatieve functie voor de eigen bewoners hebben. 7 Zie ATCB onderzoek Amsterdam Visitors Profile Edition 2008:

15 2. Hoofdlijnen beleid Hoofdlijnen beleid 2.1 Algemene uitgangspunten: Amsterdam als spil en paraplu van het regionaal toerisme. Iedere deelregio heeft met name in relatie tot Amsterdam zijn specifieke toeristische karakter/identiteit en meerwaarde. De regio ontwikkelt gericht op de buitenlandse toerist - één gezamenlijke marketingstrategie, gebruikmakend van de sterke merknaam Amsterdam. Deze merknaam dekt in de marketingstrategie de gehele Metropoolregio af. Thematische speerpunten: zie onderstaand schema. Op deze themagebieden kan de Stadsregio een synergetische rol spelen. De thema s water, stad en regionale iconen verbinden de verschillende identiteiten in de Metropoolregio met elkaar. Deze thema s vullen elkaar aan en overlappen elkaar in bepaalde mate. De vertaling van deze drie uitgangspunten naar praktische acties en projecten wordt in de vorm van ontwikkelthema s met bijbehorende doelstellingen en projecten weergegeven in hoofdstuk Organisatie Voor het behalen van de centrale doelstelling zijn niet alleen nieuwe producten nodig, maar ook een gezamenlijke marketing- en promotiestrategie waarin, de formulering van één boodschap die de Metropoolregio naar buiten wil uitdragen, centraal staat. De nieuwe producten -die hier als projecten staan beschreven- vinden op lokaal én regionaal niveau plaats. De Stadsregio Amsterdam heeft alleen een rol in de projecten met een bovenlokale uitstraling. Verschillende gemeenten hebben hun eigen toeristische visie ontwikkeld. Zo profileert Laag Holland zich steeds meer als één gebied met een regionale VVV en een gezamenlijke promotie van

16 16 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam het toeristisch product Laag Holland. Ook de drie gemeenten in de Zaanstreek werken nauw samen op het Aanpakplan Toerisme Zaanstreek Verder werken enkele andere gemeenten werken op dit moment aan plannen in de toeristische sfeer. De Stadsregio Amsterdam zal een aanjagersrol spelen als het gaat om projecten die de lokale sfeer overstijgen. De Stadsregio Amsterdam zou eventueel cofinanciering beschikbaar kunnen stellen voor verdere ontwikkeling van projecten die op de rest van de regio uitstralen. De natuurlijke rol van de Stadsregio Amsterdam als trekker ligt in projecten die de randvoorwaarden scheppen voor verdere ontwikkeling van de bovenlokale toeristische sector. Daar waar de gemeente Amsterdam projecten op stedelijk niveau initieert en uitvoert, heeft de Stadsregio Amsterdam de intentie deze waar mogelijk op te schalen naar een regionaal niveau. De Stadsregio Amsterdam heeft voor 2008 een budget van euro beschikbaar voor de uitvoering van het Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam. Daarnaast is een bedrag van euro beschikbaar voor co-financiering waar toeristische projecten voor in aanmerking komen. Hierbij betaalt de Stadsregio mee aan projecten die ook met andere externe financieringsbronnen gefinancierd worden.

17 3. Marketing- en promotiestrategie: één boodschap Marketing- en promotiestrategie: één boodschap Naast de projecten (=producten) is het van belang dat de Metropoolregio Amsterdam met één boodschap internationaal naar buiten treedt in haar marketing en promotie op het gebied van toerisme. ATCB werkt op dit moment aan een voorstel voor een marketing-en promotiestrategie die betrekking heeft op de hele Metropoolregio. Deze strategie moet oog hebben voor diversiteit en een marketingboodschap leveren die door alle relevante partijen uitgedragen kunnen worden. Als deze strategie afgerond is, is het zaak om alle betrokken partijen hieraan te committeren. Hierin spelen zowel de Stadsregio Amsterdam als provincie Noord-Holland een rol. Tegelijkertijd werkt de provincie Noord-Holland aan de aanbesteding van de promotie van het toeristisch plan van de gehele provincie exclusief de stad Amsterdam. Het streven is om goede afstemming te bereiken tussen de marketing-en promotiestrategie en activiteiten van de provincie enerzijds en die van de Metropoolregio Amsterdam anderzijds. Door middel van evenementen en attracties kunnen er telkens weer nieuwe doelgroepen toeristen worden aangetrokken. Zo heeft het Rembrandtjaar in Amsterdam in 2006 tot meer hotelovernachtingen geleid en het imago van Amsterdam als cultuurstad versterkt. 8 Amsterdam sluit dit jaar met de campagne Amsterdam Hidden Treasures aan bij het door NTCB gekozen thema voor 2008 Hidden Holland ( Nooitverwacht Nederland ). Er kan in de toekomst worden gekozen voor een regionale aansluiting op het landelijke thema om van elkaars activiteiten te profiteren. 8 ATCB: Rembrandt 4000, Evaluatie Themajaar Juni campagnes en themajaren/rapportage R400 website pdf.pdf

18 18 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Een belangrijk actiepunt is de doorverwijsfunctie van de VVV s in de regio zoals die binnen de gedachte van de Metropoolregio Amsterdam past. Hier valt veel winst te behalen en hieraan zal dan ook de nodige aandacht aan worden besteed. Ook de OV-routekaart is een voorbeeld van optimaal gebruik maken van bestaande voorzieningen door verbeterde informatievoorziening naar de klant. Op de OV-routekaart staat op een gebruiksvriendelijke manier aangegeven hoe toeristische bestemmingen net buiten Amsterdam kunnen worden bereikt. In hoofdstuk 5 wordt voor de verschillende projecten beschreven bij wie de verantwoordelijkheid voor marketing en promotie ligt. Puur lokale initiatieven worden vanuit de gemeente in de markt gezet en gepromoot. Projecten met een bredere (internationale) uitstraling, verdienen het om op een ander schaalniveau gepromoot te worden. De VVV s zijn veelal gericht op nationaal toerisme, waar ATCB zich meer op het internationale toerisme richt. Zoals ook duidelijk naar voren komt in de doelstelling is dit Toeristisch Actieplan gericht op internationale toeristen.

19 3. Marketing- en promotiestrategie: één boodschap 19 Marketing en Doelstelling Nieuwe acties Lopende projecten Commitment binnen de Metropoolregio Amsterdam aan een gezamenlijke marketing-en promotiestrategie. Marketing en promotie van kleinschalige en regiogebonden initiatieven worden meegenomen in de promotieactiviteiten van de VVV s; De ontwikkeling van één gezamenlijke, regionale marketing en promotie is essentieel. Er moet één regionale boodschap opgesteld worden, gericht op de internationale markt en stroomlijning van de VVV-structuur. ATCB komt op korte termijn met een voorstel voor één marketing- en promotiestrategie voor de gehele Metropoolregio. Vervolgens is het de rol van de Stadsregio Amsterdam en de Provincie Noord-Holland om te inventariseren of er voldoende draagvlak is onder de gemeenten voor deze strategie. Het streven is om goede afstemming te bereiken tussen de marketing-en promotiestrategie en activiteiten van de provincie en die van de Metropoolregio Amsterdam. De Stadsregio Amsterdam zal samen met de Provincie Noord-Holland initiatieven nemen voor de doorverwijsfunctie van de VVV s in de regio. Marketing en promotie van de riviercruise- en motorchartervaart OV-routekaart

20 20 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam

21 4. Productontwikkeling: thema s en projecten Productontwikkeling: thema s en projecten Met de trends en ontwikkelingen in de toeristische sector en de uitgangspunten voor regionaal beleid in het achterhoofd zijn er voor de Metropoolregio Amsterdam drie thema s vastgesteld. De thema s staan voor kansen die kunnen bijdragen aan het uiteindelijke doel om het aantal toeristen in de Metropoolregio Amsterdam in 2015 te vergroten en meer te verspreiden over de regio. Deze thema s kunnen bovendien gebruikt worden om de samenhang in het toeristisch beleid en de bijbehorende activiteiten in de regio te vergroten. De thema s zijn de leidraad voor het beeld dat de regio als geheel wil uitdragen. De uitwerking ervan is sterk georiënteerd op het vertellen van het verhaal van de metropoolregio Amsterdam in al haar facetten. De drie thema s zijn Water, Regionale Iconen en Stad. Daarnaast moet het Zakelijk Toerisme bijdragen aan de doelstelling om meer internationale toeristen aan te trekken. Tevens zullen er projecten in de randvoorwaardelijke sfeer worden uitgevoerd en evenementen worden georganiseerd. Hieronder is weergeven hoe de thema s zich tot elkaar verhouden. Er zijn natuurlijk ook dwarsverbanden tussen het zakelijk toerisme en met name de thema s Stad en Regionale Iconen. 4.1 Projecten in de randvoorwaardelijke sfeer Om de groei van het aantal toeristen de komende jaren op peil te houden, moet er voldaan worden aan enkele ruimtelijke voorwaarden die mogelijk maken: dat verblijfsaccommodaties zich in de regio verspreiden; innovatie in de toeristische sector en het aantrekken van nieuwe partijen; de optimale bereikbaarheid van de voorzieningen;

22 22 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam 1. Randvoorwaardelijke sfeer 2. Evenementen 1 3. Thema Water Thema Regionale Iconen 5. Thema Stad Zakelijk Toerisme De Stadsregio Amsterdam speelt een belangrijke rol in het faciliteren van deze randvoorwaarden op bovenlokaal niveau als trekker van verscheidene projecten. Zo zet zij zich in voor het verbreden van de overnachtingscapaciteit in de totale Metropoolregio Amsterdam. Er wordt momenteel via de hotelmonitor en de brochure Gids tot Verblijf ingezet op de ontwikkeling van minimaal extra hotelkamers in de Metropoolregio Amsterdam tot 2015, waarvan in Amsterdam en de overige in de rest van de regio op goed bereikbare locaties. Daarnaast is het aanbod aan andersoortige verblijfsaccommodaties zoals kampeerplaatsen zeer beperkt in de regio. Verschillende gemeenten hebben plannen om bijvoorbeeld een camping te realiseren, maar deze plannen zijn (nog) niet tot uitvoering gebracht. Hoewel het de toeristische sector voor de wind lijkt te gaan, kunnen we niet achterover leunen. De internationale concurrentie is groot. Daarom is het belangrijk dat ook de toeristische sector blijft innoveren en van nieuwe technologieën gebruik maakt. De Stadsregio zal in samenwerking met de Amsterdamse Innovatie Motor verschillende partijen uit de toeristische en de innovatieve sector bij elkaar brengen.

23 4. Productontwikkeling: thema s en projecten 23 Projecten met randvoorwaardelijke functie Doelstelling Doelgroep Nieuwe acties Lopende projecten Projecten met een randvoorwaardelijke functie moeten bijdragen aan de realisatie van de centrale doelstelling en gericht zijn op de eenheid van het regionale toeristisch product. Gemeenten en andere betrokken partijen. Initiëren van vernieuwing in de toeristische sector; samen met de Amsterdamse Innovatie Motor zal de Stadsregio een aantal innovatieve ondernemers samenbrengen met toeristische ondernemers om nieuwe product-markt combinaties te ontwikkelen. Voor de realisatie van extra hotelkamers in de Metropoolregio buiten Amsterdam, onderzoekt de Stadsregio Amsterdam verschillende instrumenten, waaronder de mogelijkheden om op regionaal niveau gebruik te maken van activiteiten van de hotelloods. Binnen de Metropoolregio dient actie ondernomen te worden op het vergroten van het aantal hotelkamers, maar ook op het realiseren van andersoortige verblijfsaccommodaties zoals kampeerplaatsen en camperplekken. De Stadsregio Amsterdam neemt het initiatief om te onderzoeken waarom plannen voor de uitbreiding van deze soort verblijfsaccommodaties vaak in de ideefase blijven steken en zodoende niet tot uitvoering worden gebracht. De Stadsregio werkt in 2008 samen met de betrokken gemeenten het project toeristische waterverbindingen uit tot een Plan van Aanpak. Hierbij kan gekeken worden naar de Zaanhopper, een nieuwe veerdienst over de Zaan, die in mei/juni 2008 als pilot van start is gegaan. Hotelmonitor Brochure Gids tot Verblijf MICE Meets Metropolis Zaanhopper

24 24 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Voorbeeld van project: MICE Meets Metropolis (MMM) Met het project MICE Meets Metropolis wordt een goed ontwikkelde MICE-markt in de Metropoolregio beoogd. De MICE-markt behelst meetings, incentives, congressen en evenementen. Een markt waarin aanbod en vraag goed op elkaar zijn afgestemd, een markt waarin aanbieders gezamenlijk het juiste product bieden en meer product-markt combinaties worden afgenomen. Hierdoor zal de Metropoolregio beter kunnen concurreren op de (inter)nationale MICE-markt. Voorbeeld van project: Recreatief vervoer over water (Zaanhopper) Door verschillende overheden in de regio is aangegeven dat de economische potentie van recreatie op het water beter kan worden benut. Daarom is er de intentie om een regionaal waterroutenetwerk op te zetten. Uiteindelijk zou zo n project moeten leiden tot attractieve waterroutes in/naar Zaanstad én ten zuiden van Amsterdam, zodat meer waterrecreanten het gebied bezoeken. In 2008 gaat de Zaanhopper in een pilotproject van start. 4.2 Evenementen Evenementen kunnen een belangrijke rol vervullen als het gaat om imago en het aantrekken van nieuwe doelgroepen. Om meer buitenlandse toeristen naar de Metropoolregio Amsterdam te krijgen, is het belangrijk om evenementen met internationale aantrekkingskracht naar de regio te halen. Uit de praktijk blijkt dat de verschillende gemeenten nu niet altijd op de hoogte zijn van de evenementen die in andere gemeenten in de Metropoolregio worden georganiseerd. Zo worden kansen voor het linken van aanverwante evenementen gemist. Een regionale evenementenkalender zou hierbij kunnen helpen. Op die manier ontstaat de mogelijkheid om meer samenhang in het beeld naar buiten toe te creëren wat betreft de verschillende evenementen in de Metropoolregio.

25 4. Productontwikkeling: thema s en projecten 25 Evenementen Doelstelling Doelgroep Nieuwe acties Lopende projecten Tenminste één evenement met internationale aantrekkingskracht per twee jaar aantrekken in de Metropoolregio Amsterdam in de periode tot Verschilt per evenement; nieuwe doelgroepen Gemeente Amsterdam en gemeente Haarlemmermeer zetten zich in voor de organisatie de start van de Giro d Italia De Stadsregio Amsterdam onderzoekt de mogelijkheid van het opzetten van een regionale evenementenkalender waarbij waar mogelijk verschillende evenementen binnen de regio aan elkaar gelinkt kunnen worden. De Eneco Tour (wielrennen) start in 2010 in Purmerend.

26 26 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam 4.3 Thema: Water Water verbindt binnen de metropoolregio de belangrijkste toeristische centra en voorzieningen met elkaar en vormt daarom een goede kans voor profilering in de toeristische sector. Water in de Metropoolregio Amsterdam is de VOC, de Stelling van Amsterdam, de grachten, de rivier De Amstel, IJburg, Almere, de droogmakerijen, Waterland, Markermeer, de kust, de Zaan en de plassen in de Vechtstreek. Buitenlandse toeristen zijn vaak geïntrigeerd door de strijd van de Nederlanders tegen het water en vinden het een hele belevenis om onder zeeniveau op vaste grond te kunnen rondlopen. Dit unieke en natuurlijke thema kan bijdragen tot een betere positionering van de Metropoolregio Amsterdam als toeristische trekpleister. Het is een belangrijk onderdeel van het verhaal dat je over de regio wil uitdragen. Zo kan er meer aandacht worden besteed aan recreatief vervoer over water, zoals een uitbreiding van de route van de riviercruises die nu vaak niet verder dan Amsterdam gaan, maar ook het verbeteren van de onderlinge bereikbaarheid over water in de regio. Over het water je bestemming bereiken is immers een aangename manier van een dagje uit. In de zomer van 2010 vindt het evenement Sail plaats in Amsterdam. In de afgelopen jaren is de wens uitgesproken een regionaal tintje te geven aan dit evenement. De plannen voor de totstandkoming van Water Republic 2010 zijn afgeketst op onvoldoende beschikbare financiën en gebrek aan een organisatorisch kader. De gemeente Amsterdam cq Amsterdam Topstad zal zich nog wel sterk maken voor de realisatie van de deelplannen voor de Water University en de UN Midterm Review. De provincie Noord-Holland en de gemeenten Almere en Velsen onderzoeken de mogelijkheid om hun eigen plannen voort te zetten. In dat geval kan alsnog worden gewerkt aan een regionaal waterprogramma in 2010.

27 4. Productontwikkeling: thema s en projecten 27 De Noord-Hollandse kust is met naar schatting 3,4 miljoen overnachtingen in en 7 miljoen dagbezoeken per jaar een belangrijk toeristengebied. 10 Provincie Noord-Holland werkt aan een Kustvisie Hierin zal aandacht zijn voor een samenhangende kwaliteitsverbetering, aanbodvernieuwing en herpositionering van de Hollandse kust. Een van de centrale punten is dat badplaatsen aan sfeer en uitstraling moeten winnen en op die manier betere aansluiting vinden de eisen van de hedendaagse consument. In badplaatsen zal ruimte komen voor toeristische en economische ontwikkelingen en voor behoud van de natuur. Tevens zijn er acties ondernomen om de bereikbaarheid van de Noord-Hollandse kust te verbeteren; deze zullen voor het laagseizoen nog verder worden uitgebreid Bron: CBS 10 Exclusief Texel. Bron: Bezoekersonderzoek Noord-Hollandse badplaatsen 2003, Toerisme Noord-Holland. 11 Agenda Recreatie en Toerisme ; Provincie Noord-Holland

28 28 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Thema Water Doelstelling Doelgroep Tot 2015 ten minste één aansprekend project per jaar met het thema water realiseren in de Metropoolregio Amsterdam zodat een wezenlijke bijdrage aan de algehele doelstelling wordt geleverd. Water dient als verbindende schakel voor het toerisme in de Metropoolregio Amsterdam verder ontwikkeld te worden. Nederlanders, buitenlandse toeristen, special interest groepen, gezinnen met kinderen, senioren. Nieuwe acties De Stadsregio Amsterdam zal voor het themajaar water 2010 verschillende partijen uit de regio bij elkaar brengen om te overleggen over de mogelijkheden van een regionale invulling van de activiteiten in dit themajaar. Hierbij zal specifiek gekeken worden naar een regionale insteek voor Sail De Stadsregio Amsterdam zal het vervolg van de plannen voor de alsnog te realiseren delen van Water Republic 2010 op de voet volgen en waar nodig kansen inzichtelijk maken voor de regio. Ontwikkeling watertoerisme Aalsmeer/Amstelland-Meerlanden. Stimulering IJsselmeerkusttoerisme zal verder worden uitgewerkt. Realisatie van de De Opstapper : bootverbinding over de Amstel (Amsterdam-Ouderkerk aan de Amstel-Nes aan de Amstel). Lopende projecten 4.4 Thema: Regionale Iconen Landschappelijk en cultuurhistorisch is de Metropoolregio Amsterdam een bijzonder interessant en afwisselend gebied. De droogmakerijen en de veenweiden in Laag Holland, de bossen en landgoederen van het Gooi, de bloemen van Aalsmeer, het Noordzeestrand en de kuststrook kunnen worden afgewisseld met de Schermermolens, werelderfgoed De Beemster, de metropool Amsterdam, het bijzondere polderlandschap Amstelland, het cultuurhistorische erfgoed van

29 4. Productontwikkeling: thema s en projecten 29 Haarlem, het industriële erfgoed van Zaanstad en IJmuiden, de Stelling van Amsterdam, de cultuurhistorische waarde van de dorpskern van Ouderkerk aan de Amstel, de toeristische attracties als Zaanse Schans, Volendam, Edam, Marken, het zakelijke Schiphol en de nieuwe stad Almere. Dit zijn de iconen van de metropoolregio Amsterdam. Binnen het thema Regionale Iconen zijn verschillende kansen te onderscheiden. Enerzijds kan beter gebruik worden gemaakt van de verschillende locaties van regionale iconen door ze aan elkaar te verbinden. Anderzijds kunnen ook nieuwe thema s worden opgepakt. Het cultuurhistorisch erfgoed in de Metropoolregio Amsterdam zal een belangrijke rol vervullen in het gezamenlijke verhaal dat de regio wil uitstralen.

30 30 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Thema Regionale Iconen Doelstelling Doelgroep Nieuwe acties Lopende projecten In periode tot 2015 ten minste twee aansprekende projecten met het thema regionale iconen realiseren zodat een wezenlijke bijdrage aan de algehele doelstelling wordt geleverd. Binnenlandse toerist (senioren, gezinnen met kinderen), Europese toeristen uit Duitsland, Engeland, België, Frankrijk, Spanje en Italië. De Stadsregio Amsterdam zal ondersteuning bieden bij de verdere ontwikkeling van het project Bloomin Holland. De Ontdekking van de Wereld (er wordt gezocht naar een marktpartij die dit wil trekken). Museumpark Zaanse Schans (gemeente = Zaanstad) European Route of Industrial Heritage (ERIH) (Provincie en Stadsregio Amsterdam) Stelling van Amsterdam (Provincie) Bloomin Holland (Greenpark Aalsmeer) Werelderfgoed Beemster Giro d Italia 2010 in Amsterdam en Haarlemmermeer Voorbeeld van een project met thema Regionale iconen: ERIH De gemeente Zaanstad is dit jaar aangesloten op de zogenaamde HollandRoute, een route langs de industriële iconen rondom het Noordzeekanaal. Deze route maakt onderdeel uit van de internationale European Route of Industrial Heritage (ERIH). De route start op het Hembrugterrein in Zaandam een loopt via Amsterdam, Haarlem, Velsen, Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest, Krommenie weer terug naar Zaandam. De doelstelling van het project is een duidelijk herkenbare eigen Metropoolregio Amsterdam-variant binnen het internationale ERIH-netwerk. Dit wordt een veelzijdige en aantrekkelijke toeristische wandel-, fiets- auto- en vaarroute, die inzicht biedt in de industriële oorsprong en ontwikkeling binnen de metropoolregio.

31 4. Productontwikkeling: thema s en projecten Thema: Stad De kern van de Metropoolregio Amsterdam is de stad Amsterdam. Toeristen komen af op de sfeer die Amsterdam uitademt, met haar vrije karakter, vele culturele instellingen en historische grachtengordel. De Gemeente Amsterdam voert een keur aan projecten uit in de stad, om het toerisme te stimuleren. Ook de komende jaren staan weer veelbelovende projecten op de rol, zoals de realisatie van het Hermitage Amsterdam en de heropening van het nieuwe Rijksmuseum, Stedelijk Museum en Scheepvaartmuseum. Dit zal het imago van Amsterdam als cultuurstad verder versterken. Een andere belangrijke investering wordt gepleegd in het evenementenaanbod van de stad, waarbij bestaande evenementen worden opgeschaald en nieuwe evenementen worden aangetrokken. De ambitie is om zoveel mogelijk van de Amsterdamse projecten een regionale dimensie te geven waar mogelijk en wenselijk. Amsterdam is voornemens toeristen meer over de stad te spreiden en daarnaast heeft de Metropoolregio de intentie om toeristen meer over de gehele regio te spreiden. De spreiding binnen de stad Amsterdam richt zich op zes gebieden buiten het toeristische kerngebied (het centrum), die de potentie hebben om meer bezoekers te trekken. Via investeringen in de bereikbaarheid, promotie, beleving (wandelroutes bijvoorbeeld) en attractiepunten wordt de toeristische ontwikkeling van deze gebieden gestimuleerd. Ook kan er in de regio aangesloten worden op de themajaren van Amsterdam, die ingezet worden als marketinginstrument om extra bezoekers te trekken of bepaalde delen van het imago te versterken. Bovendien biedt de realisatie van een regionaal waterroutenetwerk mogelijkheden om de rondvaarten in Amsterdam aan te laten sluiten op waterverbindingen in de regio, zoals de Zaanhopper. Tevens kan er sprake zijn van synergie als het gaat om de doelstelling van extra hotelkamers in 2015 in de Metropoolregio Amsterdam. Transparantie over mogelijke hotellocaties in de regio kan al bijdragen aan een betere vertegenwoordiging van de regio in de werkzaamheden van de hotelloods die door gemeente Amsterdam is aangesteld. Ook kan er op regionaal niveau aangehaakt worden op het imago van Amsterdam als creatieve stad door in de regio de link tussen innovatie (bijvoorbeeld in de vorm van duurzaamheid) en toerisme te versterken.

32 32 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam 4.6 Zakelijk toerisme Zakelijk Toerisme Doelstelling Doelgroep Nieuwe acties Lopende projecten In 2015 moet het aantal internationale congressen en zakelijke bijeenkomsten in de Metropoolregio Amsterdam structureel met ten minste 20% gestegen zijn t.o.v Mensen met zakelijke afspraken, MICE-markt De Stadsregio Amsterdam zal een onderzoek starten naar de kansen van Business to Business toerisme-bedrijven bedrijven die zich richten op de zakelijke markt en hiertoe een Plan van Aanpak bij formuleren. Hierbij zal in ieder geval gekeken worden naar de plannen van Stichting China Valley tot het realiseren van een Experience Park waar contacten tussen China en Europa op het gebied van landbouwinnovaties en technieken worden gebundeld. MICE Meets Metropolis Bloomin Holland Voorbeeld van een project met het thema Regionale Iconen: Bloomin Holland Ideaal gelegen naast de grootste bloemenveiling ter wereld en vlakbij Schiphol, wordt Bloomin Holland een centrum voor kennisuitwisseling en een permanente showcase voor de laatste trends binnen de sector. Bloomin Holland is niet alleen gericht op (buitenlandse) toeristen die ondergedompeld willen worden in de wereld van bloemen. Een belangrijk aspect van Bloomin Holland is Business to Business (B2B). Bloomin Holland maakt onderdeel uit van de ontwikkeling van Green Park Aalsmeer en als zodanig ook van Greenport Aalsmeer. Deze nieuwe toeristische trekker moet Aalsmeer en de bloemenveilig steviger op de kaart zetten.

33 5. Schema lopende projecten per thema Schema lopende projecten per thema In het onderstaande schema staan de lopende projecten nog eens toegelicht onder de verschillende thema s. Het schema maakt tegelijkertijd inzichtelijk op welke schaal het project en marketing & promotie plaatsvindt. De vastomlijnde blokjes staan voor lopende projecten, de gestippelde blokjes voor projectideeën.

34 34 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

35 5. Schema lopende projecten per thema Projecten in de voorwaardenscheppende/ randvoorwaardelijke sfeer Brochure Gids tot Verblijf Provinciale Leisure Visie Agenda Recreatie & Toerisme Provincie NH Faciliteren uitbreiding hotelcapaciteit OV Routekaart Hotelmonitor Opschaling werkingsgebied Hotelloods A dam Onderzoek initiëren vernieuwing in toeristische sector (samen met AIM) FIetsroutenetwer Zaanhopper Realisatie camperplaatsen / realisatie camping Purmerbos Beleefbaar en toegankelijk maken NH waterrijk cultuurlandschap

36 36 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

37 5. Schema lopende projecten per thema Evenementen Giro DÍtalia ENECO tour (Start 2010 Purmerend)

38 38 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

39 5. Schema lopende projecten per thema Thema Water Toeris-tische waterverbindingen deelprojecten per gemeente Regiobnaal evenementenprogramma rond SAIL 2010 Stimuleren IJSselmeerkusttoerisme Rivier cruise vaart ACP Opstapoer Ouder Amstel Passantenhaven Kop van West Purmerend Waterrijk van zee & meer (onderdeel T&R Agenda Provincie NH) Haarlemmermeer: meerdere water projecten (zie factsheets) Waterhuishoudingsplan Waterschap Rijnland (H Meer Haarlemmermeer: Mastroute, Ringvaart Randmeren Waterhuishoudingsplan Waterschap Rijnland (H Meer)

40 40 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

41 5. Schema lopende projecten per thema Thema Regionale Iconen Museumpark Zaanse Schans (o.a. Verkademuseum) BLOOM Aalsmeer De Ontdekking van de Wereld ERIH Stelling van Amsterdam Realisatie Recreatiepark Diemerbos Haarlemmermeer: Park v/d 21e Eeuw Haarlemmermeerpolder Gemalen, Boerderijen Molen

42 42 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

43 5. Schema lopende projecten per thema Thema Stad Haarlemmermeer: Allrleid evenementen (zie factsheets) Cultuurplein Hoofddorp, Venneperplein

44 44 Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam Schaalniveau beleid/projecten Marketing & promotie Projecten/evenementen op metropolitaan/ Noordvleugel-niveau Grote(re) projecten Trekker: Provincie Noord-Holland. Actieve partner: Stadsregio Amsterdam Stadsregionaal beleid: subregio-overstijgende projecten Ondersteuning (sub)reg. initiatieven Subregionaal beleid/ toeristische visies: - Laag Holland - Plan Toerisme Zaanstreek Gemeentelijk beleid/ toeristische visies Clustering lokale projecten Private initiatieven/ arrangem. Kleinschalig Geïnitieerd door ondernemers (Inter)nationale uitstraling: marketing/prom. (evt. door ATCB) > MERKNAAM = AMSTERDAM (Boven)lokale acties: marketing/prom. door lok./reg. VVV

45 5. Schema lopende projecten per thema Thema Zakelijk Toerisme

46 Colofon Uitgave Eindredactie Fotografie Foto omslag Ontwerp Druk Stadsregio Amsterdam Postbus AP Amsterdam Telefoon Stadsregio Amsterdam, TAMA - projectteam Diana van Loenen en Maarten van de Velde Paul van Riel/Hollandse Hoogte Studio Rimic Drukkerij Leijten, Amsterdam Voor meer informatie over het Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam kunt u contact opnemen met Diana van Loenen, Tel , d.vanloenen@stadsregioamsterdam.nl Het Toeristisch Actieplan Metropoolregio Amsterdam is vastgesteld door de Regioraad op 24 juni 2008.

47

48 Zestien gemeenten samen voor bereikbaarheid, leefbaarheid en economische ontwikkeling. De gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Beemster, Diemen, Edam-Volendam, Haarlemmermeer, Landsmeer, Oostzaan, Ouder-Amstel, Purmerend, Uithoorn, Waterland, Wormerland, Zaanstad en Zeevang vormen samen de Stadsregio Amsterdam. Postbus AP Amsterdam Telefoon Telefax