Regio in beeld Arbeidsmarktschets Zeeland

Transcriptie

1 Regio in beeld 2013 Arbeidsmarktschets Zeeland

2 Samenvatting In 2014 wordt voor het eerst weer een, beperkte, groei van de economie verwacht. Dit vertaalt zich nog niet direct in een toename van het aantal banen. In dat zelfde jaar is er weer een stijging van het aantal vacatures, maar het aantal geregistreerde werkzoekenden neemt eerst nog toe. Op termijn ontstaan ook in Zeeland meer kansen op de arbeidsmarkt door het economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit werkzoekenden. Verdere krimp werkgelegenheid Zorg & welzijn, industrie, detailhandel en financiële & zakelijke diensten zijn in arbeidsmarktregio Zeeland belangrijke sectoren. Van de in totaal banen in Zeeland zijn zo n in deze sectoren vertegenwoordigd (73%). Het aandeel banen in de horeca, landbouw en industrie is ten opzichte van Nederland hoog. Na een aantal jaren van economische krimp wordt pas in 2014 weer economische groei verwacht. Daarom vindt ook dit jaar (2013) in Zeeland nog een krimp van de werkgelegenheid plaats. De werkgelegenheid krimpt in vrijwel alle sectoren. Uitzondering is de sector zorg & welzijn waar het aantal banen (vooral op middelbaar in de zorgfuncties) naar verwachting nog iets groeit. De gevolgen van een economische recessie worden ook in Zeeland gevoeld, maar de gevolgen worden gedempt door de relatief omvangrijke toeristische sector en de verhoudingsgewijs grotere sector zorg & welzijn. Stagnatie vacatures In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in Zeeland kleiner dan in de vier kwartalen daarvoor. In die periode zijn in Zeeland circa vacatures ontstaan. Dat zijn er minder dan het jaar ervoor (-7%). Het is de verwachting dat het aantal nieuwe vacatures in Zeeland in 2014 hoger zijn dan in Het gaat dan vooral om vervangingsvraag ontstaan door (natuurlijk) verloop van personeel. De meeste vacatures in Zeeland zijn in 2012/2013 ontstaan in de horeca, detailhandel, zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus) en zorg & welzijn. Vooral de horeca drukt een stevig stempel op deze arbeidsmarktregio. De horeca heeft veel nieuwe vacatures en is sterk oververtegenwoordigd in de regionale vacaturemarkt. In Zeeland is 64% van alle nieuwe vacatures op laag niveau. Dit sluit aan bij de werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. De meeste nieuwe vacatures op lager niveau komen voor in de horeca, gevolgd door de detailhandel en zakelijke diensten. Veel van deze vacatures zijn tijdelijk, seizoen en/of deeltijdvacatures, en worden via uitzendbureaus door scholieren en studenten ingevuld. Op termijn kansen voor werkzoekenden Het aantal geregistreerde werkzoekenden in Zeeland is het afgelopen jaar fors toegenomen. De economische recessie heeft voor een toename van de geregistreerde werkzoekenden met 33% gezorgd; iets minder dan het landelijke gemiddelde van 35%. Het verwachte economisch herstel zorgt pas na 2014 voor minder werkzoekenden. In eerste instantie leidt de aantrekkende economie tot een toename van arbeidsproductiviteit, pas later tot meer banen. Jongeren tot 27 jaar vormen een klein deel (13%) van alle geregistreerde werkzoekenden, maar de instroom aan nieuwe werkzoekenden in het afgelopen jaar bestaat voor een kwart uit jongeren tot 27 jaar. Zij beschikken vaker over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden, waarmee hun positie in economisch slechte tijden kwetsbaar is. Zodra het economisch herstel optreedt, nemen de uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden toe. Het ROA verwacht knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers en daarmee goede tot zeer goede perspectieven voor werkzoekenden - in vooral technische en zorg (in vooral middelbare functies). Maar ook voor die veelvuldig onder werkzoekenden in Zeeland voorkomen, zoals hulpkrachten in de horeca en verzorging, bouwvakkers, interieurverzorgers en verkopers, zijn de arbeidsmarktperspectieven voor werkzoekenden goed. Vergrijzing en ontgroening zorgen op middellange termijn voor een verdere toename van uitstroommogelijkheden naar vooral technische, dienstverlenende & verzorgende en pedagogische. Door de vergrijzing verlaten de komende tien jaar in Zeeland ruim mensen de arbeidsmarkt. Binnen zorg & welzijn verlaten ongeveer jarigen deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst Het is vooral zaak om voorkomende vacatures op te sporen en met werkzoekenden in te vullen. Naast stimuleren van de instroom naar opleidingen die voorzien in de toekomstige behoefte, is het noodzakelijk om de bestaande arbeidsreserve op te scholen in de gewenste richting en naar het vereiste niveau. Ook is het zaak werkzoekenden uit branches waarbinnen overschotten aan personeel ontstaan voor te lichten over mogelijkheden binnen andere branches middels projecten zoals bewustwordingssessies. Hierbij spelen onder andere de werkgeversservicepunten in samenwerking met de overige intermediaire partijen als uitzendorganisaties, integratieen sw-bedrijven een belangrijke rol. Dit alles vraagt om een intensieve samenwerking tussen de diverse deelnemers. Zo is vanuit de Vereniging Zeeuwse gemeenten een ambtelijke werkgroep actief. Afhankelijk van de onderwerpen worden andere op de arbeidsmarkt actieve deelnemers (zoals ROC, SBB en UWV), uitgenodigd om aan het overleg deel te nemen. Grensoverschrijdend Zeeland en Vlaanderen Intensieve samenwerking vindt plaats in het kader van Euregio Scheldemond en in het kader van Eures vindt, vooral in het grensgebied met Vlaanderen, uitwisseling plaats van vacatures en kandidaten om op vacatures te plaatsen. In Vlaanderen is vooral ruimte voor werkzoekenden met een technische- of pedagogische achtergrond. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 1

3 Verdere krimp werkgelegenheid Na een voorzichtig herstel van de economie in 2010 en de eerste helft van 2011, kromp de Nederlandse economie vanaf de tweede helft van 2011 opnieuw. Pas in 2014 wordt er weer economische groei verwacht. Ook dit jaar wordt in Zeeland nog een krimp van de werkgelegenheid verwacht. De werkgelegenheid krimpt in vrijwel alle sectoren. Uitzondering is de sector zorg & welzijn waar het aantal banen naar verwachting nog iets groeit. Veel banen in zorg & welzijn, industrie Zorg & welzijn, industrie, detailhandel en financiële & zakelijke diensten zijn in arbeidsmarktregio Zeeland belangrijke sectoren. Van de in totaal banen in Zeeland zijn er ongeveer in deze sectoren vertegenwoordigd (73%). Ten opzichte van Nederland valt op dat het aandeel banen in de horeca, landbouw en industrie hoog is. Als er sprake is van een economische recessie worden de gevolgen daarvan ook in Zeeland gevoeld, maar de gevolgen worden gedempt door de relatief omvangrijke toeristische sector en de verhoudingsgewijs grotere sector zorg & welzijn. Wel heeft de industrie in Zeeland de afgelopen jaren een paar gevoelige tikken gehad. Afbeelding 1: Werkgelegenheid per sector: omvang, aandeel en ontwikkeling Zeeland, 2012 ontwikkeling werkgelegenheid 5% 4% 3% 2% 1% 0% ICT -1% -2% -3% -4% -5% Groei Zakelijke diensten Groothandel Zorg en welzijn Financiële diensten Krimp Openbaar bestuur Onderwijs Overige diensten Transport Landbouw Detailhandel Horeca Bouwnijverheid Industrie 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2 ondervertegenwoordiging t.o.v. Nederland oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland Bovenstaande afbeelding geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zeeland per sector in De afbeelding geeft drie zaken weer. Hoe groter de bol hoe hoger het aantal banen in de betreffende sector. In totaal waren er in 2012 ongeveer banen. Boven de horizontale lijn is er sprake van groei van de werkgelegenheid; daaronder is sprake van krimp. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regio gelijk is aan het aandeel van een sector in Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel kleiner; rechts van die lijn is het regionale aandeel van die sector groter. Het kwadrant rechtsboven laat sectoren zien, die belangrijk zijn voor de regio (oververtegenwoordigd) en die groeien. Kortom, de meest gunstige positie voor de regio. Het kwadrant rechtsonder brengt sectoren van belang voor de regio in beeld, waar sprake is van krimp van de werkgelegenheid. De sectoren in het kwadrant linksonder krimpen en zijn ondervertegenwoordigd. Het kwadrant linksboven laat sectoren zien die groeien, maar ook ondervertegenwoordigd zijn ten opzichte van Nederland. Bijna alle sectoren hebben te maken gehad met krimp van de werkgelegenheid in Uitzondering is zorg & welzijn in het kwadrant rechtsboven. In de sector transport was er nauwelijks sprake van krimp, noch van groei. Onder andere zakelijke diensten, overige diensten, financiële diensten en openbaar bestuur hebben te maken met krimp en zijn ondervertegenwoordigd in Zeeland ten opzichte van Nederland. Uitschieters zijn de sectoren industrie en horeca: deze sectoren hebben een behoorlijk aandeel in de werkgelegenheid in de regio, maar hebben ook te maken met een dalend aantal banen. De industrie is namelijk zeer conjunctuurgevoelig, en beweegt mee met de wereldeconomie. De horeca heeft vooral hinder van de dalende consumentenbestedingen. Zorg & welzijn: geen algemene tekorten De zorg is één van de grootste sectoren van Nederland: er werken ruim 1,1 miljoen mensen. De verpleging, verzorging & thuiszorg (VVT) is de grootste branche. De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de ziekenhuizen bieden relatief veel werkgelegenheid op de hogere niveaus (hboplus), de VVT op de lagere niveaus. De gehandicaptenzorg neemt een tussenpositie in. De afgelopen jaren groeide de werkgelegenheid in de zorg gestaag. Ook de komende jaren groeit de behoefte aan zorg, als gevolg van de vergrijzing. Onduidelijkheid over de effecten van recente maatregelen om de zorgkosten te beheersen (in begrotings- en regeerakkoord) maakt de prognoses over de werkgelegenheidsontwikkeling in de zorg op dit moment onzeker. Het Centraal Planbureau (CPB) voorziet nog wel werkgelegenheidsgroei in de zorg, maar minder dan zonder deze maatregelen het geval zou zijn geweest. In de sector, vooral de VVT, wordt rekening gehouden met gedwongen ontslagen. In algemene zin lijkt de werkgelegenheid in de zorg op de lagere niveaus af te nemen en op de hogere niveaus (vanaf mbo-3) toe te nemen. Op dit moment zijn er geen generieke personeelstekorten. Wel zijn er tekorten in specifieke segmenten. Voor bepaalde beroepsgroepen, bijvoorbeeld gespecialiseerde verpleegkundigen (zoals diabetes- of kinderverpleegkundigen), of arts-specialisten (spoedeisende hulp, verpleeghuis, artsen verstandelijk gehandicapten) is de arbeidsmarkt krap. Voor zorg op de lagere niveaus is de arbeidsmarkt aanzienlijk ruimer. De komende jaren doen zich evenmin grote tekorten in de zorg voor. Er worden wel tekorten aan verzorgenden verwacht, al is de omvang daarvan onzeker vanwege de maatregelen in het regeerakkoord. Ook voor andere in de zorg (bijvoorbeeld artsen en apothekers) worden tekorten voorzien. Voor de lagere zorgniveaus (helpenden en zorghulpen) worden overschotten verwacht. Op de langere termijn na 2015 groeien de tekorten door de toenemende vergrijzing. De welzijnssector bestaat uit welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. Voor deze Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 2

4 sector geldt dat er momenteel overschotten aan personeel bestaan. Een groot overschot bestaat er voor personeel in de kinderopvang. De kinderopvang heeft het momenteel moeilijk. Door overheidsbezuinigingen is het voor ouders duurder om hun kind naar de kinderopvang te brengen. Daarnaast is de werkloosheid gestegen, waardoor (werkloze) ouders minder vaak gebruik maken van kinderopvang. De vooruitzichten voor deze branches zijn matig. Structurele krimp in industrie Het aantal banen in de industrie krimpt structureel. Al sinds 2008 blijkt het aantal banen in de Nederlandse industrie ieder jaar te dalen. Dit is in lijn met de algemene trend: een afname van industriële werkgelegenheid, verplaatsing van eenvoudige en grootschalige productieactiviteiten naar het buitenland en een toename van de arbeidsproductiviteit. Binnen de industrie is in Zeeland de procesindustrie prominent aanwezig. De belangrijkste subsectoren in de procesindustrie zijn de voedings- en genotmiddelenindustrie en de chemische industrie. Vooral in de chemische industrie is de afgelopen periode sprake geweest van een krimpende werkgelegenheid. Op langere termijn worden vooral in de sectorspecifieke, zoals procestechniek en laboratoriumtechniek, behoorlijke tekorten verwacht. Dit ontstaat onder andere door vergrijzing en ontgroening. Daar komt bij dat het startkwalificatieniveau in de sector verschuift van mbo-1/2 naar mbo-3/4 niveau. Naast structurele personeelstekorten zorgt dit ook voor grotere kwalitatieve discrepanties Naast de procesindustrie speelt ook de metaalindustrie een belangrijke rol. Deze is zeer conjunctuurgevoelig. Er zijn afwisselend perioden van groei en krimp. Na een korte periode van herstel speelt op dit moment onzekerheid op de wereldmarkt de sector weer parten. Inmiddels is ook in de metaalindustrie een toename van het aantal faillissementen en reorganisaties zichtbaar. Vooral metaalbedrijven die toeleveren aan de bouw (staalconstructiebedrijven bijvoorbeeld) hebben het moeilijk. In andere segmenten gaat het redelijk tot zelfs goed (onder meer de machineindustrie, scheepsbouw en het hightechsegment). De verwachting is dat de structurele krimp zich de komende jaren voortzet. Gunstige perspectieven in de detailhandel De detailhandel ondervindt direct de gevolgen van de economische recessie. Consumenten zijn somber gestemd en besparen waar mogelijk op hun uitgaven. De detailhandel laat dan ook een tweedeling zien: waar de foodsector te maken heeft met een stijgende omzet, daalt de omzet in de non-foodsector (ING Economisch Bureau). Desondanks kent de sector detailhandel veel vacatures en een hoge vacaturegraad. De perspectieven op werk in de detailhandel zijn voor alle niveaus gunstig. Omdat voor de meeste vacatures in de detailhandel geldt, dat ondernemers weinig tot geen werkervaringeisen stellen, geldt dat er goede instroomkansen in de sector aanwezig zijn voor schoolverlaters en (aankomend) verkoopmedewerkers op de niveaus 1 en 2. Ook voor de hogere mbo-niveaus, verkoopspecialisten, filiaal- en afdelingsmanagers zijn er goede perspectieven. Daarnaast biedt de opkomst van webwinkels perspectief op nieuwe soorten banen die goed aansluiten bij jongeren die slim en snel met internet kunnen omgaan. Ook in de logistieke sfeer ontstaat, vanwege de veranderingen in de aanvoerkanalen nieuwe banen (bezorgen en transport). Dat betekent dat in de detailhandel perspectieven aanwezig zijn voor functies waarvoor mbo-2 volstaat. Gemengd beeld in de zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening is een bont gezelschap van subbranches: van makelaars tot toeristisch medewerkers, van woningcorporaties tot ICT-bedrijven. Ook schoonmaak en uitzendbureaus behoren tot de zakelijke dienstverlening. Er is veel kleinschalige werkgelegenheid in deze sector. De zakelijke dienstverlening is tot aan de economische crisis fors gegroeid. Door de economische crisis maakte de zakelijke dienstverlening een turbulente periode door waarin veel arbeidsplaatsen verloren zijn gegaan. De negatieve ontwikkelingen in de jaren 2009 en 2010 zijn de som van negatieve ontwikkelingen door de teruggang van marketingbureaus, makelaars, notarissen en de ingenieurs- & architectenbureaus als gevolg van de malaise in de bouwsector waarvan deze sectoren sterk afhankelijk zijn. Tegenover de negatieve subsectoren staan ook positieve. Zo hebben accountants- en advocatenkantoren de recessie relatief goed doorstaan en stabiliseert de ICT-sector min of meer. Verwachte krimp van de werkgelegenheid Voor 2013 en 2014 wordt krimp van de werkgelegenheid verwacht. Deze krimp doet zich echter niet meer in alle sectoren voor. Afbeelding 2: Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid Zeeland, Totaal Openbaar bestuur Financiele dienstverlening Industrie Agrarische sector Onderwijs Transport Detailhandel Bouwnijverheid Overige diensten Horeca Informatie en communicatie Zorg/welzijn Groothandel Zakelijke dienstverlening -5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% Zeeland Nederland Het aantal banen, ongeveer , in de sector zorg & welzijn groeit licht met een paar honderd banen. De toename van het aantal banen in deze sector is al meerdere jaren zichtbaar. Verwacht wordt dat deze trend de komende jaren doorzet. De toename is echter wel lager dan voorgaande jaren. De sectoren openbaar bestuur en financiële dienstverlening laten een forse krimp zien. Voor openbaar bestuur is de krimp een gevolg van overheidsbezuinigingen. De financiële dienstverlening heeft nog altijd te lijden onder de herstructurering van deze sector. De daling in de industrie heeft onder meer te maken met een structurele krimp als gevolg van voortgaande automatisering en verplaatsing van productie. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 3

5 Stagnatie vacatures In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in Zeeland beduidend kleiner dan in de vier kwartalen daarvoor. Deze periodes worden hierna kortweg aangeduid als 2012/2013 respectievelijk 2011/2012. Niet alleen in totaal, maar ook per afzonderlijk kwartaal is het aantal vacatures in 2012/2013 kleiner dan een jaar eerder. De daling in Zeeland is minder sterk dan gemiddeld in Nederland. In de eerste kwartalen van 2013 is een lichte toename van het aantal vacatures ten opzichten van de eerste 2 kwartalen van Bescheiden economische groei leidt in 2014 tot meer tijdelijk werk, meer baanwisselingen en meer vacatures. Minder vacatures In 2012/2013 zijn in Zeeland circa vacatures ontstaan. Dat zijn er minder dan het jaar ervoor (- 7%). Afbeelding 3 laat in 2011 nog een piek in het tweede kwartaal zien. In 2012 neemt het aantal vacatures per kwartaal af. Door de economische crisis liggen de aantallen nieuwe vacatures in 2012 in elk kwartaal lager dan in hetzelfde kwartaal in In het vierde kwartaal van 2012 bereikte het aantal nieuwe vacatures het laagste niveau van de afgelopen twee jaar. Afbeelding 3: Ontwikkeling nieuwe vacatures Zeeland, Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q In 2014 meer vacatures door meer dynamiek Door de langdurige crisis zijn de aantallen banen en vacatures de afgelopen jaren fors afgenomen. Het aantal nieuwe vacatures in Zeeland is naar verwachting in 2014 hoger dan in Vervangingsvraag ontstaat nog door (natuurlijk) verloop van personeel, al kunnen bij vervangingsvraag wel kwalitatief andere eisen worden gesteld aan nieuw personeel. Uitbreidingsvraag is er nauwelijks. Economische groei leidt met vertraging tot extra banen, maar zorgt al eerder voor meer dynamiek op de arbeidsmarkt. Meer mensen durven weer van baan te veranderen. De mobiliteit van werk naar werk neemt daardoor toe. In eerste instantie verhogen ondernemers de bezettingsgraad en de arbeidsproductiviteit. Daar staat tegenover dat het effect van labour hoarding goeddeels is uitgewerkt. In het begin van de crisis werd personeel zo lang mogelijk in dienst gehouden. Een deel van die mensen heeft later alsnog zijn baan verloren en bedrijven werken nu met een zo klein mogelijke bezetting. Hoe kleiner de overcapaciteit aan personeel in 2014 is, hoe eerder werkgevers bij economisch herstel behoefte aan nieuwe mensen krijgen. Ook het gebruik van meer en kortere tijdelijke contracten zorgt voor meer bewegingen op de arbeidsmarkt. In principe biedt dat meer kansen op werk voor werkzoekenden, ook voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Meeste vacatures in horeca, detailhandel, zakelijke diensten en zorg & welzijn Verreweg de meeste vacatures in Zeeland zijn in 2012/2013 ontstaan in de horeca, gevolgd door de detailhandel, zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus) en zorg & welzijn. Zeeland heeft naar verhouding weinig vacatures in openbaar bestuur en ICT. Vooral de horeca drukt een stevig stempel op deze arbeidsmarktregio. De horeca heeft veel nieuwe vacatures en is sterk oververtegenwoordigd in de regionale vacaturemarkt. Bovendien laat de horeca in 2012/2013 zelfs nog een groei van het aantal vacatures zien. Verder is het aantal vacatures vooral toegenomen in de bouw en in de sector transport. In vrijwel alle andere sectoren is het aantal vacatures in 2012/2013 gekrompen. Afbeelding 4 geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van het aantal nieuwe vacatures in Zeeland per sector in 2012/2013. Hoe groter de bollen, hoe meer vacatures. De horizontale lijn is de scheiding tussen groei (erboven) of krimp (eronder) van het aantal vacatures. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regionale vacaturemarkt gelijk is aan het aandeel van een sector in heel Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel van een sector kleiner, rechts van die lijn groter. Afbeelding 4: Nieuwe vacatures per sector Zeeland, 2012/2013 ontwikkeling vacatures 40% 30% 20% -40% Openbaar bestuur Bouw 10% Transport ICT Onderwijs 0% Zakelijke diensten Detailhandel -10% Overige diensten Landbouw -20% Financiële diensten Industrie -30% Groothandel Zorg/welzijn ondervertegenwoordiging oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland t.o.v. Nederland Horeca Vergelijking met afbeelding 1 van de werkgelegenheid laat overeenkomsten en verschillen zien. De duidelijkste overeenkomst betreft het belang van de horeca. Ondanks krimp is deze nog altijd groot in omvang en sterk oververtegenwoordigd in de regio. De industrie is in de banen ook sterk oververtegenwoordigd, maar in de vacatures op hetzelfde niveau. Dat duidt erop dat deze sector het in Zeeland extra zwaar heeft. Zorg & welzijn heeft een relatief kleiner aandeel in de vacatures dan in de werkgelegenheid. De afname van het aantal nieuwe vacatures is dan ook groter (-17%) dan gemiddeld in Zeeland. Ondanks Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 4

6 de moeilijke periode heeft de detailhandel nog altijd een relatief groot aantal vacatures ter beschikking. Vacatures voor lager opgeleiden vooral in horeca, detailhandel en zakelijke diensten In de vorige paragraaf hebben we gezien dat in de horeca, de detailhandel, financiële & zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus) en zorg & welzijn in Zeeland de meeste vacatures ontstaan. Afbeelding 5 toont het aantal vacatures per sector, onderverdeeld naar drie beroepsniveaus: laag (ongeschoold/vmbo), middelbaar (mbo/havo/vwo) en hoog (hbo/wo). De grafiek geeft daarmee nader inzicht in de kansen van werkzoekenden op werk naar beroepsniveau. Onder de werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt bevinden zich veel elementair en lager opgeleiden. In Zeeland is 64% van alle nieuwe vacatures op laag niveau. De meeste nieuwe vacatures op lager niveau komen voor in de horeca, gevolgd door de detailhandel en zakelijke diensten. Veel van deze vacatures zijn tijdelijk (veel seizoen) en/of deeltijdvacatures en worden via uitzendbureaus door scholieren en studenten ingevuld. Afbeelding 5: Nieuwe vacatures per sector naar beroepsniveau Zeeland, 2012/2013 Horeca Detailhandel Zakelijke diensten Zorg/welzijn Industrie Bouw Groothandel Transport Overige diensten Landbouw Onderwijs Financiële diensten ICT Openbaar bestuur dat er geen moeilijk in te vullen vacatures zijn. Binnen bepaalde deelmarkten treden naast overschotten eveneens tekorten aan personeel op. Voor Zeeland is de horeca een bekend voorbeeld binnen de verzorgende & dienstverlenende. Bekende andere voorbeelden hiervan zijn de ICT en de techniek. Deze deelmarkten hebben al langer te maken met schaarste. Om deze knelpunten op te lossen gaat een groter deel van de werkgevers zich op werving in het buitenland richten. Dit wordt nog sterker op het moment dat de Nederlandse economie aantrekt. Grootste vraag naar dienstverlenend & verzorgend personeel Afbeelding 6 geeft inzicht in het aantal nieuwe vacatures naar beroepsniveau en beroepsklasse. In de meeste vacatures wordt gevraagd naar dienstverlenend & verzorgend personeel (laag en middelbaar niveau), technisch & industrieel personeel (laag en middelbaar niveau) en economisch-administratief (alle niveaus). Daarnaast is er ook een behoorlijke behoefte aan transportpersoneel (laag niveau). Afbeelding 6: Nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau Zeeland, 2012/2013 Verzorgende en dienstverlenende Technische en industrie Economisch-administratieve Transport Medische en paramedische Sociaal-culturele Pedagogische Informatica Agrarische Openbare orde- en veiligheids laag middelbaar hoog laag middelbaar hoog Van de vacatures komt ongeveer 27% op middelbaar niveau voor. Voor werkzoekenden met een middelbare opleiding zijn er in deze regio vooral kansen in de zorg & welzijn, horeca, detailhandel, zakelijke diensten en industrie. In deze regio komen ook verhoudingsgewijs een beperkt aantal nieuwe vacatures voor hoger opgeleide werkzoekenden voor (aandeel van 10%). Vacatures voor deze werkzoekenden zijn vooral te vinden in zorg & welzijn, de zakelijke diensten (onder andere specialistische zakelijke dienstverlening) en onderwijs. Dat het aantal nieuwe vacatures ten gevolge van de crisis terugloopt en de arbeidsmarkt ruim is, wil nog niet zeggen De kans op vast werk voor een werkzoekende, hangt niet alleen af van de beschikbaarheid van vacatures. Ook andere factoren spelen een rol, zoals de groeiende inzet door werkgevers van flexwerkers en zzp ers. De daling van het aandeel vaste werknemers is een structurele verandering in de vraag naar personeel, die zich de komende jaren verder voortzet. Eén van de belangrijkste factoren, die van invloed is op de kans op werk, is de aanwezigheid van concurrerend aanbod op de arbeidsmarkt. De aanbodzijde van de arbeidsmarkt wordt in het volgende hoofdstuk besproken. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 5

7 Op termijn kansen voor werkzoekenden De economische recessie van de afgelopen jaren zorgt voor minder werkgelegenheid, minder vacatures en meer werkzoekenden in Zeeland. Dit zorgt ook in deze regio voor een zeer ruime arbeidsmarkt met beperkte kansen voor werkzoekenden. Verwacht economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. Geregistreerde werkzoekenden toegenomen Het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww), vanaf hier geregistreerde werkzoekenden genoemd, in Zeeland is het afgelopen jaar fors toegenomen. De economische recessie heeft voor een toename van geregistreerde werkzoekenden met 33% gezorgd; iets minder dan het landelijke gemiddelde van 35%. Eind juni 2013 bedraagt het aantal geregistreerde werkzoekenden ruim personen. Afbeelding 7 toont per gemeente de stand van de geregistreerde werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (nww-percentage). Eind juni 2013 ligt dit percentage in Zeeland op 5,6%, tegen 8,1% in heel Nederland. De gemeente met het hoogste aandeel geregistreerde werkzoekenden is Goes, dat met 7,2% ruim boven het regionale gemiddelde uitstijgt, evenals Vlissingen (7,1%), gevolgd door Noord Beveland, Terneuzen en Reimerswaal met alle drie ruim 6%. In de overige gemeenten ligt het nww-percentage rond of onder het landelijk gemiddelde. Het laagste aandeel geregistreerde werkzoekenden kennen de gemeenten Veere met 3,4% en Schouwen-Duiveland met 4,0%. Verdere toename geregistreerde werkzoekenden Komende periode neemt het aantal geregistreerde werkzoekenden in Zeeland naar verwachting verder toe tot ruim (6,0%) eind In heel Nederland worden er dan geregistreerde werkzoekenden verwacht (9,3%). Het verwachte economisch herstel zorgt pas na 2014 voor minder werkzoekenden. In eerste instantie leidt de aantrekkende economie tot een toename van arbeidsproductiviteit, pas later tot meer banen. Afbeelding 8 laat het verwachte nww-percentage eind 2014 zien voor de verschillende arbeidsmarktregio s in Nederland. Het aantal geregistreerde werkzoekenden kan, als gevolg van verscherpte gemeentelijke controles op de registratieplicht van werkzoekenden met een bijstandsuitkering, nog extra toenemen. Afbeelding 8: Verwacht nww-percentage per regio December % of hoger 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% lager dan 5% Afbeelding 7: Nww-percentage per gemeente Zeeland, juni 2013 Nww-percentage juni % of meer 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% minder dan 5% Schouwen-Duiveland Noord Beveland Veere Middelburg Goes Vlissingen Borsele Kapelle Tholen Het aantal WW-uitkeringen bevestigt het beeld van een fors toenemend aantal geregistreerde werkzoekenden. Eind juni 2013 waren er ruim WW-uitkeringen in Zeeland. Een jaar eerder waren dat er ruim 5.300; een toename van 26%. Sluis Terneuzen Reimerswaal Hulst Werkzoekenden steeds hoger gekwalificeerd De grote instroom van werkzoekenden in het afgelopen jaar heeft geleid tot een geregistreerde werkzoekendengroep met gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt; jonger, hoger opgeleid en korter werkzoekend. Hoewel jongeren tot 27 jaar nog steeds een klein deel (13%) van alle geregistreerde werkzoekenden in Zeeland vormen, is hun aandeel het afgelopen jaar toegenomen. De instroom aan nieuwe werkzoekenden in het afgelopen jaar bestaat voor een kwart uit jongeren tot 27 jaar. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 6

8 Jongeren beschikken vaker over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden, waarmee hun positie in economisch slechte tijden kwetsbaar is. Zeeland kent relatief veel middelbaar opgeleide geregistreerde werkzoekenden. Het aandeel middelbaar en hoog opgeleide geregistreerde werkzoekenden steeg het afgelopen jaar tot 31% respectievelijk 14%. In Zeeland zijn verhoudingsgewijs veel vacatures beschikbaar voor lager opgeleiden en in mindere mate voor middelbaar opgeleiden. Voor de middelbaar opgeleiden vooral in zorg & welzijn, horeca, zakelijke diensten, detailhandel en industrie. Nog steeds heeft meer dan de helft van de geregistreerde werkzoekenden (54%) echter geen startkwalificatie. Zij komen vooral in aanmerking voor vacatures op elementair en lager niveau, veelal in horeca, detailhandel, zakelijke diensten, groothandel, transport en industrie (zie afbeeldingen 5 en 6). Het aandeel geregistreerde werkzoekenden dat korter dan een halfjaar werkzoekend is, nam het afgelopen jaar toe tot ongeveer 44%. De oorzaak hiervan is de forse instroom van nieuwe werkzoekenden. Op het moment dat de economie verbetert (naar verwachting in 2014), profiteren als eerste werkzoekenden met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt blijft het in eerste instantie nog moeilijk om werk te vinden. Vooral werkzoekenden in industrie, verzorging & dienstverlening en administratie Afbeelding 9 geeft inzicht in het beroep en het beroepsniveau waarvoor werkzoekenden staan geregistreerd. In Zeeland zoeken de meeste geregistreerde werkzoekenden werk in technische & industrie, in verzorgende & dienstverlenende en in economischadministratieve. Ruim driekwart staat voor een van deze ingeschreven. Afbeelding 9: Geregistreerde werkzoekenden naar beroepsgroep en beroepsniveau Zeeland, juni 2013 Technische en industrie Verzorgende en dienstverlenende Economisch-administratieve Transport Sociaal-culturele Agrarische Pedagogische Medische en paramedische Informatica Openbare orde- en veiligheids laag middelbaar hoog Bij technische & industrie en verzorgende & dienstverlenende gaat het in veel gevallen om op laag niveau, zoals productiemedewerkers, bouwvakkers, interieurverzorgers, medewerkers in de horeca en winkelpersoneel, die veel voorkomen in de voor Zeeland kenmerkende sectoren horeca, industrie, detailhandel en zakelijke diensten. Geregistreerde werkzoekenden in economisch-administratieve zoeken vaker werk op middelbaar niveau in als administratief of commercieel medewerker. Afgezet tegen de nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau (afbeelding 6) valt op dat er voor de grote groep geregistreerde werkzoekenden in technische & industrie op laag en middelbaar niveau momenteel weinig vacatures zijn. Voor werkzoekenden in lagere verzorgende & dienstverlenende (onder andere horeca), lagere transport en in middelbare economisch-administratieve is het vacatureaanbod momenteel gunstiger. Uitstroom WW-gerechtigden: dynamiek aanwezig Hoewel de economische recessie het vinden van werk bemoeilijkt, blijft dynamiek op de arbeidsmarkt aanwezig. Dit blijkt uit de reden voor het beëindigen van de WWuitkering. Afbeelding 10 geeft het verloop hiervan weer. Afbeelding 10: Reden beëindiging WW-uitkering Zeeland, % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 Werk Bereik max WW Overig Ongeveer de helft van de WW-uitkeringen in Zeeland eindigt met een werkhervatting. Dit onderstreept dat er nog steeds redelijke kansen zijn om vanuit de WWuitkering werk te vinden. Ook in de zeer ruime arbeidsmarkt ontstaan vacatures; vooral door vervangingsvraag. Het aandeel werkhervatting als reden voor het beëindigen van de WW-uitkering is in de afgelopen jaren als gevolg van de economische recessie echter wel afgenomen. In tijden van economisch herstel, zoals in 2010, ligt het aandeel werkhervattingen als reden voor het beëindigen van de WW-uitkering rond de 60%. Ook het groeiend aandeel WW-uitkeringen dat eindigt met het bereiken van de maximale duur, maakt de gevolgen van de economische recessie zichtbaar. Arbeidsmarkt in Zeeland ruim Ondanks een lichte toename van het aantal vacatures in de eerste kwartalen van 2013 maakt de grotere toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden de arbeidsmarkt in Zeeland in het tweede kwartaal 2013 ruim. Afbeelding 11 geeft voor de verschillende sectoren van de economie in Zeeland een beeld van de spanning op de arbeidsmarkt; de verhouding tussen het aantal vacatures en het aantal kortdurend werkzoekenden. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 7

9 Uit de afbeelding blijkt dat in 2013 voor veel beroepsgroepen in Zeeland de arbeidsmarkt zeer ruim is. Bij de verzorgende & dienstverlenende en de medische & paramedische is echter sprake van een krappe arbeidsmarkt. Voor de informatica is sprake van een ruime arbeidsmarktsituatie. Een zeer ruime arbeidsmarkt beperkt de kansen voor werkzoekenden op het vinden van werk. Bij de krappe arbeidsmarkt in de verzorgende & dienstverlenende moet rekening worden gehouden met de impact van de horecasector. Deze sector speelt een relatief belangrijke rol in de Zeeuwse werkgelegenheid en vacaturemarkt. Afbeelding 11: Spanning naar beroepsgroep Zeeland, 2 e kwartaal 2013 Totaal Informatica Medische en paramedische Openbare orde- en veiligheids Economisch-administratieve Pedagogische Verzorgende en dienstverlenende Technische en industrie Sociaal-culturele Transport Agrarische 0zeer ruim 0,5 ruim gemiddeld 1 1,5 krap zeer 2 krap 2,5 Zeeland Nederland Een ruime arbeidsmarkt voor een beroepsgroep betekent overigens niet dat er binnen die beroepsgroep geen functies zijn waarvoor werkgevers moeilijk geschikt personeel kunnen vinden. Zo is er op dit moment een krappe arbeidsmarkt voor medische op hoog niveau. Het gaat dan om therapeuten en verpleegkundigen. Binnen de verzorgende & dienstverlenende is vooral krapte bij de hulpkrachten horeca en verzorging en bij de interieurverzorgers. Op termijn uitstroommogelijkheden Door de economische situatie stagneert momenteel de vraag naar nieuwe arbeidskrachten. Op het moment dat het economisch herstel optreedt, nemen de uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden toe. Demografische ontwikkelingen, zoals vergrijzing en ontgroening, spelen een grote rol op de arbeidsmarkt op middellange termijn. Rekening houdend met onder andere de vergrijzing, schoolkeuze en instroom van jongeren op de arbeidsmarkt, schetst het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) de arbeidsmarktperspectieven tot 2016 per beroepsgroep. Ook conjunctuurgevoeligheid, ontwikkelingen binnen de sector en uitwijkmogelijkheden spelen hierbij een rol. Het ROA verwacht knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers en daarmee goede tot zeer goede perspectieven voor werkzoekenden in vooral technische en zorg. Maar ook voor die veelvuldig onder werkzoekenden in Zeeland voorkomen, zoals hulpkrachten in de horeca en verzorging, bouwvakkers, interieurverzorgers en verkopers, zijn de arbeidsmarktperspectieven voor werkzoekenden goed. Van alle geregistreerde werkzoekenden in Zeeland is 42% op zoek naar een baan met goede tot zeer goede toekomstige arbeidsmarktperspectieven. Afbeelding 12 geeft een beeld van de kansen van werkzoekenden op de arbeidsmarkt op dit moment en op middellange termijn. De omvang van de bol geeft een beeld van het aantal werkzoekenden in een bepaalde beroepsgroep. De horizontale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op de huidige arbeidsmarkt. De as toont de spanningsindicator. Links op de as is er sprake van een ruime arbeidsmarkt. Rechts op de as is de arbeidsmarkt krap. De verticale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op middellange termijn. De as toont verwachte knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers in 2016 voor de verschillende beroepsgroepen (ROA). Aan de bovenkant van de as is er sprake van grote knelpunten voor werkgevers (en goede perspectieven voor werkzoekenden); aan de onderkant van de as is sprake van geringe knelpunten voor werkgevers (en minder goede perspectieven voor werkzoekenden). Uit de afbeelding blijkt dat de arbeidsmarkt in Zeeland op dit moment krap is voor verzorgende & dienstverlenende en de medische & paramedische. Ook voor enkele in zorg & welzijn is de arbeidsmarkt momenteel krap. Voor krappe staat momenteel slechts 5% van de werkzoekenden ingeschreven. Voor alle andere en daarmee voor 95% van de geregistreerde werkzoekenden geldt een gemiddelde tot zeer ruime arbeidsmarkt. Afbeelding 12: Kansen voor werkzoekenden Zeeland, 2013 en middellange termijn Pedagogische Agrarische Openbare orde- en veiligheids ruime arbeidsmarkt Bronnen: UWV, ROA Technische en industrie Sociaal-culturele Informatica grote verwachte knelpunten voor werkgevers Transport Economischadministratieve geringe verwachte knelpunten voor werkgevers Medische en Paramedische Verzorgende en dienstverlenende krappe arbeidsmarkt De toekomstige arbeidsmarktsituatie (2016) biedt meer kansen voor werkzoekenden. De toekomstperspectieven zijn zeer goed voor werkzoekenden in medische & paramedische, zoals verpleegkundigen, artsen en doktersassistenten. Voor deze staan weinig werkzoekenden in Zeeland geregistreerd. Ook voor verzorgende & dienstverlenende (op middelbaar en hoger niveau) en technische & industrie zijn de toekomstperspectieven goed. Een groot deel van de werkzoekenden staat ingeschreven voor een van deze. Het gaat hier dan bijvoorbeeld om als weg- en waterbouwkundigen, monteurs, installateurs en verkopers. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 8

10 Van alle werkzoekenden staat 42% ingeschreven voor een beroep met goede toekomstperspectieven. Dit biedt kansen op het vinden van werk op middellange termijn. Geringe toekomstperspectieven bieden economischadministratieve, zoals administratief en commercieel medewerkers en sociaal-culturele. Wel moet worden opgemerkt dat in deze prognoses nog geen rekening is gehouden met de nieuwste kabinetsbezuinigingen en de laatste, verslechterde, economische prognoses van het CPB. Vergrijzing vooral in zorg & welzijn, industrie, overheid en onderwijs Vergrijzing speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kansen voor werkzoekenden. De mate van vergrijzing verschilt per sector. Afbeelding 13 geeft het aantal en het aandeel 55-plussers per sector weer. In Zeeland zijn vooral overheid en onderwijs sterk vergrijsd. In de industrie en in zorg & welzijn is de verhouding tussen het aantal jongeren en ouderen wat gunstiger. De omvang van deze sectoren zorgt er echter voor dat ook hier binnen afzienbare tijd grote aantallen werknemers de arbeidsmarkt verlaten. In de handel & reparatie en horeca & catering speelt de vergrijzing minder een rol. Afbeelding 13: Vergrijzing per sector Zeeland, 2012 Financiele instellingen Overige dienstverlening Landbouw, bosbouw en visserij Horeca en catering Bouwnijverheid Vervoer en telecom Handel en reparatie Onderwijs Zakelijke dienstverlening Overheid Industrie Zorg en welzijn niet vergrijsd gemiddeld vergrijsd sterk vergrijsd In totaal verlaten de komende tien jaar in Zeeland ruim mensen de arbeidsmarkt als gevolg van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. In de meest vergrijsde sectoren betekent dit dat een kwart van de werknemers met pensioen gaat. Hoewel niet alle personeel dat met pensioen gaat vervangen wordt, kan vergrijzing in Zeeland voor een aanzienlijke vervangingsvraag zorgen. In Zeeland zijn de sectoren overheid en onderwijs het meest vergrijsd. Deze sectoren krijgen de komende jaren te maken met bezuinigingen. Dit remt de werkgelegenheid. Het gevolg is dat instellingen in deze sectoren niet alle personeel vervangen dat met pensioen gaat. Op de werkgelegenheid in het onderwijs hebben ook de afnemende leerlingenaantallen een remmende werking. In de bouw, vervoer & telecom en industrie bepaalt de conjuncturele ontwikkeling het moment waarop en de mate waarin de gevolgen van vergrijzing zichtbaar worden in een toename van vacatures. Het CPB verwacht voor dit jaar nog een krimp van de economie. Het herstel zet zich volgens het CPB eind 2013 in. In 2014 is dan een lichte economische groei mogelijk. Versterkt door het geringe aantal schoolverlaters van technische opleidingen, leidt het aantrekken van de economie in deze sectoren tot een sterk groeiend aantal vacatures voor technisch personeel. De sector die het meest te maken krijgt met de gevolgen van de vergrijzing is zorg & welzijn. Niet alleen verlaten de komende jaren in Zeeland ongeveer jarigen deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Door bezuinigingsmaatregelen staat de werkgelegenheid in deze sector echter onder druk in vooral de ouderenzorg, thuiszorg, jeugdhulpverlening en kinderopvang. In vergelijking met voorgaande jaren kan de werkgelegenheid dan ook veel minder groeien dan voorheen. Overbruggen van afstand De economische recessie van de afgelopen jaren heeft gezorgd voor een ruime arbeidsmarkt in Zeeland. Toch zorgt vervangingsvraag nog steeds voor dynamiek, zodat de helft van de WW-uitkeringen eindigt met een werkhervatting. Vooral voor werkzoekenden met dienstverlenende & verzorgende, technische, transport & economischadministratieve in horeca, detailhandel, zakelijke diensten en zorg & welzijn zijn nog vacatures beschikbaar. Dit is veel minder het geval voor werkzoekenden in lage industriële : de grootste groep werkzoekenden in Zeeland. De nieuwe instroom van vooral middelbaar en ook de hoger opgeleide werkzoekenden heeft gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt. Dit maakt hen beter bemiddelbaar. Het verwachte economisch herstel leidt in eerste instantie niet tot meer banen. Met een zich stabiliserende beroepsbevolking in Zeeland, zorgt het economisch herstel de komende jaren evenmin tot een afname van het aantal werkzoekenden. Wel neemt het aantal vacatures in 2014 toe; vooral voor een uitzendbaan in de zakelijke diensten en de exportgerelateerde industrie. De groeiende groep werkzoekenden met kleinere afstand tot de arbeidsmarkt profiteert als eerste van de toename aan vacatures. Vergrijzing en ontgroening zorgen op middellange termijn voor een verder toename van uitstroommogelijkheden naar vooral technische en dienstverlenende. Ook in verzorgende, op vooral middelbaar niveau, ontstaan dan kansen. In hoeverre werkzoekenden de kansen op werk - nu en op middellange termijn - kunnen verzilveren, hangt mede af van de mogelijkheid en de bereidheid om te bewegen in de richting van, sectoren en regio s waar kansen liggen. Ook het verkleinen van de kwalitatieve mismatch is een voorwaarde voor het vinden van werk. Vooral veel werkzoekenden die staan ingeschreven voor technische en medische beschikken niet over de juiste diploma s om in aanmerking te komen voor de beschikbare vacatures. Het overbruggen van de afstand tussen de gevraagde en de genoten opleiding is dan ook een van de grootste uitdagingen in de huidige arbeidsmarkt. In het afsluitende hoofdstuk staan deze en andere uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst centraal. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 9

11 Uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst Uitgangssituatie Op dit moment zorgt het karakter van de regionale werkgelegenheid voor een ruime arbeidsmarkt met beperkte kansen voor werkzoekenden. Verwacht economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. In zeker opzicht sluit op dit moment de arbeidsmarkt nog redelijk op elkaar aan. Er zijn veel vacatures in de markt op elementair en lager niveau, ook veel van de geregistreerde werkzoekenden hebben een opleiding op maximaal vbo niveau. Bestaande mogelijkheden Ondanks een ruime arbeidsmarkt zijn ook in Zeeland nog wel degelijk steeds mogelijkheden aanwezig voor werkzoekenden om een baan te vinden. Vervangingsvraag zorgt nog steeds voor dynamiek, zodat de helft van de WW-uitkeringen eindigt met een werkhervatting. Vooral voor werkzoekenden met dienstverlenende & verzorgende, technische, transport & economischadministratieve in horeca, detailhandel, zakelijke diensten en zorg (in vooral de middelbare functies) zijn nog vacatures beschikbaar. Het is dan ook zaak om vooral deze vacatures op te sporen en met werkzoekenden in te vullen. Hierbij spelen onder andere de werkgeversservicepunten in samenwerking met de overige intermediaire partijen als uitzendorganisaties, integratie- en swbedrijven een belangrijke rol. Anticiperen op herstel Niet alleen is de verwachting dat binnen enkele jaren het aantal banen weer toeneemt, ook de vergrijzing zorgt meer en meer voor behoefte aan personeel. Naast stimuleren van de instroom naar de opleidingen die kunnen voorzien in de toekomstige behoefte is het noodzakelijk om de bestaande arbeidsreserve op te scholen in de gewenste richting en naar het vereiste niveau. Hiervoor is intensieve samenwerking nodig tussen de diverse partijen op de arbeidsmarkt. In samenwerking tussen brancheorganisaties, kenniscentra, (R)WSP en anderen worden projecten ontwikkeld zoals bewustwordingssessies waarbij werkzoekenden uit branches waar overschotten aan personeel zijn voor te lichten over mogelijkheden binnen andere branches. Overschotten zijn bijvoorbeeld ontstaan door sanering bij de banken, inkrimping bij de thuiszorg en recessie in de bouw. Kansen worden dan onder andere aangegeven over de grens in België, via detachering of bijvoorbeeld bij de begrafenisondernemers. Inzicht is en blijft nodig in het bestaande aanbod van werkzoekenden. Op dit moment is dit inzicht niet compleet, niet alle werkzoekenden zijn als zodanig bekend bij de geëigende instanties. Bundelen van de krachten Om oplossingen van de bestaande problemen op de arbeidsmarkt te kunnen realiseren en om te kunnen anticiperen op de toekomstige ontwikkelingen is samenwerking tussen meerdere betrokkenen en op diverse onderwerpen in Zeeland van belang. In de provincie Zeeland zijn 3 subregionaal opererende Werkgeversservicepunten operationeel. Deze staan ieder weer in verbinding met het RWSP van het UWV. Het niveau van de samenwerking varieert nog per subregio. In stand houden, en daar waar wenselijk versterking, van de samenwerking tussen de Werkgeversservicepunten kan zorgen voor een optimalisering van de kansen van werkzoekenden met enige afstand tot de arbeidsmarkt en de behoefte aan werknemers bij de bedrijven. Samenwerking leidt ook tot efficiënte inzet van mensen en middelen bij calamiteiten als collectieve ontslagen. Bij grotere collectieve ontslagen is er bundeling van middelen en menskracht in de vorm van specifiek bedrijfsgerichte transfercentra. Doel is om de medewerkers van een specifiek bedrijf van werk naar werk te bemiddelen. De gemeenten werken samen binnen de Vereniging Zeeuwse gemeenten. Op het terrein van werkgelegenheid is een ambtelijke werkgroep, vooral bestaand uit beleidsmedewerkers op het terrein van de arbeidsmarkt, actief. Afhankelijk van onderwerpen worden andere op de arbeidsmarkt actieve deelnemers (zoals ROC, SBB en UWV), uitgenodigd om aan het overleg deel te nemen. In deze werkgroep worden onder andere werkgelegenheidsplannen en -projecten voorbereid en opgesteld. Een voorbeeld is het plan van aanpak bestrijding jeugdwerkloosheid. Een andere vorm van samenwerking binnen de arbeidsmarktregio Zeeland zijn de zogenoemde 3 O (Ondernemers, Onderwijs en Overheid) platforms. In deze platforms wordt vooral sectoraal aandacht besteed aan de situatie op de regionale arbeidsmarkt. Concreet worden activiteiten en projecten voorgesteld en uitgevoerd om de aansluiting van vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Ook het vraagstuk betreffende de aansluiting van het onderwijs op de behoefte van de arbeidsmarkt (lees: ondernemers) komt in deze platforms aan de orde. Er zijn te veel opleidingen voor waar in Zeeland weinig vraag naar is. Bovendien wordt gesignaleerd dat er behoefte is aan flexibele instroommomenten bij het onderwijs. Op deze manier kunnen nieuwe medewerkers met een scholingsbehoefte bij bedrijven sneller starten met de opleiding. Grensoverschrijdend Zeeland en Vlaanderen In het kader van Eures vindt, vooral in het grensgebied met Vlaanderen, uitwisseling plaats van vacatures en kandidaten om op deze vacatures te plaatsen. Intensieve samenwerking vindt plaats in het kader van Euregio Scheldemond. Uit een recente rapportage komt naar voren dat wanneer de grensregio s van Zeeland en de Vlaamse provincies Oost- en West -Vlaanderen erin slagen om hun arbeidsmarkten verder te integreren, het aantal beschikbare banen voor de inwoners toeneemt. Als de grensbarrières grotendeels zouden kunnen worden weggenomen, zou Zeeuws-Vlaanderen een bovengemiddeld aantrekkelijke regio worden. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 10

12 Begrippenlijst Aanbodzijde arbeidsmarkt Alle personen gerekend (werkend of werkloos) die zich daadwerkelijk aanbieden op de arbeidsmarkt. Arbeidsmarktregio De arbeidsmarktregio s (35) voor het arbeidsmarktbeleid die vanaf 1 januari 2013 door gemeenten en UWV worden gehanteerd. Arbeidsplaatsen De plaats die in verband met het verrichten van arbeid wordt gebruikt. Een arbeidsplaats kan bezet of onbezet zijn. Arbeidsproductiviteit De productie van een werknemer per vastgestelde tijdseenheid. Banen van werknemers Werknemers zijn personen die arbeid verrichten tegen loon of salaris. Alle banen tellen mee, ongeacht arbeidsduur Beroepsbevolking Personen die minstens twaalf uur per week (willen) werken, of actief op zoek zijn naar werk voor 12 uur. Als leeftijdscriterium geldt jaar. Geregistreerde werkzoekenden Personen die bij UWV als werkzoekende staan ingeschreven en die niet of minder dan 12 uur werken. Ook bekent als de niet-werkende werkzoekenden (nww). Labour hoarding Het in dienst houden van personeel zonder dat er voldoende werk is. Nieuwe vacatures Alle vacatures die in een kalenderjaar ontstaan. NWW-percentage De omvang van het aantal geregistreerde werkzoekenden uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking. Spanningsindicator Geeft de verhouding tussen het aantal openstaande vacatures en het aantal direct inzetbare werkzoekenden korter dan zes maanden ingeschreven. Startkwalificatie Een startkwalificatie wordt behaald met het succesvol afronden van het havo of het vwo, of met het behalen van een diploma van een mbo-opleiding op niveau 2. Vraagzijde arbeidsmarkt Banen van werknemers (bezette arbeidsplaatsen) plus vacatures (onbezette arbeidsplaatsen). Vacatures Een arbeidsplaats waarvoor, binnen of buiten een arbeidsorganisatie, personeel wordt gezocht dat onmiddellijk of zo spoedig mogelijk geplaatst kan worden. Vervangingsvraag Het aantal vacatures dat vervuld moet worden om na vertrek van werknemers het aantal banen van werknemers op het oorspronkelijke peil te houden. ZZP Zelfstandige zonder personeel. De belastingdienst heeft daarvoor een verklaring arbeidsrelatie (VAR) opgesteld. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 11

13 Bronnen Atlas van kansen voor de Euregio Scheldemond, Atlas voor gemeenten, CPB Concept Macro Economische Verkenning, CPB Policy Brief Juniraming 2013: Economische vooruitzichten 2013 en 2014, juni ING Economisch Bureau, Groeiende tweedeling in de detailhandel, januari ROA De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, procesindustrie, voedings- en genotsmiddelenindustrie, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, zakelijke dienstverlening, december UWV Arbeidsmarktprognose , juni UWV Sectorbeschrijving De Metalelektro en Metaalnijverheid, januari UWV Sectorbeschrijving De Zorg, januari UWV Sectorbeschrijving Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang, september 2013 Conjunctuurenquête Nederland, provincie Zeeland, tweede kwartaal Regio in beeld, arbeidsmarktschets Zeeland 12

14 Colofon Regio in beeld, oktober 2013 De arbeidsmarktschets is een jaarlijkse uitgave van UWV. Redactieadres UWV WERKbedrijf, afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Auteurs Willem van der Velde en Nicole van der Goorbergh Eindredactie Annelies van den Brink en Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Zeeland is het werkgebied van de Werkpleinen Goes en Walcheren (Middelburg). De gemeenten Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, Middelburg, Noord Beveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Veere en Vlissingen maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2013