Regio in beeld Arbeidsmarktschets Midden-Utrecht

Transcriptie

1 Regio in beeld 2013 Arbeidsmarktschets Midden-Utrecht

2 Samenvatting De economie ontwikkelt zich in 2013 ongunstiger dan vorig jaar werd voorspeld. Niet eerder dan in 2014 wordt enig economisch herstel verwacht. De afhankelijkheid van economische ontwikkelingen elders en onzekerheid wat betreft politiek beleid maken iedere voorspelling onzeker. Algeheel herstel van de arbeidsmarkt in Midden-Utrecht valt op korte termijn nog niet te verwachten. Het gevolg hiervan is dat de werkloosheid in 2013 en 2014 nog hoog is. Aanhoudende krimp werkgelegenheid Voor 2013 en 2014 wordt krimp van de werkgelegenheid verwacht. Deze krimp doet zich echter niet meer in alle sectoren voor. Dit jaar groeit het aantal banen in de zorg & welzijn en in het onderwijs. Naar verwachting neemt in 2014 het aantal banen in de zakelijke diensten, de ICT-sector, de groothandel, het onderwijs en de horeca toe. De toename van het aantal banen in de zakelijke diensten is al meerdere jaren zichtbaar. Verwacht wordt dat deze trend de komende jaren doorzet. De toename is echter wel lager dan in voorgaande jaren. De sectoren openbaar bestuur, financiële dienstverlening en industrie laten in Midden-Utrecht nog steeds een krimp zien. Ook in de detailhandel zijnde een belangrijke leverancier van werkgelegenheid daalt het aantal banen. Verwachte groei vacatures 2014 In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in Midden-Utrecht beduidend kleiner dan in de vier kwartalen daarvoor. De vacaturedaling in Midden-Utrecht is ongeveer gelijk aan die gemiddeld in Nederland. In 2012/2013 zijn in Midden-Utrecht bijna minder vacatures ontstaan dan het jaar ervoor (-14%). Die dalende tendens zet zich in 2013 nog verder door. Een bescheiden economische groei leidt in 2014 tot meer tijdelijk werk, meer baanwisselingen en meer vacatures. In 2012/2013 zijn de meeste vacatures in Midden-Utrecht ontstaan in de zakelijke diensten (waaronder de uitzendbureaus), de detailhandel en de zorg & welzijn. Vooral de sector zakelijke diensten drukt een stevig stempel op deze arbeidsmarktregio. Alleen het transport, het openbaar bestuur en de overige diensten laten een kleine absolute groei zien. In Midden-Utrecht is 32% van alle nieuwe vacatures op lager niveau (t/m vmbo). De meeste nieuwe vacatures op lager niveau komen voor in de detailhandel, gevolgd door de horeca en de zakelijke diensten. In de meeste vacatures wordt gevraagd naar economischadministratief (op alle niveaus) en dienstverlenend & verzorgend personeel (op laag en middelbaar niveau). Daarnaast bestaat ook een aanzienlijke behoefte aan technisch & industrieel personeel (op laag en middelbaar niveau) en informaticapersoneel (op middelbaar en hoog niveau). Op termijn kansen voor werkzoekenden De economische recessie heeft voor een toename gezorgd van de geregistreerde werkzoekenden met maar liefst 44%. Dit percentage ligt aanzienlijk hoger dan het landelijke gemiddelde van +35%. Eind juni 2013 bleek het aantal geregistreerde werkzoekenden in Midden-Utrecht personen. Op termijn worden de kansen voor werkzoekenden op de arbeidsmarkt groter dankzij het verwachte economisch herstel, de vergrijzing, de beperkte instroom van schoolverlaters en de grotere arbeidsmobiliteit. De toekomstperspectieven zijn zeer goed voor werkzoekenden in de medische & paramedische, zoals voor verpleegkundigen, artsen en doktersassistenten. Ook voor verzorgende & dienstverlenende, technische & industriële en pedagogische zijn de toekomstperspectieven goed. Een groot deel van de werkzoekenden staat ingeschreven voor een van deze. Het gaat hierbij om weg- en waterbouwkundigen, monteurs, installateurs, verkopers en leraren. Uitdagingen Het beperkte aantal vacatures versus de hoge mate van concurrerend arbeidsaanbod maken het in 2013 en 2014 voor werkzoekenden in Midden-Utrecht lastig om een baan te bemachtigen. Bovendien is een groot deel van de geregistreerde werkzoekenden lager opgeleid, 50+ en/of al langer niet-werkend. De kansen op werk voor deze werkzoekenden zijn daardoor laag. Toch zijn de werkzoekenden in deze regio ook niet kansloos. Immers, ook in een ruime arbeidsmarkt ontstaan vacatures en ontstaan tekorten aan personeel (bijvoorbeeld medisch, technisch en informaticapersoneel). De uitdaging voor 2013 en voor de verdere toekomst is om vooral vacatures in te vullen in de zakelijke diensten & ICT, zorg & welzijn, detailhandel en het openbaar bestuur. Daarnaast is het van belang om het werklozenaanbod bemiddelingsklaar te maken en te houden voor het moment dat de Utrechtse economie weer aantrekt en het aanwezige arbeidspotentieel voor een voorspoedig economisch herstel nodig is. De economische groei in de provincie Utrecht is in de toekomst niet meer vanzelfsprekend. Voor de Utrechtse economie liggen er vooral marktkansen in de groeiende gezondheidseconomie (life sciences & health), in de duurzaamheidseconomie en in de diensteninnovatie. De innovatie (nieuwe technologieën, producten en processen) heeft gevolgen voor de arbeidsmarkt. Hierbij kan gedacht worden aan: Nadelig effect - Verlies van werkgelegenheid door verhoging van de arbeidsproductiviteit; Specifiek effect - Het ontstaan van tekorten aan zeer specifieke hoogopgeleide specialisten; Positief effect - Het ontstaan van nieuwe werkgelegenheid voor werkzoekenden op diverse opleidingsniveaus ten gevolge van spin-off en spill-over effecten. Het is voor alle partijen op de arbeidsmarkt een gemeenschappelijke uitdaging om bij een aantrekkende en veranderende Utrechtse economie voor voldoende gekwalificeerd personeel te zorgen, waarbij natuurlijk de arbeidsparticipatie van werkzoekenden zo hoog mogelijk is. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 1

3 Verdere krimp van de werkgelegenheid Na een voorzichtig herstel van de economie in 2010 en in de eerste helft van 2011, kromp de Nederlandse economie vanaf de tweede helft van 2011 opnieuw. Pas in 2014 wordt er weer economische groei verwacht. In 2013 wordt in de regio Midden-Utrecht een verdere krimp van de werkgelegenheid voorzien. De werkgelegenheid krimpt in vrijwel alle sectoren. Uitzonderingen zijn de sectoren zorg & welzijn en onderwijs waarin het aantal banen (licht) groeit. Veel banen in zakelijke diensten, zorg & welzijn, openbaar bestuur en detailhandel De zakelijke diensten, zorg & welzijn, openbaar bestuur en detailhandel zijn belangrijke leveranciers van werkgelegenheid in Midden-Utrecht. In 2012 zijn bijna (58%) van de banen in deze sectoren te vinden. In vergelijking met de landelijke gegevens valt op, dat het aandeel banen in de ICT-sector en in de financiële dienstverlening hoog is. Ook het openbaar bestuur, het onderwijs en de sector overige diensten blijken in Midden- Utrecht oververtegenwoordigd. De bedrijvigheid in Midden- Utrecht is sterk nationaal georiënteerd. Slechts 15% van de productie wordt geëxporteerd. Als er sprake is van een (wereldwijde) economische recessie wordt dat in Midden- Utrecht meestal later gevoeld. Gaat het economisch weer beter, dan herstelt de regio ook weer relatief snel. Afbeelding 1: Werkgelegenheid per sector: omvang, aandeel en ontwikkeling Midden-Utrecht, 2012 ontwikkeling werkgelegenheid 4% 3% 2% 1% 0% -1 % -2 % -3 % -4 % Groei Landbouw Krimp Zorg en welzijn Transport Groothandel Detailhandel Horeca Zakelijke diensten Industrie Bouwnijverheid ondervertegenwoordiging t.o.v. Nederland Onderwijs Overige diensten Financiële diensten Openbaar bestuur ICT oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland Afbeelding 1 geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van de werkgelegenheid per sector in Midden-Utrecht in De afbeelding geeft drie zaken weer: Hoe groter de bol hoe hoger het aantal banen in de betreffende sector. Boven de horizontale lijn is er sprake van groei van de werkgelegenheid; daaronder is sprake van krimp. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regio gelijk is aan het aandeel van een sector in Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel kleiner; rechts van die lijn is het regionale aandeel van die sector groter. Het kwadrant rechtsboven laat sectoren zien, die belangrijk zijn voor de regio (oververtegenwoordigd) en die groeien. Kortom, de meest gunstige positie voor de regio. Het kwadrant rechtsonder brengt sectoren van belang voor de regio in beeld, waar sprake is van krimp van de werkgelegenheid. De sectoren in het kwadrant linksonder krimpen en zijn ondervertegenwoordigd. Het kwadrant linksboven laat sectoren zien die groeien, maar ook ondervertegenwoordigd zijn ten opzichte van Nederland. Bijna alle sectoren hebben in 2013 te maken met krimp van de werkgelegenheid. Uitzonderingen hierop zijn de sectoren zorg & welzijn en onderwijs. In de sectoren ICT en transport blijft de werkgelegenheid vrijwel gelijk. De landbouw is een vrij kleine sector die in Midden-Utrecht is ondervertegenwoordigd en met krimp heeft te maken. Een tweede uitschieter is de sector ICT. Deze sector heeft een behoorlijk aandeel in de werkgelegenheid in de regio, maar heeft ook te maken met een stabiel aantal banen. Gemengd beeld in de zakelijke diensten De zakelijke diensten toont een bont gezelschap van en subsectoren: van makelaars tot toeristisch medewerkers, van adviesbureaus tot bewakingsdiensten. Ook schoonmaakbedrijven en uitzendbureaus maken deel uit van de zakelijke diensten. In 2012 werden in Midden-Utrecht binnen de zakelijke diensten bijna banen geteld. Er is vooral veel kleinschalige werkgelegenheid in deze sector. De zakelijke diensten is tot de economische crisis fors gegroeid. Als gevolg van minder opdrachten uit andere sectoren gingen ook in de zakelijke diensten veel arbeidsplaatsen verloren. Een voorbeeld hiervan is de krimp van het aantal banen bij marketingbureaus, makelaars, notarissen en ingenieurs- & architectenbureaus als gevolg van de malaise in de bouwsector. Ook de uitzendbranche heeft last van de crisis en heeft veel minder personeel nodig. De schoonmaakbedrijven, accountants- en advocatenkantoren hebben echter de recessie relatief goed doorstaan. Zorg & welzijn: geen algemene tekorten De zorg & welzijn is wat betreft werkgelegenheid één van de grootste sectoren in Nederland. In Midden-Utrecht waren er in 2012 in deze sector bijna banen. De verpleging, verzorging & thuiszorg (VVT) is de grootste subsector in de zorg. De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de ziekenhuizen bieden relatief veel werkgelegenheid op de hogere niveaus (hbo-plus); de VVT op de lagere niveaus. De gehandicaptenzorg neemt wat betreft het aantal banen een tussenpositie in. De afgelopen jaren groeide de werkgelegenheid in de zorg gestaag. Als gevolg van de vergrijzing neemt de behoefte aan personeel in de zorg ook de komende jaren toe. De bestaande onduidelijkheid over de effecten van recente overheidsmaatregelen teneinde de zorgkosten te beheersen, maakt de prognoses over de werkgelegenheidsontwikkeling in de zorg onzeker. Op dit moment is er geen generieke personeelstekort; wel zijn er personele tekorten in specifieke. Zo is bijvoorbeeld de arbeidsmarkt krap voor gespecialiseerde ver- Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 2

4 pleegkundigen (zoals diabetes- of kinderverpleegkundigen) en arts-specialisten (spoedeisende hulp, verpleeghuisartsen, artsen voor verstandelijk gehandicapten). Op de langere termijn worden tekorten aan verzorgenden verwacht, al is de omvang daarvan onzeker vanwege de maatregelen in het Regeerakkoord. Ook voor andere in de zorg (bijvoorbeeld artsen en apothekers) worden tekorten voorzien. In algemene zin lijkt de werkgelegenheid in de zorg op de lagere niveaus af te nemen en op de hogere niveaus (vanaf mbo-3) toe te nemen. Voor zorg op de lagere niveaus (helpenden en zorghulpen) is de arbeidsmarkt dan ook aanzienlijk ruimer en worden overschotten verwacht. De welzijnssector bestaat uit welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. Voor deze sector geldt dat er momenteel overschotten aan personeel bestaan. Een groot overschot bestaat er voor personeel in de kinderopvang. De kinderopvang heeft het momenteel moeilijk. Door overheidsbezuinigingen is het voor ouders duurder om hun kind naar de kinderopvang te brengen. Daarnaast speelt de gestegen werkloosheid vanzelfsprekend een rol in de gedaalde behoefte aan kinderopvang. De vooruitzichten op werk in deze branches zijn matig. Gunstige perspectieven in de detailhandel In 2012 telde de regio Midden-Utrecht ruim banen in de detailhandel. In 2013 neemt dit aantal ten gevolge van de economische recessie verder af. Het vertrouwen van de consument in een positieve ontwikkeling van de economie is laag en ze besparen daarom waar mogelijk op hun uitgaven. De detailhandel laat een tweedeling zien: de foodsector is minder conjunctuurgevoelig en heeft zelfs te maken met een stijgende omzet; in de non-foodsector daalt de omzet (ING Economisch Bureau). Desondanks kent de detailhandel veel vacatures en een hoge vacaturegraad. De perspectieven op werk in de detailhandel zijn voor alle niveaus gunstig. Omdat voor de meeste vacatures in de detailhandel geldt dat ondernemers weinig tot geen werkervaringeisen stellen, zijn er goede instroomkansen in de sector aanwezig voor schoolverlaters en (aankomend) verkoopmedewerkers op de niveaus 1 en 2. Ook voor de hogere mbo-niveaus, verkoopspecialisten, filiaal- en afdelingsmanagers zijn er goede perspectieven. Daarnaast biedt de opkomst van webwinkels perspectief op nieuwe soorten banen, die goed aansluiten op jongeren die slim en snel met internet kunnen omgaan. Ook in de logistieke sfeer ontstaan, vanwege de veranderingen in de aanvoerkanalen nieuwe banen (bezorgen en transport). Dat betekent dat in de detailhandel perspectieven aanwezig zijn voor functies waarvoor mbo-2-niveau volstaat. Structurele krimp in het openbaar bestuur (inclusief overheidsdiensten en sociale verzekeringen) Het aantal banen in het openbaar bestuur krimpt structureel. In totaal zijn er in deze sector in 2012 ruim banen. De werkgelegenheid in deze sector is sterk afhankelijk van het overheidsbeleid en autonome factoren zoals de behoefte aan dienstverlening door de overheid, welke weer sterk afhankelijk is van de samenstelling en de groei van bevolking. Door bezuinigingen vindt er ook in 2014 een forse krimp bij het openbaar bestuur plaats. Vooral bij gemeenten is het aantal banen de laatste jaren gedaald, bij politie is nog sprake van enige groei. Ook bij defensie is de werkgelegenheid sterk afgenomen. Ten gevolge van bezuinigingen ontstaan er echter weinig vacatures in het openbaar bestuur. Ook wordt de ontstane vervangingsvraag in het openbaar bestuur maar deels ingevuld. De arbeidsmarktdynamiek is laag omdat weinig werknemers vrijwillig van sector willen veranderen. In vergelijking tot andere sectoren is het gemiddelde opleidingsniveau relatief hoog. Van alle werkzame personen is ongeveer 16% werkzaam in een ongeschoold of lager beroep, 39% werkt in een middelbaar beroep en 45% in een hoger of wetenschappelijk beroep. Verwachte krimp van de werkgelegenheid In 2014 wordt in Midden-Utrecht eveneens een krimp van de werkgelegenheid verwacht. Deze krimp doet zich echter in minder sectoren voor. Afbeelding 2: Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid Midden-Utrecht, Totaal Openbaar bestuur Financiele dienstverlening Industrie Agrarische sector Transport Detailhandel Bouwnijverheid Overige diensten Horeca Informatie en communicatie Zorg/welzijn Onderwijs Groothandel Zakelijke dienstverlening -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% Midden-Utrecht Nederland Uit afbeelding 2 blijkt dat in 2014: Het aantal banen in de zakelijke diensten, het onderwijs, de groothandel, zorg & welzijn, ICT, horeca en de sector overige diensten groeit. Verwacht wordt dat de groei van de werkgelegenheid in de zakelijke diensten & ICT de komende jaren doorzet. De toename is echter wel lager dan in voorgaande jaren. De sectoren openbaar bestuur, financiële dienstverlening en industrie een forse krimp van de werkgelegenheid tonen. De krimp in het openbaar bestuur is een gevolg van overheidsbezuinigingen. De financiële sector heeft te maken met een afbouw en herstructurering van bedrijfsactiviteiten. De daling in de industrie heeft naast de verminderde afzet onder meer te maken met een structurele krimp als gevolg van voortgaande automatisering en verplaatsing van productie naar het buitenland. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 3

5 Verwachte groei van vacatures in 2014 In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in Midden-Utrecht beduidend kleiner dan in de vier kwartalen daarvoor. Deze periodes worden hierna kortweg aangeduid als 2012/2013, respectievelijk 2011/2012. Niet alleen in totaal, maar ook per kwartaal is het aantal vacatures in 2012/2013 kleiner dan een jaar eerder. De daling in Midden-Utrecht is ongeveer gelijk aan die gemiddeld in Nederland. Die dalende tendens zet zich in 2013 nog verder voort. Een bescheiden economische groei leidt in 2014 tot meer tijdelijk werk, meer baanwisselingen en meer vacatures. Minder vacatures In 2012/2013 zijn in Midden-Utrecht ruim vacatures ontstaan. Dat zijn er ruim minder dan het jaar hiervoor (-13%). In Nederland was dit percentage -12%. Afbeelding 3 laat in 2011 en 2012 ongeveer hetzelfde seizoenspatroon zien met een dieptepunt in het vierde kwartaal. Door de economische crisis ligt het aantal nieuwe vacatures in 2012 in elk kwartaal lager dan in hetzelfde kwartaal in In het vierde kwartaal van 2012 bereikte het aantal nieuwe vacatures het laagste niveau van de afgelopen twee jaar. Afbeelding 3: Ontwikkeling nieuwe vacatures Midden-Utrecht, Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q In 2014 meer vacatures door meer dynamiek Door de langdurige crisis is het aantal banen en vacatures de afgelopen jaren fors afgenomen. Het aantal nieuwe vacatures in Midden-Utrecht is naar verwachting in 2014 hoger dan in Vervangingsvraag ontstaat nog door (natuurlijk) verloop van personeel, al kunnen dan wel kwalitatief andere eisen worden gesteld aan het nieuw te werven personeel. Uitbreidingsvraag is er nauwelijks. Economische groei leidt met vertraging tot extra banen, maar zorgt al eerder voor meer dynamiek op de arbeidsmarkt. Meer mensen durven weer van baan te veranderen. De mobiliteit van werk naar werk neemt daardoor toe. In eerste instantie verhogen ondernemers de bezettingsgraad en de arbeidsproductiviteit. Daar staat tegenover dat het effect van labour hoarding goeddeels is uitgewerkt. In het begin van de crisis werd personeel zo lang mogelijk in dienst gehouden tot ontslag de enige optie was. Bedrijven werken nu met een zo klein mogelijke bezetting. Echter, hoe kleiner de overcapaciteit aan personeel in 2014 is, hoe eerder werkgevers bij economisch herstel behoefte aan nieuwe mensen krijgen. Ook de inzet van stimuleringsregelingen en het gebruik van méér en kortere tijdelijke contracten zorgt voor meer beweging op de arbeidsmarkt. In principe biedt dat meer kansen voor werkzoekenden, ook voor degenen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Meeste vacatures in detailhandel, zakelijke diensten en zorg & welzijn In Midden-Utrecht zijn in 2012/2013 de meeste vacatures ontstaan in de detailhandel, zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus) en de sector zorg & welzijn. Midden- Utrecht kent naar verhouding weinig vacatures in de landbouw en de bouw. Vooral de detailhandel drukt een stevig stempel op deze arbeidsmarktregio. De detailhandel heeft veel nieuwe vacatures, maar is licht ondervertegenwoordigd in de regionale vacaturemarkt en laat in 2012/2013 ook een sterke krimp van het aantal vacatures zien. In de meeste sectoren is het aantal vacatures in 2012/2013 gekrompen. Alleen het openbaar bestuur laat een vacaturegroei zien. Het aantal is echter beperkt. Afbeelding 4 geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van het aantal nieuwe vacatures per sector in 2012/2013. Hoe groter de bollen, hoe meer vacatures. De horizontale lijn is de scheiding tussen groei (erboven) of krimp (eronder) van het aantal vacatures. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regionale vacaturemarkt gelijk is aan het aandeel van een sector in heel Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel van een sector kleiner, rechts van die lijn groter. Afbeelding 4: Nieuwe vacatures per sector Midden-Utrecht, 2012/2013 ontwikkeling vacatures 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% Detailhandel Horeca Zakelijke diensten Industrie Groothandel Landbouw Transport Bouw ICT Overige diensten Zorg/welzijn Onderwijs Openbaar bestuur Financiële diensten ondervertegenwoordiging oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland t.o.v. Nederland Een vergelijking met afbeelding 1 (van de werkgelegenheid) laat overeenkomsten en verschillen zien. De duidelijkste overeenkomst betreft het belang van de zakelijke diensten (inclusief ICT). Ondanks krimp van het aantal banen en de afname van het aantal nieuwe vacatures is de regionale omvang nog altijd groot. Opvallend is ook de po- Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 4

6 sitie van de sector zorg & welzijn. Hoewel licht ondervertegenwoordigd in de regio betreft het een sector met veel banen en veel vacatures. Het aantal nieuwe vacatures is nog aanzienlijk, maar neemt naar verwachting sterk af. De rol van banenmotor is voor dit moment deels uitgespeeld. De detailhandel is in de banen ondervertegenwoordigd, maar ook wat betreft het aantal vacatures. Ondanks de verwachte krimp is het aantal vacatures aanzienlijk. Dat duidt erop dat deze sector in Midden-Utrecht voor de werkgelegenheid belangrijk is. Het openbaar bestuur is oververtegenwoordigd in de werkgelegenheid en het aantal vacatures neemt sterk af. Vacatures voor lager opgeleiden vooral in detailhandel, zakelijke diensten en horeca Afbeelding 5 toont het aantal nieuwe vacatures per sector, onderverdeeld naar de drie beroepsniveaus: laag (ongeschoold/vmbo), middelbaar (mbo/havo/vwo) en hoog (hbo/wo). De grafiek geeft daarmee nader inzicht in de kansen van werkzoekenden op werk naar beroepsniveau. Onder de werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt bevinden zich veel elementair en lager opgeleiden. In Midden-Utrecht is 32% van alle nieuwe vacatures op laag niveau. De meeste nieuwe vacatures op laag niveau komen voor in de detailhandel, gevolgd door de zakelijke diensten en de horeca. Veel van deze vacatures zijn tijdelijk van karakter en/of deeltijdvacatures en worden via uitzendbureaus door scholieren en studenten ingevuld. Afbeelding 5: Nieuwe vacatures per sector naar beroepsniveau Midden-Utrecht, 2012/2013 Detailhandel Zakelijke diensten Zorg/welzijn ICT Overige diensten Horeca Groothandel Financiële diensten Onderwijs Openbaar bestuur Industrie Transport Bouw Landbouw laag middelbaar hoog Ongeveer vacatures (37%) zijn van middelbaar niveau. Voor werkzoekenden met een middelbare opleiding zijn er in deze regio vooral kansen in de zorg & welzijn, in de detailhandel en de zakelijke diensten. Midden-Utrecht heeft een relatief hoog opgeleide beroepsbevolking. In deze regio komen ook verhoudingsgewijs veel nieuwe vacatures (aandeel = 31%) voor hoger opgeleide werkzoekenden voor. Vacatures voor deze werkzoekenden zijn vooral te vinden in de zakelijke diensten, de ICT, de zorg & welzijn en het onderwijs. Dat het aantal nieuwe vacatures ten gevolge van de crisis terugloopt en de arbeidsmarkt ruim is, wil nog niet zeggen dat er geen moeilijk in te vullen vacatures zijn. Binnen bepaalde deelmarkten treden naast overschotten eveneens tekorten aan personeel op. Bekende voorbeelden hiervan zijn de ICT en de techniek. Deze deelmarkten hebben al langer te maken met schaarste. Om deze knelpunten op te lossen, richt een groter deel van de werkgevers zich op werving in het buitenland. Dit wordt nog sterker als de Nederlandse economie aantrekt. Economisch-administratief personeel het meest gevraagd Afbeelding 6 geeft inzicht in het aantal nieuwe vacatures naar beroepsniveau en beroepsklasse. In de meeste vacatures wordt gevraagd naar economisch-administratief personeel (op alle niveaus) en dienstverlenend & verzorgend personeel (op laag en middelbaar niveau). Daarnaast blijkt er ook een aanzienlijke behoefte te zijn aan technisch & industrieel personeel (op laag en middelbaar niveau) en informaticapersoneel (op middelbaar en hoog niveau). Afbeelding 6: Nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau Midden-Utrecht, 2012/2013 Economisch-administratieve Verzorgende en dienstverlenende Technische en industrie Informatica Medische en paramedische Sociaal-culturele Transport Pedagogische Openbare orde- en veiligheids Agrarische laag middelbaar hoog De kans op vast werk voor een werkzoekende hangt niet alleen af van de beschikbaarheid van vacatures. Ook andere factoren spelen hierbij een rol. Zoals het feit dat werkgevers in toenemende mate flexwerkers en zzp ers inzetten. De daling van het aandeel vaste werknemers leidt tot een structurele verandering in de vraag naar personeel; naar verwachting zet deze trend zich de komende jaren verder voort. Eén van de belangrijkste factoren, die van invloed is op de kans op werk, is de aanwezigheid van concurrerend aanbod op de arbeidsmarkt. De aanbodzijde van de arbeidsmarkt wordt in het volgende hoofdstuk besproken. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 5

7 Op termijn kansen voor werkzoekenden De economische recessie van de afgelopen jaren zorgt voor minder werkgelegenheid, minder vacatures en meer werkzoekenden in Midden-Utrecht. Het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid zorgt voor een zeer ruime arbeidsmarkt met beperkte kansen voor werkzoekenden. Verwacht economisch herstel, vergrijzing, de beperkte instroom van schoolverlaters in sommige studierichtingen en toegenomen arbeidsmobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. Aantal geregistreerde werkzoekenden gestegen Het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww), vanaf hier geregistreerde werkzoekenden genoemd, is het afgelopen jaar in Midden-Utrecht fors toegenomen. De economische recessie versterkt door het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid - heeft voor een toename met 44% gezorgd van geregistreerde werkzoekenden; dit is aanzienlijk meer dan het landelijke gemiddelde van +35%. Eind juni 2013 bedroeg het aantal geregistreerde werkzoekenden personen. Verdere toename geregistreerde werkzoekenden In de komende periode tot eind 2014 neemt het aantal geregistreerde werkzoekenden in Midden-Utrecht naar verwachting licht af tot ruim (5,3% van de beroepsbevolking). Op landelijke schaal is dan naar verwachting sprake van geregistreerde werkzoekenden (9,3%). Het verwachte economisch herstel zorgt pas na 2014 voor minder werkzoekenden. In eerste instantie leidt de aantrekkende economie tot een toename van arbeidsproductiviteit en pas later tot meer banen. Afbeelding 8 toont het verwachte nww-percentage eind 2014 voor de verschillende arbeidsmarktregio s in Nederland. Het aantal geregistreerde werkzoekenden kan, als gevolg van verscherpte gemeentelijke controle op de registratieplicht van werkzoekenden met een bijstandsuitkering, nog extra toenemen. Afbeelding 8: Verwacht nww-percentage per regio December 2014 Verwacht nww-percentage december % of meer 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% minder dan 5% Afbeelding 7 toont per gemeente de stand van de geregistreerde werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (nww-percentage). Eind juni 2013 ligt dit percentage in Midden-Utrecht op 5,6%, versus 8,1% op landelijk niveau. De gemeente in regio Midden-Utrecht met het hoogste aandeel geregistreerde werkzoekenden is Nieuwegein, dat met 6,3% toch nog ruim onder het landelijk gemiddelde blijft. Ook in de overige gemeenten in de regio ligt het nww-percentage ver onder het landelijk gemiddelde. Regionaal kan het laagste aandeel geregistreerde werkzoekenden worden vastgesteld in de gemeenten Lopik (3,7%) en Oudewater (3,8%). Afbeelding 7: Nww-percentage per gemeente Midden-Utrecht, juni 2013 Oudewater Woerden Montfoort Lopik Stichtse Vecht Ijsselstein Utrecht Nieuwegein Vianen De Bilt Bunnik Houten Zeist Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Nww-percentage juni % of meer 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% minder dan 5% Het aantal WW-uitkeringen bevestigt het beeld van een fors toenemend aantal geregistreerde werkzoekenden. Het aantal WW-uitkeringen in Midden-Utrecht steeg in de periode juni 2012 juni 2013 van naar bijna ; een toename van 39%! Werkzoekenden steeds hoger gekwalificeerd De grote instroom van werkzoekenden tijdens het afgelopen jaar heeft geleid tot een bestand van geregistreerde werkzoekenden met gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt; deze groep is jonger, hoger opgeleid en korter werkzoekend. Hoewel jongeren tot 27 jaar nog steeds een klein deel (13%) van alle geregistreerde werkzoekenden in Midden- Utrecht vormen, is hun aandeel het afgelopen jaar toegenomen. De instroom aan nieuwe werkzoekenden in het af- Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 6

8 gelopen jaar bestaat voor bijna een kwart uit jongeren tot 27 jaar. Jongeren beschikken vaker over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden, waarmee hun positie in economisch slechte tijden kwetsbaar is. Midden-Utrecht kent relatief veel hoog opgeleide geregistreerde werkzoekenden. Het aandeel middelbaar en hoog opgeleide geregistreerde werkzoekenden steeg het afgelopen jaar tot respectievelijk 28% en 30%. In Midden- Utrecht zijn verhoudingsgewijs ook veel vacatures beschikbaar voor hoger opgeleiden, vooral in de zakelijke diensten, zorg & welzijn, ICT en onderwijs. Nog steeds hebben veel van de werkzoekenden (49%) echter geen startkwalificatie. Zij komen vooral in aanmerking voor vacatures op elementair en lager niveau, veelal in detailhandel, horeca en zakelijke diensten (zie afbeeldingen 5 en 6). Het aandeel geregistreerde werkzoekenden dat korter dan een halfjaar werkzoekend is, nam het afgelopen jaar toe tot ongeveer 46%. De oorzaak hiervan is de forse instroom van nieuwe werkzoekenden. Op het moment dat de economie verbetert (naar verwachting in 2014) kunnen als eerste de werkzoekenden profiteren die een korte afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt blijft het in eerste instantie nog moeilijk om werk te vinden. Veel werkzoekenden met economischadministratieve Afbeelding 9 geeft inzicht in het beroep en het beroepsniveau waaronder werkzoekenden staan geregistreerd. In Midden-Utrecht zoeken de meeste geregistreerde werkzoekenden werk in economisch-administratieve, in verzorgende & dienstverlenende en in technische & industriële. Ruim 70% staat voor een van deze ingeschreven. Geregistreerde werkzoekenden met een economisch-administratief beroep zoeken vaker op middelbaar niveau werk in als administratief of commercieel medewerker. Bij technische & industrie en verzorgende & dienstverlenende gaat het in veel gevallen om op lager niveau, zoals productiemedewerkers, bouwvakkers, schoonmakers en winkelpersoneel. Deze komen veel voor in de sectoren detailhandel, zakelijke diensten en groothandel. Afbeelding 9: Geregistreerde werkzoekenden naar beroepsgroep en beroepsniveau Midden-Utrecht, juni 2013 Technische en industrie Economisch-administratieve Verzorgende en dienstverlenende Transport Sociaal-culturele Pedagogische Informatica Medische en paramedische Agrarische Openbare orde- en veiligheids Afgezet tegen de nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau (afbeelding 6) valt op dat er voor bepaalde groepen geregistreerde werkzoekenden momenteel weinig vacatures zijn. Deze situatie blijkt aan de orde voor vacatures op hoger niveau in sociaal-culturele. Voor werkzoekenden in middelbare (para)medische, in transport op hoger niveau en in informatica op middelbaar en hoger niveau is het vacatureaanbod minder ongunstig. Uitstroom WW-gerechtigden: dynamiek aanwezig Hoewel de economische recessie het vinden van werk bemoeilijkt, blijft dynamiek op de arbeidsmarkt aanwezig. Dit blijkt uit de redenen voor het beëindigen van de WWuitkering. Afbeelding 10 geeft het verloop hiervan weer. Afbeelding 10: Reden beëindiging WW-uitkering Midden-Utrecht, % 50% 40% 30% 20% 10% 0% jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 Werk Bereik max WW Overig Bijna de helft van de WW-uitkeringen in Midden-Utrecht eindigt met een werkhervatting. Dit onderstreept dat er nog steeds redelijke kansen zijn om vanuit de WWuitkering werk te vinden. Het aandeel beëindigingen met als reden Werk is in de afgelopen jaren als gevolg van de economische recessie echter wel afgenomen. In tijden van economisch herstel, zoals in 2010, ligt het aandeel werkhervattingen met reden het beëindigen van de WW-uitkering rond de 60%. Ook het groeiend aandeel WW-uitkeringen dat eindigt met het bereiken van de maximale duur, maakt de gevolgen van de economische recessie zichtbaar. Tot de categorie Overig behoren bijvoorbeeld de beëindigingen vanwege langdurige arbeidsongeschiktheid, verhuizing naar buitenland en overlijden. Arbeidsmarkt in Midden-Utrecht ruim De afname van het aantal vacatures enerzijds en de toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden anderzijds leidt in het tweede kwartaal van 2013 tot een ruime arbeidsmarkt in Midden-Utrecht. Afbeelding 11 geeft voor de verschillende sectoren van de economie in Midden-Utrecht inzicht in de verhouding tussen het aantal vacatures en het aantal kort ingeschreven werkzoekenden (korter dan 6 maanden). Hiermee wordt een beeld geschetst van de spanning op de arbeidsmarkt. laag middelbaar hoog Uit de afbeelding blijkt dat in het tweede kwartaal van 2013 voor vrijwel alle beroepsgroepen in Midden-Utrecht de arbeidsmarkt ruim of zeer ruim is. Alleen voor informa- Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 7

9 tica is sprake van een zeer krappe arbeidsmarktsituatie. De in de ICT zijn geschikt voor werkzoekenden met een opleiding op middelbaar en hoger niveau. Voor verzorgende & dienstverlenende en technische & industriële blijkt de arbeidsmarkt (zeer) ruim. Dit zijn de die sterk vertegenwoordigd zijn in de detailhandel, in de sector zorg & welzijn en in de industrie. Een zeer ruime arbeidsmarkt beperkt de kansen voor werkzoekenden op het vinden van werk. Afbeelding 11: Spanning naar beroepsgroep Midden-Utrecht, 2 e kwartaal 2013 Totaal Informatica Medische en paramedische Openbare orde- en veiligheids Economisch-administratieve Pedagogische Verzorgende en dienstverlenende Technische en industrie Sociaal-culturele Transport Agrarische 0zeer ruim 0,5ruim 1gemiddeld 1,5krap zeer 2 krap 2,5 Midden-Utrecht Nederland Een ruime of gemiddelde arbeidsmarkt voor een beroepsgroep betekent overigens niet dat er binnen die beroepsgroep geen functies zijn waarvoor werkgevers moeilijk geschikt personeel kunnen vinden. Zo is er in het tweede kwartaal 2013 voor werkzoekenden met een medisch beroep op middelbaar niveau en een informaticaberoep op hoger niveau sprake van een krappe arbeidsmarkt. Het gaat dan om verpleegkundigen, systeemanalisten, systeembeheerders en programmeurs. Voor werkzoekenden met een economisch beroep op hoger niveau, zoals organisatiekundigen en economen geldt een gemiddelde arbeidsmarkt. Het aantal werkzoekenden dat voor deze staat ingeschreven, is gering. Op termijn uitstroommogelijkheden Als gevolg van de economische situatie stagneert de vraag naar nieuwe arbeidskrachten. Op het moment dat economisch herstel optreedt, nemen de uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden toe. Demografische ontwikkelingen, zoals vergrijzing en ontgroening, spelen op de middellange termijn een grote rol op de arbeidsmarkt. Rekening houdend met onder andere de vergrijzing, schoolkeuze en instroom van jongeren op de arbeidsmarkt, schetst het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) de arbeidsmarktperspectieven tot 2016 per beroepsgroep. Ook conjunctuurgevoeligheid, ontwikkelingen binnen de sector en uitwijkmogelijkheden spelen hierbij een rol. Het ROA verwacht knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers en daarmee goede tot zeer goede perspectieven voor werkzoekenden in vooral technische en zorg. Echter, ook voor die veelvuldig onder werkzoekenden in Midden-Utrecht voorkomen, zoals bouwvakkers, schoonmakers en verkopers, zijn de arbeidsmarktperspectieven voor werkzoekenden op termijn goed. Afbeelding 12 geeft een beeld van de kansen van werkzoekenden op de arbeidsmarkt op dit moment en op middellange termijn. De omvang van de bol geeft een beeld van het aantal werkzoekenden in een bepaalde beroepsgroep. De horizontale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op de huidige arbeidsmarkt. De as toont de spanningsindicator. Links op de as is sprake van een ruime arbeidsmarkt; rechts op de as is de arbeidsmarkt krap. De verticale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op middellange termijn. De as toont verwachte knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers in 2016 voor de verschillende beroepsgroepen (ROA). Aan de bovenkant van de as is sprake van grote knelpunten voor werkgevers (en goede perspectieven voor werkzoekenden); aan de onderkant van de as is sprake van geringe knelpunten voor werkgevers (en minder goede perspectieven voor werkzoekenden). Uit de afbeelding blijkt dat de arbeidsmarkt in Midden- Utrecht op dit moment alleen voor werkzoekenden met een informaticaberoep zeer krap is. Voor werkzoekenden met een (para)medisch beroep geldt een gemiddelde arbeidsmarktsituatie (geen tekorten en geen overschotten). Voor enkele in de techniek en de zorg is de arbeidsmarkt nu krap. Slechts 2,2% van de huidige werkzoekenden (korter dan zes maanden ingeschreven) staat ingeschreven met een beroep, waaraan een tekort op de arbeidsmarkt bestaat. Voor deze werkzoekenden is het huidige arbeidsmarktperspectief dan ook gunstig. Voor alle andere geregistreerde werkzoekenden geldt een minder gunstige kans op werk. Afbeelding 12: Kansen voor werkzoekenden Midden-Utrecht, 2013 en middellange termijn Technische en industrie ruime arbeidsmarkt Transport Sociaal-culturele Bronnen: UWV, ROA grote verwachte knelpunten voor werkgevers Verzorgende en dienstverlenende Agrarische Openbare orde- en veiligheids Economischadministratieve Pedagogische Medische en Paramedische geringe verwachte knelpunten voor werkgevers krappe arbeidsmarkt Informatica De toekomstige arbeidsmarktsituatie (2016) biedt meer kansen voor werkzoekenden. De toekomstperspectieven zijn zeer goed voor werkzoekenden in medische & paramedische, zoals verpleegkundigen, artsen en doktersassistenten. Voor deze staan op dit moment maar relatief weinig werkzoekenden in Midden- Utrecht geregistreerd. Ook voor verzorgende & dienstverlenende, technische & industriële en pedagogi- Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 8

10 sche zijn de toekomstperspectieven goed. Het gaat hier dan om als weg- en waterbouwkundigen, monteurs, installateurs, verkopers, schoonmakers en docenten. Een groot deel van de werkzoekenden staat ingeschreven voor een van deze. Van alle werkzoekenden staat 55% ingeschreven met een beroep met een redelijk tot goed toekomstperspectief. Dit biedt kansen op het vinden van werk op middellange termijn. Geringe toekomstperspectieven bieden economischadministratieve, zoals administratief en commercieel medewerkers, en sociaal-culturele. Wel moet worden opgemerkt dat in deze prognoses nog geen rekening is gehouden met de nieuwste kabinetsbezuinigingen en de laatste economische prognoses van het CPB. Vergrijzing vooral in het vervoer, onderwijs en bij de overheid Vergrijzing speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kansen voor werkzoekenden. De mate van vergrijzing verschilt per sector. Afbeelding 13 geeft het aantal en het aandeel 55-plussers per sector weer. In Midden-Utrecht zijn vooral het onderwijs en de overheid sterk vergrijsd. In de zorg & welzijn, het vervoer en de bouw is de verhouding tussen het aantal jongeren en ouderen wat gunstiger. De omvang van de sector zorg & welzijn zorgt er echter voor dat ook hier binnen afzienbare tijd grote aantallen werknemers de arbeidsmarkt verlaten. In de zakelijke diensten (incl. ICT), de handel & reparatie en de horeca & catering speelt de vergrijzing minder een rol. Afbeelding 13: Vergrijzing per sector Midden-Utrecht, 2012 Landbouw, bosbouw en visserij Overige dienstverlening Horeca en catering Bouwnijverheid Financiele instellingen Vervoer en telecom Industrie Handel en reparatie Overheid Onderwijs Zakelijke dienstverlening Zorg en welzijn niet vergrijsd gemiddeld vergrijsd sterk vergrijsd In totaal verlaten de komende tien jaar in Midden-Utrecht ruim mensen de arbeidsmarkt als gevolg van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. In de meest vergrijsde sectoren betekent dit dat een kwart van de werknemers met pensioen gaat. Hoewel niet alle vacatures voor invulling worden vrijgegeven, kan de vergrijzing in Midden-Utrecht tot een aanzienlijke vervangingsvraag leiden. In Midden-Utrecht zijn de sectoren onderwijs en overheid het meest vergrijsd. Het onderwijs en de overheid krijgen de komende jaren te maken met bezuinigingen. Dit remt vanzelfsprekend de groei van de werkgelegenheid. In de bouw en het vervoer & telecom bepaalt de conjuncturele ontwikkeling het moment waarop en de mate waarin de gevolgen van vergrijzing zichtbaar worden in een toename van vacatures. Het CPB verwacht in 2012 een krimp van de economie, waarna het herstel eind 2013 gaat inzetten. In 2014 is dan een lichte economische groei mogelijk van 0,5%. Versterkt door het geringe aantal schoolverlaters vanuit technische opleidingen, leidt het aantrekken van de economie in deze sectoren tot een sterk groeiend aantal vacatures voor technisch personeel. De sector die het meest te maken krijgt met de gevolgen van de vergrijzing is zorg & welzijn. Niet alleen verlaten de komende jaren in Midden-Utrecht ongeveer jarigen deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Door bezuinigingsmaatregelen staat de werkgelegenheid in deze sector echter onder druk in met name de ouderenzorg en de thuiszorg, maar ook in de jeugdhulpverlening en de kinderopvang. In vergelijking met voorgaande jaren kan de werkgelegenheid dan ook veel minder groeien dan voorheen. Overbruggen van afstand De economische recessie van de afgelopen jaren heeft gezorgd voor een ruime arbeidsmarkt in Midden-Utrecht. Toch zorgt de vervangingsvraag nog steeds voor dynamiek. Vooral voor werkzoekenden met economischadministratieve en dienstverlenende & verzorgende in de zakelijke dienstverlening, de detailhandel en de zorg & welzijn zijn nog vacatures beschikbaar. Dit is veel minder het geval voor werkzoekenden in de lagere industriële. Dit betreft echter wel een grote groep werkzoekenden in Midden-Utrecht. De nieuwe instroom van middelbaar en hoger opgeleide werkzoekenden heeft gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt. Dit maakt hen beter bemiddelbaar. Met een licht groeiende beroepsbevolking in Midden- Utrecht, zorgt het verwachte economische herstel in 2014 nog niet tot een afname van het aantal werkzoekenden. De groeiende groep werkzoekenden met een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt profiteert als eerste van de toename aan vacatures. Vergrijzing en ontgroening zorgen op middellange termijn voor een verdere toename van uitstroommogelijkheden naar vooral technische en medische. Ook in verzorgende en pedagogische ontstaan dan kansen. In hoeverre werkzoekenden de kansen op werk - nu en op middellange termijn - kunnen verzilveren, hangt mede af van de mogelijkheid en de bereidheid om te bewegen in de richting van, sectoren en regio s waar kansen liggen. Ook het verkleinen van de kwalitatieve mismatch is een voorwaarde voor het vinden van werk. Veel werkzoekenden die staan ingeschreven voor technische en medische beschikken niet over de juiste diploma s om in aanmerking te komen voor de beschikbare vacatures. Het overbruggen van de afstand tussen de gevraagde en de gevolgde opleiding is dan ook een van de grootste uitdagingen in de huidige arbeidsmarkt. In het afsluitende hoofdstuk staan deze en andere uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst centraal. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 9

11 Uitdagingen Inspelen op toekomstige tekorten Het herstel van de arbeidsmarkt zet naar verwachting pas in de loop van 2014 in. Daarnaast is een groot deel van de geregistreerde werkzoekenden lager opgeleid, ouder en/of al langer niet-werkend. Toch zijn werkzoekenden niet kansloos. Ook in een ruime arbeidsmarkt ontstaan vacatures en zijn er in deze regio tekorten aan bijvoorbeeld medisch personeel, technici en informaticapersoneel. Uitdaging: Ondanks de schaarste aan vacatures moeten zoveel mogelijk ingeschreven werkzoekenden naar werk worden bemiddeld. De kans op werk kan worden vergroot door het volgen van aanvullende opleidingen, vergroting van het zoekgebied buiten de eigen regio of sector en accepteren van tijdelijk werk. Uitdaging: De geregistreerde werkzoekenden moeten bemiddelingsklaar worden gemaakt en gehouden voor het moment dat er weer grote personele tekorten gaan ontstaan. Kansen in sectoren in Midden-Utrecht Binnen de zakelijke dienstverlening (inclusief ICT) en industrie bestaan er op dit moment kansen voor informaticapersoneel en technisch personeel. Binnen de schoonmaakbranche ontstaan nieuwe functies door bijvoorbeeld schoonmaakwerkzaamheden te combineren met eenvoudige werkzaamheden op het terrein van de veiligheid en catering. Uitdaging: Het via jobcarving op creatieve wijze in diverse sectoren (onder andere toerisme en recreatie) creëren van kansen voor de huidige werkzoekenden. Verder komt - zodra de economie aantrekt - een fors aantal vacatures voor de uitzendbranche beschikbaar. Uitdaging: Voor veel in deze sector en andere sectoren geldt dat werkzoekenden, qua opleidingsniveau- en studierichting, vaak niet goed aansluiten op het vereiste niveau. Deze discrepantie kan met korte specifieke opleidingen worden overbrugd. De sector zorg & welzijn kent als gevolg van bezuinigingen op dit moment nauwelijks vacatures. De toenemende vergrijzing leidt op termijn echter tot een stijgende zorgvraag en daarmee tot een structureel tekort aan arbeidskrachten in deze sector. Uitdaging: Gezien de geprognosticeerde krapte moet ervoor worden gezorgd dat geregistreerde werkzoekenden aansluiting vinden bij het door de sector vereiste (middelbare of hogere) opleidingsniveau. Het afsluiten van professionaliseringsconvenanten met instellingen in de sector kan hieraan bijdragen. De omzet in de detailhandel is als gevolg van de afgenomen consumentenbestedingen in het algemeen gedaald. Uitdaging: Het bemiddelen van geregistreerde werkzoekenden in de detailhandel (focus op voedingsmiddelen en niet op de luxe-artikelen). Het openbaar bestuur heeft te maken met uitstroom van personeel. Uitdaging: Gebruikmaken van een overbruggingsperiode met tijdelijke detachering en scholing kan onnodig verlies aan kennis, ervaring én wervingskosten voorkomen. Ook kunnen op deze wijze personele knelpunten elders in de collectieve sector worden opgelost. Economische groei, innovatie en arbeidsmarkt In de toekomst is economische groei in de provincie Utrecht niet meer zo vanzelfsprekend. Het resultaat van de regionale economie hangt - volgens het Economic Board Utrecht - steeds sterker af van de mate waarin bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden gezamenlijk slagen om met het al aanwezige enorme kennis- en innovatiepotentieel in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen. Hierbij moet met name worden gedacht aan de behoefte aan zelfregie, maar ook aan de behoefte aan goede zorg, gezond voedsel en een veilige en duurzame woonomgeving. Uitdaging: Het gezamenlijk benutten van marktkansen in vooral de groeiende gezondheidseconomie (life sciences & health), de duurzaamheidseconomie en de diensteninnovatie. Hierin bestaan samenwerkingsmogelijkheden met onder andere specifieke bedrijven in de regio Amsterdam, met de multimediasector in de Gooi en Vechtstreek, met de agrosector in Foodvalley en Brainport Regio Eindhoven. Innovatie (nieuwe technologieën, producten en processen) heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt: - verlies van werkgelegenheid door verhoging van de arbeidsproductiviteit; - het ontstaan van tekorten aan zeer specifiek hoogopgeleide specialisten; - het ontstaan van nieuwe werkgelegenheid voor werkzoekenden op diverse opleidingsniveaus ten gevolge van spin-off en spill-over effecten. Uitdaging: Op basis van een gezamenlijke inspanning nastreven dat bij een structureel veranderende economie goed gekwalificeerd personeel op de Utrechtse arbeidsmarkt voor de verdere economische ontwikkeling beschikbaar komt én dat de arbeidsparticipatie van Utrechtse werkzoekenden daarbij zo hoog mogelijk is. Intensiveren regionale samenwerking Op de middellange termijn ontstaan naast overschotten ook aanzienlijke personele tekorten op de Utrechtse arbeidsmarkt. Uitdaging: Het verbeteren en intensiveren van de samenwerking op lokaal, regionaal en interregionaal niveau tussen gemeenten, werkgevers, UWV, provincies, onderwijsinstellingen en andere organisaties op de arbeidsmarkt om zodoende vroegtijdig te kunnen inspelen op de voorziene knelpunten, óók om het regionaal beschikbare aanbod van geregistreerde werkzoekenden zo optimaal mogelijk te benutten. Een succesvol voorbeeld van regionale samenwerking is het Werkgeverservicepunt Utrecht Midden. In dit servicepunt werken gemeente Utrecht, UWV, ROC Midden Nederland, ROC ASA, Stichting Bundel, VNO-NCW Midden en MKB-Midden samen. Door onder andere de gezamenlijke uitvoering van het actieplan jeugdwerkloosheid, aanpak 55+, de regeling cofinanciering sectorplannen en het bevorderen van het maatschappelijk ondernemen worden werkzoekenden aan het werk geholpen. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 10

12 Begrippenlijst Arbeidsproductiviteit De productie van een werknemer per vastgestelde tijdseenheid. Beroepsbevolking Personen die minstens twaalf uur per week (willen) werken, of actief op zoek zijn naar werk voor 12 uur. Als leeftijdscriterium geldt jaar. Geregistreerde werkzoekenden Personen die bij UWV als werkzoekende staan ingeschreven en die niet of minder dan 12 uur werken. Ook bekent als de niet-werkende werkzoekenden (nww). Jobcarving Het samen met de werkgever de taakinhoud van een functie zodanig aanpassen dat deze wel binnen de belastbaarheid (of kennis en vaardigheden) van de kandidaat past. Krappe arbeidsmarkt De arbeidsmarkt is krap wanneer er veel openstaande vacatures zijn in verhouding tot het aantal geregistreerde werkzoekenden. Labour hoarding Het in dienst houden van personeel zonder dat er voldoende werk is. Nieuwe vacatures Alle vacatures die in een kalenderjaar ontstaan. Nww-percentage De omvang van het aantal geregistreerde werkzoekenden uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking. Ruime arbeidsmarkt De arbeidsmarkt is ruim wanneer er veel geregistreerde werkzoekenden zijn in verhouding tot het aantal openstaande vacatures. Spin-off effect Het ontstaan van een nieuw bedrijf (en werkgelegenheid) op basis van kennis en vaardigheden, die zijn opgedaan in een ander bedrijf/kennisinstelling in dezelfde sector. Spillover effect Het ontstaan van een nieuw bedrijf (en werkgelegenheid) op basis van kennis en vaardigheden, die zijn opgedaan in een ander bedrijf/kennisinstelling in een geheel andere bedrijfssector. Vacature Een arbeidsplaats waarvoor, binnen of buiten een arbeidsorganisatie, personeel wordt gezocht dat onmiddellijk of zo spoedig mogelijk geplaatst kan worden. Vacaturegraad De vacaturegraad is het aantal openstaande vacatures per duizend banen. Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 11

13 Bronnen CPB Concept Macro Economische Verkenning, CPB Policy Brief Juniraming 2013: Economische vooruitzichten 2013 en 2014, juni Economic Board Utrecht (EBU) Stepping Stones, strategische agenda , juli ING Economisch Bureau, Groeiende tweedeling in de detailhandel, januari Regionaal Onderzoekers Overleg Utrecht (ROO) Trend- en Swot-analyse provincie Utrecht, mei ROA De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, procesindustrie, voedings- en genotsmiddelenindustrie, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, zakelijke diensten, december UWV Arbeidsmarktprognose , juni UWV Sectorbeschrijving De Overheid, januari UWV Sectorbeschrijving De Schoonmaak, juli UWV Sectorbeschrijving De Zorg, januari UWV Sectorbeschrijving Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang, september Regio in beeld, arbeidsmarktschets Midden-Utrecht 12

14 Colofon Regio in beeld, oktober 2013 De arbeidsmarktschets is een jaarlijkse uitgave van UWV. Redactieadres UWV WERKbedrijf, afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Auteurs Bert van de Geijn en Erik Siebers Eindredactie Annelies van den Brink en Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Midden-Utrecht is het werkgebied van de Werkpleinen Utrecht-Noord, Utrecht-Zuid en Zeist. De gemeenten Bunnik, De Bilt, Houten, IJsselstein, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Stichtse Vecht, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Vianen, Wijk bij Duurstede, Woerden en Zeist maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2013