Regio in beeld Arbeidsmarktschets West-Brabant

Transcriptie

1 Regio in beeld 2013 Arbeidsmarktschets West-Brabant

2 Samenvatting In 2014 wordt voor het eerst weer een, beperkte, groei van de economie verwacht. Dit vertaalt zich nog niet direct in een toename van het aantal banen. In 2014 is er weer een stijging van het aantal vacatures, maar het aantal geregistreerde werkzoekenden neemt eerst nog toe. Op termijn ontstaan in West-Brabant meer kansen op de arbeidsmarkt door economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit werkzoekenden. Verdere krimp werkgelegenheid Financiële & zakelijke diensten, zorg & welzijn, industrie en handel zijn in de arbeidsmarktregio West-Brabant belangrijke sectoren. Van de in totaal circa banen zijn er in deze sectoren vertegenwoordigd (bijna 69%). Het aandeel van de banen in de sectoren industrie, bouwnijverheid, groothandel en transport is ten opzichte van het Nederlands gemiddelde hoog. Dit maakt West-Brabant een zeer conjunctuurgevoelige regio. Na een aantal jaren van economische krimp wordt pas in 2014 weer groei verwacht. Ook dit jaar wordt nog een krimp van de werkgelegenheid verwacht in vrijwel alle sectoren. Uitzondering is de sector zorg & welzijn waar het aantal banen in de zorg (licht) groeit. In 2014 laten in West-Brabant, naast zorg & welzijn, de zakelijke dienstverlening en de groothandel als eerste sectoren weer werkgelegenheidsgroei zien. Stagnatie vacatures In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in West-Brabant beduidend kleiner dan in 2011/2012. In 2012/2013 zijn meer dan vacatures ontstaan, minder dan het jaar ervoor (-23%). Naar verwachting is het aantal nieuwe vacatures in 2014 hoger dan in Dit is vooral vervangingsvraag, ontstaan door verloop van personeel. De meeste vacatures in West-Brabant zijn in 2012/2013 ontstaan in de detailhandel, zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus), zorg & welzijn en industrie. Vooral de detailhandel heeft veel nieuwe vacatures en is oververtegenwoordigd in de regionale vacaturemarkt, evenals onder andere industrie, groothandel, transport en bouw. Bijna de helft van alle vacatures is op laag niveau. Dit sluit aan bij de werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. De meeste nieuwe vacatures op lager niveau komen voor in de detailhandel, gevolgd door horeca, zakelijke diensten, industrie en groothandel. Veel van deze vacatures zijn tijdelijk en/of deeltijdvacatures en worden via uitzendbureaus door scholieren en studenten ingevuld. Voor werkzoekenden met een middelbare opleiding zijn er in deze regio vooral kansen in de zorg & welzijn, detailhandel, zakelijke diensten, groothandel en industrie. Op termijn kansen voor werkzoekenden De economische recessie versterkt door het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid - heeft gezorgd voor een toename met 41% (landelijk 35%) van de geregistreerde werkzoekenden. Het verwachte economisch herstel zorgt pas na 2014 voor minder werkzoekenden. In eerste instantie leidt de aantrekkende economie tot een toename van arbeidsproductiviteit, pas later tot meer banen. Jongeren tot 27 jaar vormen een klein deel (11%) van alle geregistreerde werkzoekenden, maar de instroom aan nieuwe werkzoekenden bestaat voor bijna een kwart uit jongeren tot 27 jaar. Zij beschikken vaker over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden, waarmee hun positie in economisch slechte tijden kwetsbaar is. Zodra het economisch herstel optreedt, nemen de uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden toe. Het ROA verwacht knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers en daarmee goede tot zeer goede perspectieven voor werkzoekenden - in vooral technische en zorg (middelbaar en hoger niveau). Ook voor die veelvuldig onder werkzoekenden in West- Brabant voorkomen, zoals bouwvakkers, interieurverzorgers en chauffeurs zijn de perspectieven goed. Vergrijzing en ontgroening zorgen op middellange termijn voor een verdere toename van uitstroommogelijkheden naar vooral technische en dienstverlenende & verzorgende. Door de vergrijzing verlaten de komende tien jaar in West- Brabant ruim mensen de arbeidsmarkt. Binnen zorg & welzijn verlaten ongeveer jarigen deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst Verwacht economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. In zeker opzicht sluit op dit moment vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nog redelijk op elkaar aan: veel vacatures en veel geregistreerde werkzoekenden op elementair en lager niveau. Bestaande mogelijkheden Ondanks een zeer ruime arbeidsmarkt zijn er ook nu nog mogelijkheden om een baan te vinden. Vervangingsvraag zorgt nog steeds voor dynamiek. De helft van de WW-uitkeringen eindigt met een werkhervatting. Binnen enkele jaren neemt het aantal banen weer toe, ook de vergrijzing zorgt meer en meer voor behoefte aan personeel. De ambitie om op een aantal speerpuntsectoren versterkt in te zetten versterkt de behoefte aan, gekwalificeerd, personeel. Anticiperen op herstel Om de kansen op de arbeidsmarkt optimaal te benutten en de ambities waar te kunnen maken wordt de samenwerking door alle bij de arbeidsmarkt betrokken partijen in West-Brabant nog verder geïntensiveerd. Grensoverschrijdend West-Brabant en Vlaanderen In het grensgebied met Vlaanderen vindt uitwisseling plaats van vacatures en kandidaten. Op meer beleidsmatig niveau is de Strategic Board Zuidwest-Nederland de netwerkorganisatie voor de Vlaams-Nederlandse Delta Regio gericht op de economische speerpunten. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 1

3 Verdere krimp werkgelegenheid Na een voorzichtig herstel van de economie in 2010 en de eerste helft van 2011, kromp de Nederlandse economie vanaf de tweede helft van 2011 opnieuw. Pas in 2014 wordt er weer economische groei verwacht. Dit jaar wordt in West-Brabant daarom nog een krimp van de werkgelegenheid verwacht. De werkgelegenheid krimpt in vrijwel alle sectoren. Uitzondering is de sector zorg & welzijn waar het aantal banen (licht) groeit. Veel banen in zakelijke diensten, zorg & welzijn en industrie Financiële & zakelijke diensten, zorg & welzijn, industrie en handel zijn in arbeidsmarktregio West-Brabant belangrijke sectoren. Van de in totaal circa banen in West- Brabant zijn er in deze sectoren vertegenwoordigd (bijna 69%). Ten opzichte van Nederland valt op dat het aandeel banen in de industrie, bouwnijverheid, groothandel en transport hoog is. Dit maakt West-Brabant een zeer conjunctuurgevoelige regio. Als er sprake is van een (wereldwijde) economische recessie wordt dat in West- Brabant al snel gevoeld. Gaat het economisch weer beter, dan merkt West-Brabant dat ook weer als één van de eerste regio s. Ook de landbouw en, in mindere mate, de detailhandel zijn oververtegenwoordigd. Afbeelding 1: Werkgelegenheid per sector: omvang, aandeel en ontwikkeling West-Brabant, 2012 ontwikkeling werkgelegenheid 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5% Groei ICT Zorg en welzijn Onderwijs Horeca Overige diensten Zakelijke diensten Financiële diensten Krimp Openbaar bestuur ondervertegenwoordiging t.o.v. Nederland Transport Detailhandel Groothandel Landbouw Industrie Bouwnijverheid oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland Bovenstaande afbeelding geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van de werkgelegenheid in West-Brabant per sector in De afbeelding geeft drie zaken weer. Hoe groter de bol hoe hoger het aantal banen in de betreffende sector. In totaal waren er in 2012 ongeveer banen. Boven de horizontale lijn is er sprake van groei van de werkgelegenheid; daaronder is sprake van krimp. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regio gelijk is aan het aandeel van een sector in Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel kleiner; rechts van die lijn is het regionale aandeel van die sector groter. Het kwadrant rechtsboven laat sectoren zien, die belangrijk zijn voor de regio (oververtegenwoordigd) en die groeien. Kortom, de meest gunstige positie voor de regio. Het kwadrant rechtsonder brengt sectoren van belang voor de regio in beeld, waar sprake is van krimp van de werkgelegenheid. De sectoren in het kwadrant linksonder krimpen en zijn ondervertegenwoordigd. Het kwadrant linksboven laat sectoren zien die groeien, maar ook ondervertegenwoordigd zijn ten opzichte van Nederland. Bijna alle sectoren hebben te maken gehad met krimp van de werkgelegenheid in Uitzondering is zorg & welzijn in het kwadrant linksboven. In de sector transport was er nauwelijks sprake van krimp, noch van groei. Openbaar bestuur, financiële diensten en overige diensten zijn vrij kleine sectoren, hebben te maken met krimp en zijn ondervertegenwoordigd in West-Brabant ten opzichte van Nederland. Uitschieter in de afbeelding is de sector industrie; deze sector heeft een behoorlijk aandeel in de werkgelegenheid in de regio, maar heeft ook te maken met een dalend aantal banen. De industrie is namelijk zeer conjunctuurgevoelig, gericht op de export en beweegt mee met de wereldeconomie. Structurele krimp in industrie Het aantal banen in de industrie krimpt structureel. Al sinds 2008 blijkt het aantal banen in de industrie ieder jaar te dalen. Dit is in lijn met de algemene trend: afname van industriële werkgelegenheid, verplaatsing van eenvoudige en grootschalige productieactiviteiten naar het buitenland en toename van de arbeidsproductiviteit. Binnen de industrie is in West-Brabant de procesindustrie prominent aanwezig, met als belangrijkste subsectoren de voedings- en genotmiddelenindustrie en de chemische industrie. Subsectoren die zich relatief gezien wat kunnen onttrekken aan de economische krimp. Op langere termijn worden vooral in de sectorspecifieke, zoals procestechniek en laboratoriumtechniek, behoorlijke tekorten verwacht. Dit ontstaat onder andere door vergrijzing en ontgroening. Daar komt bij dat het startkwalificatieniveau in de sector verschuift van mbo-1/2 naar mbo- 3/4 niveau. Naast structurele personeelstekorten zorgt dit ook voor grotere kwalitatieve discrepanties. Naast de procesindustrie speelt ook de metaalindustrie een belangrijke rol. Deze is zeer conjunctuurgevoelig. Er zijn afwisselend perioden van groei en krimp. Na een korte periode van herstel speelt op dit moment onzekerheid op de wereldmarkt de sector weer parten. Inmiddels is ook in de metaalindustrie een toename van het aantal faillissementen en reorganisaties zichtbaar. Vooral metaalbedrijven die toeleveren aan de bouw (staalconstructiebedrijven bijvoorbeeld) hebben het moeilijk. In andere segmenten gaat het redelijk tot zelfs goed (onder meer de machineindustrie, scheepsbouw en het hightechsegment). De verwachting is dat de structurele krimp zich de komende jaren voortzet. Gemengd beeld in de zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening is een bont gezelschap van subbranches: van makelaars tot toeristisch medewerkers, van woningcorporaties tot ICT-bedrijven. Ook schoonmaak en uitzendbureaus behoren tot de zakelijke dienstverlening. Er is veel kleinschalige werkgelegenheid in deze Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 2

4 sector. De zakelijke dienstverlening is tot aan de economische crisis fors gegroeid. Door de economische crisis maakte de sector een turbulente periode mee waarin veel arbeidsplaatsen verloren zijn gegaan. De negatieve ontwikkelingen in de jaren 2009 en 2010 zijn de som van negatieve ontwikkelingen door de teruggang van marketingbureaus, makelaars, notarissen en de ingenieurs- & architectenbureaus als gevolg van de malaise in de bouwsector waarvan deze sectoren sterk afhankelijk zijn. Tegenover de negatieve subsectoren staan ook positieve. Zo hebben accountants- en advocatenkantoren de recessie relatief goed doorstaan en wordt in de ICT-sector een groei van de werkgelegenheid verwacht. Zorg & welzijn: geen algemene tekorten De zorg is één van de grootste sectoren van Nederland; er werken ruim 1,1 miljoen mensen. De verpleging, verzorging & thuiszorg (VVT) is de grootste branche. De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de ziekenhuizen bieden relatief veel werkgelegenheid op de hogere niveaus (hboplus), de VVT op de lagere niveaus. De gehandicaptenzorg neemt een tussenpositie in. De afgelopen jaren groeide de werkgelegenheid in de zorg gestaag. Ook de komende jaren groeit de behoefte aan zorg, als gevolg van de vergrijzing. Onduidelijkheid over de effecten van recente maatregelen om de zorgkosten te beheersen (in begrotings- en regeerakkoord) maakt de prognoses over de werkgelegenheidsontwikkeling in de zorg op dit moment onzeker. Het Centraal Planbureau (CPB) voorziet nog wel werkgelegenheidsgroei in de zorg, maar minder dan zonder deze maatregelen het geval zou zijn geweest. Binnen de sector, vooral de VVT, wordt rekening gehouden met gedwongen ontslagen. In algemene zin lijkt de werkgelegenheid in de zorg op de lagere niveaus af te nemen en op de hogere niveaus (vanaf mbo-3) toe te nemen. Op dit moment zijn er geen generieke personeelstekorten. Wel zijn er tekorten in specifieke segmenten. Voor bepaalde beroepsgroepen, bijvoorbeeld gespecialiseerde verpleegkundigen (zoals diabetes- of kinderverpleegkundigen), of arts-specialisten (spoedeisende hulp, verpleeghuis, artsen verstandelijk gehandicapten) is de arbeidsmarkt krap. Voor zorg op de lagere niveaus is de arbeidsmarkt aanzienlijk ruimer. De komende jaren doen zich evenmin grote tekorten voor in de zorg. Er worden wel tekorten aan verzorgenden verwacht, al is de omvang daarvan onzeker vanwege de maatregelen in het regeerakkoord. Ook voor andere in de zorg (bijvoorbeeld artsen en apothekers) worden tekorten voorzien. Voor de lagere zorgniveaus (helpenden en zorghulpen) worden overschotten verwacht. Op de langere termijn na 2015 groeien de tekorten door de toenemende vergrijzing. De welzijnssector bestaat uit welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. Voor deze sector geldt dat er momenteel overschotten aan personeel bestaan. Een groot overschot bestaat er voor personeel in de kinderopvang. De kinderopvang heeft het momenteel moeilijk. Door overheidsbezuinigingen is het voor ouders duurder om hun kind naar de kinderopvang te brengen. Daarnaast is de werkloosheid gestegen, waardoor (werkloze) ouders minder vaak gebruik maken van kinderopvang. De vooruitzichten voor deze branches zijn matig. Gunstige perspectieven in de detailhandel De detailhandel ondervindt direct de gevolgen van de economische recessie. Consumenten zijn somber gestemd en besparen waar mogelijk op hun uitgaven. De detailhandel laat dan ook een tweedeling zien: waar de foodsector te maken heeft met een stijgende omzet, daalt de omzet in de non-foodsector (ING Economisch Bureau). Desondanks kent de sector detailhandel veel vacatures en een hoge vacaturegraad. De perspectieven op werk in de detailhandel zijn voor alle niveaus gunstig. Omdat voor de meeste vacatures in de detailhandel geldt, dat ondernemers weinig tot geen werkervaringeisen stellen, geldt dat er goede instroomkansen in de sector aanwezig zijn voor schoolverlaters en (aankomend) verkoopmedewerkers op de niveaus 1 en 2. Ook voor de hogere mbo-niveaus, verkoopspecialisten, filiaal- en afdelingsmanagers zijn er goede perspectieven. Daarnaast biedt de opkomst van webwinkels perspectief op nieuwe soorten banen die goed aansluiten bij jongeren die slim en snel met internet kunnen omgaan. Ook in de logistieke sfeer ontstaat, vanwege de veranderingen in de aanvoerkanalen nieuwe banen (bezorgen en transport). Dat betekent dat in de detailhandel perspectieven aanwezig zijn voor functies waarvoor mbo-2 volstaat. Verwachte krimp van de werkgelegenheid Voor 2013 en 2014 wordt krimp van de werkgelegenheid verwacht. Deze krimp doet zich echter niet meer in alle sectoren voor. Afbeelding 2: Verwachte ontwikkeling werkgelegenheid West-Brabant, Totaal Openbaar bestuur Financiele dienstverlening Industrie Agrarische sector Onderwijs Transport Detailhandel Bouwnijverheid Overige diensten Horeca Informatie en communicatie Groothandel Zorg/welzijn Zakelijke dienstverlening -5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% West-Brabant Nederland Het aantal banen in de sector zorg & welzijn groeit licht en neemt naar verwachting toe van banen eind 2012 tot eind De toename van het aantal banen in deze sector is al meerdere jaren zichtbaar. Verwacht wordt dat deze trend de komende jaren doorzet. De toename is echter wel lager dan voorgaande jaren. De sectoren openbaar bestuur en financiële dienstverlening laten een forse krimp zien. Voor openbaar bestuur is de krimp een gevolg van overheidsbezuinigingen. De financiële dienstverlening heeft nog altijd te lijden onder de herstructurering van deze sector. De daling in de industrie heeft onder meer te maken met een structurele krimp als gevolg van voortgaande automatisering en verplaatsing van productie. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 3

5 Stagnatie vacatures In de periode van juli 2012 tot juli 2013 is het aantal nieuwe vacatures in West-Brabant beduidend kleiner dan in de vier kwartalen daarvoor. Deze periodes worden hierna kortweg aangeduid als 2012/2013 respectievelijk 2011/2012. Niet alleen in totaal, maar ook per kwartaal is het aantal vacatures in 2012/2013 kleiner dan een jaar eerder. De daling in West-Brabant is sterker dan gemiddeld in Nederland. Die dalende tendens zet zich in 2013 nog verder door. Bescheiden economische groei leidt in 2014 tot meer tijdelijk werk, meer baanwisselingen en meer vacatures. Minder vacatures In 2012/2013 zijn in West-Brabant ruim vacatures ontstaan. Dat zijn er ruim minder dan het jaar ervoor (-23%). Afbeelding 3 laat in 2011 en 2012 een seizoenspatroon zien waarbij in 2011 in het vierde kwartaal en in 2012 al in het tweede kwartaal een daling in het aantal vacatures is te zien. Door de economische crisis liggen de aantallen nieuwe vacatures in 2012 in elk kwartaal lager dan in hetzelfde kwartaal in In het eerste kwartaal van 2013 bereikte het aantal nieuwe vacatures het laagste niveau van de afgelopen twee jaar. Afbeelding 3: Ontwikkeling nieuwe vacatures West-Brabant, Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q In 2014 meer vacatures door meer dynamiek Door de langdurige crisis zijn de aantallen banen en vacatures de afgelopen jaren fors afgenomen. Het aantal nieuwe vacatures in West-Brabant is naar verwachting in 2014 hoger dan in Vervangingsvraag ontstaat nog door (natuurlijk) verloop van personeel, al kunnen er bij vervangingsvraag wel kwalitatief andere eisen worden gesteld aan nieuw personeel. Uitbreidingsvraag is er nauwelijks. Economische groei leidt met vertraging tot extra banen, maar zorgt al eerder voor meer dynamiek op de arbeidsmarkt. Meer mensen durven weer van baan te veranderen. De mobiliteit van werk naar werk neemt daardoor toe. In eerste instantie gaan ondernemers de bezettingsgraad en de arbeidsproductiviteit verhogen. Daar staat tegenover dat het effect van labour hoarding goeddeels is uitgewerkt. In het begin van de crisis werd personeel zo lang mogelijk in dienst gehouden. Een deel van die mensen heeft later alsnog zijn baan verloren en bedrijven werken nu met een zo klein mogelijke bezetting. Hoe kleiner de overcapaciteit aan personeel in 2014 is, hoe eerder werkgevers bij economisch herstel behoefte aan nieuwe mensen krijgen. Ook het gebruik van meer en kortere tijdelijke contracten zorgt voor meer bewegingen op de arbeidsmarkt. In principe biedt dat meer kansen op werk voor werkzoekenden, ook voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Meeste vacatures in detailhandel, zakelijke diensten, zorg & welzijn en industrie De meeste vacatures in West-Brabant zijn in 2012/2013 ontstaan in de detailhandel, zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus), zorg & welzijn en industrie. West-Brabant heeft naar verhouding weinig vacatures in openbaar bestuur en ICT. Vooral de detailhandel drukt een stevig stempel op deze arbeidsmarktregio. De detailhandel heeft veel nieuwe vacatures en is oververtegenwoordigd in de regionale vacaturemarkt, evenals onder andere industrie, groothandel, transport en bouw. In alle sectoren is het aantal vacatures in 2012/2013 gekrompen. Afbeelding 4 geeft een beeld van de omvang en ontwikkeling van het aantal nieuwe vacatures in West-Brabant per sector in 2012/2013. Hoe groter de bollen, hoe meer vacatures. De horizontale lijn is de scheiding tussen groei (erboven) of krimp (eronder) van het aantal vacatures. De verticale lijn markeert de situatie waarin het aandeel van een sector in de regionale vacaturemarkt gelijk is aan het aandeel van een sector in heel Nederland. Links van die lijn is het regionale aandeel van een sector kleiner, rechts van die lijn groter. Afbeelding 4: Nieuwe vacatures per sector West-Brabant, 2012/2013 ontwikkeling vacatures 10% Openbaar bestuur 0% ICT -10% Onderwijs Horeca -20% -30% -40% -50% -60% -70% -80% Overige diensten Zakelijke diensten Financiële diensten Zorg/welzijn Bouw Transport Groothandel Industrie Detailhandel ondervertegenwoordiging oververtegenwoordiging t.o.v. Nederland t.o.v. Nederland Landbouw Vergelijking met afbeelding 1 van de werkgelegenheid laat overeenkomsten en verschillen zien. Een overeenkomst betreft het belang van de groothandel. Ondanks krimp is deze nog altijd relatief groot in omvang en sterk oververtegenwoordigd in de regio. De detailhandel is bijvoorbeeld in de banen noch over- noch ondervertegenwoordigd, maar in de vacatures juist oververtegenwoordigd. De industrie is, evenals de bouw en de landbouw, zowel bij het aantal banen als in het aantal vacatures oververtegenwoordigd ten opzichte van Nederland. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 4

6 Opvallend is ook de positie van zorg & welzijn. Hoewel licht ondervertegenwoordigd in de regio is het een sector met veel banen en vacatures. Bovendien is ten opzichte van de meeste andere grote sectoren het aantal vacatures minder afgenomen. Vacatures voor lager opgeleiden vooral in detailhandel, horeca, zakelijke diensten en industrie In de vorige paragraaf hebben we gezien dat in West- Brabant de meeste vacatures ontstaan in detailhandel, financiële & zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus), zorg & welzijn en industrie. Afbeelding 5 toont het aantal vacatures per sector, onderverdeeld naar drie beroepsniveaus: laag (ongeschoold/vmbo), middelbaar (mbo/havo/vwo) en hoog (hbo/wo). De grafiek geeft daarmee nader inzicht in de kansen van werkzoekenden op werk naar beroepsniveau. Onder de werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt bevinden zich veel elementair en lager opgeleiden. In West-Brabant is 48% van alle nieuwe vacatures op laag niveau. De meeste nieuwe vacatures op lager niveau komen voor in de detailhandel, gevolgd door horeca, zakelijke diensten, industrie en groothandel. Veel van deze vacatures zijn tijdelijk en/of deeltijdvacatures en worden via uitzendbureaus door scholieren en studenten ingevuld. Afbeelding 5: Nieuwe vacatures per sector naar beroepsniveau West-Brabant, 2012/2013 Detailhandel Zakelijke diensten Zorg/welzijn Industrie Groothandel Horeca Transport Bouw Dat het aantal nieuwe vacatures ten gevolge van de crisis terugloopt en de arbeidsmarkt zeer ruim is, wil nog niet zeggen dat er geen moeilijk in te vullen vacatures zijn. Binnen bepaalde deelmarkten treden naast overschotten eveneens tekorten aan personeel op. Bekende voorbeelden hiervan zijn de ICT en de techniek. Deze deelmarkten hebben al langer te maken met schaarste. Om deze knelpunten op te lossen gaat een groter deel van de werkgevers zich op werving in het buitenland richten. Dit wordt nog sterker op het moment dat de Nederlandse economie aantrekt. Grootste vraag naar dienstverlenend & verzorgend personeel Afbeelding 6 geeft inzicht in het aantal nieuwe vacatures naar beroepsniveau en beroepsklasse. In de meeste vacatures wordt gevraagd naar dienstverlenend & verzorgend personeel (laag en middelbaar niveau) en economischadministratief (alle niveaus). Daarnaast is er ook een aanzienlijke behoefte aan technisch & industrieel personeel (laag en middelbaar niveau) en transportpersoneel (laag niveau). Afbeelding 6: Nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau West-Brabant, 2012/2013 Verzorgende en dienstverlenende Economisch-administratieve Technische en industrie Transport Medische en paramedische Informatica Agrarische Sociaal-culturele Pedagogische Openbare orde- en veiligheids Landbouw ICT laag middelbaar hoog Onderwijs Overige diensten Financiële diensten Openbaar bestuur laag middelbaar hoog Ruim een derde van de vacatures komt op middelbaar niveau voor. Voor werkzoekenden met een middelbare opleiding zijn er in deze regio vooral kansen in de zorg & welzijn, detailhandel, zakelijke diensten, groothandel en industrie. In deze regio komen verhoudingsgewijs minder nieuwe vacatures voor hoger opgeleide werkzoekenden voor (aandeel bedraagt 16%, Nederland gemiddeld 25%). Vacatures voor deze werkzoekenden zijn vooral te vinden in de zakelijke diensten (o.a. specialistische zakelijke dienstverlening), zorg & welzijn en onderwijs. De kans op vast werk voor een werkzoekende, hangt niet alleen af van de beschikbaarheid van vacatures. Ook andere factoren spelen een rol, zoals de groeiende inzet door werkgevers van flexwerkers en zzp ers. De daling van het aandeel vaste werknemers is een structurele verandering in de vraag naar personeel, die zich de komende jaren verder voortzet. Eén van de belangrijkste factoren, die van invloed is op de kans op werk, is de aanwezigheid van concurrerend aanbod op de arbeidsmarkt. De aanbodzijde van de arbeidsmarkt wordt in het volgende hoofdstuk besproken. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 5

7 Op termijn kansen voor werkzoekenden De economische recessie van de afgelopen jaren zorgt voor minder werkgelegenheid, minder vacatures en meer werkzoekenden in West-Brabant. Het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid zorgt voor een zeer ruime arbeidsmarkt met beperkte kansen voor werkzoekenden. Verwacht economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. Geregistreerde werkzoekenden toegenomen Het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww), vanaf hier geregistreerde werkzoekenden genoemd, in West- Brabant is het afgelopen jaar fors toegenomen. De economische recessie versterkt door het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid - heeft voor een toename van geregistreerde werkzoekenden met 41% gezorgd; meer dan het landelijke gemiddelde van 35%. Eind juni 2013 bedraagt het aantal geregistreerde werkzoekenden personen. Verdere toename geregistreerde werkzoekenden Komende periode neemt het aantal geregistreerde werkzoekenden in West-Brabant naar verwachting verder toe tot ruim (7,3%) eind In heel Nederland worden er dan geregistreerde werkzoekenden verwacht (9,3%). Het verwachte economisch herstel zorgt pas na 2014 voor minder werkzoekenden. In eerste instantie leidt de aantrekkende economie tot een toename van arbeidsproductiviteit, pas later tot meer banen. Afbeelding 8 laat het verwachte nww-percentage eind 2014 zien voor de verschillende arbeidsmarktregio s in Nederland. Het aantal geregistreerde werkzoekenden kan, als gevolg van verscherpte gemeentelijke controles op de registratieplicht van werkzoekenden met een bijstandsuitkering, nog extra toenemen. Afbeelding 8: Verwacht nww-percentage per regio December % of hoger 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% lager dan 5% Afbeelding 7 toont per gemeente de stand van de geregistreerde werkzoekenden in procenten van de beroepsbevolking (nww-percentage). Eind juni 2013 ligt dit percentage in West-Brabant op 6,9%, tegen 8,1% in heel Nederland. De gemeente met het hoogste aandeel geregistreerde werkzoekenden is Halderberge, dat met 7,8% boven het regionaal gemiddelde uitsteekt, direct gevolgd door Breda met 7,7%. Het laagste aandeel geregistreerde werkzoekenden kennen de gemeenten Aalburg, Alphen- Chaam, Werkendam, Woensdrecht, Woudrichem en Zundert met een een percentage net onder of vlak boven de 5%. Afbeelding 7: Nww-percentage per gemeente West-Brabant, juni 2013 Werkendam Woudrichem Aalburg Steenbergen Woensdrecht Roosendaal Bergen op Zoom Moerdijk Halderberge Rucphen Etten-Leur Zundert Drimmelen Breda Geertruidenberg Oosterhout Alphen-Chaam Nww-percentage juni % of meer 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% minder dan 5% Het aantal WW-uitkeringen bevestigt het beeld van een fors toenemend aantal geregistreerde werkzoekenden. Eind juni 2013 waren er ruim WW-uitkeringen in West-Brabant. Een jaar eerder waren dat er ruim ; een toename van 27%. Werkzoekenden steeds hoger gekwalificeerd De grote instroom van werkzoekenden in het afgelopen jaar heeft geleid tot een geregistreerde werkzoekendengroep met gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt; jonger, hoger opgeleid en korter werkzoekend. Hoewel jongeren tot 27 jaar nog steeds een klein deel (11%) van alle geregistreerde werkzoekenden in West- Brabant vormen, is hun aandeel het afgelopen jaar toegenomen. De instroom aan nieuwe werkzoekenden in het afgelopen jaar bestaat voor bijna een kwart uit jongeren Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 6

8 tot 27 jaar. Jongeren beschikken vaker over een flexibel contract en een kort arbeidsverleden, waarmee hun positie in economisch slechte tijden kwetsbaar is. West-Brabant kent relatief veel hoog opgeleide geregistreerde werkzoekenden. Het aandeel middelbaar en hoog opgeleide geregistreerde werkzoekenden steeg het afgelopen jaar tot 30% respectievelijk 18%. In West-Brabant zijn verhoudingsgewijs minder vacatures beschikbaar voor hoger opgeleiden. De vacatures voor hoger opgeleiden die er zijn komen vooral voor in de zakelijke diensten (onder andere specialistische zakelijke dienstverlening), zorg & welzijn en onderwijs. Nog steeds heeft ruim de helft van de geregistreerde werkzoekenden (52%) echter geen startkwalificatie. Zij komen vooral in aanmerking voor vacatures op elementair en lager niveau, veelal in de detailhandel, gevolgd door zakelijke diensten, groothandel en horeca (zie afbeeldingen 5 en 6). Het aandeel geregistreerde werkzoekenden dat korter dan een halfjaar werkzoekend is, nam het afgelopen jaar toe tot ongeveer 43%. De oorzaak hiervan is de forse instroom van nieuwe werkzoekenden. Op het moment dat de economie verbetert (naar verwachting in 2014), profiteren als eerste werkzoekenden met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt blijft het in eerste instantie nog moeilijk om werk te vinden. Vooral werkzoekenden in administratie, industrie en verzorging & dienstverlening Afbeelding 9 geeft inzicht in het beroep en het beroepsniveau waarvoor werkzoekenden staan geregistreerd. In West-Brabant zoeken de meeste geregistreerde werkzoekenden werk in economisch-administratieve, in technische & industrie en in verzorgende & dienstverlenende. Ruim driekwart staat voor een van deze ingeschreven. Bij technische & industrie en verzorgende & dienstverlenende gaat het in veel gevallen om op laag niveau, zoals productiemedewerkers, bouwvakkers, interieurverzorgers en winkelpersoneel, die veel voorkomen in de sectoren industrie, groothandel, zakelijke diensten en detailhandel. Geregistreerde werkzoekenden in economisch-administratieve zoeken vaker werk op middelbaar niveau in als administratief of commercieel medewerker. Afbeelding 9: Geregistreerde werkzoekenden naar beroepsgroep en beroepsniveau West-Brabant, juni 2013 Technische en industrie Economisch-administratieve Verzorgende en dienstverlenende Transport Sociaal-culturele Pedagogische Informatica Medische en paramedische Agrarische Openbare orde- en veiligheids laag middelbaar hoog Afgezet tegen de nieuwe vacatures per beroepsgroep naar beroepsniveau (afbeelding 6) valt op dat er voor de grote groep geregistreerde werkzoekenden in technische & industrie op laag niveau (productiemedewerkers en bouwvakkers) momenteel minder vacatures zijn. Voor werkzoekenden in verzorgende & dienstverlenende, middelbare technische, in lagere transport en in economisch-administratieve is het vacatureaanbod momenteel gunstiger. Uitstroom WW-gerechtigden: dynamiek aanwezig Hoewel de economische recessie het vinden van werk bemoeilijkt, blijft dynamiek op de arbeidsmarkt aanwezig. Dit blijkt uit de reden voor het beëindigen van de WWuitkering. Afbeelding 10 geeft het verloop hiervan weer. Afbeelding 10: Reden beëindiging WW-uitkering West-Brabant, % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 Werk Bereik max WW Overig Gemiddeld over een jaar genomen eindigt ongeveer de helft van de WW-uitkeringen in West-Brabant met een werkhervatting. Dit onderstreept dat er nog steeds redelijke kansen zijn om vanuit de WW-uitkering werk te vinden. Ook in de zeer ruime arbeidsmarkt ontstaan vacatures; vooral door vervangingsvraag. Het aandeel werkhervatting als reden voor het beëindigen van de WW-uitkering is in de afgelopen jaren als gevolg van de economische recessie echter wel afgenomen. In tijden van economisch herstel, zoals in 2010, ligt het aandeel werkhervattingen als reden voor het beëindigen van de WW-uitkering rond de 60%. Ook het groeiend aandeel WW-uitkeringen dat eindigt met het bereiken van de maximale duur, maakt de gevolgen van de economische recessie zichtbaar. Arbeidsmarkt in West-Brabant zeer ruim De afname van het aantal vacatures en de toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden maakt de arbeidsmarkt in West-Brabant in het tweede kwartaal 2013 zeer ruim. Afbeelding 11 geeft voor de verschillende sectoren van de economie in West-Brabant een beeld van de spanning op de arbeidsmarkt; de verhouding tussen het aantal vacatures en het aantal kortdurend werkzoekenden. Uit de afbeelding blijkt dat in 2013 voor vrijwel alle beroepsgroepen in West-Brabant de arbeidsmarkt zeer ruim is. Alleen voor informatica en de medische & paramedische is er sprake van een ruime arbeidsmarktsituatie. Deze zijn geschikt voor Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 7

9 werkzoekenden met een opleiding op middelbaar en hoog niveau. Deze sectoren zijn in West-Brabant echter geen toonaangevende sectoren. Voor technische & industrie en verzorgende & dienstverlenende geldt een zeer ruime arbeidsmarkt. Dit zijn de die sterk vertegenwoordigd zijn in de detail- en groothandel, zakelijke diensten, zorg & welzijn en de industrie; de kenmerkende sectoren voor de werkgelegenheid van West- Brabant. Een zeer ruime arbeidsmarkt beperkt de kansen voor werkzoekenden op het vinden van werk. Afbeelding 11: Spanning naar beroepsgroep West-Brabant, 2 e kwartaal 2013 Totaal Informatica Medische en paramedische Openbare orde- en veiligheids Economisch-administratieve Pedagogische Verzorgende en dienstverlenende Technische en industrie Sociaal-culturele Transport Agrarische 0zeer ruim 0,5ruim gemiddeld 1 1,5 krap zeer 2 krap West-Brabant Nederland Een ruime arbeidsmarkt voor een beroepsgroep betekent overigens niet dat er binnen die beroepsgroep geen functies zijn waarvoor werkgevers moeilijk geschikt personeel kunnen vinden. Zo is er op dit moment een krappe arbeidsmarkt voor medische en economische op hoog niveau. Het gaat dan om accountants en artsen. Ook voor materiaalkundigen is een krappe arbeidsmarkt. Het aantal werkzoekenden dat voor deze staat ingeschreven, is echter gering. 2,5 Afbeelding 12 geeft een beeld van de kansen van werkzoekenden op de arbeidsmarkt op dit moment en op middellange termijn. De omvang van de bol geeft een beeld van het aantal werkzoekenden in een bepaalde beroepsgroep. De horizontale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op de huidige arbeidsmarkt. De as toont de spanningsindicator. Links op de as is er sprake van een ruime arbeidsmarkt. Rechts op de as is de arbeidsmarkt krap. De verticale as geeft een indicatie van de kansen van werkzoekenden op middellange termijn. De as toont verwachte knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers in 2016 voor de verschillende beroepsgroepen (ROA). Aan de bovenkant van de as is er sprake van grote knelpunten voor werkgevers (en goede perspectieven voor werkzoekenden); aan de onderkant van de as is sprake van geringe knelpunten voor werkgevers (en minder goede perspectieven voor werkzoekenden). Uit de afbeelding blijkt dat de arbeidsmarkt in West- Brabant op dit moment geen krappe kent. Alleen voor een enkel beroep in techniek en zorg & welzijn is de arbeidsmarkt momenteel krap. Voor krappe staan momenteel slechts 1% van de werkzoekenden ingeschreven. Voor alle andere en daarmee voor 99% van de geregistreerde werkzoekenden geldt een gemiddelde tot zeer ruime arbeidsmarkt. Afbeelding 12: Kansen voor werkzoekenden West-Brabant, 2013 en middellange termijn Medische en Paramedische Verzorgende en dienstverlenende grote verwachte knelpunten voor werkgevers Op termijn uitstroommogelijkheden Door de economische situatie stagneert momenteel de vraag naar nieuwe arbeidskrachten. Op het moment dat het economisch herstel optreedt, nemen de uitstroommogelijkheden voor werkzoekenden toe. Demografische ontwikkelingen, zoals vergrijzing en ontgroening, spelen een grote rol op de arbeidsmarkt op middellange termijn. Technische en industrie Transport ruime arbeidsmarkt Pedagogische Agrarische Openbare orde- en veiligheids Economischadministratieve krappe arbeidsmarkt Rekening houdend met onder andere de vergrijzing, schoolkeuze en instroom van jongeren op de arbeidsmarkt, schetst het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) de arbeidsmarktperspectieven tot 2016 per beroepsgroep. Ook conjunctuurgevoeligheid, ontwikkelingen binnen de sector en uitwijkmogelijkheden spelen hierbij een rol. Het ROA verwacht knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers en daarmee goede tot zeer goede perspectieven voor werkzoekenden in vooral technische en zorg (vooral op middelbaar en hoger niveau). Maar ook voor die veelvuldig onder werkzoekenden in West-Brabant voorkomen, zoals bouwvakkers, interieurverzorgers en chauffeurs, zijn de arbeidsmarktperspectieven voor werkzoekenden goed. Van alle geregistreerde werkzoekenden in West-Brabant is 39% op zoek naar een baan met goede tot zeer goede toekomstige arbeidsmarktperspectieven. Sociaal-culturele Bronnen: UWV, ROA Informatica geringe verwachte knelpunten voor werkgevers De toekomstige arbeidsmarktsituatie (2016) biedt meer kansen voor werkzoekenden. De toekomstperspectieven zijn zeer goed voor werkzoekenden in medische & paramedische, zoals verpleegkundigen, artsen en doktersassistenten. Voor deze staan weinig werkzoekenden in West-Brabant geregistreerd. Ook voor verzorgende & dienstverlenende en technische & industrie zijn de toekomstperspectieven goed. Een groot deel van de werkzoekenden staat ingeschreven voor een van deze. Het gaat hier dan om als weg- en waterbouwkundigen, monteurs, installateurs, en verkopers. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 8

10 Van alle werkzoekenden staat 39% ingeschreven voor een beroep met goede toekomstperspectieven. Dit biedt kansen op het vinden van werk op middellange termijn. Geringe toekomstperspectieven bieden economischadministratieve, zoals administratief en commercieel medewerkers en sociaal-culturele. Wel moet worden opgemerkt dat in deze prognoses nog geen rekening is gehouden met de nieuwste kabinetsbezuinigingen en de laatste, verslechterde, economische prognoses van het CPB. Vergrijzing vooral in zorg & welzijn, industrie, overheid en onderwijs Vergrijzing speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kansen voor werkzoekenden. De mate van vergrijzing verschilt per sector. Afbeelding 13 geeft het aantal en het aandeel 55-plussers per sector weer. In West-Brabant zijn vooral overheid en onderwijs sterk vergrijsd. In de industrie en in zorg & welzijn is de verhouding tussen het aantal jongeren en ouderen wat gunstiger. De omvang van deze sectoren zorgt er echter voor dat ook hier binnen afzienbare tijd grote aantallen werknemers de arbeidsmarkt gaan verlaten. In de handel & reparatie en horeca & catering speelt de vergrijzing minder een rol. Afbeelding 13: Vergrijzing per sector West-Brabant, 2012 Overige dienstverlening Financiele instellingen Landbouw, bosbouw en visserij Horeca en catering Bouwnijverheid Vervoer en telecom Onderwijs Handel en reparatie Overheid Zakelijke dienstverlening Industrie Zorg en welzijn niet vergrijsd gemiddeld vergrijsd sterk vergrijsd In totaal verlaten de komende tien jaar in West-Brabant ruim mensen de arbeidsmarkt als gevolg van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. In de meest vergrijsde sectoren betekent dit dat een kwart van de werknemers met pensioen gaat. Hoewel niet alle personeel dat met pensioen gaat vervangen wordt, kan vergrijzing in West-Brabant voor een aanzienlijke vervangingsvraag zorgen. In West-Brabant zijn de sectoren overheid en onderwijs het meest vergrijsd. Deze sectoren krijgen de komende jaren te maken met bezuinigingen. Dit remt de werkgelegenheid. Het gevolg is dat instellingen in deze sectoren niet alle personeel vervangen dat met pensioen gaat. Op de werkgelegenheid in het onderwijs hebben ook de afnemende leerlingenaantallen een remmende werking. In de bouw, vervoer & telecom en industrie bepaalt de conjuncturele ontwikkeling het moment waarop en de mate waarin de gevolgen van vergrijzing zichtbaar worden in een toename van vacatures. Het CPB verwacht voor dit jaar nog een krimp van de economie. Het herstel zet zich volgens het CPB eind 2013 in. In 2014 is dan een lichte economische groei mogelijk van 0,5%. Versterkt door het geringe aantal schoolverlaters van technische opleidingen, leidt het aantrekken van de economie in deze sectoren tot een sterk groeiend aantal vacatures voor technisch personeel. De sector die het meest te maken krijgt met de gevolgen van de vergrijzing is zorg & welzijn. Niet alleen verlaten de komende jaren in West-Brabant ongeveer jarigen deze sector, ook is er sprake van een toenemende zorgvraag als gevolg van de vergrijzing. Door bezuinigingsmaatregelen staat de werkgelegenheid in deze sector echter onder druk in vooral de ouderenzorg, thuiszorg, jeugdhulpverlening en kinderopvang. In vergelijking met voorgaande jaren kan de werkgelegenheid dan ook veel minder groeien dan voorheen. Overbruggen van afstand De economische recessie van de afgelopen jaren heeft gezorgd voor een zeer ruime arbeidsmarkt in West- Brabant. Toch zorgt vervangingsvraag nog steeds voor dynamiek, zodat de helft van de WW-uitkeringen eindigt met een werkhervatting. Vooral voor werkzoekenden met economisch-administratieve, dienstverlenende & verzorgend, technische en transport in detail- en groothandel, zakelijke diensten, zorg & welzijn en industrie zijn nog vacatures beschikbaar. Dit is veel minder het geval voor werkzoekenden in lage industriële : de grootste groep werkzoekenden in West-Brabant. De nieuwe instroom van middelbaar en hoger opgeleide werkzoekenden heeft gemiddeld een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt. Dit maakt hen beter bemiddelbaar. Het verwachte economisch herstel leidt in eerste instantie niet tot meer banen. Met een nauwelijks dalende beroepsbevolking in West-Brabant, zorgt het economisch herstel de komende jaren evenmin tot een afname van het aantal werkzoekenden. Wel neemt het aantal vacatures in 2014 toe; vooral voor een uitzendbaan in de zakelijke diensten, distributie en de exportgerelateerde industrie. De groeiende groep werkzoekenden met kleinere afstand tot de arbeidsmarkt profiteert als eerste van de toename aan vacatures. Vergrijzing en ontgroening zorgen op middellange termijn voor een verder toename van uitstroommogelijkheden naar vooral technische en dienstverlenende. Ook in de verzorgende ontstaan dan kansen. In hoeverre werkzoekenden de kansen op werk - nu en op middellange termijn - kunnen verzilveren, hangt mede af van de mogelijkheid en de bereidheid om te bewegen in de richting van, sectoren en regio s waar kansen liggen. Ook het verkleinen van de kwalitatieve mismatch is een voorwaarde voor het vinden van werk. Vooral veel werkzoekenden die staan ingeschreven voor technische en medische beschikken niet over de juiste diploma s om in aanmerking te komen voor de beschikbare vacatures. Het overbruggen van de afstand tussen de gevraagde en de genoten opleiding is dan ook een van de grootste uitdagingen in de huidige arbeidsmarkt. In het afsluitende hoofdstuk staan deze en andere uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst centraal. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 9

11 Uitdagingen voor de arbeidsmarkt van de toekomst Uitgangssituatie Op dit moment zorgt het conjunctuurgevoelige karakter van de regionale werkgelegenheid voor een zeer ruime arbeidsmarkt met beperkte kansen voor werkzoekenden. Verwacht economisch herstel, vergrijzing, beperkte instroom van schoolverlaters en mobiliteit bieden werkzoekenden op termijn meer kansen op de arbeidsmarkt. In zeker opzicht sluiten op dit moment vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nog redelijk op elkaar aan. Er zijn veel vacatures in de markt op elementair en lager niveau, ook veel van de geregistreerde werkzoekenden hebben een opleiding op maximaal vbo-niveau. Bestaande mogelijkheden Ondanks een zeer ruime arbeidsmarkt zijn ook in West- Brabant nog wel degelijk mogelijkheden aanwezig voor werkzoekenden om een baan te vinden. Vervangingsvraag zorgt nog steeds voor dynamiek, zodat de helft van de WW-uitkeringen eindigt met een werkhervatting. Niet alleen is de verwachting dat binnen enkele jaren het aantal banen weer toeneemt, ook de vergrijzing zorgt meer en meer voor behoefte aan personeel. In West-Brabant is de ambitie om op een aantal speerpuntsectoren versterkt in te zetten. Ook dit verstrekt de behoefte aan, gekwalificeerd, personeel. Anticiperen op herstel Naast een zekere sturing van de instroom naar de opleidingen die kunnen voorzien in de toekomstige behoefte is het noodzakelijk om de bestaande arbeidsreserve op te scholen in de gewenste richting en naar het vereiste niveau. Hiervoor is intensieve samenwerking nodig tussen de diverse partijen op de arbeidsmarkt. Daarnaast is inzicht nodig in het bestaande aanbod van werkzoekenden. Op dit moment is dit inzicht niet compleet, niet alle werkzoekenden staan als zodanig geregistreerd. Samenwerking op beleidsterreinen In West-Brabant werken de 19 gemeenten samen op een aantal beleidsterreinen zoals onder andere economie en arbeidsmarkt in de gemeenschappelijke regeling Regio West-Brabant. Binnen het onderdeel arbeidsmarkt bestaan een regionale organisatiestructuur en een inhoudelijke agenda. Bij de organisatiestructuur spelen sectorgroepen per speerpuntsector een essentiële rol. Deze sectorgroepen bestaan uit vertegenwoordigers van overheid, onderwijs en bedrijfsleven, waarbij deze laatste een trekkende rol hebben. De sectorgroepen worden in hun functioneren ondersteund door een begeleidingsteam, bestaande uit de belangrijkste inhoudelijke spelers in de regio. Er wordt veel energie gestoken in het West-Brabantse topsectorenbeleid. Het gaat hierbij om de sectoren Logistiek, Maintenance en Biobased Economy. Met dit beleid sluit West-Brabant aan bij de ambities van Rijk, provincie en Europa, waarbij versterking van de concurrentiekracht van speerpuntsectoren centraal staat. Het rpa heeft de volgende zes ambities opgesteld om de arbeidsparticipatie te vergroten en daarmee te kunnen voorzien in het toekomstige aanbod aan banen: 1. verbeterde kwalificering van de beroepsbevolking; 2. het beschikbare aanbod zo breed mogelijk benutten; 3. bevordering van mobiliteit en flexibiliteit op de arbeidsmarkt; 4. focus op de kansrijke sectoren; 5. versterken en verduurzamen netwerkstructuur West- Brabant; 6. bevorderen instroom leerlingen naar opleidingen voor de kansrijke en excellente sectoren. Om de doelstellingen en ambities te kunnen realiseren wordt ook de werkgeversbenadering gecoördineerd. Deze gaat bestaan uit een regionaal WSP West-Brabant met 3 à 4 subregio s. In de samenwerking binnen Regio West-Brabant wordt gewerkt met een gouden lijst. Op de Gouden Lijst van staan alle focus waar de grootste tekorten gaan ontstaan. De partners zetten vanaf 2012 hier gezamenlijk op in door jongeren, arbeidsgehandicapten, werkzoekenden op deze te plaatsen. Bedrijven zijn op dit moment voorzichtig met het aannemen van personeel en maken dan ook veelvuldig gebruik van flexibele of uitzendovereenkomsten. Samenwerking tussen gemeenten, UWV, flexorganisaties en SW-bedrijven is dan ook voor de hand liggend om de krachten te bundelen. In samenwerking tussen de gemeenten en het UWV wordt gewerkt aan een optimalisering van de registratie van werkzoekenden. Een aantal (geen volledige opsomming) van projecten en convenanten in West-Brabant. Ontsluiting werkzoekendenbestand, screening cv s en verbetering kwaliteit en vindbaarheid cv s en uitplaatsen kandidaten. Kennisdeling partijen voor betere ontsluiting van het werkzoekendenbestand. Plan van aanpak jeugdwerkloosheid West-Brabant. Convenant Wajong, bevordering plaatsing van werkzoekenden uit de doelgroep Wajong. Grensoverschrijdend West-Brabant en Vlaanderen In het kader van Eures vindt, vooral in het grensgebied met Vlaanderen, uitwisseling plaats van vacatures en kandidaten om op deze vacatures te plaatsen. Op beleidsmatig niveau is de Strategic Board Zuidwest- Nederland de netwerkorganisatie voor de Vlaams- Nederlandse Delta Regio gericht op de economische speerpunten Biobased, Logistiek en Maintenance. De Board is een triple helix -samenwerkingsverband van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Door de samenwerking ontstaan aan beide zijden van de grens elkaar versterkende arbeidsmarkten met meer mogelijkheden voor werkzoekenden. Specifiek zijn in samenwerking projecten gestart in de bouw, onderwijs en in de postbezorging. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 10

12 Begrippenlijst Aanbodzijde arbeidsmarkt Alle personen gerekend (werkend of werkloos) die zich daadwerkelijk aanbieden op de arbeidsmarkt. Arbeidsmarktregio De arbeidsmarktregio s (35) voor het arbeidsmarktbeleid die vanaf 1 januari 2013 door gemeenten en UWV worden gehanteerd. Arbeidsplaatsen De plaats die in verband met het verrichten van arbeid wordt gebruikt. Een arbeidsplaats kan bezet of onbezet zijn. Arbeidsproductiviteit De productie van een werknemer per vastgestelde tijdseenheid. Banen van werknemers Werknemers zijn personen die arbeid verrichten tegen loon of salaris. Alle banen tellen mee, ongeacht arbeidsduur Beroepsbevolking Personen die minstens twaalf uur per week (willen) werken, of actief op zoek zijn naar werk voor 12 uur. Als leeftijdscriterium geldt jaar. Geregistreerde werkzoekenden Personen die bij UWV als werkzoekende staan ingeschreven en die niet of minder dan 12 uur werken. Ook bekent als de niet-werkende werkzoekenden (nww). Labour hoarding Het in dienst houden van personeel zonder dat er voldoende werk is. Nieuwe vacatures Alle vacatures die in een kalenderjaar ontstaan. NWW-percentage De omvang van het aantal geregistreerde werkzoekenden uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking. Spanningsindicator Geeft de verhouding tussen het aantal openstaande vacatures en het aantal direct inzetbare werkzoekenden korter dan zes maanden ingeschreven. Startkwalificatie Een startkwalificatie wordt behaald met het succesvol afronden van het havo of het vwo, of met het behalen van een diploma van een mbo-opleiding op niveau 2. Vraagzijde arbeidsmarkt Banen van werknemers (bezette arbeidsplaatsen) plus vacatures (onbezette arbeidsplaatsen). Vacature Een arbeidsplaats waarvoor, binnen of buiten een arbeidsorganisatie, personeel wordt gezocht dat onmiddellijk of zo spoedig mogelijk geplaatst kan worden. Vervangingsvraag Het aantal vacatures dat vervuld moet worden om na vertrek van werknemers het aantal banen van werknemers op het oorspronkelijke peil te houden. ZZP Zelfstandige zonder personeel. De belastingdienst heeft daarvoor een verklaring arbeidsrelatie (VAR) opgesteld. Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 11

13 Bronnen Conjunctuurenquête Nederland, provincie Noord-Brabant, tweede kwartaal CPB Concept Macro Economische Verkenning, CPB Policy Brief Juniraming 2013: Economische vooruitzichten 2013 en 2014, juni ING Economisch Bureau, Groeiende tweedeling in de detailhandel, januari Meerjarenvisie Arbeidsmarktbeleid, Regio West-Brabant, oktober ROA De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, procesindustrie, voedings- en genotsmiddelenindustrie, december RWI Sectorschets arbeidsmarktinformatie, zakelijke dienstverlening, december Strategic Board Zuidwest-Nederland, website, juli UWV Arbeidsmarktprognose , juni UWV Sectorbeschrijving De Metalelektro en Metaalnijverheid, januari UWV Sectorbeschrijving De Zorg, januari UWV Sectorbeschrijving Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang, september Regio in beeld, arbeidsmarktschets West-Brabant 12

14 Colofon Regio in beeld, oktober 2013 De arbeidsmarktschets is een jaarlijkse uitgave van UWV. Redactieadres UWV WERKbedrijf, afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Auteurs Willem van der Velde en Nicole van der Goorbergh Eindredactie Annelies van den Brink en Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio West-Brabant is het werkgebied van de Werkpleinen Breda en Roosendaal. De gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam (gedeeltelijk), Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Halderberge, Moerdijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Werkendam, Woensdrecht, Woudrichem en Zundert maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2013