De waterkwaliteit in 2007 ter hoogte van zwemgelegenheden in het IJsselmeer, Markermeer en de Randmeren. IJG rapport

Transcriptie

1 De waterkwaliteit in 2007 ter hoogte van zwemgelegenheden in het IJsselmeer, Markermeer en de Randmeren IJG rapport

2 2

3 De waterkwaliteit in 2007 ter hoogte van zwemgelegenheden in het IJsselmeer, Markermeer en de Randmeren IJG rapport H.J. Pompert Lelystad, oktober 2008 Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus AP Lelystad Smedinghuis Zuiderwagenplein 2 Tel. (0320) Telefax (0320)

4 4

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 5 Inhoudsopgave... 5 Samenvatting en conclusies Inleiding Algemeen Leeswijzer Beoordelingswijze van de zwemwaterkwaliteit Algemeen Beoordeling bacteriologische zwemwaterkwaliteit Beoordeling fysisch/chemische zwemwaterkwaliteit Beoordeling microcystine Toekomstige beoordeling van de zwemwaterkwaliteit Uitvoering van het onderzoek Locaties bemonstering Onderzoeksfrequentie Onderzoek per locatie Bespreking van de onderzoeksresultaten Algemene omstandigheden badseizoen Bacteriologisch onderzoek Bacteriologisch algemeen Bijzonderheden bacteriologisch onderzoek Onderzoek algen Onderzoek veldparameters Omgevingsonderzoek Aanvullend onderzoek Bacteriologische parameters nieuwe Zwemwaterrichtlijn Rapportage van de onderzoeksresultaten Literatuur Bijlagen Bijlage 1 Risico s van zwemmen in oppervlaktewater Bijlage 2 Samenvatting zwemwater onderzoek Bijlage 3 Onderzoeksresultaten zwemwater Bijlage 4 Ontwikkeling gemiddeld doorzicht Bijlage 5 Resultaten omgevingsonderzoek Bijlage 6 Resultaten onderzoek blauwalgen Bijlage 7 Waarschuwingen en zwemverboden

6 6

7 Samenvatting en conclusies In dit rapport zijn de resultaten beschreven van het onderzoek naar de waterkwaliteit nabij zwemstranden in het IJsselmeergebied in Dit rapport sluit aan bij de eerder hierover verschenen rapporten vanaf In het Beheerplan voor de Rijkswateren zijn 50 locaties met de functie zwemwater opgenomen. In het vorige Beheerplan was de functie zwemwater nog toegewezen aan de watersystemen met uitzondering van het Zwarte Meer. Het badseizoen 2007 omvat onderzoek van 55 zwemlocaties en 2 meetpunten ten behoeve van onderzoek. In 2006 zijn 51 stranden gerapporteerd aan de EU, al deze stranden hebben hierdoor officieel de functie zwemwater. De locatie Zon en Vreugd Hoorn (420) is in het najaar van 2006 toegevoegd als nieuw strand aan de EU rapportage. Voor 4 zwemlocaties is de functie zwemwater nog niet van toepassing. Op basis van de meetresultaten en een zwemwaterprofiel van het betreffende strand wordt een besluit genomen over de functietoekenning voor deze stranden. De waterkwaliteit is beoordeeld aan de hand van de normen conform de Europese Richtlijn voor Zwemwater (lit. 1). Het onderzoek is uitgevoerd volgens het Besluit Kwaliteitsdoelstellingen en Metingen Oppervlaktewateren ex Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren (lit. 2) ), kortweg Besluit KMO, en het Wijzigingsbesluit van 3 februari 1994 (lit. 3). In principe zijn alle locaties tweemaal per maand onderzocht. Vanwege eerdere kwaliteitsproblemen of een verhoogd risico op normoverschrijding zijn 8 zwemlocaties in juli en augustus wekelijks bemonsterd op bacteriologische parameters. De onderzoeksresultaten worden tijdens het badseizoen aan de provincies gerapporteerd door Rijkswaterstaat (RWS), waarin de zwemlocaties zijn gelegen. Indien sprake is van een onvoldoende zwemwaterkwaliteit neemt RWS contact op met de betreffende provincie. Daarnaast wordt het water uiterlijk binnen 3 werkdagen herbemonsterd en wordt een onderzoek ingesteld om de oorzaak te achterhalen. Bij overschrijding van de normen kan het bevoegd gezag, Gedeputeerde Staten van de betreffende provincie, nadere maatregelen (laten) nemen en of een zwemverbod uitvaardigen. Aan het einde van het badseizoen worden de gegevens beschikbaar gesteld aan de Waterdienst (voormalig RIZA) met het oog op de jaarlijkse rapportage van Nederland aan de Europese Commissie. Het onderzoekprogramma wordt zonodig jaarlijks aangepast in overleg met de contactpersonen bij de provincies, belast met de uitvoering van de Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden (WHVBZ). Met het oog op de volksgezondheid is bij de toetsing primair aandacht besteed aan de bacteriologische kwaliteit. In 2007 is op 4 locaties een overschrijding van de bacteriologische normen waargenomen. Het gaat hierbij om de volgende stranden: - Abbertstrand (207) - Veluwestrand Elburg (301) - Oud Valkeveen (403) 7

8 - Enkhuizerzand (414) De herbemonstering van deze vier locaties is met goed gevolg uitgevoerd en zijn daarom als voldoende gerapporteerd aan de Europese Commissie via de Waterdienst. Op basis van de beoordeling op de bacteriologische parameters zijn vier negatieve zwemadviezen gegeven door twee betreffende provincies. Ten aanzien van de overige parameters kan het volgende worden gemeld. De norm voor de zuurgraad (ph basisch) wordt frequent overschreden en voor doorzicht altijd. Overschrijdingen van de normen voor deze parameters zijn het gevolg van een combinatie van natuurlijke en of bijzondere omstandigheden. Indien de natuurlijke gesteldheid van de bodem en de invloed daarvan op de kwaliteit van het water als oorzaak van de normoverschrijding kan worden gezien, wordt dit niet als een overschrijding beschouwd. Naast de hiervoor genoemde oorzaken speelt bij de beoordeling van het doorzicht ook de waterdiepte ter plaatse van de monstername een rol. Een aantal stranden kent een zeer uitgestrekte ondiepe vooroever met een waterdiepte van minder dan 1 meter. Dit betekent, dat het doorzicht veelal wordt onderschat, omdat dan de waterdiepte wordt geregistreerd. Het jaargemiddelde doorzicht van de onderzochte locaties in 2007 bedraagt tenminste 52,7 cm. Dit is een vrij goed resultaat sinds de start van de metingen in In vergelijking met vorig badseizoen is het aantal overschrijdingen van de ph-norm (basisch) toegenomen van 17 naar 30 locaties. De hoogst gemeten ph-waarde is 10,2. Vijf zwemlocaties zijn in juli en augustus samen met het reguliere bacteriologische onderzoek standaard onderzocht op microcystine. Microcystine is een toxische stof, die door blauwalgen kan worden afgescheiden en schadelijk is voor de volksgezondheid. Deze 5 stranden zijn geselecteerd op basis van het protocol Blauwalg, metingen en ervaringen van voorgaande jaren en kunnen gekwalificeerd worden als gevoelig voor blauwalgen. De stranden zijn allen gelegen aan het Gooimeer of Eemmeer. In enkele gevallen zijn er hogere concentraties microcystine aangetroffen dan de norm (WHO) van 20 g/l. Bij het zwemstrand Almere Haven (214), Surfstrand Almere Haven (215), Zilverstrand (216) en Strand Nieuw Hulckesteyn (307) is vanwege blauwalgen een zwemverbod ingesteld. En bij het strand Oud Valkeveen (403) is een negatief zwemadvies gegeven vanwege blauwalgen. In het algemeen kan worden geconcludeerd, dat de resultaten van het zwemwateronderzoek 2007 bevredigender zijn dan in Er zijn 5 bacteriologische overschrijdingen geweest. Het betreft 4 locaties waarvan op 1 locatie de normen 2 keer overschreden zijn (strand Oud Valkeveen ). De aanwezigheid van algen is en blijft een belangrijk aandachtspunt tijdens het hele badseizoen. In de nieuwe zwemwaterrichtlijn komen alle huidige parameters te vervallen. In plaats daarvan zal de waterkwaliteit beoordeeld worden op de bacteriologische parameters Escherichia Coli s en Intestinale Entrococcen. Tijdens het badseizoen is op zestien locaties onderzoek gedaan naar deze parameters naast het huidige parameterpakket. Naar 8

9 aanleiding van dit onderzoek zijn de volgende voorlopige conclusies getrokken: - De nieuwe analysetechnieken leiden soms tot hogere concentraties dan op basis van de oude parameters zou mogen worden verwacht. Hierdoor kunnen locaties, die nu net voldoen in de toekomst tot probleemlocatie vervallen. - Oude probleemlocaties zullen ook onder de nieuwe richtlijn problemen blijven geven. Alle op te stellen zwemwaterprofielen voor stranden gelegen aan Rijkswater zijn in 2007 uitbesteed. De meeste stranden in het IJsselmeergebied hebben eind 2008 een zwemwaterprofiel. Alleen de stranden waar extra onderzoek nodig is (bijvoorbeeld aanvullende monitoring) worden de zwemwaterprofielen in 2009 opgeleverd. De berichtgeving omtrent de beoordeling van het zwemwater is een wettelijke taak van de provincies. Indien een zwemverbod noodzakelijk is, verzorgt de provincie de voorlichting via de media. De vijf provincies in het IJsselmeergebied hebben hun voorlichting omtrent de daarin gelegen zwemstranden aan het publiek niet onderling afgestemd. In het verlengde van de Ondernemingsplan heeft Rijkswaterstaat in 2005 een website ontwikkeld om de badgast na iedere bemonsteringsronde ter informeren over de zwemwaterkwaliteit in het IJsselmeergebied. Het adres van deze website is: De gepresenteerde informatie is zonodig afgestemd met de provincies. 9

10 10

11 1 Inleiding 1.1 Algemeen Het routinematig zwemwateronderzoek in 2007 door Rijkswaterstaat IJsselmeergebied naar de waterkwaliteit ter hoogte van zwemlocaties in het beheersgebied vormt een vervolg op het onderzoek van voorafgaande jaren (lit.4). Van de 55 stranden liggen er 37 aan de kust van het oude land en 18 aan de Flevolandse oevers. Van de locaties op het oude land liggen er 21 in de provincie Noord-Holland, 1 in de provincie Utrecht, 7 in de provincie Gelderland en 8 in de provincie Friesland (zie kaart 1). Van de onderzochte zwemgelegenheden hebben er 50 de functie zwemwater, welke is opgenomen in het Beheerplan voor de Rijkswateren (lit. 5). Met dit Beheersplan is het principe van de functietoekenning aan het gehele watersysteem losgelaten. In de praktijk bleek deze oude benadering veelal onhaalbaar vanwege bijvoorbeeld locale omstandigheden en of conflicterende belangen binnen het watersysteem. In 2007 zijn 51 stranden gerapporteerd aan de EU, al deze stranden hebben hierdoor officieel de functie zwemwater. Het onderzoek is uitgevoerd conform de daartoe strekkende aanwijzingen in het Besluit Kwaliteitsdoelstellingen en Metingen Oppervlaktewateren en de Rijkswaterstaat Voorschriften (RWSV s). De aanwijzingen betreffen voorschriften ten aanzien van de monstername en analysemethode. Voor de inhoudelijke beoordeling van de geanalyseerde gegevens is uitgegaan van de normen en toetsvoorschriften zoals verwoord in de Europese Richtlijn voor Zwemwater (lit. 1). Het onderzoek is verder afgestemd op de lijsten met de zwemwaterlocaties, die jaarlijks door de provincies in het kader van de WHVBZ (lit. 6) worden vastgesteld. Indien nodig vindt jaarlijks aanpassing van het onderzoekprogramma plaats aan de hand van de resultaten van het onderzoek van het voorafgaande badseizoen in overleg met de betreffende provincies (WHVBZ contactpersonen). Door middel van overleg wordt een goede afstemming in de uitvoering van de WVO-taak door de waterbeheerder en de WHVBZ-taak door de Provincie nagestreefd. Wanneer de waterkwaliteit niet voldoet aan de normen, wordt getracht de oorzaak te achterhalen en worden zo mogelijk maatregelen genomen om de oorzaak weg te nemen. Liggen oorzaken of maatregelen buiten de sfeer van de taak en of de mogelijkheden van het waterkwaliteitsbeheer (bijvoorbeeld bij de strandbeheerder, gemeente of elders), dan wordt de betreffende problematiek in het algemeen via een afstemmingsoverleg of per aan de betreffende provincie gemeld. Voldoen de zwemgelegenheden tijdens het badseizoen niet aan de vereiste waterkwaliteit, dan kan Gedeputeerde Staten overgaan tot het nemen van nadere maatregelen, zoals het instellen van een zwemverbod of het uitvaardigen van een negatief zwemadvies 11

12 Kaart 1: overzicht zwemlocaties in het IJsselmeergebied 1.2 Leeswijzer De normen en toetsvoorschriften voor de beoordeling van het zwemwater worden besproken in hoofdstuk 2. De uitvoering van het onderzoek is beschreven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 worden de onderzoeksresultaten besproken. De bijlagen bevatten aanvullende informatie op de hoofdstukken. 12

13 2 Beoordelingswijze van de zwemwaterkwaliteit 2.1 Algemeen Voor de beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de normen en toetsvoorschriften van de Europese Richtlijn voor Zwemwater (lit. 1) toegepast. In geval van overschrijding kan door Gedeputeerde Staten een zwemverbod worden ingesteld of een negatief zwemadvies worden uitgevaardigd. Verder dienen door de waterbeheerder zomogelijk maatregelen te worden genomen, welke leiden tot de gewenste kwaliteit. Indien op basis van de onbevestigde analyseresultaten wordt vermoed dat sprake zal zijn van overschrijding van de normen voor de bacteriologische parameters, wordt zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen drie werkdagen na vaststelling een herbemonstering ingepland. Wanneer het resultaat van de herbemonstering voldoet aan de gestelde normen, komt deze in de plaats van de bemonstering met de normoverschrijding. De parameter voldoet in dat geval alsnog aan de normen. Deze werkwijze is conform het aanschrijven van het Hoofdkantoor van de Waterstaat van 21 juli De beoordeling van het zwemwater berust op de toetsresultaten op basis van de bacteriologische en fysisch/chemische normen. Met de gehanteerde beoordelingswijze wordt echter een onvolledig en momentaan beeld verkregen van de toelaatbaarheid van zwemmen in oppervlaktewater. Wel wordt duidelijk of bij een bepaalde zwemlocatie verdergaande risico's voor badgasten aanwezig zijn. Voor nadere informatie over eventuele gezondheidsrisico's verbonden aan het zwemmen in oppervlaktewater, wordt verwezen naar bijlage 1. De beoordeling van de kwaliteit van het zwemwater is uitgevoerd met behulp van het toetsprogramma ibever/notove. Dit programma is ontwikkeld door het RIZA (de huidige Waterdienst, WD) en wordt gebruikt door nagenoeg alle waterkwaliteitsbeheerders. De gegevens van het zwemwateronderzoek worden opgeslagen in Donar. 2.2 Beoordeling bacteriologische zwemwaterkwaliteit De beoordeling van de bacteriologische kwaliteit is gebaseerd op criteria met betrekking tot de aanwezigheid van thermotolerante colibacteriën en de som van de bacteriën van de coligroep in het water. Deze colibacteriën vormen een op zich onschadelijk indicatororganisme. De uit de analyse afgeleide aantallen van deze bacteriën, Most Probable Numbers (MPN), geven een indruk van de mate waarin het zwemwater is besmet met fecaliën. Bij hoge MPN's is het vrijwel zeker dat het water fecaal is verontreinigd. In tabel 1 zijn de Europese normen gepresenteerd voor de bacteriologische beoordeling. 13

14 Tabel 1 Europese normen en voorschriften voor de bacteriologische beoordeling van zwemwater. omschrijving norm getalsmatige invulling MPN/100 ml Richtwaarde thermotolerante coli's = som coli's = in maximaal 5% van de metingen is een overschrijding van maximaal 50% toegestaan Streefwaarde thermotolerante coli's = 100 som coli's = 500 in maximaal 10% van de metingen is een overschrijding van maximaal 50% toegestaan fecale streptokokken = 100 in maximaal 20% van de metingen is een overschrijding van maximaal 50% toegestaan Bij een bemonsteringsfrequentie van elf maal per badseizoen is volgens de Europese Richtlijn geen overschrijding toegestaan voor de bacteriologische parameters op basis van de richtwaarde. De frequentie mag worden teruggebracht tot zes indien: a. onderzoek gedurende de twee voorafgaande jaren heeft aangetoond dat de desbetreffende normen geen enkele maal zijn overschreden, anders dan door uitzonderlijke weersomstandigheden of uitzonderlijke hydrodynamische omstandigheden. Deze omstandigheden kunnen afgeleid worden uit hoge gehaltes aan gesuspendeerde stoffen in het oppervlaktewater; b. redelijkerwijs kan worden aangenomen dat de normen niet zullen worden overschreden. Tijdens het zwemwateronderzoek 2007 zijn per locatie minimaal elf bemonsteringen uitgevoerd, waarvan één voor aanvang van het badseizoen. 2.3 Beoordeling fysisch/chemische zwemwaterkwaliteit De onderzoeksresultaten zijn getoetst aan de volgende Europese normen: zuurgraad: doorzicht: 6,0 < ph < 9,0 1 en 2 ); een te lage of te hoge zuurgraad kan onder andere aanleiding geven tot huidirritaties; 1 meter 1 ); een gering doorzicht is vooral om veiligheidsredenen ongewenst. Bij het te water gaan zijn dan bodemgesteldheid, verontreiniging van de bodem en diepte niet of niet goed zichtbaar, waardoor het ver- 14

15 geur: kleur: schuim: olie: vuil: drinkingsgevaar toeneemt. Tenslotte biedt water met een gering doorzicht een weinig aantrekkelijk aanblik; afwezigheid van rottingsgeuren of andere geuren, die in het algemeen als hinderlijk worden ervaren; een niet anders dan door natuurlijke omstandigheden veroorzaakte kleur; een niet anders dan door natuurlijke omstandigheden veroorzaakte hoeveelheid schuim; geen zichtbare olie op het oppervlak; afwezigheid in en op het water en op de bodem van afvalstoffen en dode organische materie in aanmerkelijke hoeveelheid. Toelichting 1 ) Overschrijding van de norm als gevolg van de natuurlijke gesteldheid van de bodem en de invloed daarvan op het water wordt niet als overschrijding beschouwd. 2 ) De ondergrens van de Nederlandse norm voor de zuurgraad is strenger dan de norm volgens de Europese Richtlijn voor Zwemwater. De Nederlandse norm volgens het Besluit KMO is 6,5 < ph < 9,0 en de WHVBZ gaat uit van 6,0 < ph < 9,0. Voor de beoordeling van de fysisch/chemische parameters geldt het voorschrift, dat 95%in overeenstemming moet zijn met de normen voor betreffende parameter. Voor maximaal 5% van de monsters, die niet conform de norm zijn, mag deze afwijking niet meer bedragen dan 50% van de normwaarde voor betreffende parameters. De resultaten van de toetsing van het water zijn samengevat in bijlage 2 en nader gespecificeerd in bijlage 3. Een overzicht van de ontwikkeling van het gemiddelde doorzicht over de jaren is opgenomen in bijlage Beoordeling microcystine Door blauwalgen ofwel cyanobacteriën wordt de toxische stof microcystine afgescheiden in het water. Door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is voor deze stof een norm van afgeleid. Bij concentraties > 20 µg/l microcystine in water bestaat er een risico voor de gezondheid van badgasten. In een landelijk protocol (lit. 9) wordt geadviseerd een zwemverbod in te stellen bij concentraties groter dan 20 µg/l microcystine. 2.5 Toekomstige beoordeling van de zwemwaterkwaliteit De nieuwe Zwemwater Richtlijn is sinds 24 maart 2006 van kracht. Echter de beoordeling van de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe Richtlijn zal nog even op zich laten wachten. De implementatie van de nieuwe Richtlijn vergt tijd van de betrokken instanties die invulling moeten geven aan de nieuwe Richtlijn. Doel van deze herziening is de bescherming van de volksgezondheid op een hoger peil te brengen en het nemen van preventieve maatregelen te bevorderen. Deze maatregelen kunnen betrekking hebben op het uitvoeren van infrastructurele of saneringsmaatregelen. Daarnaast heeft de nieuwe Richtlijn tot doel de 15

16 communicatie naar de badgast als wel de participatie van de burger bij besluitvorming inzake het zwemwater te versterken. Op basis van de herziening van de Zwemwaterrichtlijn dient per strand een zogenaamd zwemwaterprofiel te worden opgesteld. Hierin dienen (potentiële) verontreinigingsbronnen te worden beschreven alsmede de onderlinge verhoudingen en risico s. Uiteraard 1 januari 2015 dient te worden voldaan aan deze nieuwe Richtlijn. Het huidige parameterpakket voor de beoordeling van de waterkwaliteit wordt vervangen door een pakket bestaande uit de bacteriologische parameters Escherichia Coli en Intestinale Entrokokken. Voor de beoordeling van het oppervlaktewater wordt onderscheid tussen de klassen, uitstekend, goed, acceptabel en onvoldoende. In tabel 2 zijn de normen en ISO voorschriften voor de analyses weergegeven. Tabel 2 Nieuwe parameters en normen volgens de nieuwe Europese Richtlijn voor Zwemwateren: binnenwateren. Parameter Uitstekende Goed Voldoende Standaard analyse methode Intestinale Entrokokken (cfu/100 ml) Escherichia Coli (cfu/100 ml) 200 * 400* 330 ** 500 * 1000 * 900 ** * Op basis van het 95-percentiel ** Op basis van het 90-percentiel ISO of ISO ISO of ISO In 2015 dient de waterkwaliteit bij alle zwemlocaties tenminste van het niveau acceptabel te zijn. Hierbij wordt aansluiting gezocht met de Kaderrichtlijn Water (KRW). Op basis van de KRW dienen de aangewezen stranden te worden opgenomen in het Register van Speciaal Beschermde Gebieden. Verder is er een inspanningsverplichting voor de EU lidstaten om de kwaliteit van stranden met een acceptabele waterkwaliteit te verbeteren naar water van een goede kwaliteit. De beoordeling van de stranden vindt plaats op basis van een periode van drie jaar, waarbij specifieke toetsvoorschriften van toepassing zijn. 16

17 3 Uitvoering van het onderzoek 3.1 Locaties bemonstering In 2007 zijn 55 zwemwaterlocaties routinematig onderzocht, zie kaart 1. In het Beheerplan voor de Rijkswateren (lit. 5) zijn 50 locaties opgenomen, waarop de functie zwemwater van toepassing is. Deze locaties zijn door de betreffende provincies opgenomen op de WHVBZ lijst, die zonodig jaarlijks in overleg tussen Rijkswaterstaat en de provincies kan worden herzien. Tot 2005 was deze functie zwemwater van toepassing op alle wateren in het IJsselmeergebied met uitzondering van het Zwarte Meer. Daarnaast wordt nog een vijftal stranden onderzocht met het oog op functietoekenning in de toekomst. Het gaat hierbij on de locaties Het Kleine Zeetje Spakenburg (501), Rivièra Camping Noordoost (218), Rivièra Camping Zuidwest (219), Zon en Vreugd Hoorn (420) en Naarderbos (421). De locatie Zon en Vreugd Hoorn (420) is in het najaar van 2006 toegevoegd als nieuw strand aan de EU rapportage. Hiermee heeft het strand officieel de functie zwemwater gekregen. Het is nog onvoldoende duidelijk of de andere 4 locaties aan de kwaliteitseisen voor zwemwater kunnen voldoen. Vooruitlopend hierop zijn deze locaties op verzoek van provincies Utrecht, Flevoland en Noord- Holland opgenomen in het meetprogramma. Bij mooi weer worden deze stranden door een groot aantal badgasten bezocht. Op basis van de meetresultaten en een zwemwaterprofiel van het betreffende strand wordt een besluit genomen over de functietoekenning voor deze stranden. Foto 1: Strand Naarderbos (421) Naast de 55 zwemwaterlocaties worden ook 2 meetpunten routinematig onderzocht. In het kader van onderzoek naar mogelijke bronnen van bacteriologische verontreiniging van het strand Gooierhoofd (402) wordt het meetpunt Gooierhoofd Zomerkade (422) gemeten. 17

18 Meetpunt Nieuw Kamperhoek (220) wordt gemeten om een risicoanalyse te kunnen opstellen voor een eventueel nieuw aan te leggen strand. Dit strand zou dan in de plaats kunnen komen voor het huidige strand Kamperhoek (206). 3.2 Onderzoeksfrequentie De onderzoeksfrequentie is conform de Europese Zwemwaterrichtlijn. Het onderzoek wordt tijdens het badseizoen tweemaal per maand verricht. Het Nederlandse badseizoen beslaat de periode van 1 mei tot en met 30 september. Het eerste onderzoek dient (ongeveer) twee weken voor aanvang van het badseizoen te worden verricht. Dit betekent, dat tenminste elf onderzoeken vanaf medio april dienen plaats te vinden. In het geval van overschrijding van de bacteriologische normen wordt zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen drie werkdagen, na vaststelling een herbemonstering uitgevoerd. Enkele stranden, die op basis van de resultaten uit het verleden zijn aangemerkt als vervuilinggevoelig, zijn in de maanden juli en augustus wekelijks bemonsterd. Dit betreft het zwemstrand Almere Haven (214), Veluwestrand Elburg (301), De Oude Pol (302), Strand Stichtse Brug (401), Gooierhoofd (402), Oud Valkeveen (403), Naarderbos (421), Het Kleine Zeetje Spakenburg (501). 3.3 Onderzoek per locatie Voor het bacteriologisch onderzoek wordt bij een waterdiepte van 50 cm op ongeveer 20 cm beneden het wateroppervlak een monster genomen. Bij een waterdiepte van 1 meter of meer is de optimale bemonsteringsdiepte circa 30 cm beneden het wateroppervlak. Als er een steiger aanwezig is, wordt het monster vanaf de steiger genomen. Bij een groot aantal stranden wordt vanwege de uitgestrekte ondiepe vooroever volstaan met het registreren van het bodemzicht op het vaste meetpunt. Ter plaatse worden zuurgraad, temperatuur en doorzicht (met een Secchischijf) van het water gemeten. Daarnaast worden visuele waarnemingen gedaan, zoals het karakteriseren van kleur en geur van het water. Verder wordt bekeken of er verontreinigingen aanwezig zijn bij het water en op het strand (zoals afval, olie en schuim). Vanwege de invloed op de waterkwaliteit wordt sinds 1999 ook de weersgesteldheid (bewolkingsgraad, windsnelheid en -richting) geregistreerd tijdens de bemonstering alsmede het aantal badgasten. Nadat de monsters zijn genomen, worden deze gekoeld vervoerd naar het laboratorium, waar ze nog dezelfde dag in behandeling worden genomen. De bacteriologische kwaliteit van het water wordt bepaald door middel van membraan filtratie (NEN 6552). Hierbij wordt bij verschillende verdunningen het aantal gistingsbacteriën bij temperaturen van 37 o C en 44 o C vastgesteld en uitgedrukt in een MPN-getal. In geval van kwaliteitsproblemen of ziekmeldingen wordt het betreffende strand nader onderzocht. Dit betekent, dat een herbemonstering wordt uitgevoerd en of dat een nader onderzoek naar de mogelijke oorzaak van de klachten wordt ingesteld. Als een nieuw strand is ingericht of er zijn 18

19 ingrijpende maatregelen getroffen op een bestaand strand, wordt een omgevingsonderzoek uitgevoerd om de mogelijke beïnvloedingsbronnen te inventariseren. 19

20 20

21 4 Bespreking van de onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk worden eerst algemene omstandigheden beschreven die van invloed kunnen zijn op de resultaten van het zwemwateronderzoek (4.1). Vervolgens wordt het bacteriologische onderzoek in z n algemeenheid beschreven, daarna wordt in gezoemd op bijzonderheden van het bacteriologische onderzoek (4.2). Verder komen aan bod het onderzoek naar algen, onderzoek naar veldparameters omgevingsonderzoek, aanvullend onderzoek, de resultaten van de nieuwe bacteriologische parameters uit de nieuwe zwemwaterrichtlijn en de rapportage van de onderzoeksresultaten. 4.1 Algemene omstandigheden badseizoen 2007 Neerslag In perioden van aanzienlijke neerslag is in combinatie met af- en uitspoeling van dierlijke meststoffen en of het lozen van een riooloverstort is het risico groter op overschrijding van de bacteriologische normen. Bijgaand figuur geeft inzicht in de gemiddelde hoeveelheid neerslag in het IJsselmeergebied op basis van de meetstations Den Helder, Lelystad en De Bilt. De gemiddelde neerslag, die in het IJsselmeergebied is gevallen tijdens het Badseizoen (maanden april tot en met september) is 440 mm. In deze maanden valt normaal 379 mm in De Bilt. Mei was zeer nat. De neerslag in het IJsselmeergebied was 97 mm. In De Bilt viel totaal 138 mm, een hoeveelheid die sinds de metingen vanaf 1901 niet is voorgekomen. Na anderhalve maand (eind maart t/m begin mei) kwam er een einde aan de droogteperiode. Het neerslagtekort was inmiddels opgelopen tot ver boven het recordjaar 1976 (zie grafiek). 21

22 Grafiek 1: Neerslagtekort in Nederland in 2007 In Juni was de neerslag in het IJsselmeergebied normaal, 76 mm. De neerslag viel voornamelijk in de tweede helft van de maand, 67 mm. Juli was zeer nat. Het gemiddelde over het IJsselmeergebied was 153 mm. Landelijk gezien was juli 2007 de op één na natste juli maand sinds Vrijwel de gehele maand bepaalden depressies het weer. Augustus was droog. Echter het weerbeeld van augustus was grotendeels wisselvallig. Het gemiddelde over het IJsselmeergebied was 34 mm. In September was de neerslag in het IJsselmeergebied normaal, 79 mm. Gemiddelde neerslag IJsselmeergebied 2007 in millimeters apr 15-apr 29-apr 13-mei 27-mei 10-jun 24-jun 8-jul 22-jul 5-aug 19-aug 2-sep 16-sep 30-sep Grafiek 2: gemiddelde neerslag in het IJsselmeergebied tijdens het badseizoen Luchttemperatuur zomer 2007 Het grootste deel van de zomer verliep uitermate wisselvallig en vaak nat. Een wat langer tijdvak met stabiel en warm zomers weer ontbrak dit jaar. In totaal werden deze zomer in De Bilt 64 warme (maximum temperatuur 22

23 20,0 C of hoger) en 12 zomerse dagen (maximum temperatuur 25,0 C of hoger) geteld. Normaal zijn dat er 54, respectievelijk 18. Alleen op 8 juni werd in De Bilt een tropische dag (maximum temperatuur 30,0 C of hoger) genoteerd; het langjarig gemiddelde bedraagt er drie. Grafiek 3: temperatuurverloop De Bilt, zomer 2007, bron: KNMI Zonuren zomer 2007 Gemiddeld ver het land scheen de zon 572 uren tegen 591 normaal. Juni was somber met 167 zonuren tegen 192 normaal. Zowel in juli als in augustus was het aantal zonuren met 204 en 202 vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde van 201, respectievelijk 198 uren. Grafiek 4: aantal uren zoneschijn De Bilt, zomer 2007, bron: KNMI Het algemene beeld van het weer tijdens badseizoen is nat en wisselvallig. Eind juli leek het wel herfst. 23

24 4.2 Bacteriologisch onderzoek Bacteriologisch algemeen Op basis van het aantal stranden dat bij de herbemonstering betrokken is, lijkt de bacteriologische kwaliteit in 2007 iets beter te zijn dan die van Gezien de resultaten van de herbemonstering worden alle vier locaties als voldoende gekwalificeerd. In verband met historische bacteriologische en blauwalg problemen worden sinds 2002 kwetsbare stranden in juli en augustus wekelijks bemonsterd. In 2007 zijn in deze maanden de volgende stranden viermaal extra bemonsterd, te weten, zwemstrand Almere Haven (214), Veluwestrand Elburg (301), De Oude Pol (302), Stand Stichtse brug (401), Gooierhoofd (402), Oud Valkeveen (403), Naarderbos (421), Het Kleine Zeetje Spakenburg (501). De goede resultaten bij het strand De oude Pol, dat sinds 2002 is opgenomen in de extra bemonstering blijven ook dit jaar gecontinueerd. Bij dit strand is in het verleden meerdere jaren sprake geweest van normoverschrijding door verhoogde bacteriële concentraties in de Bijsselse Beek. De bacteriële concentraties in de Bijsselse Beek zijn afgenomen door genomen maatregelen in het stroomgebied van de beek. Verder is het strand aangepast en heringericht, waardoor het meetpunt verder van de beek is komen te liggen. Bij het strand Gooierhoofd heeft zich geen bacteriologische overschrijding voorgedaan. Door het opstellen van een zwemwaterprofiel in 2004 voor dit strand zijn diverse mogelijke bronnen gekwantificeerd, waaronder de riooloverstorten op de stadsgrachten. Het vermoeden bestaat dat via een nog in openverbinding staande stadsgracht met het zwemwater, na hevige regenval een periode van besmetting kan optreden door de riooloverstorten en de afspoeling van hondenuitwerpselen vanaf het grastalud van stadgrachten. Vanaf de bemonstering van het extra meetpunt Gooierhoofd zomerkade zijn de resultaten van de bemonsteringen bij het strand binnen de normen geweest. De resultaten van de bemonstering van het extra meetpunt geven vooralsnog geen inzicht of een overschrijding bij het strand wordt veroorzaakt door het water uit de stadsgrachten. Bij zestien stranden is onderzoek gedaan naar fecale streptokokken en de nieuwe EU-parameters Escherichia Coli en Intestinale Entrokokken, te weten bij It Soal (102), It Mirnser Klif (106), Strand Zwolse Hoek (202), Strand Houtribhoek (205) Spijkstrand (208), Woldstrand (211), Veluwestrand Elburg (301), De Oude Pol (302), Strand Dolfinarium (304), Strand Nieuw Hulckesteijn (307), Gooierhoofd Huizen (402), Oud Valkeveen (403), Strandbad Edam (408), Wevershoof (417), Zon en Vreugd Hoorn (420) en Het Kleine Zeetje Spakenburg (501). Voor de parameter fecale streptokokken is door de Europese Commissie enkel een streefwaarde gedefinieerd (= 100 MPN/100ml). Fecale streptokokken sterven minder snel af in oppervlaktewater dan de colibacteriën. Hierdoor kan de concentratie aan fecale streptokokken nadere informatie verschaffen over het optreden van een verontreiniging in de tijd. Bij vier stranden is de EU streefwaarde niet overschreden, namelijk bij Strand Zwolse Hoek (202), Strand 24

25 Houtribhoek (205), Strand Nieuw Hulckesteijn (307) en Zon en Vreugd Hoorn (420). Overschrijding van de streefwaarde geeft geen aanleiding tot een negatieve beoordeling van deze stranden. De resultaten van alle stranden voldeden wel aan de Nederlandse norm voor fecale streptokokken (jaarmediaan: = 300 MPN/100ml). Het onderzoek naar de nieuwe EU-parameters Escherichia Coli en Intestinale Entrokokken wordt beschreven in Bijzonderheden bacteriologisch onderzoek Tijdens het onderzoek naar de kwaliteit van het zwemwater in 2007 is vijfmaal de norm overschreden voor de thermotolerante colibacteriën (norm: 2000 MPN/100 ml). Hierbij waren vier locaties betrokken. Tweemaal is de norm overschreden voor het totaal aan colibacteriën (norm: MPN/100 ml). Naar aanleiding hiervan zijn herbemonsteringen uitgevoerd en is getracht een verklaring te vinden voor de overschrijdingen. In tabel 3 zijn de normoverschrijdingen en de resultaten van de herbemonsteringen weergegeven. Herbemonstering is binnen drie werkdagen uitgevoerd, nadat op basis van de onbevestigde analyseresultaten vermoed kon worden, dat de norm zou worden overschreden. Tabel 3 Normoverschrijdingen en resultaten herbemonstering in Thermotolerante colibacteriën [MPN/100 ml] Code Naam Datum Overschrijding Herbemonstering 207 Abbertstrand Veluwestrand Elburg Oud Valkeveen Oud Valkeveen Enkhuizerzand Totaal aan colibacteriën [MPN/100 ml] Code Naam Datum Overschrijding Herbemonstering 207 Abbertstrand Oud Valkeveen Toelichting Abbertstrand (207) In de periode van de overschrijding bij het monsterpunt van het Abbertstrand is een grote kolonie zwanen waargenomen. Veel uitwerpselen waren te vinden op het strand maar ook in de zwemwaterzone. Voedsel was volop aanwezig op het strand in de vorm van gras. Een dag voor de bemonstering is ongeveer 7 mm regen gevallen, waardoor afspoeling van zwanenuitwerpselen kon plaatsvinden. Omdat het een forse overschrijding betrof heeft de provincie direct een negatief zwemadvies ingesteld. Deze duurde van 22 mei tot en met 29 mei (bijlage 7). 25

26 Toelichting Veluwestrand Elburg (301) Het Strand is na de overschrijding visueel onderzocht. Het is zeer waarschijnlijk dat zwanen de overschrijding hebben veroorzaakt vanwege de aanwezigheid van zwanenuitwerpselen. Vlak voor de bemonstering is 7 mm regen gevallen, waardoor afspoeling van zwanenuitwerpselen kon plaatsvinden. Foto 2: uitwerpselen van Knobbelzwanen Toelichting strand Oud Valkeveen (403) Het strand Oud Valkeveen heeft een zandstrand en een mooie grasweide. In de periode half augustus half september heeft twee keer een overschrijding plaatsgevonden. De eerste overschrijding van 20 augustus is waarschijnlijk veroorzaakt door veel uitwerpselen in de zwemzone, omdat er geen afspoeling kon plaatsvinden van het strand. De tweede overschrijding van 11 september kan mede veroorzaakt zijn door afspoeling van uitwerpselen van zwanenuitwerpselen, omdat vlak voor de bemonstering 5 mm neerslag is gevallen. Uit het zwemwaterprofiel van 2006 blijkt dat de zwemwaterkwaliteit vooral negatief beïnvloed kan worden door uitwerpselen van watervogels. Met de exploitant van het strand worden voor 2008 afspraken gemaakt over maatregelen om te komen tot een betere zwemwaterkwaliteit tijdens het badseizoen. 26

27 Foto 3: knobbel zwanen voor het strand van Oud Valkeveen Foto 4: bij onvoldoende waterkwaliteit wordt het strand van Oud Valkeveen afgezet met een lint. Toelichting strand Enkhuizerzand (414) Ook bij dit strand ligt het voor de hand om de bacteriologische overschrijding toe te schrijven aan afspoeling van uitwerpselen van watervogels. Het KNMI station Enkhuizen noteerde in de onderzoeksperiode veel neerslag (10 mm). Verder worden bij het strand regelmatig honden en bereden paarden waargenomen. De resultaten van het onderzoek naar bacteriologische- en veldparameters zijn gepresenteerd in bijlage 3. De waarschuwingen en zwemverboden als gevolg van bacteriologische overschrijdingen en 27

28 blauwalgen, zijn opgenomen in bijlage Onderzoek algen Vanwege periodieke overlast van algen en drijflagen is ook in 2007 in het meetprogramma van Rijkswaterstaat voorzien in onderzoek naar microcystine. Blauwalgen produceren toxische stoffen (microcystine), die bij het afsterven van algen vrijkomen in het water. Deze stoffen kunnen leiden tot ernstige gezondheidsklachten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert een norm van 20 g/l. In 2007 is het microcystine gehalte bepaald met de Elisa-kit, een relatief snelle en goedkope analysemethode. Vijf locaties, te weten Strand Stichtse Brug (401), Gooierhoofd te Huizen (402), Naarderbos (421), Het Kleine Zeetje (501) en het Zwemstrand Almere Haven (214) zijn gevoelig voor algenoverlast. Deze stranden zijn geselecteerd op basis van metingen en ervaringen van voorgaande jaren en kunnen gekwalificeerd worden als gevoelige stranden voor blauwalgen. Gelijktijdig met de geplande bemonstering op bacteriologische parameters en veldparameters in de maanden juli en augustus is bij deze vijf locaties het microcystine gehalte in het zwemwater bepaald. Op basis van onderzoek over de voorafgaande jaren naar microcystine is geconcludeerd, dat onderzoek in de maanden april, mei en juni geen toegevoegde waarde heeft vanwege de lage gehaltes. Alle bemonsteringen van deze gevoelige stranden gaven lager of gelijk dan 3 g/l aan. De eerste metingen naar het microcystinegehalte bij blauwalg gevoelige stranden zijn bepaald op 9 juli. Bij het Zwemstrand Almere Haven (214) werd de eerste normoverschrijding gemeten, 1403 g/l. Op 10 juli heeft de provincie Flevoland direct een zwemverbod ingesteld voor het strand. De uitslag van de bemonstering op 11 juli gaf aan dat het microcystinegehalte was gedaald naar 17 g/l. Het strand bood visueel nog geen goede aanblik, Het zwemverbod bleef gehandhaafd. Op 16 juli is het strand opnieuw bemonsterd. De uitslag van deze bemonstering gaf opnieuw een hoge waarde aan namelijk 729 g/l. Twee andere stranden bij Almere, het Surfstrand Almere haven (215) en het Zilverstrand (216), werden ook bemonsterd vanwege drijflagen. Ook bij deze stranden werd de norm overschreden en heeft de provincie Flevoland zwemverboden ingesteld. Rond de 20 ste juli werd het weer wisselvallig, de temperaturen daalden en er viel veel neerlag. De bemonstering van 18 juli gaf nog verhoogde concentraties aan bij de drie stranden. Maar de uitslagen van de bemonstering op 23 juli gaven aan dat het microcystinegehalte bij de stranden van Almere nihil was (<1 g/l). De provincie Flevoland trok op 26 juli alle drie de zwemverboden in. Aansluitend op de bacteriologische overschrijding van 20 augustus bij het strand Oud Valkeveen (403), diende zich bij het strand een blauwalgen probleem aan. De monsternemer heeft op 27 augustus tijdens een reguliere bemonsteringsronde drijflagen bij het strand waargenomen en heeft een monster genomen om het microcystinegehalte te laten bepalen. Het bepaalde microcystinegehalte overschreed net de norm van 20 g/l. Twee dagen daarna was de uitslag van de herbemonstering goed met een gehalte van 1,1 g/l. De provincie Noord-Holland heeft voor het strand Oud Valkeveen een negatief zwemadvies ingesteld van 24 t/m 31 28

29 augustus. Tijdens een reguliere bemonstering op 11 september zijn bij het strand Nieuw Hulckensteijn (307) grote drijflagen aangetroffen. De uitslag van de bemonstering op microcystine gaf een waarde aan van 40> g/l. Op 14 september heeft de provincie Gelderland een zwemwaterverbod ingesteld. De herbemonstering op 17 juli was goed. Het zwemverbod is 19 september weer ingetrokken. Wanneer een melding is ontvangen van algenvorming of aanwezigheid van drijflagen, wordt nader onderzoek gedaan. Eerst wordt een melding visueel gecontroleerd, alvorens wordt overgegaan tot bemonstering. Het komt voor, dat meldingen van blauwalgen niet altijd gegrond zijn. Algen hoeven per definitie niet altijd blauwalgen te zijn. Ook komt het voor dat de blauwalgen verdwenen zijn voor de controle van de melding door veranderende weersomstandigheden (wind, bewolking en neerslag). Vaak zijn de analyseresultaten pas beschikbaar te zijn, nadat de blauwalg alweer is verdwenen. In verband hiermee is ook in 2007 gekozen voor de snellere, maar iets minder betrouwbare analysemethode met de Elisa-kit. De resultaten van het onderzoek naar blauwalgen zijn gepresenteerd in bijlage 6. De waarschuwingen en zwemverboden als gevolg van bacteriologische overschrijdingen en blauwalgen, zijn opgenomen in bijlage Onderzoek veldparameters Watertemperatuur De stranden met een beperkte doorstroming en of geringe diepte scoren de hoogste watertemperaturen. De hoogste temperatuur, 26.4 ºC, is gemeten bij strand Andijk (415) op 4 juni (16:30 uur), toen de zon uitbundig scheen. Tevens scoorde dit strand tijdens dezelfde meting de hoogst gemeten PH (10.2). Bij temperaturen boven de 20 ºC bestaat een verhoogd risico op botulisme. Er is echter bij geen enkel strand melding gemaakt van botulisme. Indirect is de watertemperatuur mede van invloed op de vorming van algen. Doorzicht Het gemiddelde doorzicht is op alle stranden minder dan de norm van 1 meter. Voor het grootste deel van de stranden is dit verklaarbaar uit het feit dat de waterdiepte minder is dan 1 meter (bodemzicht). Verder spelen natuurlijke omstandigheden een rol, waardoor overschrijding van de norm is toegestaan. Incidenteel kan plaatselijk het doorzicht wel groter dan 1 meter zijn geweest. Het jaargemiddelde doorzicht van de onderzochte locaties in 2007 bedraagt 52,7 cm. Dit is een vrij goed resultaat sinds de start van de metingen in In tabel 5 wordt het gemiddelde doorzicht over de periode 2000 tot en met 2006 weergegeven. Bij verschillende stranden is verschillende keren een kleine doorzicht gemeten tengevolge van aanwezigheid van algen. Tabel 4. Gemiddelde doorzicht in de periode 2002 t/m 2007 in cm ,0 51,8 49,0 55,5 54,8 52,7 29

30 Zuurgraad Op 30 plaatsen is de boven norm voor de zuurgraad (ph basisch) overschreden. De zuurgraad dient volgens de Nederlandse regelgeving te liggen tussen 6.5 en 9.0. Een waarde van hoger dan 9.0 betekent, dat het water te basisch is. Dit kan komen door een verhoogd kalkgehalte van de bodem en of de eutrofiëringproblematiek. Ook bevorderen hoge watertemperaturen het proces, waarbij basische stoffen vrijkomen uit de (vooral kalkrijke) bodem. Uit cijfers van het waterkwaliteitsmeetnet blijkt, dat de zuurgraad op open water in het algemeen lager is dan langs de randen van de meren. In vergelijking met vorig badseizoen is het aantal overschrijdingen van de ph-norm (basisch) toegenomen van 17 naar 30 locaties. De hoogste waarde (10,2) is gemeten bij het strand Andijk (415). Tijdens de meting was de watertemperatuur 26,4 ºC, het hoogst gemeten watertemperatuur. De laagste waarde (7,0) is gemeten bij het strand De Oude Pol (302) op 23 juli. Het weer was toen zeer wisselvallig (herfst in de zomer) met nagenoeg geen zon. In het IJsselmeergebied is het moeilijk aan te geven welke overschrijdingen het gevolg zijn van de natuurlijke gesteldheid en welke niet. Eutrofiëring veroorzaakt in een aantal gevallen overschrijdingen van de normen voor de zuurgraad en doorzicht. Daarnaast kan ook de watertemperatuur (indirect) van invloed zijn op de zuurgraad en het doorzicht via de aanwezigheid van algen. Voor het Markermeer is de bodemgesteldheid (slibrijk) in samenhang met de weersomstandigheden mede van invloed op het geringe doorzicht. De bodem van het IJsselmeer heeft een hoog kalkgehalte en beïnvloedt daarmee de zuurgraad. 4.5 Omgevingsonderzoek In de nabijheid van badzones kunnen er omstandigheden zijn of activiteiten plaatsvinden, die de waterkwaliteit ter plaatse nadelig (kunnen) beïnvloeden. Dergelijke activiteiten of omstandigheden kunnen een minder goede kwaliteit van het zwemwater mogelijk verklaren. Om deze reden schrijft het Besluit Kwaliteitsdoelstellingen en Metingen Oppervlaktewateren voor, dat de waterkwaliteitsbeheerder jaarlijks tenminste éénmaal onderzoek doet naar de omstandigheden in de omgeving van de zwemlocatie, die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het zwemwater. In het kader van het omgevingsonderzoek wordt bijvoorbeeld gelet op: - riooloverstorten (gemengd, regenwaterriool) - lozingspunten afvalwater - terreinriolering (regenwater afvoer) - gemalen, uitwateringssluizen, beken, rivieren - havenactiviteiten - jachthavens, concentraties van afgemeerde schepen - industrieterrein - vogelkolonies, foerageer en rustgebied - waterbodem, -soort, -samenstelling, aanwezigheid slib 30

31 - afvalstortplaats - soort oever, -bekleding, -begroeiing, etc - zandwinning- of speciestort activiteiten - uitvoering van andere werkzaamheden Afgaande op deze aandachtspunten is voor elke zwemlocatie nagegaan, welke situatie is aangetroffen (zie bijlage 5). Van alle stranden zijn digitale foto s beschikbaar. 4.6 Aanvullend onderzoek 2007 Strand Zwolse Hoek (202) Bij het Strand Zwolse Hoek zijn in 2003 en 2004 de bacteriologische normen overschreden. De overschrijdingen deden zich voor in september 2003 en in de 2 e helft van augustus Rijkswaterstaat heeft in 2005, 2006 en 2007 middels de brugwachter van de Ketelburg dagelijks het strand geobserveerd en de resultaten geregistreerd. Verder zijn eventuele bijzonderheden genoteerd. De volgende aspecten zijn geregistreerd: Weersomstandigheden Aantal badgasten Honden op het strand en of in het water Watervogels bij het strand Afgemeerde schepen voor het strand Overige bijzonderheden (beachparties, illegale activiteiten, etc.) Bij het bekijken van de resultaten van de observatie vallen een aantal zaken op: o voor het strand gaan regelmatig recreatievaartuigen voor anker; o s avond worden honden uitgelaten; o regelmatig wordt een grote groep aalscholvers van ongeveer 500 stuks bij het strand aangetroffen. De aalscholvers verblijven meestal een paar dagen per keer. De uitwerpselen van zoveel aalscholvers kunnen bacteriologische overschrijdingen veroorzaken; o naast sportvissers die overdag vissen vanuit het riet bij het strand, zijn er ook sportvissers die een aantal dagen blijven overnachten in een tentje; o de aantallen van de badgasten lopen uiteen van 0-600; o het strand regelmatig wordt schoongemaakt door een schoonmaakploeg in opdracht van de gemeente. 31

32 Foto 5: Strand Zwolse hoek (202) Tijdens het badseizoen 2005, 2006 en 2007 hebben zich geen bacteriologische overschrijdingen bij het strand voorgedaan. De meetresultaten zijn goed tot uitstekend en bieden geen handvat tot het trekken van verdere conclusies te trekken ten aanzien van de problemen in het verleden. De observatie van het strand door de brugwachter van de Ketelburg is opgeschort. 4.7 Bacteriologische parameters nieuwe Zwemwaterrichtlijn In de nieuwe zwemwaterrichtlijn komen alle huidige parameters te vervallen. In plaats daarvan zal de waterkwaliteit beoordeeld worden op de bacteriologische parameters Escherichia Coli s en Intestinale Entrococcen. Tijdens het badseizoen is op zestien locaties onderzoek gedaan naar deze parameters naast het huidige parameterpakket. Bij de analyse van deze parameters is gebruik gemaakt van ISO voor E.Coli en ISO voor Intestinale Entrokokken. Naar aanleiding van dit onderzoek zijn de volgende voorlopige conclusies getrokken: - De nieuwe analysetechnieken leiden soms tot hogere concentraties dan op basis van de oude parameters zou mogen worden verwacht. Hierdoor kunnen locaties, die nu net voldoen in de toekomst tot probleemlocatie vervallen. - Oude probleemlocaties zullen ook onder de nieuwe richtlijn problemen blijven geven. In onderstaand figuur is de beoordeling van de nieuwe parameters schematisch weergegeven. De normering is onderaan weergegeven, echter deze is op basis van het 95-percentiel van alle metingen in het seizoen. De normering voor de beoordeling op basis van één individuele meting moet nog worden vastgesteld. Deze normering zou dan moeten gelden tijdens de beoordeling van stranden tijdens het badseizoen. 32

33 Tabel 5: beoordeling nieuwe parameters Alle op te stellen zwemwaterprofielen voor stranden gelegen aan Rijkswater zijn in 2007 uitbesteed. De meeste stranden in het IJsselmeergebied hebben eind 2008 een zwemwaterprofiel. Alleen de stranden waar extra onderzoek nodig is (bijvoorbeeld aanvullende monitoring) worden de zwemwaterprofielen in 2009 opgeleverd. 4.8 Rapportage van de onderzoeksresultaten De gegevens van het routinematige onderzoek worden gedurende het badseizoen zo spoedig mogelijk door Rijkswaterstaat IJsselmeergebied aan het provinciaal bestuur (het bevoegd gezag) toegezonden, waarin betreffende locatie is gelegen. Het streven is binnen 4 werkdagen na monstername de analyseresultaten te rapporteren aan het bevoegd gezag. Het afgelopen badseizoen is aan deze doelstelling in het algemeen voldaan. Na melding van een te verwachten normoverschrijding wordt de betreffende provincie, waarin het strand is gelegen zo spoedig mogelijk geïnformeerd. Gelijktijdig wordt dan een herbemonstering ingepland, die uiterlijk binnen 3 werkdagen moet zijn uitgevoerd. Via de provincie ter beschikking staande kanalen vindt voorlichting plaats aan het publiek. Dit is in conform de WHVBZ. In het kader van de WHVBZ vindt tevens door de provincies rapportage plaats via zogenaamde 'provinciale WHVBZ rapportages' (lit.7). Tijdens het badseizoen wordt het publiek periodiek geïnformeerd door de provincies over de actuele waterkwaliteit via de regionale media, teletekst en internet. Verder beschikken de provincies over een zogenaamde zwemwater telefoon. Sinds 2005 plaatst RWS voor het gehele IJsselmeergebied haar kwaliteitsgegevens per zwemstrand op een eigen website (rijkswaterstaat.nl). Aanleiding hiertoe vormt onder meer het Ondernemingsplan Rijkswaterstaat, waarin wordt aangegeven dat RWS meer publieks- of gebruikersgericht wil gaan werken en de publicatie van de meetgegevens door de provincies verloopt niet synchroon en is niet 33