10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 473. Vergeten held 1

Transcriptie

1 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 473 vviiv Vergeten held 1 b i z ar lot Het roem l oze leven s ei n de van J. W. Beyen prelu deerde op wat later met de naged ach tenis aan zijn pers oon zou gebeu ren : h ij zou vrij wel uit het vaderlandse co ll ectieve geheugen worden gewist. Dat is een bizar lot voor iemand die tijdens zijn werkzame leven op vi el door uitzon derl ij ke ei gen s ch a ppen en verd i en s ten, en die zich krachtig liet gelden in het nationale en internationale discours. Het is ook merk w a a rdig omdat Beyen tij dens zijn carri è re voortdu rend en gem a k kel ijk in con t act stond met de el i te en iedereen van formaat in Nederland hem ken de en wi l de ken n en. Daar kwam nog bij dat hij op zijn directe va k gebi ed de financiële en bancaire verh o u d i n gen intern a ti onaal in snel tem po een aanzien l ij ke reputatie opbouwde, die hem toegang verschafte tot de groten op dit terrein. Beyens droom l oopbaan bood op zich zel f gen om en al vo l doen de ingred i ë n ten om hem niet in de vergetelheid te doen geraken: een dertigjarige redder van de middens t a n d s b a n ken met nauwe con t acten in de hoogs te vaderlandse kri n gen, een in bi n n en - en buitenland om zijn brille erkend financieel expert, een amateur-econoom met op eigen houtje ontwikkelde theorieën die later gekoppeld zouden worden aan de Britse econ oom John May n a rd Key n e s, een in dat licht ge z i en verra s s end hart s toch tel ij ke verded i ger van de go u den standaard als stel s el om intern a ti onale op l o s s i n gen voor de gro te fin a n c i eel - econ om i s che en sociale vra a gs tu k ken van zijn tijd mogel ijk te maken, een getra u m a ti s eerd man wegens de be s chu l d i ging dat hij goud van de Ts j ech o s l o - waakse centrale bank aan de nazi s overdroeg, een speler als Nederlands delegatieleider op de con feren tie van Bret ton Wood s, een vertro uweling en vroege vri end va n Juliana en Bern h a rd en een vi s i onair minister van Bu i tenlandse Za ken, die de Eu rope s e samenwerking op een hoger plan bracht. Met als spectaculaire anticlimax zijn val na de affaire-hofmans. o n t bre k en va n een trad i t i e Wa a rom Beyen, in tegen s telling tot andere Eu ropese gro ten van zijn tij d, zoals Je a n Mon n et en ook Pa u l - Hen ri Spaak, is ver geten, kan aan vers ch i ll en de factoren worden toege s ch reven. De eers te ja ren na zijn dood ij verden slechts wei n i gen ervoor om de herinnering aan hem levend te houden. Een van hen was J.L. Heldring, die in zijn columns in n rc Ha n d el s bl a d m et regelmaat over de actu a l i teit van Beyen en diens opvattingen bleef schrijven. johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa 473

2 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 474 Omdat Beyen partij l oos was, be kom m erde lange tijd geen en kele po l i ti e ke groepering zich om zijn erfenis. Bovendien was zijn ministerschap betrekkelijk kort (één term ijn) en dat van zijn medebewindsman en op vo l ger Luns zo lang en beel d bep a- l en d, dat Beyen daardoor onverm ij del ijk in diens sch aduw terech t k w a m. Zo kon den zijn prestaties gemakkelijk naar de achtergrond verschuiven en in de vergetelheid raken. Ook kan hebben meegespeeld dat de realisering van zijn ideeën, nadat men zich erm ee vertro uwd had gem a a k t, u i tei n del ijk gem a k kel ijk verl i ep en zel fs als va n zel f- sprekend werd gezien. Mogelijk heeft de geringe bekendheid van Beyen ook te maken m et het on tbre ken van een trad i tie in Nederland om zijn gro te zon en te eren en te bl ijven koe s teren. Een on - Nederlandse pers oon l ij k h eid als Beyen, die in doen en laten afweek van wat gebruikelijk was en die vele jaren van zijn leven in het buitenland doorbracht, trof dit lot extra hard. Dat de ge s ch i ed s ch rij ving in bi n n en- en bu i tenland van de laatste ja ren Beyen weer de plaats gaf die hem toekomt, is hier niet mee in tegenspraak. De enkeling in Nederland ook on der de spra a k m a ken de el i te die de naam Beyen iets zeg t, h eeft nog steeds hooguit een uiterst fragmentarisch beeld van hem en is zeker niet op de hoogte van zijn po l i ti e ke idee ë n. Op zijn best heri n n ert men zich een Beyen die op Buitenlandse Zaken een ruziënd duo-ministerschap met Luns bekleedde en ziet men h em als betro k kene bij de tot de verbeelding spre ken de affaire - Greet Hofmans na de on t hu ll i n gen uit recent geopen de arch i even zel fs, verm oedel ijk ten on rech te, als kwade genius die koningin Juliana wilde afzetten. Dit zijn on get wij feld pikante dingen, maar ze vertell en weinig over de koers die Nederland in de begi n tijd van Eu ropese integra tie on der Beyen als minister va n Buitenlandse Zaken voer, ze verklaren niet waarom Nederland onder Beyen zo n grote rol kon spel en en laten evenmin zien on der wel ke om s t a n d i gh eden dit plaatshad. En ze geven helemaal geen houvast bij het denken over de huidige plaats van Nederland in Eu ropa en over de weg die het land zou moeten inslaan. Terwijl juist inzicht in h et leven en handel en van J. W. Beyen ri ch ting zou kunnen bi eden in de hu i d i ge onzekere tijd van scepsis jegens de Europese eenwording. ka p i taa l en arbei d De vraag waarom juist Beyen zich hart s toch tel ijk inzet te voor Eu ropese een h ei d, is het hart van de ze stu d i e. De ge s ch i ed s ch rij ving in de ze bi ografie legt daarom een zwaar accent op Beyens ged ach tevorming over een nieuwe naoorl ogse werel d, een nieuw naoorlogs Europa in het bijzonder. Het boek toont aan dat Beyen tijdens zijn bliksemcarrière tussen de wereldoorlogen een uitdagende visie ontwikkelde op de ernstige problemen van die tijd en met name op de crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw. De conclusie is dat die ideeen een gro te invl oed hebben geh ad op zijn latere den ken. In dat op z i cht is er spra ke van een rode lijn, die loopt van het eind van de jaren twintig tot in de jaren vijftig. Beyen on t wi erp als re actie op de Gro te Depressie een samen h a n gen de vi s i e, w a a r- 474 johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa

3 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 475 in hij een behoudende bancaire en monetaire politiek combineerde met een voor die tijd vooruitstrevend economisch beleid. Zijn pleidooi aan het begin van de jaren dertig voor een actief en productief stimulerend overheidsprogramma in tijden van economische neergang en voor het opbouwen van reserves daarvoor in tijden van overvl oed, deden niet on der voor de vern i euwen de anti c ycl i s che econ om i s che inzich ten die Keynes in zijn The Gen eral T h e o ry of Em pl oym en t, In terest and Mo n ey (1 93 6) zo u uitdragen. Interessanter nog is dat Beyen zich in die periode ervan bewust werd hoe belangrijk de sociale kant van econ om i s che maatregel en is. Het voortbestaan van de maats ch a pp ij hing vo l gens hem af van het regel m a tig verh ogen van het welva a rts- en on t wi k kel i n gs peil van de gro te massa. Het zou een les zijn die hem zijn hele leven is bijgebleven. Deze zou hem er voorgoed van overtuigen dat er geen fundamentele tegenstelling tu s s en kapitaal en arbeid be s ton d. Hij was ervan doord ron gen geraakt dat on dern e- mers ook een maatschappelijke functie hadden, dat ze in sociaal opzicht een rol hadden te spel en. Zijn erva ri n gen bij Philips en Un i l ever, die be ken d s ton den als on dern em i n gen met een sociaal bel eid jegens hun werk n em ers, w a ren daar niet vreemd aan. Beyen ging in zijn denken over een oplossing van de Grote Depressie in eerste instantie uit van een mondiale afstemming van beleid. Samenwerking tussen de landen die in de werel decon omie van die dagen gewi cht in de schaal legden, zou de neerw a a rtse financieel - econ om i s che spiraal moeten om bu i gen en de Lon dense werel d- conferentie van 1933 zou dit moeten bewerkstelligen. Hij nam daar met ei gen ogen waar hoe de ze op zet ja m m erl ijk mislu k te. Toen bl ee k dat grote mogendheden als de Verenigde Staten en Duitsland op dit cruciale moment hun eigen gang gingen en geen verantwoording voor het wel en wee van het mondiale econ om i s che sys teem wi l den dra gen, veroor z a a k te dit bij Beyen ook een om m e keer. Ni et dat hij ook in nati onale term en ging den ken. Hij zwoer de one worl d - ben adering af en koos, pragmatisch, voor regionale samenwerking. Zijn ideeën zo u den tij dens de Tweede Werel doorl og, toen Beyen in Lon den betro k ken was bij het maken van toe kom s t s tu d i e s, h et stad ium van con c rete plannen bereiken. Deze zouden aan de basis liggen van zijn baanbrekende Europabeleid als minister van Buitenlandse Zaken in de jaren vijftig. G el ei del ijk was hij tot het inzicht ge kom en dat het verw a rde en door de oorl og verwoeste continent maar één keus overbleef om zich weer een vooraanstaande plaats in de wereld te verwerven en voor zijn verp a u perde massa s nieuwe welva a rt te gen ereren: eenwording, zeker op economisch gebied. Dat moest niet vrijblijvend gebeuren, maar in de vorm van een hecht aaneen ge k l on ken en op basis van gem een s ch a ppel ij ke belangen geleide economische eenheid van gelijkgezinde landen. Zo is het den ken gevormd dat hem later als minister een uitd a gen de, maar va s te Eu ropese koers deed va ren en dat hem in staat stel de zijn stem pel te dru k ken miss ch i en meer pers oon l ijk dan namens Nederland op de toe komst van Eu rop a. Het johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa 475

4 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 476 bel a n grij k s te en su cce s volst gebl e ken on derdeel van de Verd ra gen van Rom e, de Europese Economische Gemeenschap, kwam uit zijn koker. myt h e Het meest verb a z i n g we k ken de is dat zel fs Beyens bij d ra ge aan de Eu ropese eenwording in de heri n n ering is wegge z a k t. Wel ke Nederlandse minister van Bu i ten l a n d s e Za ken wijdt in zijn toe s pra ken nog een opm erking aan de ze illu s tere voor ga n ger? Wanneer wordt in het publieke debat de oorsprong van het Nederlandse Europa-bel ei d, en de rol van Beyen daari n, n og eens naar voren gehaald en op zijn meri tes beoordeeld? In plaats daarvan ontstond in Nederland op Europees terrein een mythe in de publ i e ke op i n i e, die weliswaar aan Beyens baanbre ken de activi tei ten ra a k te, m a a r die hem tegelijkertijd negeerde. Beyens nalatenschap van Europese gezindheid, zijn succesvol ijveren voor een gem een s ch a ppel ij ke Eu ropese markt en een op com mu n a ut a i re basis ge s ch oeid Eu ro - pees be s tuur werden, zon der hem ex p l i c i et te noem en, zodanig verweven met een verm een de fundamen tele Eu ropese ge z i n d h eid van Nederl a n d, dat het erop leek dat de l a ge landen bij de zee altijd erken de pion i ers en vo l m on d i ge on ders teu n ers va n Eu ropese integra tie waren gewee s t. S terker nog : Nederland zou vo l gens de ze myt h e a l tijd een groot voors t a n der zijn geweest van een federaal Eu ropa of ten minste va n iets dat daar sterk op leek. Hoe anders was de re a l i teit gewee s t. Na tu u rl ijk kunnen Nederl a n ders trots va s t- stellen dat hun land bij de stichters hoorde van het naoorlogse verenigde Europa. Het nam deel aan de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (1951), dat deze cruciale economische sectoren de zware industrie, onmisbaar voor oorlogsvoering onder Eu ropees beh eer brach t, en het was vervo l gens een van de on derte ken a a rs van de Verd ra gen van Rome (1 9 57), waar de Eu ropese Unie uit is voort ge kom en. Daar is de facto niets tegen in te brengen. Maar die eerste prestatie was niet zonder flinke druk van buiten (Verenigde Staten), eigenlijk tegen wil en dank en niet zonder vertragende bewegingen, geleverd. En h et tweede en bel a n grij k s te wapen feit was gro ten deels het re sultaat van de visie en d a ad k racht van één man van bij zon der en on - Nederlands kaliber: Beyen. Zijn verd i en s te was dat hij de on derl i ggen de perm a n en te Nederlandse angst zich als rel a ti ef klein land aan het ene Europa uit te leveren2, die er ondanks alle lippendienst aan het Europese ideaal bestond, op een cruciaal moment wist te overwinnen. Zon der Beyen had het kabi n et - D rees iii m et zijn re s erves in het begin van de jaren vijftig zoals in de kabinetten daarvóór het geval was geweest en zoals het daarna nog dikwijls zou gebeuren naar alle waarschijnlijkheid de pogingen tot verdergaande eenwording van Europa willen tegenhouden. Dat gold zeker toen het streven naar integratie de politieke weg insloeg. Juist in het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw was dat aan de orde met de voors tell en voor een Eu ropese Defensie Gem een - schap en een Europese Politieke Gemeenschap. 476 johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa

5 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 477 Die Nederlandse neiging hier op de rem te trappen kwam onder andere voort uit de naar bi n n en geri ch te blik op de probl em en van de wederopbo uw, uit het on tbreken van een toekomstvisie op Europese samenwerking, uit wantrouwen in de bedoelingen van andere Europese landen en door de naoorlogse Atlantische gezindheid als ga ra n tie voor nieuwe vei l i gh ei d. Het knappe van Beyen was, dat hij erin slaagde de door Nederland zo vurig gewenste economische integratie aan de bestaande plannen voor politieke integratie te koppelen en aldus goedkeuring van het kabinet, al was het schoorvoetend, wist los te krijgen voor zijn Europa-beleid. Weliswaar zijn er altijd bewi n d s l i eden geweest on der wie J. R. M. van den Bri n k (in het kabi n et - D rees i i) en Beyens directe co ll ega s S.L. Mansholt en J. Zij l s tra die verder wilden. Ook kan niet ontkend worden dat onder de Nederlandse bevolking en in het parl em ent eind ja ren veerti g / begin ja ren vij f tig wel degel ijk een aut h en ti e k, zel fs romantisch getint Europees gevoel aanwezig was. Toch was het verenigde Europa van de gem een s ch a ppel ij ke markt (later ook i n terne mark t gen oemd) nooit uit een Nederlands initi a ti ef ontstaan als Beyen niet de gro te scepsis die in het kabi n et be s ton d jegens het aangaan van Europese verplichtingen, had getrotseerd.3 Het alternatief zou vermoedelijk Jean Monnets toen modieuze verenigde Europa van de kern en er gie zijn geweest en Eu ropese gem een s ch a ppen voor diverse andere economische sectoren. Dit zou, achteraf beschouwd, een uiterst onaantrekkelijke ged ach te zijn gewee s t, en ze ker geen tri om f van Eu ropese een h ei d, zoals de uit Beyen s p l a n n en voorkom en de en in in werking getreden douane-unie en gem een s ch a p- pelijke markt wel waren. An ders dan de in ge s ch ei den com p a rti m en ten den ken de Mon n et zag Beyen Eu ropese eenwording breed. Beyen ach t te Mon n ets pad naar integra tie als het erop aankwam on bega a n b a a r. Voor hem moest het veren i gde Eu ropa het hele econ om i s ch e en maatsch a ppel ij ke leven omva t ten. Een nati onale econ om i s che po l i tiek vo l deed niet meer. Die uiteen l open de standpunten had den verm oedel ijk te maken met de vers ch i l- lende uitgangspunten van beiden: Monnet, die de aartsvijanden Duitsland en Frankrijk wi l de bi n den om zo een nieuwe oorl og te voorkom en, en Beyen, wi ens sch ri k beel d vooral een herhaling van de malaise van de jaren dertig was. Ondanks het feit dat beiden uit het bedrijfsleven kwamen en niet van pragmatisch handelen waren gespeend, was hun handelwij ze anders : voor z i ch ti gh eid en kleine stappen bij de Fra n s m a n Monnet, vermetelheid en een sprong voorwaarts bij de Nederlander Beyen. p ragm ati sme en ha rtsto ch t Hoe tra n s form eerde J. W. Beyen, de pra gm a ti s che bankier van de werel d, z i ch to t een hart s toch tel ijk bo uwer van Eu rop a, zo luidt de vra a gs telling van de ze bi ogra fie. Het antwoord kan hu i d i ge den kers en po l i tici tot de orde roepen die men en dat Nederland maar beter enige afstand tot het verenigde Europa kan nemen.4 Voor Beyen was Eu ropese een h eid on on t koom b a a r, de en i ge kans voor Eu ropa om johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa 477

6 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 478 als spelbepalende machtsfactor in de wereld overeind te blijven en de enige mogelijkheid om de Europese massa s welvaart en welzijn te brengen. Europa moest naar zijn mening uitdrukkelijk sociaal zijn, wat Beyen ook een voorloper doet zijn van Jacques Delors, de daadkrachtige voorzitter van de Europese Commissie tussen 1985 en Het was de vru cht van de on t wi k keling die zijn den ken sinds de de langdu ri ge economische en sociale crisis van de jaren dertig had doorgemaakt. Zijn streven was dergel ij ke maatsch a ppel ijk en po l i tiek on h eil veroor z a ken de catastrofes in de toe kom s t te voorkom en. Hij had ge z i en hoe het mislu k ken van intern a ti onale samenwerking en de teru g val in nati onale op l o s s i n gen en bi l a teralisme de wereld in een chaos had den ge s tort, to t a l i t a i re regimes ru i m te had den gegeven en Eu ropa had den verwoe s t. G e - zamenlijk handelen uitgaande van overkoepelende, Europese, belangen zou dit moeten voorkomen. Het is een opvatting die haar geldigheid niet heeft verloren. Het was geen idealisme dat hem dreef, maar een op pra k ti s che erva ri n gen ge s toelde overtu i ging dat Eu ropese een h eid on on t koombaar was. Tij dens de Tweede Werel d - oorl og stel de hij al nu ch ter vast dat voor het berei ken van een stabi el en zich voors poedig on t wi k kel end naoorl ogs Eu ropa een h eid en econ om i s che samenwerking geboden waren. De Koude Oorlog, die tijdens zijn aantreden als minister in volle hevi gh eid woed de, m a a k te de ze ged ach te des te urgen ter: een stabi el, veren i gd en welvarend We s t - Eu ropa was het be s te wapen in de strijd tegen het com munisme van het Oosten. Doortrekkend naar de huidige tijd kan men, Beyen parafraserend, stellen dat een stabiel, verenigd en welvarend Europa het beste wapen is in de strijd tegen chaos aan Eu rop a s gren zen, in het streven naar vei l i gh eid en stabi l i tei t, en in de krach tm eti n g met oude en nieuwe economische blokken. Ook de wij ze waarop Beyen als minister zijn doel najoeg, was pra gm a ti s ch. Zij n on derh a n del i n gs s tijl stra a l de dit uit: flex i bel waar het kon en va s t h o u dend waar het moest. De grote lijn gold, niet de details en het gekissebis, die vaak te maken hadden met nationale lange tenen. b ela n g en Europese eenwording is één ding, effectief Europees bestuur met als doel van het con ti n ent het stabi ele en welva ren de deel van de wereld te maken, zoals Beyen dat voor ogen had, is iets anders. Dat laatste ei s te vo l gens hem een bij zon dere wij ze van samenwerking: via overkoepelend supranationaal bestuur. De behartiging van de gedeelde Europese belangen die in het geding waren, mocht niet worden verstoord of geremd door nationale belangen. Deze zouden ondergeschikt moeten zijn aan de overkoepel en de doel en die Eu ropa als geh eel zo u den moeten op s to ten. Su pra n a ti on a l i teit was dan de enige logische weg. Te beginnen bij de gemeenschappelijke markt. De stap naar een federaal Eu ropa was Beyen voora l s n og te groo t. De ze verei s te een brede steun on der de bevo l k i n gen, die er nog niet was.vandaar dat hij zich niet als federalist manife s teerde, wel als voorvech ter van een afnem en de rol van de natiestaat in 478 johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa

7 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 479 Europa. De plaats van Europa in de wereld vroeg er volgens hem simpelweg om. Hij stond in dit streven niet all een. Zijn bel a n grij k s te bon d gen o ten waren zij n vri en den aan het hof, kon i n gin Juliana en prins Bern h a rd. Zij had den er sterk aan bijged ra gen dat Beyen minister werd. En dat was niet in de laatste plaats gebeu rd wegen s zijn ideeën over Europese samenwerking, waarvan beiden groot voorstander waren. De door Beyen voor ge s tel de su pra n a ti onale werk wij ze is su cce s vol gewee s t, voor h et veren i gde Eu ropa én voor de lidstaten, ook al werd ze niet op alle daarvoor geschikte terreinen ingesteld en was de uitvoering veelal halfslachtig doordat er zo veel i n ter go uvern em en tele vei l i gh ei d s m ech a n i s m en in werden opgen om en. De gunsti ge on t wi k keling van de Eu ropese Gem een s ch a ppen en van de latere Eu ropese Unie is een baken geweest waar buiten het verenigde Europa vaak met meer hoop naar wordt geke ken dan door de met langdu ri ge welva a rt verwen de bevo l k i n gen in de lidstaten zel f. Juist het supranationale deel van Beyens erfenis, dat voor hem een onmisbaar elem ent in zijn den ken was, is de laatste ja ren aan erosie on derh evi g. Pa radoxaal gebeu rt dat op een moment dat het aantal gemeenschappelijke belangen zich alleen maar uitbreidt. De roep om renationalisatie van Europees beleid klinkt steeds dwingender in de Europese arena en de voorstanders van meer aandacht voor nationale belangen hebben het tij mee. Ze lijken echter niet te beseffen hoe riskant hun campagne is, hoe deze spot met de ge s ch i edenis van de Eu ropese integra tie en hoeveel sch ade het verenigde Europa en de lidstaten zelf zullen lijden als ze hun zin krijgen. Deze studie van Beyens leven en werk raakt de wortels van de moderne Europese eenword i n g.als er één les uit kan worden getro k ken, dan is het dat Eu ropa als een h ei d die ertoe doet, s l echts zal overl even en bl oei en als de lidstaten op de nauwst mogel ij ke wijze samenwerken en het gemeenschappelijke Europese belang laten prevaleren boven het nati on a l e. Zon der werkel ijk com mu n a utair bel eid zal Eu ropese integra tie haar aanstekelijk vernieuwende glans verliezen en is er meer kans dat Europa zal terugvall en in econ om i s che en soc i a l e, en mogel ijk ook po l i ti e ke crises die het on der andere m et de verwe zen l ijking van Beyens plannen voor goed ach ter zich leek te hebben gelaten. s p eelvel d Beyen wist bij het uitvoeren van zijn po l i tiek dankbaar gebruik te maken van de s pec i f i e ke con s tell a tie in Eu ropa van dat mom en t, m et als bel a n grij k s te ken m erken een verdeeld Duitsland, waarvan de Bondsrepubliek zich in de Westerse en Europese s a m enwerking wi l de vera n keren, en een po l i tiek instabi el Fra n k rij k. Voeg daarbij de rel a ti ef su cce s vo lle een h eid van de Ben elu x, en de con to u ren van het speelveld doemen op waarin Beyens stem krachtiger kon klinken en overkomen dan anders mogelijk het geval zou zijn. Het is een situatie die zich op dit moment in zekere zin weer voordoet. Frankrijk en Duitsland zijn niet meer de spel bep a l ers in Eu ropa die ze vele ja ren zijn gewee s t. johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa 479

8 10Beyen Hoofdstuk 7 HE :37 Pagina 480 De Frans-Duitse as, die de Europese besluitvorming lange tijd domineerde, lijkt uitgewerkt. In de huidige omstandigheden is er juist weer ruimte voor bezielende ideeen van kleinere landen. In teressant en veel bel ovend is dat minister van Bu i tenlandse Za ken B. Bot daar bewust gebruik van lijkt te willen maken.veelzeggend is dat hij, net als Beyen in zijn tijd deed, baanbrekende ideeën over Europese integratie in redevoeringen onder de aandacht wenst te brengen en Beyens ideeën weer lijkt op te pakken.5 In de grond van de zaak is Beyens ged ach tegoed van door ga a n de econ om i s che eenwording en daarbij passen de po l i ti e ke afs tem m i n g, dat de afgel open decennia de ga n g van de Europese geschiedenis heeft bepaald, nooit verloren geweest. Hoe vergeten hij zelf als vader van het verenigde Europa ook is. 480 johan wi ll em beyen. ba n k i er van de wereld. bo uwer van eu ropa