Inhoudsopgave. Pagina. Missie en Profiel 3. Algemene informatie 4. Vijf jaar kerncijfers Bericht van de Raad van Commissarissen 6

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Pagina Missie en Profiel 3 Algemene informatie 4 Vijf jaar kerncijfers Bericht van de Raad van Commissarissen 6 Verslag van de directie 7 Jaarrekening - Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde winst- en verliesrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht 19 - Toelichting algemeen 20 - Toelichting op de geconsolideerde balans 22 - Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 25 - Vennootschappelijke balans per 31 december Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over Toelichting op de vennootschappelijke balans 29 - Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening 34 Overige gegevens - Accountantsverklaring 36 - English version 37 2

3 Missie FATUM biedt zekerheid aan personen en bedrijven. Door de financiële gevo l gen van de all ed a a gse ri s i co s aan ons over te dra gen, k u n n en onze klanten ondernemen, wonen, werken, leven en zich ontwikkelen. Wij zijn ondernem en d, i n teger en geri cht op samenwerk i n g, w a a rbij wij ons re ken s chap geven van de maatschappelijke omgeving waarin wij wonen. Profiel FATUM is een dynamische financiële dienstverlener met een ruim pakket aan verzekeringsproducten voor de Surinaamse markt. De middelen die uit de onderneming worden gegenereerd, worden voornamelijk geïnvesteerd in de lokale economie. Wij zijn als oudste verzekeringsmaatschappij in Suriname een stabiele factor en een vertrouwde partner. Met de enthousiaste inzet van onze deskundige medewerkers en tussenpersonen willen we uitblinken door een excellente kwaliteit van dienstverlening. Ons handelen wordt bepaald door drie bedrijfsprincipes: Ondernemend Vroegtijdig kansen of mogelijke problemen signaleren en op grond hiervan adequaat handelen. Integer Hanteren van sociale en ethische normen die algemeen aanvaard zijn. FATUM onderschrijft de tien principes van The Global Compact. Teamwork Gebruik maken van elkaars kennis en van die van partners om een optimaal resultaat voor de klant te bereiken. Maatwerk leveren, samen met onze tussenpersonen, is onze kracht! 3

4 Algemene informatie Raad van Commissarissen Mr. Ch. A.Calor Prof. Dr. R. Lai A Fat J.Westerhuis R.A. Directie N.W.Lalbiharie - Directeur Sectorleiders en daaraan gelijkgestelden Mw. Mr. A. Akkal-Ramautar G. Laigsingh Mw. Mr. R.E.F. Parsan-Lalbiharie M.V. Parsan Mr. M.M. Pitti D.P. Sakiman Accountants Ernst & Young Accountants Medisch adviseur Drs. F.C. Chan Pin Jin Juridisch adviseur Mr. S. Mangroelal 4

5 Vijf jaar kerncijfers Bedragen in duizenden Surinaamse dollars Balans 2005* 2004* 2003* 2002* 2001 Balanstotaal Beleggingen Verzekeringstechnische en overige voorzieningen Eigen vermogen Resultaten Omzet Premie inkomen schade Premie inkomen leven Opbrengst beleggingen Bedrijfslasten Herverzekeringspremies Toevoeging premiereserve Netto geleden schade Provisie en kosten Winst en winstverdeling Resultaat vóór belastingen Resultaat deelneming Andere baten/lasten (436) Belastingen (56) (56) (38) (15) (16) Nettowinst te verdelen In bedrijf gehouden Dividend Cijfers per aandeel van nominaal SRD 0,025 Nettowinst 23,70 27,10 6,02 6,13 10,60 Dividend 0,63 0,50 0,23 0,14 0,35** Eigen vermogen 144,49 107,98 92,63 84,74 136,22 * De vergelijkende cijfers vanaf 2002 hebben betrekking op de geconsolideerde jaarrekening, terwijl de cijfers van 2001 betrekking hebben op de vennootschappelijke jaarrekening. ** inclusief stock dividend van SRD 0,05 5

6 Bericht van de Raad van Commissarissen Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van FATUM Schadeverzekering N.V. Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 29 lid 4 van de statuten doet het ons genoegen u terzake van de jaarrekening van FATUM Schadeverzekering N.V. het volgende te berichten: Wij hebben de balans per 31 december 2005 en de winst- en verliesrekening over het boekjaar 2005, alsmede de daarbij behorende toelichting, doen onderzoeken en geven u in overweging de onderhavige jaarrekening, zoals deze tezamen met de verklaring van Ernst & Young Accountants, door de directie ter behandeling is aangeboden, vast te stellen. Deze vaststelling strekt tot décharge van de directie voor het bestuur en beheer van de Raad voor het gehouden toezicht. Met het voorstel van de directie om van de uit de jaarrekening blijkende winst een bedrag van SRD ,-- te reserveren en het restant ten bedrage van SRD ,-- in de vorm van dividend in contanten uit te keren, hebben wij ons kunnen verenigen. Wij spreken onze waardering uit voor de wijze waarop de directie en medewerkers de vennootschap vorm blijven geven. Paramaribo, juni 2006 Raad van Commissarissen Mr. Ch. A. Calor Prof. Dr. R. Lai A Fat J. Westerhuis R. A. 6

7 Verslag van de directie Bericht van de Directeur Het vers l a g jaar 2005 kan het best be s ch reven worden in termen van de resultaten van Het verslagjaar was namelijk vooral een voorbereidingsjaar, niet alleen op 2006 overigens, maar ook op de jaren daarna. In de voora fga a n de peri ode was het du i del ij k geworden dat de nati onale on t wi k keling een ingrijpende wending zou nemen, gekenmerkt door 3 fundamentele ontwikkelingen: Ten e erste de internationalisering van het bedrijfsgebeu ren waaron der de invoering van bu s i n e s s principles alom. Het openbaar bestuur staat meer dan ooit on der druk van intern a ti onale ei s en va n beh oorl ijk be s tu u r. Maar zo ook het bed rij fs l even, dat naast de standaarden van corpora te governance ook in toenemende mate beoordeeld wordt naar haar sociale vera n t woordel ij k h ei d. Bed rij ven en de totale samen l eving moeten zich optre k ken naar deze internationale standaarden en codes. De internationale concurrentie maakt dat bedrijven die h i erin niet meegaan een zeer on ze kere toe kom s t tegemoet gaan. Ten tweede moet de samenleving zich instellen op een begi n n en de ver grijzing van de bevo l k i n g, m et steeds meer mensen die naar manieren zoeken om hun financiële po s i tie na pen s i on ering veilig te s tell en. Er leeft on der een groei end deel van de bevolking het verl a n gen naar sociale ze kerh ei d, en bij het uitbl ij ven van een nati onaal sociaal ze kerh ei d s s tel s el wordt ge zocht naar indivi du ele ze kerheden in deze. Ten derde, in nauw verband hierm ee overi gen s, staat de samenleving onder druk om voorzieningen te tref fen die meer recht doen aan de soc i a a l - economische noden van het land, het best weergegeven in de millennium development goals aan de re a l i s ering waarvan ook de Su rinaamse regeri n g zich gecommitteerd heeft. Het verslagjaar was eigenlijk geen gunstig jaar voor een gedegen voorbereiding op ingrijpende veranderi n gen. De nati onale verk i e z i n gen gi n gen gep a a rd m et veel on ze kerh eden, w a a rbij de uitslag van de verkiezingen zelf een nieuwe regering opleverde die een kwetsbare positie inneemt van minder politieke s t a bi l i teit dan de vori ge regeri n g. Dat bel oof t m i n der gunsti ge pers pecti even voor de on m i d dellijke toekomst. Tegen de achtergrond daarvan heeft FATUM Schadever ze kering N.V. n i euwe lij n en uitge zet, on der meer met nieuwe producten, waarmee het bedrijf de stap genomen heeft om verder te gaan dan alleen het aanbieden van verzekeringen. Het bedrijf heeft d a a rm ee zijn basis verbreed, w a a rbij als uitga n gspunt ge s teld wordt dat het bed rij f op zijn oude f u n d a m ent van ze kerh ei d, betro uwbaar en klantvriendelijkheid gevestigd blijft. De nieuwe producten die in 2006 aan de gemeens chap worden aangeboden hebben en er z ijds een s terk inve s teri n gs com pon ent in de on t wi k kel i n g van de nati onale econ om i e, zoals met het bel eggi n gs fonds van het bed rij f ; a n der z ijds een sterk sociaal zekerheidsaspect voor bepaalde doelgroepen zoals met zekerheidsproducten voor de oude dag. Het is een gezonde ontwikkeling om als bedrijf in de ze over gang naar een meer intern a ti on a a l geori ë n teerde samen l eving initi a ti even te on dernemen waarmee nieuwe wegen worden ingeslagen, zonder afbreuk te doen aan de oude fundamenten. Elk nieuw initiatief, elk nieuw product van FATUM S ch adever ze kering N.V. zal altijd getoetst zijn aan ze kerh eid en betro uwb a a rh ei d. Er worden geen p aden inge s l a gen waarvan de uitkom s ten on ze ker zijn. Ik kijk dan ook met genoegen terug op Niet d i rect va nwege de gebru i kel ij ke bed rij fs re su l t a ten, maar omwille van de creatieve momenten, die vaak on der zware druk van de zor gen van all ed a g, de paden effenden waarop het bedrijf met een gerust hart het nieuwe jaar, maar in zekere zin: een nieuwe periode, binnentrad. Maatschappelijke omgeving Economische situatie van het land Het jaar 2005 zal heri n n erd bl ij ven als een overgangsjaar. Het was het jaar van de algemene vrije en 7

8 geh eime verk i e z i n gen, w a a rbij na een vrij lange form a ti eperi ode van meer dan 3 maanden op 1 s eptem ber 2005 een nieuwe regering aantrad. Het h ele jaar was de po l i tiek meer met zich zel f be z i g dan met het be s tu ren van het land, va n a f de aanloop tot de verkiezingen - reeds sinds november tot aan de verdeling van posten en posities tot in 2006 toe. Weinig politieke aandacht dan ook voor de gro te econ om i s che vra a gs tu k ken van het land, maar toch een stabiele economische ontwikkel i n g, w a a rvoor de regering zel fs com p l i m en ten k reeg van het In tern a ti onale Mon et a i re Fon d s, i n haar ra pport van novem ber 2005, voor haar su cce s vol mac ro - econ om i s ch bel eid en voor de toename van de con su m en ten be s ted i n gen. De l a a t s te begon n en overi gens juist aan het eind van het jaar af te nem en door de sterke prij s verh oging va n bra n d s tof, m ede waardoor de inflatie voor dat ja a r, 1 5, 9 %,ook hoger uit vi el dan eerst werd verw ach t. De econ omie voer deels op het stabi ele mac ro - economische beleid van voorafgaande jaren van de regering (betere begrotings- en betalingsdiscipline, minder voorschotten aan de regering, vrij stabiele wisselkoersen en een meer effectieve structurering van de aflossing van de staatsschuld), deels door de g u n s ti ge on t wi k kel i n gen van de bel a n grij k s te ex port s ectoren van het land (bauxiet, a a rdo l i e, goud) en deels ook door de min of meer autonome uitvoering van projecten gefinancierd door buitenlandse instanties (In tera m erikaanse Ontwi k- kel i n gs b a n k, Eu ropese Un i e, UNDP en andere VN-organisaties, en Nederlandse gemeenten). Het over ga n gs k a ra k ter van 2005 heeft daarbij vooral te maken met het volgende jaar, 2006, als het jaar van de econ om i s che orden i n g. Su riname zal toetreden tot de Ca ri bbean Si n gle Ma rket, m on o- po l i s ti s che bed rij ven als Tel e su r, Su rinam Ai rw ays en EBS N.V. zullen zich moeten meten aan concurren ten op de vrije mark t, en er zal ingegrepen worden in de gebru i kel ij ke on gebrei del de uitgave van ver g u n n i n gen, zoals met betrekking tot de kustvisserij, de kleinhandel tot aan de straatventers toe. De toen em en de regi onale integra tie vergt dat er diverse insti tuten in het leven geroepen zull en worden om de ze ordening te be k rach ti gen, i n s tituten als de Sociaal Econ om i s che Ra ad, S t a n d a a r- den bu re a u, Na ti onaal Onderh a n del i n gs- of Co ö rd i n a tie Te a m, Na ti onale Meded i n gi n gs ra ad, e.d. Het doet ook een beroep op de andere econom i s che partn ers om het ei gen functi on eren af te zetten tegen de nieuwe regionale en mondiale situatie van verhoogde concurrentie. Het vergt productivi tei t s verh oging van sectoren en bed rij ven, s a m en bu n deling en het aangaan van stra tegi s ch e rel a ties in bi n n en- en bu i ten l a n d. De hu i d i ge con c u rren tie die bed rij ven elkaar soms aandoen, ook in de ver ze keri n gs werel d, geven nog onvo l- doen de uiting aan de noodzaak van nati onale en regi onale bu n deling om mondiale con c u rren ti e succesvol te weerstaan en om deze om te zetten in groei en ontwikkeling. Sectoren De succesvolle sectoren van de nationale economie werden in het vers l a g jaar weer ge ken m erkt door een lange termijn, stabiele ontwikkeling. Dat geldt vooral bauxiet, aardolie en goud. In 2006 zullen de hu i d i ge bauxietm ij n en van Coerm o ti bo en Lelydorp III uitgem ijnd zij n ; er zal dan over gega a n worden op het mij n en van Ka a i m a n grasie en Kl averbl ad, w a a rtoe de infra s tru ctuur op tij d gereed is gekomen. Het vooruitzicht van commerc i eel ex p l oi teerb a re voorkom ens van bauxiet in We s t - Su riname geeft goede verw ach ti n gen voor bauxietwinning na Intussen werd in 2005 het project voltooid van de verhoging van de capaciteit van de alu i n a a rde winning met ton per ja a r. De goede produ cti e - on t wi k kel i n gen liepen s a m en met de gunsti ge prij s on t wi k kel i n gen va n aluinaarde op de wereldmarkt. Eenzelfde situatie betreft de aardolieproductie van Staatsolie Maatschappij Suriname N.V. Het bedrijf vierde haar 25 jarig bestaan, en kon wijzen op een voorspoedige ontwikkeling, op de enorme prijsstijging van aardolie intern a ti on a a l, op inve s teri n gen van meer dan $ 350 miljoen over een periode van 5 jaar, op een derde internationale partner bij het on der zoek van ex p l oi teerb a re gebi eden of f - s h ore van Su riname en op de op l evering in als onderdeel van het investeringsprogramma- van een energiecentrale met een capaciteit van 15 MW. Voor goud geldt een zel fde analys e : de intern a ti o- nale goudprijs bereikte ongekende hoogten, onderzoek naar go u dvoorkom ens leverde gro tere voorraden op dan eerst aangen om en, terwijl de verwerk i n gs ko s ten voor goud uit on ze bodem de laagste bleken te zijn van het Canadese goudbedrijf Cambior dat in verschillende landen goud wint. In augustus kwam de Stichting Bosbeheer en Bosex p l oi t a tie met een Na ti onaal Bo s bel eidsplan uit waaruit bleek dat Suriname een potentie heeft van duurzame bosexploitatie van 2 miljoen m3 per jaar, wat sch ril afs teekt tegen de hu i d i ge om zet va n m3 per jaar. Op energie gebied werden in 2005 ook belangrijke 8

9 vorderingen gemaakt. De opwekkingscapaciteit van de EBS N.V. bed raagt MW, w a a rvan 80 MW afkomstig is van Suralco. De EBS N.V. voldoet onvoldoende aan de vraag van vooral het bedrijfsleven naar energie. Het bedrijf breidde zijn opwekk i n gs c a p ac i teit uit door de aansch a f van 3 M A N N - gen era toren van elk 8 MW, en komt to t verdere uitbreiding middels de vo l tooiing van de tra n s m i s s i el ijn Pa ranam - Pa ra m a ri bo, en tot de opera ti on a l i s ering van de nieuwe en er gi ecen tra l e van Staatsolie. Diverse andere sectoren ton en on t wi k kel i n gs poten ti e, zoals toeri s m e,d ri n k w a terprodu cti e,a qu ac u l- tu u r, vi s s erij, tu i n bo uw, k a o l i en alsook landbo uw. F i n a n c i eel - econ om i s che prognoses laten een stijging van het nationaal inkomen van de huidige $1,1 m i l ja rd tot een van $3 milja rd in 2010 zien. Di e zel fde prognoses geven Su riname Werel dl a n d status in 2020, maar dan tegen de achtergrond van een volle benutting van het economisch potentieel van het land, wat vooral te maken heeft met een aanzienlijke groei van het midden- en kleinbedrijf en met een toename van het vertro uwen in de economie en de ontwikkeling van het land. Bevolking In november 2005 kwam het Algemeen Bureau van de Stati s tiek uit met de gegevens van de laatste Vo l k s tell i n g, w a a ruit bl eek dat de bevo l k i n g ziel en tel t, bijna Uit de ze en a n dere gegevens bl ijkt verder dat ruim tweederde van de bevolking on der de arm oedegrens leef t, d i e voor een gezin van 4 pers on en op SRD 1.021,70 ligt. Op vers ch i ll en de intern a ti onale econ om i s che en s oc i a a l - econ om i s che sch a l en scoort Su ri n a m e h elaas niet hoog. Op de Human Devel opm en t Index van het UNDP schoof Suriname van de 67ste naar de 86ste positie, op de schaal van Corruption Percepti on In dex van Tra n s p a rency In tern a ti on a l gleed het land van de 49ste naar de 78ste plaats en op de schaal van de Index van Economic Freedom van The Heritage Foundation naar de 129ste plaats. Naar het inkomen per hoofd van de bevolking staat ons land op de 86ste van de in totaal 171 landen in h et Wereldbank on der zoek hiern a a r. Op de Standard & Poor s rating schaal schoof Suriname in het verslagjaar van SD naar B-stabiel. Het jaar 2005 staat te boek als een groei ja a r; h et Internationale Monetaire Fonds waardeert het vrij stabiele karakter van de economie gekenmerkt door een omzichtig fiscaal en budgettair beleid met een begrotingstekort dat daalde tot 2,4% van het BNP. De positieve verwachtingen moeten terug te vinden z ijn in het Meer ja ren Ontwi k kel i n gs progra m m a, w a a rbij va nuit de ze gunsti ge situ a tie de aanzet gegeven kan worden tot verdere groei en optrekken van de nationale economie. Hi ertoe zijn de instru m en ten gereed, zoals de vers ch i ll en de sectorp l a n n en, als van hu i s ve s ti n g, a gra ri s che sector en ge zon d h ei d s zor g ; de voorbereiding in ge z a m en l ijk overl eg met de overi ge CARICOM-partners van de Economic Partnership Agreem ent met de Eu ropese Un i e, die de rel a ti e m et de Eu ropese Unie va n a f 1 ja nu a ri 2008 zal bep a l en ; en diverse bi l a terale verh o u d i n gen, zoa l s met Brazilië, met China en India. Het Meerjaren Ontwikkelingsplan zal alle potentie van de economie en het volk van Suriname daadwerkel ijk moeten hel pen om zet ten in du u r z a m e groei en ontwikkeling van het land. De Verzekeringsbranche Tijdens het verslagjaar was duidelijk merkbaar dat de com peti tie tu s s en de ver ze keri n gs m a a t s ch a p- pijen heeft geleid tot stijgende concurrentie. Om de i n d ivi du ele mark tpo s i tie te verbeteren was er s pra ke van een algem een felle con c u rren ti e. All e ver ze kera a rs zijn gebaat bij ge zon de con c u rren ti e- verh o u d i n gen en tevreden con su m en ten. Zij zij n vertro uwd met het pri n c i pe van eerl ij ke conc u rren ti e. Soms waren er in het vers l a g jaar ech ter activi tei ten te be s peu ren die indru i s en tegen dit principe. Met name de schademarkt is steeds meer een verdringingsmarkt geworden waarin sommige p a rtij en met onvera n t woorde prij s s tell i n gen werken. Wij vinden het noodzakelijk er hierbij op te wij zen dat on der alle om s t a n d i gh eden de beroep s ethiek hoog geh o u den moet worden, d a a r er anders een situatie kan ontstaan die de gehele bedrijfstak in gevaar kan brengen. Voor de klant werd het ook steeds moei l ij ker om een vergelijking tussen producten en aanbieders te m a ken. Het bl eek dat ver ze kerden daardoor meer en meer beh oef te had den aan advi e s. G e s teld kan worden dat de gemiddelde klant kritischer aan het worden is en meer service eist. Het belang van indivi du ele advi s ering nam dan ook toe. Het bl ee k daarbij dat er steeds meer consumenten zijn die de obj ecti eve en de s k u n d i ge inbreng van een tu s s en pers oon waarderen. Helaas bl eek in het verslagjaar echter ook, dat er nog veel mensen zijn die geen adequ a te voor z i en i n gen daartoe hebben getrof fen. Meer voorl i ch ting vooral geri cht op de groep van onverzekerden, is derhalve nodig, waarbij ook een belangrijke taak voor de tussenpersoon en de SURVAM is weggelegd. De Su rinaamse Veren i ging van As su ra n ti em a a t- schappijen (SURVAM) is bij besprekingen en overl eg met de Overh eid en andere rel eva n te groepen 9

10 als een goed platform naar voren ge kom en. G etracht werd te kom en tot aanpassing van de Su rinaamse Ongeva ll en Regeling (SOR), d a a r gebleken is dat er grote discrepantie bestaat tussen h et werkel ijk verl oond bed rag en het va s t ge s tel de (minimum) dagloon.gelet hierop en het feit dat de m ed i s che ko s ten zijn ge s tegen, w a a rdoor het prem i e - i n kom en niet meer toerei kend is om de gevallen schade en de uitvoeringskosten te dekken, h eeft de SURVAM de Mi n i s ter van ATM ver zoch t om de premiegrondslag gefaseerd aan te passen,om de SOR ook in vo l gen de ja ren uitvoerbaar te h o u den. Een beslissing op dit ver zoek kon tij den s het verslagjaar niet meer worden genomen. De SURVAM is ook in overl eg getreden met de d i rectie Bel a s ti n gen om de afbo uw van de ega l i s a ti e- re s erve aan te kaarten. Ook de wederi nvoer van de voertu i gen bel a s ting werd in de SURVAM beh a n del d, l ei dend tot de aante kening van bezwaar daartegen. Het bedrijf Gevolgde strategie in 2005 In 2005 zijn we in vergelijking met 2004 een nieuwe s tra tegi s che ri ch ting opgega a n. Een aantal zaken hebben in het verslagjaar centraal gestaan: De bouwstenen zijn gelegd voor de ontwikkeling en introductie van een aantal nieuwe producten; Er is hard gewerkt aan het verbeteren van de be s t a a n de produ cten met name betref fen de de branche Varia; De eers te stappen zijn ge zet voor het ver gro ten van klanttevredenheid. Productontwikkeling Door de uitbreiding van ons produ ct - a s s orti m en t wordt de basis van het bedrijf verbreed, tegelijkertijd wordt daarmee de concurrentiepositie van het bedrijf verbeterd. In 2006 zal FATUM met nieuwe produ cten op de markt komen. Het eers te produ ct is een produ ct van de nieuwe beleggingsmaatschappij, FATUM Investments N.V. genaamd het FATUM Suriname Fund. Daarnaast is het de bedoeling om in de eerste helft van 2006 een reisverzekering met werelddekking te introduceren. Ten tijde van het schrijven van dit verslag zijn deze producten reeds op de markt geïntroduceerd. Productverbetering De condities (dekking en premie) van de bestaande Varia producten zijn verbeterd. Leidmotief voor de aanpassingen en verbeteringen is het belang van de klant bij een verzekering met een adequate dekking. Vergroting van klanttevredenheid Wij hechten veel belang aan uitstekende dienstverl ening aan on ze klanten. De punten produ cton t- wikkeling en productverbetering zijn onlosmakelijk verbon den met de ver gro ting van klanttevredenh ei d. Ui tei n del ijk zull en de ze activi tei ten ertoe m oeten bij d ra gen dat klanttevreden h eid word t vergroot. Omdat wij de mening van on ze klanten op prij s stellen is in 2005 gestart met een onderzoek naar de tevreden h eid van de klanten van ons bed rij f. Hierbij is ook de rol van de tussenpersoon meegenomen in het onderzoek. Met de resultaten van dit on der zoek zal in 2006 worden gewerkt aan de verdere verbetering van de dienstverlening. Branche Motorrijtuigen Gelet op het feit dat er al enige tijd geen uitbreiding van het wegennet he eft plaatsgevonden en dat het aantal motorrijtuigen blijft toenemen, is het zonder meer te verklaren dat het aantal aanrijdingen, mede va nwege het rij ged rag van de be s tu u rders, s tij g t. De hoogte van de schade uitkeringen neemt daarbij toe vanwege de verjonging van het wagenpark. Van overh ei d s wege zijn in 2005 en kele ro ton de s aangelegd. Het is opgevallen dat deze de verkeersongevallen bij deze lokaties drastisch hebben doen afnemen. Daarnaast is het opvallend dat vanwege de gerecond i ti on eerde status van diverse wegen men met hogere snelheden deelneemt aan het verkeer. Er is tevens een stijgende trend te bespeuren bij bestuurders om zonder een rijbewijs aan het verkeer deel te nemen. Grafiek 1: Aantal verkeersdoden afgelopen 5 jaren Aantal verkeersdoden De ze situ a ties kan een halt worden toegeroepen, althans ze kunnen worden gem i n i m a l i s eerd als 10

11 politieagenten meer zichtbaar aanwezig zijn op de wegen en als er frequ en te verkeers acties worden geh o u den. D a a rnaast kunnen er camera s op de wegen worden geplaatst om het rij ged ra g, a l t h a n s de snelheid, van weggebruikers te beïnvloeden. In ver gel ijking met 2004 is het aantal sch adegeva ll en on gewij z i gd gebl even, ech ter zoals eerder verm eld is de hoog te van de sch adeu i t keri n gen ge s tegen va nwege de ver j on ging van het wagenpark. Dit is een onrustbarende ontwikkeling aangezien de schadelast hierdoor alleen maar toeneemt. Ook het aantal verkeersdoden is wederom gestegen in vergelijking met 2004 en voorgaande jaren. Branche Brand FATUM heeft met behulp van cijfers afkomstig van de Tech n i s che Op s pori n gs- en Herken n i n gs d i en s t (TOHD) van het Korps Politie Suriname een statisti s ch on der zoek verri cht naar de frequ en tie va n bra n den in Su ri n a m e. De cij fers opgen om en in on ders t a a n de grafiek zijn de aantall en bra n den va n a f h et jaar 1999 die in heel Su riname met uitzondering van Nickerie hebben plaatsgevonden. Grafiek 2: Aantal branden afgelopen 7 jaren Aantal branden (volgens TOHD) Uit Grafiek 2 blijkt dat 2005 het jaar is geweest met h et hoogs te aantal bra n den over de afgel open 7 jaren. Onderzoek heeft uitgewezen dat er in 2005 in totaal 76 branden zijn geweest, en dat van dit aantal 59 woningen betrof. In de maanden september en oktober alleen waren er 15 branden, waarbij er 16 woningen in de as werden gelegd. Vo l gens de TOHD gaat het hier om de droge maanden (de grote droge tijd) van het jaar, waarbij er dus extra voorzichtigheid moet worden betracht met lucifers en aanstekers. Dit bewijst dat er nog steeds g rote behoefte is aan goede voorl i ch ting over bra n d preven tie in woonhuizen. Het is zaak om eigenaren van woonhuizen en bedrijven bewuster te maken omtrent de rampzalige gevolgen van branden, waarbij het niet alleen om materiele schade gaat, meer nog om de immateriële schade die plaatsvindt. Aa n d acht be s teden aan de bra n den die hebben plaatsgevonden en met name trachten die te voorkom en is zeer bel a n grij k. Er is dan ook een com p l ete analyse verri cht van de sch aden van de afgelopen jaren, aan de hand waarvan het acceptatiebeleid is aangepast. Wij hopen hiermede effectief de brandschaden te kunnen beperken en een betere verhouding tu s s en prem i e - opbren gs ten en sch ade te creëren. Branche Medische Varia In het verslagjaar is een nieuwe ziektekostenverzekeri n g, de Standaard Zi e k te ko s ten dekking (SZD) geïntroduceerd. Dit product biedt aan verzekerden een vo ll ed i ge dekking voor de med i s che ko s ten terwijl er tegel ij kertijd voor wordt ge zor gd dat de verhouding tu s s en premie en sch ade niet disproporti on eel kan worden. Hi erm ede wordt ook de continuïteit van het product gewaarborgd. In 2005 is tevens de accept a tie van de FAT U M Health Insurance Plan (FHIP) verzekering volledig s topge zet en uit het assorti m ent geh a a l d. De be s t a a n de FHIP- ver ze kerden kunnen de ver ze keringen omzetten naar de nieuwe Standaard Ziektekostendekking. Reisverzekeringen In 2004 heeft de Europese Unie besloten dat reizigers bij aanvraag van een vi sum voor een van de S ch en gen l a n den een rei s on geva ll enver ze keri n g dienen te overleggen. De ze ver ze kering dient aan bep a a l de spec i f i e ke voorwaarden te voldoen. Wij hebben aan on ze klanten de OOM Rei s on geva ll enver ze kering aangeboden, de ze ver ze keri n g voldoet namelijk aan alle voorwaarden gesteld door de Europese Unie. Van onze klanten hebben we steeds vaker signalen on t va n gen dat een produ ct met een bredere dekking gewenst is, en daarnaast ook tegen een l a gere premie dan mom en teel het geval is. Wij hebben daarom in het verslagjaar besloten om een n i euw rei s produ ct te on t wi k kel en met een brede dekking en een lagere prem i e, die tevens aan de voorw a a rden van de Eu ropese Unie vo l doet. Ten tijde van het schrijven van dit verslag is dit product reeds ingevoerd. 11

12 Beleggingen en beleggingsopbrengsten Op het gebi ed van bel eggi n gen zijn er po s i ti eve ontwikkelingen te vermelden. Op 12 oktober 2005 is er een nieuwe maatschappij opgericht genaamd FATUM Investments N.V. FATUM Inve s tm ents N.V. is een doch teron dern e- ming van FATUM Schadeverzekering N.V. en stelt zich tot doel: Het beleggen van vermogen, zodanig dat risico s worden gespreid; en te investeren in een geva ri eerde portefeu i lle van financiële bel eggi n gsvorm en en handel op intern a ti onale beu r zen. Ten tijde van het schrijven van dit verslag heeft FATUM Inve s tm ents N.V. reeds haar eers te produ ct, h et FATUM Su riname Fu n d, op de markt ge ï n troduceerd. Het Levenbedrijf In het verslagjaar heeft FATUM Levensverzekering N. V., evenals in 2004, een po s i ti eve on t wi k kel i n g door gem a a k t. Wederom is het prem i e - i n kom en substantieel toegenomen. Het is de bedoeling de ze po s i ti eve trend voort te zetten. Een van de middelen hiertoe is het verbreden van de basis van het bedrijf, daarom zal in 2006 tevens aandacht worden besteed aan Research & Developm ent van nieuwe produ cten. D a a rnaast word t i n ten s i ef a a n d acht be s teed aan op l eiding en tra i- ning van de medewerkers. Grafiek 3: Verdiende premies (bedragen in duizenden Surinaamse Dollars) Groei FATUM Levensverzekering N.V. Tussenpersonen De lijn die in 2004 is ingezet is in 2005 ook gevolgd. Ook dit jaar stond het persoonlijke contact met de klant cen tra a l, en dit door middel van profe s s i o- n ele tu s s en pers on en die het eers te aanspree k p u n t van de klant zij n. Er is gewerkt aan het werven van nieuwe profe s s i on ele tu s s en pers on en en het op l ei den en motiveren van de be s t a a n de tu s s enpers on en. Reclame & Sponsoring Voor ons is het van belang om sociale projecten te on ders teu n en en op de ze manier on ze bij d ra ge te leveren aan de Surinaamse gemeenschap. Wij hebben in 2005 wederom een groot aantal k l eine en gro tere proj ecten on ders teu n d, w a a rbij onze steun vooral uitgaat naar de jeugd, de ouderen en de sociaal zwakkeren. Zoals inmiddels trad i tie is geworden was on s bed rij f weer de hoofd s pon s or van de Bi gi Bro k i Wa k a, de wandel- en tri m l oop over de Drs. J. Wijdenbosch brug. Bijkantoor Nickerie In het District Nickerie is het tijdens het verslagjaar niet goed gelukt de landbouwsector die de slagader vormt van het district, gezond te maken. Diversificatie van de landbouw en een betere gezondheidszorg zijn zaken die daar een bel a n grij ke plaats zouden moeten innemen. Zij moeten dienen als de eerste stap om de ontwikkeling van het district van de grond te krijgen. De afgelopen jaren is de bijdrage van de landbouws ector aan de nati onale econ omie all een maar achteruit gegaan. De landbouwproductie bedroeg 8 procent van het BNP, terwijl dat in de betere jaren boven de 14 procent uitkwam. Ook de werk gel e- genheid in de sector is verminderd van 20 tot zo n 10 procen t. Het Agra ri s ch Sector Plan dat de on t wi k keling van de landbo uws ector in de kom en de vi er ja ren ri ch ting moet geven, beh oef t geld voor uitvoeri n g, maar de nod i ge middel en daartoe zijn bij lange na niet aanwezig. Deze situatie maakt dat vele boeren in financiële problemen zijn geraakt. Dit alles heeft zijn weerslag op het verri ch ten va n onze werkzaamheden te Nickerie. Er werden enorme problemen ondervonden bij de incasso van premies. Omdat er in Nickerie sprake is van een kleine samenleving die van de medewerkers van ons bijkantoor een andere aanpak vereist en daarmee qua on dern em ers chap een andere wij ze van slagvaardigheid behoeft, bleek dat vooral allroundheid en te a mwork de sleutels tot su cces waren. G e s tel d kan worden dat ons mark t a a n deel en imago in Nickerie vrij goed zijn. De heer G. L a i gs i n gh werd in het vers l a g jaar to t hoofd van het bijkantoor benoemd. Organisatie en Medewerkers Sinds 2004 heeft het bedrijf een externe consultant a a n getro k ken om het Human Re s o u rces managem ent te eva lu eren en te hers tru ctu reren. In dit k ader is er veel aandacht ge s ch on ken aan het tra i n en van on ze medewerkers. Zo is er on der 12

13 andere een management cursus voor de stafmedewerkers geor ga n i s eerd. Ook werd een uitgebrei de training verzorgd met name gericht op het verbeteren van de klantvriendelijkheid van de medewerkers. In dit vers l a g jaar is tevens een aanvang gem a a k t m et het maken van Pers oon l ij ke Ontwi k kel i n gsplannen (POP) voor de verschillende stafmedewerkers van ons bed rij f. In een later stad ium zal dit project voor al onze medewerkers worden opgezet. In de POP geven de betro k ken medewerkers aan h oe zij zich graag verder wi ll en on t wi k kel en. De POP sti mu l eert de medewerker om bewust na te denken over zijn evolutie op korte en lange termijn. Jubilarissen Dit vers l a g jaar ken m erk te zich door een groo t aantal jubilarissen. Zo herd ach ten wij het 35 ja rig dien s t verband va n de dames C. Helstone en C. Nai Chung Ton, terwijl de dames M. Pawirotaroeno en N. Sanches hun 30- jarig dienstverband herdachten. Mevrouw N. Soekirman-Jagroep herdacht haar 25 ja ri g d i en s t ju bi l eu m en de h eren D. Bh a t toe, S. Dewoe, H. Ja h a ria herd ach ten hun 12,5 ja ri g dienstverband. Zulk een groot aantal ja ren loya l i teit en tro uwe dienstverband is een vermeldenswaardige prestatie. Pensioen In de loop van het vers l a g jaar zijn twee van on ze m edewerkers met pen s i oen gega a n, te weten de dames J. Jawahir en C. D aws on. Wij zeggen hu n dank voor de aan onze maatschappij bewezen diensten. In memoriam Wij hebben in het vers l a g jaar afs ch eid moeten n em en van on ze medewerker de heer N. Ka rtod i- m edjo die ons op 15 ja nu a ri 2005 kwam te on t va ll en. De heer Ka rtod i m edjo heeft ja ren l a n g leiding gegeven aan ons filiaal in Nickerie. Resultaat Het bruto gecon s o l i deerde prem i e - i n kom en is in het verslagjaar toegenomen van SRD 17 miljoen in 2004 tot SRD 18 miljoen in De verd i en de premies zijn nagenoeg ongewijzigd gebleven op het niveau van ca SRD 13 miljoen. De bijdrage in de totale verdiende premies van de branches brand, motorrijtuigen en medisch varia is marginaal toegenomen van ca 97% in 2004 naar ca 98% in Het premie-inkomen bij het levenbedrijf heeft voor ca 66%; ( : 54%) betrekking op SRD po l i s s en en het restant op vreem de va luta po s ten. De prem i eb a ten hebben voorn a m el ijk betrekking op risicoverzekeringen. Het netto rendement op de beleggingen is als volgt samengesteld: (in duizenden SRD) Bruto rendement beleggingen Af: rentelasten financiering beleggingen Netto rendement De afname van het rendement he eft voornamelijk betrekking op verm i n derde koers w a a rde mut a ti e van beleggingen in aandelen. Het bruto rendement, uitgedrukt in procenten van het gemiddeld belegd verm ogen, is afgen om en van 22,8% in 2004 naar 14,3% in Na aftrek van het herver ze keri n gs a a n deel en toevoeging aan het excedent sch adefonds alsmede te betalen schaden en mutatie technische verplichting is het ei gen aandeel in de sch adelast ten op z i ch te van 2004 met ca 18% afgen om en. De bed rij fs l a s ten zijn ten op z i ch te van 2004 toegenomen met 6%. De bed rij fs winst vóór bel a s ting is afgen om en va n SRD 5,4 miljoen in 2004 tot SRD 4,8 miljoen in Vooruitzichten De vooru i t z i ch ten voor 2006 zijn redel ij k. We verw ach ten een voort ga a n de groei van om zet en re sultaat uit gewone bed rij fsu i toefening te re a l i- seren. Daartoe zullen wij voortgaan met de verbreding en verd i eping van ons dien s ten p a k ket en verder ga a n de inve s teri n gen. Voor verdere groei zullen goede medewerkers nodig zijn. Een van onze aandachtgebieden blijft dan ook het scheppen van een uitdagend werkklimaat waarin ieder zich maximaal kan ontplooien en dat aantrekkelijk is voor de beste professionals in de markt. Bij al deze ontwikkel i n gen bl ij ven we va s t h o u den aan on ze ambi ti e een klasse apart te wi ll en zij n. Dat bete kent een continue uitdaging. Het be s ef bij de bu r ger, dat hij een gro tere vera n t woordel ij k h eid krijgt te dra gen voor on derm eer zijn ouded a gs voor z i en i n g, zal toen em en. Hem worden steeds meer mogel ij k h eden geboden om zel f keu zen te maken, zoals voor de mate w a a rin hij bep a a l de ri s i co s zel f wil ver ze keren. Ten ei n de het pen s i oen gebeu ren in Su riname een eigen dimensie te geven zal het nodig zijn voor het Levenbedrijf om nieuwe wegen in te slaan. 13

14 O n ze ver ze keri n gen vertegenwoord i gen een gro te waarde. De eindafnemers hebben een bepaald, door de jaren heen opgebouwd, beeld van FATUM. Soliditeit, betrouwbaarheid en zekerheid zijn daarin als h et ware opge s l a gen. Om dat beeld vitaal te houden, staan marketing-activiteiten hoog op onze a gen d a. De ze krij gen in diverse on derdel en hoge pri ori tei t. D a a rnaast gaan wij door met produ ct - on t wi k keling en produ ctprom o ti e. Verder worden be s t a a n de produ cten snell er en indri n gen der getoetst aan de eisen van de tijd. De vraag naar advi s ering en produ cten zal naar verwachting de komende jaren sterk stijgen. In de advi e s f u n ctie dient daartoe de SURVAM su b s t a n- tieel een meer prominentere rol te gaan vervullen. Ben od i gd is een gro tere mate van ver ze keri n gs bewustheid. Het bieden van gedegen voorlichting ter mogelijke preventie van schade dient bijvoorbeeld hierbij opgevoerd te worden. Alle branches moeten daarbij meegenomen worden. De con c u rren tie zal sch erp bl ij ven, w a a rdoor de noodzaak van verdere verbetering van de efficiency aanwezig blijft. Het zal noodzakelijk blijven er op te wij zen dat onvera n t woorde prij s s tell i n gen een gevaar voor de ver ze keri n gs bra n che met zich mee bren gen. FATUM zoekt het on ders ch eid ten opzichte van andere aanbieders op de eerste plaats door het bieden van inventieve oplossingen en een uitstekende service. Als ver ze kera a rs en profe s s i on ele ri s i com a n a gers houden wij ook de keerzijde van de medaille nauwl et tend in het oog tij dens on ze zoe k tocht naar k a n s en en mogel ij k h eden, ze ker in het hu i d i ge en wi s s el en de klimaat. Wij hebben on ze stabi l i tei t grotendeels te danken aan onze financiële kracht en on ze kern activi tei ten hebben een hoge mate va n voorspelbaarheid, een goede risicospreiding en een aantal ingebo uwde verded i gi n gslinies tegen onvoorziene ontwikkelingen. Bovendien blijven wij in we zen voor z i ch tig in on ze vooru i t z i ch ten, on s accept a ti ebel ei d, on ze financieri n g, ons re s erve - ringsbeleid en in onze rekenmethoden. Zo bl ij ven wij een evenwi ch ti ge on dern em i n g, f i n a n c i eel dra a gk rach ti g, doel geri cht en daardoor goed in staat met wi s s el en de om s t a n d i gh eden om te gaan en te blijven groeien. In die zoe k tocht hebben wij met de financiële d i en s t verl ening van FATUM Inve s tm ents N.V. getracht ook een nieuwe weg in te slaan, gericht op het bieden van rendementen die hoger liggen dan de rendementen van dit moment. Wij zullen voortgaan de bu r ger mogel ij k h eden te bi eden van een betere en meer vo ll ed i ge servi ce, opdat zij mede kunnen profiteren van gunstige ontwikkelingen in Su riname en in de regi onale en intern a ti on a l e econ om i e ë n. Bel eggen zal een bew u s te keu ze bl ij ven. FATUM gaat hierbij uit van het soc i a l e k a ra k ter erva n. Wij ri ch ten ons hiertoe op bel eggi n gs fon d s en, a a n del en en on roerend goed. D a a r- naast wi ll en wij de spaarm ogel ij k h eden bl ij ven d verbeteren, l ei den de tot een vers terking van de nationale economie. Hierbij zullen wij ook zoeken naar mogel ij k h eden kapitaal uit het bu i tenland te repatriëren. N.W. Lalbiharie Directeur 14

15 Jaarrekening

16 Geconsolideerde balans per 31 december 2005 (na winstbestemming) Bedragen in duizenden Surinaamse dollars Activa Beleggingen Onroerende goederen Overige financiële beleggingen Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen Overlopende activa Lopende rente Totaal activa

17 Passiva Groepsvermogen Aandelenkapitaal 5 5 Egalisatiereserve Herwaarderingsreserve Voorzieningen Technische voorzieningen Schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden Schuld aan groepsmaatschappij Overige schulden Overlopende passiva Totaal passiva

18 G e c o n s o l i d e e de r winst- en verliesrekening over 2005 Bedragen in duizenden Surinaamse dollars Baten Verdiende premies Opbrengst beleggingen Omzet Lasten Schadelasten Mutaties technische voorzieningen Bedrijfskosten, incl.acquisitiekosten Resultaat technische rekening Andere baten en lasten Resultaat vóór belastingen Belastingen Resultaat ná belastingen

19 Geconsolideerd Kasstroomoverzicht Bedragen in duizenden Surinaamse dollars Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat vóór belastingen Belastingen over het resultaat Resultaat na belastingen Afschrijvingen Vermeerdering verzekeringstechnische voorzieningen Mutatie kortlopende schulden Mutatie vorderingen Kasstroom uit investeringsen beleggingsactiviteiten Investeringen en verstrekkingen in: Bedrijfsmiddelen Beleggingen Desinvesteringen, aflossingen en verkopen Belegde middelen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Bankkrediet Mutatie overige bezittingen Dividend Mutatie liquide middelen Bovenstaand kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de zogenoemde indirecte methode. Alleen die mutaties z ijn verwerkt die een wij z i ging in de liqu i de middel en tot gevolg hebben geh ad. Herw a a rderi n gen zij n derhalve buiten beschouwing gelaten. Het effect van valutaverschillen op de saldi van liquide middelen genoteerd in vreemde valuta is als koersverschil in het resultaat verwerkt. 19

20 Toelichting algemeen Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen FATUM Schadeverzekering N.V. en haar nagenoeg 100 % doch teron dern eming FATUM Leven s ver zekering N.V. a l s m ede Fa tum Inve s tm ents N.V. De laatste was ultimo 2005 nog in de aanloopfase. Vreemde valuta waarderingsgrondslagen Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de gemiddelde aan en verkoopkoersen zoals geïndiceerd door de Centrale Bank van Suriname per balansdatum. Baten en lasten uit hoofde van transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. De vers ch i ll en verb a n d h o u den de met wij z i gi n gen van wisselkoersen worden afzonderlijk in de winsten verl i e s re kening verwerkt on der het hoofd Andere baten en lasten. De voor de om re kening in lokale va luta gebru i k te koersen per balansdatum zijn als volgt: SRD SRD Amerikaanse dollar 2,75 2,75 Euro 3,50 3,50 Waarderingsgrondslagen Algemene waarderingsgrondslagen Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna een andere waarderingsgrondslag wordt verm el d. Waar nodig is een voor z i ening voor on i n b a a rh eid in minderi n g gebracht. Specifieke waarderingsgrondslagen Onroerende goederen De on der dit hoofd opgen om en on roeren de goederen zijn opgenomen tegen de actuele waarde verminderd met lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. De actu ele waarde van de on roeren de goederen is geb a s eerd op ex terne taxaties in USD en om gerekend in lokale va luta tegen de per balansdatu m geldende koers van de USD. De nieuwe inve s teri n gen in be s t a a n de on roeren de goederen worden tot aan de eers t vo l gen de taxati e tegen de verk rij gi n gs w a a rde opgen om en. Het verm ogen s su rp lus voort vl oei en de uit de vorenverm el de herw a a rderi n gen wordt toegevoegd aan de on der het ei gen verm ogen opgen om en Herw a a r- deri n gs re s erve. Over de herw a a rdering is geen voor z i ening voor laten te inkom s ten bel a s ti n g gevormd daar de ze kan worden gecom pen s eerd m et de acti eve laten tie uit hoofde van de fiscale mogelijkheid tot het vergroten van de egalisatiereserve. Bed rij fsgebo uwen worden in 20 jaar lineair afgeschreven Overige financiële beleggingen De overi ge financiële bel eggi n gen, m et uitzon dering van ef fecten, worden gew a a rdeerd tegen de nominale waarde. Effecten, zijn tegen de beurskoers ultimo van het boekjaar gewaardeerd. Overl open de ren te van depo s i tobel eggi n gen, d ividend van aandel en en hypo t h ee k ren te zijn opgenomen onder het hoofd Overlopende activa. Vorderingen uit directe verzekeringen Vorderi n gen uit directe ver ze keri n gen betre k k i n g h ebben de op tu s s en pers on en uit hoofde van afges l o ten ver ze keri n gen en de van hypo t h ee k debiteu ren nog te on t va n gen bed ra gen uit hoofde va n vers tre ken aflossings term ij n en zijn opgen om en tegen de nominale waarde indien nood z a kel ij k verm i n derd met een voor z i ening voor on i n b a a r- heid. Bedrijfsmiddelen De bed rij fs m i d del en worden opgen om en tegen a a n s ch a f w a a rde verm i n derd met lineaire afs ch rijvi n gen geb a s eerd op de econ om i s che leven s du u r van de objecten. Het afs ch rij vi n gs percen t a ge bed raagt voor voertu i gen, a utom a ti s eri n gs a pp a ra tuur en overi ge bed rij fs m i d del en re s pecti evel ijk 20%, 33 1/3% en 10% per jaar. Liquide middelen De liqu i de middel en betref fen kas- en direct op vra a g b a re banktegoeden en zijn gew a a rdeerd tegen de nominale waarde. De on der de liqu i de m i d del en begrepen vreem de va luta tegoeden zij n gew a a rdeerd tegen de per balansdatum gel den de koers en zoals verm eld on der de vreem de va lut a w a a rderi n gsgron d s l a gen. De vers ch i ll en verb a n d- 20