TUTORLEZEN 1. AANLEIDING 2. INLEIDING

Transcriptie

1 TUTORLEZEN 1. AANLEIDING Naar aanleiding van de resultaten van lees- en taaltoetsen heeft de directie in het schooljaar onderzoek gedaan naar het leesonderwijs op school. De resultaten van het leesonderwijs zijn in teamvergaderingen met het team besproken. Daaruit is naar voren gekomen dat een belangrijke indicator voor succesvolle leesresultaten het stellen van hoge, maar ook realistische doelen is. Het moet voor het team duidelijk zijn welke doelen onze school met het leesonderwijs nastreeft en met welke leesvaardigheid de leerlingen na groep 8 onze school verlaten. Aan de hand van de gestelde doelen kan de schoolleiding tevens nagaan welke leerkrachten professionalisering en ondersteuning nodig hebben. Op basisschool St Trudo willen de leerkrachten samen met de intern begeleider en de directie het leesonderwijs verbeteren. Daarvoor is in schooljaar de eerste aanzet gegeven door onder andere te gaan werken met groepsplannen. Door middel van een aantal veranderingen op het gebied van het leesonderwijs, willen we betere resultaten gaan behalen. Deze veranderingen worden beschreven in het schoolplan Een belangrijke rol hierin speelt het tutorlezen, wat in schooljaar van start is gegaan. 2. INLEIDING Het tutorlezen is gebaseerd op samenwerking tussen leerlingen. Bijvoorbeeld één kind uit groep 4 leest met een kind uit groep 7 (dat dus op een hoger niveau leest). Het oudere kind wordt de tutor genoemd. De tutor helpt de leerling bij het lezen. Het is daarbij belangrijk dat de tutor een oudere leerling is die twee groepen hoger zit en minstens twee AVI-niveaus hoger leest dan het kind dat door de tutor wordt geholpen. De tutor zorgt ervoor dat het lezen gemakkelijker wordt voor het kind. Dit kan gebeuren door voor te lezen, voor te zeggen en neutrale feedback te geven bij fouten. Ook kunnen teksten herhaald worden gelezen. Dit bevordert de woordherkenning, vloeiendheid en heeft meestal ook positieve effecten op de leesvaardigheid en de sociale vaardigheden van de tutor. Tutorlezen is een vorm van samenwerkend of coöperatief leren. Daarmee past het tutorlezen dan ook in de visie van onze school, namelijk in het deelaspect samenwerking wat als volgt is omschreven: We willen er in ons onderwijs dan ook naar streven zoveel mogelijk kindgericht bezig te zijn. Feitenkennis wordt in grotere verbanden geplaatst en kinderen kunnen door middel van onderzoeken ervaring opdoen. De samenwerking tussen de leerlingen is een belangrijk onderdeel van ons onderwijs. De nadruk valt daarbij wel op het samen werken en niet zozeer op samen werken. De onderlinge samenwerking kan bij vrijwel alle activiteiten bedreven worden, maar komt vooral tot haar recht bij groepswerk, dat wil zeggen het gezamenlijk werken aan een taak. Vooral bij jonge kinderen ligt het accent op ontdekkend leren. Een splitsing van de vakken, zoals in hogere leerjaren, komt bij hen niet of nauwelijks voor. Er wordt vooral thematisch gewerkt Er zijn verschillende manieren om het tutorlezen vorm te geven. De rol van tutor kan ook worden ingevuld door de groepsleerkracht of remedial teacher en intern begeleider. Wij kiezen voor beide vormen. Het gaat bij tutorlezen op onze school om technisch lezen en/of begrijpend lezen. We zijn van mening dat instructie voor de tutor nodig is, voordat met tutorlezen gestart kan worden.

2 3. DOELEN BIJ TUTORING 3.1 Cognitieve doelen Doelen op cognitief gebied zijn het meest voor de hand liggend. Men wil de leerprestaties van de leerlingen verhogen. Een tutorbegeleidingssysteem kan naast de gebieden rekenen, spelling, technisch en begrijpend lezen, ook prima gebruikt worden voor de deelvaardigheden voor het lezen, rekenen en spellen in groep 2 en 3. Bijvoorbeeld wanneer blijkt dat een oudste' kleuter een aantal rekenkundige begrippen (eerste, laatste, grootste enz.) nog niet beheerst. Cognitieve doelen kunnen bereikt worden door de tutor en de leerling. Meestal zal het doel gericht zijn op het verhogen van de leerprestaties bij de leerling. 3.2 Sociaal-emotionele doelen Doelen op dit gebied zijn er bijvoorbeeld op gericht het zelfbeeld van een leerling te verbeteren, wanneer hij ziet dat bepaalde vaardigheden beter dan voorheen worden beheerst. Gedragsproblemen kunnen ook worden verbeterd door een tutorbegeleidingssysteem. In een één-op-één-relatie kan positief gedrag van een leerling veel worden bemoedigd. Dit kan bijdragen tot meer gewenst gedrag van de leerling. Daarnaast zijn er kinderen die moeilijk contact maken met volwassenen, maar juist makkelijker contact maken met een medeleerling die dichter bij de leerling staat (leeftijd en belevingswereld). Hierdoor kunnen basisvaardigheden soms beter geleerd worden. Er kan tevens een vertrouwensrelatie ontstaan. Een neveneffect van een tutorbegeleidingssysteem kan zijn dat het gevoel, de waardering voor het vak waarin wordt gewerkt, verbetert doordat de leerling vooruitgang boekt in de vaardigheden. Soms kan de motivatie voor school en leren in het algemeen verbeteren. Ten slotte blijken zelfs sociale vaardigheden te kunnen verbeteren met behulp van een speciaal tutorbegeleidingssysteem. Binnen school ontstaat er zo ook meer contact tussen de verschillende leeftijdsgroepen. De leerlingen leren dan beter met elkaar communiceren en concreter aan te geven wat ze willen weten of bedoelen. Niet alleen de jongere leerling profiteert van de cognitieve hulp die wordt geboden bij een tutorbegeleidingssysteem, maar ook de tutoren leren van de hulp die ze geven. Omdat zij extra oefenen in de leerstof, verbeteren hun eigen prestaties ook. Dit is logisch, want stof waarin je zelf lesgeeft, beheers je tenslotte het beste. Zowel de leerlingen als de ondersteunende tutoren maken beiden een groei door, zowel op cognitief als op sociaal-emotioneel gebied. 3.3 Doelen t.a.v. leerlingen met dyslexie Ook leerlingen met dyslexie kunnen baat hebben bij invoering van deze methode. Door het nog beter volgen van leerlingen op spelling- en leesgebied leidt dit in een aantal gevallen waarschijnlijk tot een snellere onderkenning van dyslexieproblemen. Meer leesuren door een intensievere werkvorm met meer individuele feedback op het lezen zijn gewenst voor dyslectische leerlingen. Ook vanuit sociaal-emotioneel oogpunt zijn er voordelen. Door als tutor te werken, leg je de nadruk op wat kinderen wel kunnen en krijgen ze positieve leeservaringen, wat kan bijdragen aan het leesplezier.

3 4. OPZET VAN HET PROGRAMMA VOOR TUTORLEZEN In het programma (volgens de methode Stap door ) krijgen de leerlingen van de hogere groepen een begintraining. Het belangrijkste van deze training is dat de tutoren leren om een relatie aan te gaan met een jongere leerling. De training bestaat uit acht lessen. Deze lessen worden verdeeld over vier weken en worden voor de herfstvakantie gegeven. Een les duurt ongeveer 30 minuten. De volgende aspecten komen aan de orde: korte kennismaking met het programma van tutorlezen; hoe je op een leuke en prettige manier kennis kunt maken met iemand; hoe je kunt laten zien dat je belangstelling toont; hoe je fouten van een jongere leerling op een goede manier verbetert; hoe je complimentjes geeft; hoe je goede hulp kunt geven; hoe je kunt bijhouden wat je in de vorige les hebt gedaan. In schooljaar hebben de groepen 6 en 7 een begintraining gehad door de IB er en zorgcoördinator. Groep 8 is later in het jaar gestart en heeft een korte introductie gehad door de eigen leerkracht. Uit de evaluatie is naar voren gekomen dat de korte instructie niet voldoende resultaat heeft. Voor het komend schooljaar zullen de leerlingen uit groep 6 de volledige begintraining krijgen door de IB er. (start week 40) Alle leerlingen van de andere bovenbouwgroepen (groepen 7 t/m 8) nemen deel aan de verkorte begintraining door de zorgcoördinator (week 42) Deze leerlingen hebben immers in het afgelopen schooljaar al de volledige begintraining gehad en hebben twee periodes tutorlezen meegedraaid. De training bevat leerzame en nuttige elementen voor alle leerlingen. Tijdens de training krijgen kinderen een beter beeld van wat het inhoudt om tutor te zijn. Zo kunnen zij een weloverwogen keuze maken. Aan het einde van de zesde trainingsles moeten de leerlingen een tutorvragenlijst invullen. Hierin geven de leerlingen aan waarom zij tutor willen worden. We gaan er in beginsel van uit dat alle leerlingen deelnemen aan tutorlezen. Alleen op basis van goede argumentatie kan in overleg met de IB er besloten worden om een leerling niet te laten deelnemen. Vervolgens stellen de leerkrachten koppels samen. 5. CRITERIA SAMENSTELLEN VAN KOPPELS Criteria die wij gebruiken bij het samenstellen van de koppels voor het tutorlezen: Kinderen kunnen geen voorkeur uitspreken voor een specifieke leerling om mee samen te werken. Een goed lezende tutor wordt aan een goed lezende leerling gekoppeld en een zwak lezende tutor aan een zwak lezende leerling. We houden rekening met de sociaal-emotionele kenmerken van kinderen. Een tutor die sociaal-emotioneel of gedragsmatig niet zo stabiel is, kan bijvoorbeeld beter worden gekoppeld aan een evenwichtige, stabiele leerling en dit werkt ook andersom. We handhaven bij zoveel mogelijke koppels een bepaalde afstand' tussen leerling en tutor, waardoor de tutor een zeker overwicht heeft op de leerling. We kijken naar de verdeling jongens/meisjes. Door niet te kiezen voor voor de hand liggende koppels (meisje-meisje, leerlingen met zelfde culturele achtergrond), kun je namelijk tegelijkertijd werken aan het sociale klimaat in de school. We koppelen geen broertjes en zusjes of neefjes en nichtjes aan elkaar. Het kan voorkomen dat koppels niet goed met elkaar kunnen werken, dan kan er gekozen worden voor de vorming van nieuwe koppels. Vanaf maart worden er allemaal nieuwe koppels gevormd. Dit heeft een motiverend en verfrissend effect op leerlingen.

4 6. ORGANISATIE Dinsdag en vrijdag van 9.45 tot wordt als tutorleestijd ingeroosterd. Groepen 4 t/m 7 hebben dan tegelijkertijd tutorlezen. Groep 8 blijft in deze eerste periode buiten het tutorlezen i.v.m. de Cito-eindtoets in februari. De eerste periode start meteen na de herfstvakantie (week 45) In de kerstweek is er geen tutorlezen. Deze eerste periode loopt tot en met week 2. Leerlingen hebben dan 8 weken samen gelezen. In week 10 start dan de tweede periode zodat we tutorlezen kunnen afsluiten voor de meivakantie Vanaf maart worden leerlingen van groep 8 wel ingeschakeld als tutor. Leerlingen van groep 3 doen vanaf dat moment ook aan het tutorlezen mee. Na de toetsen en de verwerking van de resultaten in de maand januari wordt er door de zorgcoördinator een nieuwe werkverdeling gemaakt en er worden nieuwe koppels gevormd. Op grond van de ervaringen van het afgelopen jaar kiezen we ervoor om bij de tweede periode leerlingen uit groep 3 met leerlingen uit groep 6 te laten lezen. Leerlingen uit groep 4 met leerlingen uit groep 7 en leerlingen uit groep 5 met leerlingen uit groep 8. Leerlingen uit groep 3 die bij de eerste periode al voldoende leesniveau hebben, kunnen (bij voldoende tutoren) ook ingeroosterd worden. Dit gebeurt in overleg met de zorgcoördinator. Na het eerste tutorblok mogen de kinderen uit groep 5 in tweetallen een prentenboek voorlezen aan een groepje kinderen van groep 1-2. De kinderen uit groep 4 mogen dit na het tweede blok. 7. DOEN ALLE KINDEREN AAN HET TUTORLEZEN MEE? Alle kinderen doen mee aan tutorlezen, tenzij er met de IB er een andere afspraak is gemaakt. Door de verdeling van het aantal kinderen zullen er soms keuzes gemaakt moeten worden. Jongens en meisjes die al een bepaald niveau van technisch lezen hebben bereikt, krijgen dan geen extra oefening meer in het technisch lezen, maar mogen zich helemaal richten op het vrij-/individueel lezen. Dit betekent echter niet dat deze kinderen van tutorbegeleiding worden uitgesloten. Alle tutoren krijgen een vaste plek aangewezen waar ze lezen. Hiervoor maken we gebruik van de eigen lokalen en van de aula. Het is de verantwoording van de betreffende leerkrachten dat er op alle plekken voldoende controle is. In het schema van tutorlezen zal worden aangegeven wie er verantwoordelijk is voor een ruimte. In voorkomende gevallen kunnen ook stagiaires van de betreffende klassen hiervoor worden ingezet. Elke tutor heeft een mapje waarin de registratiekaart, de opdrachtkaarten en lege mapblaadjes (voor de opdrachten) bewaard worden. 8. GEBRUIKTE TOETSEN De volgende toetsen voor taal en lezen worden op de school afgenomen: Cito Taal voor Kleuters Toetsmomenten van Veilig Leren Lezen volgens het dyslexieprotocol Cito DMT Cito Leestechniek & Leestempo Cito Woordenschat Cito Begrijpend Lezen Cito Spelling Bij leerlingen die onvoldoende scoren op de DMT en op de toets Leestechniek & Leestempo worden ook nog de AVI-leeskaarten afgenomen. Leerlingen in groep 3 en 4 die een D- en/of E-score halen op leestoetsen, krijgen een verlengde instructie en elke week extra oefentijd. Deze leerlingen worden opgenomen in de groepsplannen.

5 percentage van het totaal aantal leerlingen 8.1. Behaalde resultaten De zorgcoördinator heeft de gegevens van de leesprestaties uit het leerlingvolgsysteem bestudeerd. Er is gekeken naar de D- en E-scores in schooljaar en Daarbij is een onderverdeling gemaakt in aandachtsleerlingen en zorgleerlingen. Start schooljaar zijn we overgestapt op de nieuwe AVI-niveaus. Het nieuwe AVI-niveau wordt vastgesteld aan de hand van de uitslag van Leestechniektoets van Cito, aangevuld met de nieuwe AVI-leeskaarten. Voor de groepen 3, 4 en 5 waar de belangrijkste ontwikkelingen op leesgebied plaatsvinden, hebben we strenge criteria geformuleerd: Aandachtsleerling: als het niveau dat behaald moet worden nog op instructieniveau zit (bv. Eind 4i i.p.v. Eind 4) Zorgleerling: als het niveau minimaal 1 niveau onder het te behalen niveau zit. (bv. Midden 4 i.p.v. Eind 4) Vanaf groep 6 zijn de criteria als volgt: Aandachtsleerling: als het niveau 1 niveau lager is dan het te behalen niveau (bv. Midden 6 i.p.v. Eind 6) Zorgleerling: als het niveau meer dan 1 niveau lager is dan het te behalen niveau (bv. Midden 6 i.p.v. Eind 7) I.v.m. de nieuwe AVI-niveaus zijn de gegevens van 2008 dus op andere gegevens gebaseerd dan die van technisch lezen op schoolniveau per per per per per periode per zorgleerlingen aandachtsleerlingen totaal zorg- en aandachtsleerlingen Als je de gegevens van 2009 bekijkt, zie je dat het totaalpercentage zorg- en aandachtsleerlingen iets is gedaald. Er is echter een belangrijke verschuiving te zien van zorgleerlingen naar aandachtsleerlingen. Het aantal aandachtsleerlingen is toegenomen doordat een aantal leerlingen van zorgleerling zijn opgeschoven naar aandachtsleerling. Dit is een positieve ontwikkeling. Een volgend doel is dat we gaan kijken hoe we het aantal aandachtsleerlingen kunnen verkleinen. Voor deze aandachtsleerlingen kijken we welke extra ondersteuning de leerkracht kan bieden buiten het reguliere aanbod zodat het gewenste niveau wel bereikt kan worden. In de overzichten van juni is daarom ook opgenomen voor welke kinderen er een handelingsplan nodig is (dit kan soms geclusterd worden uitgevoerd binnen het groepsplan). Over de uitvoering dient overleg plaats te vinden met de IB er.

6 8.2 Het normschema Onze school heeft in het schooljaar haar doelen vastgesteld voor het leesonderwijs. De volgende doelen zouden volgens het hierna beschreven normschema gehaald moeten worden. Het kind dat een gemiddelde leesbegaafdheid heeft, moet vorderingen kunnen maken volgens onderstaand normschema (Cito). Groep rapport 2 (februari) rapport 3 ( juni/juli) 3 AVI start/m3 AVI e3 4 AVI m4 AVI m5 Groep rapport 2 (februari) rapport 3 (juni/juli) 5 AVI m5 AVI e5 6 AVI m6 AVI e6 Groep rapport 2 (februari) rapport 3 (juni/juli) 7 AVI m7 AVI e7 8 AVI plus AVI plus In dit schema gaan we ervan uit dat de gemiddelde leerling per jaar twee niveaus stijgt. Hieronder wordt duidelijk dat deze doelstelling dit jaar ruimschoots is gehaald. Overzicht vorderingen Groep 3 gestart in februari, gemiddeld 1 niveau gestegen t.o.v. januari Groep 4 3 niveaus gestegen Groep 5 3 niveaus gestegen Groep 6 2,5 niveau gestegen Groep 7 2,5 niveau gestegen Groep 8 laatste afname in november, eindniveau bereikt. 8.3 Motivatie Afgelopen jaar hebben we gezien dat het erg belangrijk is dat leerlingen gemotiveerd zijn en blijven. Dit willen we bereiken door de volgende maatregelen: 2 blokken van 8 weken in plaats van 10, met voldoende tussenruimte. Instructielessen door IB er/zorgcoördinator Goede feedback van de leerkracht tijdens het tutorlezen Een evaluatiemoment in de klas na het tutorlezen. Actief toezicht houden door leerkrachten en stagiair(e)s Een beloningskistje waarbij je elke keer een tutor kunt belonen voor zijn goede inzet. De tutor mag dan een kaartje trekken uit de beloningskist (hierin zitten kaartjes met bv.: Je mag vandaag kiezen wie er naast je komt zitten; vanmiddag krijg je een kopje thee; speel een spelletje galgje met de klas; jij mag kiezen met de gym, etc.) De tutor tekent op de leeswijzer aan of zijn leerling goed zijn best heeft gedaan. De eigen leerkracht kan de leerling daarvoor belonen. Lezen leer je natuurlijk in de eerste plaats door het veel te doen. Minstens zo belangrijk is echter het bevorderen van het leesplezier! Stimuleer uw kind daarom thuis ook om dagelijks te lezen.

7 VRAGENLIJST TUTORBEGELEIDING DOOR LEERLINGEN Naam leerling Datum Groep 1. Zou je een leerling uit groep 4 willen begeleiden met lezen? Ja/nee Waarom wel/niet? 2. Stel dat je zelf wat harder moet werken om je eigen werk op tijd af te krijgen, zou je dat ervoor over hebben? Waarom wel/niet? Ja/nee 3. Heb je zelf vroeger moeite gehad met lezen? Ja/nee Vertel er eens iets over: 4. Heb je nu (nog) moeite met lezen? Ja/nee Zoja, wat vind je moeilijk? 5. Vind je lezen leuk? Ja/nee Hoe vaak lees je?