Een aanbod van voorschoolse educatie in Midden Drenthe door de St. Peuterspeelzalen MD.

Transcriptie

1 Een voorschools aanbod Een aanbod van voorschoolse educatie in Midden Drenthe door de St. Peuterspeelzalen MD. Pauline Daum actualisatie juli

2 hoofdstuk INHOUD pagina 1 Inleiding 3 2 Huidige situatie Midden Drenthe Peuterspeelzaal 2.2 Kinderopvang 2.3 Situatiebeschrijving Midden Drenthe Situatiebeschrijving dorpen In relatie met doorgaande ontwikkellijn 2.6 In relatie met de wet OKE 7 3 De uitvoering De doorgaande lijn: de praktijk 3.2 Harmonisatie: de praktijk 3.3 Randvoorwaarden Uitgangspunten 3.5 Doelgroepkinderen Intensiveringgebieden Plaatsingcriteria 3.8 Bereik Verwijzing door JGZ en andere partners 3.10 Financiële kant voor ouders Financiële kant voor de gemeente De financiële kant voor SPMD Overige punten 3.14 De planning van het project 2 Bijlage bij 3.5, 3.6 doelgroep, overzicht en bereik

3 1 Inleiding Kinderdagverblijven en peuterspeelzalen richten zich voor een deel op dezelfde doelgroep. Op kinderdagverblijven [KO-kdv] kunnen kinderen terecht van 0 tot 4 jaar. Peuterspeelzalen zijn er voor kinderen van 2 tot 4 jaar. De doelgroep van kinderen tussen 0 tot 4 jaar is hierdoor te verdelen in een aantal verschillende groepen: - [Doelgroep] Kinderen tussen 0 en 4 die gebruik maken van de KO-kdv; - [Doelgroep] Kinderen tussen 2 en 4 jaar die naar de peuterspeelzaal gaan; - [Doelgroep] Kinderen tussen 0 en 4 jaar die niet naar de peuterspeelzaal gaan en geen gebruik maken van KO-kdv. De peuterspeelzaal is een laagdrempelige voorziening voor alle kinderen. Peuterspeelzalen zijn gericht op: ontwikkelingsstimulering, opvoedingsondersteuning en aansluiting op het onderwijs en worden gesubsidieerd vanuit jeugdbeleid. Kinderopvang [KO] wordt vooral gezien als een arbeidsmarktinstrument, betaald door ouders, bedrijfsleven en overheid waar ook wordt gewerkt aan ontwikkelingsstimulering en opvoedingsondersteuning. Op dit moment is de deelname aan de peuterspeelzalen aan het teruglopen. De belangrijkste redenen hiervan zijn: - Er worden minder kinderen geboren; 3 - Kinderopvang is in veel gevallen voor de ouders goedkoper. Wanneer men onder de Wet kinderopvang [wet KO] valt, komt men namelijk in aanmerking voor een vergoeding vanuit het Rijk; - De tijden van de peuterspeelzaal sluiten niet aan op werktijden van ouders. KO-kdv is hierin flexibel en de tijden zijn voor ouders beter af te stemmen op de werktijden. Om leegloop van de peuterspeelzalen en daarmee samenhangend het verlies aan kennis tegen te gaan, zet het rijk in op het harmoniseren van peuterspeelzalen en KO-kdv. Hierdoor komen tevens de pedagogische doelstelling [optimale ontwikkeling van het kind] en de opvangdoelstelling [kans voor de ouders om zorg en werk te combineren] dichter bij elkaar te liggen. Daarnaast zet het rijk in op het voorkomen van taalachterstand bij kinderen. Hiervoor moeten er aan meer peuters VVE-programma s [Voor- en Vroegschoolse Educatie] aangeboden worden en moet het aantal doelgroepkinderen wat gebruik maakt van de peuterspeelzaal, een voorschoolse omgeving toenemen. SPMD is in overleg met de gemeente Midden Drenthe een traject gestart om een kwalitatief goed voorschools aanbod tot stand te brengen. In deze notitie wordt dit nader beschreven. - met aandacht voor het harmoniseren van peuterspeelzalen met VVE en KO-kdv; - met een accent gelegd op de leefbaarheid in de dorpen; - aansluitend bij de ontwikkeling bredescholen [op inhoud].

4 Daar waar we spreken over ouders bedoelen we ook verzorgers. 2 Huidige situatie Midden Drenthe In Midden Drenthe biedt SPMD aan kinderen in de leeftijd van 2-4 jaar peuterspeelzaalwerk aan. Kinderopvang voor kinderen in leeftijd 0-4 jaar [KO-kdv] wordt door meerdere kinderopvangorganisaties geboden. In deze paragraaf worden de kenmerken van dit aanbod beschreven en de situering in Midden Drenthe: 2.1 Peuterspeelzaal - Werkt met dagdelen van ca. 3½ uur. - Een kind gaat minimaal 2 dagdelen naar de peuterspeelzaal in een vaste combinatie [bijvoorbeeld elke week de maandagochtend en donderdagmiddag]. - Vaste breng- en haaltijden. - Alle peuterspeelzalen bieden VVE activiteiten aan voor peuters die dit nodig hebben en worden gekenmerkt als VVE-peuterspeelzaal. Peuters met een zorgvraag [doelgroeppeuters] wordt een [voor ouders gratis] derde dagdeel geboden. - Gesubsidieerd door de gemeente [ BCF en VVE] 4 - Groepsgrootte minimaal 10 / bij locaties met één groep minimaal 7 [ pedagogische visie op groepscohesie] - Ouderbijdrage afhankelijk van het inkomen. Regeling voor gezinnen met inkomen tot 120% minimumloon. - Valt onder de verordening van de gemeente. De wet kinderopvang is aangevuld met kwaliteitseisen peuterspeelzaalwerk. - Geen bijdrage vanuit het Rijk aan de ouders. - Peuterspeelzaalwerk kent inhoudelijk het ambitieniveau 2: spelen, ontmoeten, ontwikkelen, signaleren, ondersteunen. Er is 1 beroepskracht met bij voorkeur een vaste groepshulp. Ambitieniveau 2 behelst het aanbieden en begeleiden van gevarieerde activiteiten afgestemd op leeftijd en specifieke leefomstandigheden van peuters gericht op het bieden van speelmogelijkheden en verzorging en op het bieden van aanvullende ontwikkelingsmogelijkheden [sociaal-emotioneel, taal-, motoriek-, spel-, creativiteitsontwikkeling enz.]. Door het spel bewust te verrijken wordt het leren gestimuleerd. Hierbij wordt nauw samengewerkt met andere gespecialiseerde instellingen, specialisten [o.a. JGZ 0-19 jaar, basisonderwijs, logopedist, Yorneo] om een sluitende aanpak voor 0-2, 2-4, 4-12, jaar te realiseren. - Biedt gekwalificeerd peuterspeelzaalwerk dat voldoet aan de normen wet OKE.

5 2.2 Kinderopvang - Geen vaste dagen noodzakelijk. - Ruimere haal- en brengtijden. - Bieden in de gemeente Midden Drenthe niet allemaal VVE aan. Verticale groepssamenstelling bemoeilijkt een goede realisatie van het aanbod VVE. - Betaald vanuit ouders, bedrijfsleven en overheid. - Valt onder de wet kinderopvang. - Bijdrage vanuit het Rijk aan ouders die aan de voorwaarden voldoen. - Is HKZ- geaccrediteerd. - Groepsgrootte afhankelijk van leeftijd. 2.3 Situatiebeschrijving Midden Drenthe In Midden Drenthe zijn er 10 peuterspeelzalen. Deze zijn georganiseerd in de Stichting Peuterspeelzalen Midden Drenthe [SPMD]. Er zijn basisscholen in alle dorpen waar ook peuterspeelzaalwerk geboden wordt. Er wordt kinderopvang [opvang voor 0-4 jarigen] geboden door 9 organisaties. Er zijn contracten met de KO vanuit de basisscholen St. OBOMD en COG. TSO is op een deel van de basisscholen met ouders geregeld, is niet meegenomen in dit overzicht. 5 Balinge peuterspeelzaal OJS t Broekhoes Beilen CBS prinses Beatrix KOV en BSO / Aska peuterspeelzaal CBS de Eshorst KOV en BSO /Olke Bolke OBS GA de Ridder BSO / Prokino OBS Jan Ligthart KOV/ St BEI Sprookjesboom OBS Mr Harm Smeenge Kidskaza Bovensmilde OBS de Meenthe BSO / Prokino peuterspeelzaal CBS de Wingerd KOV en BSO / Aska KOV particulier Hijken peuterspeelzaal BS Hijken

6 Hoogersmilde peuterspeelzaal CBS de Vaart OBS Pieter van Thuyl Hooghalen OBS de Bosvlinder KOV en BSO / SKH peuterspeelzaal Nieuw Balinge OBS Mr Siebring KOV en BSO / Kidskaza peuterspeelzaal CBS de Morgenster [sluit] Smilde CBS de Schutkampen KOV en BSO door Aska peuterspeelzaal OBS prinses Margriet Westerbork CBS de Wegwijzer BSO / SKH peuterspeelzaal OBS de Lindelaar BSO / Prokino KOV / SKH Wijster OBS Zuiderenk KOV en BSO / de Klokkenluider peuterspeelzaal CBS Drijber KOV Pinnokio 6 Witteveen OBS de Tille KOV en BSO / oes plekkie 2.4 Situatiebeschrijving dorpen Ieder dorp wordt gekenmerkt door diens unieke situatie. Per dorp is in beeld gebracht wat de peuterbezetting is, hoe de huisvesting geregeld is, de financiën, welke ontwikkelingen er zijn en waar SPMD zich op richt t.b.v. een toekomstperspectief. SPMD richt zich op een passend en beschikbaar voorschools aanbod, een onafhankelijk aanbod door een niet commerciële instelling. Elke ouder kan ervoor kiezen om gebruik te maken van dit aanbod. Aandcaht voor de toeleiding naar de peuterspeelzaal wordt bij punt 3 en verder beschreven. 2.5 In relatie met de doorgaande ontwikkellijn, onder één dak of niet. Korte lijnen zijn belangrijk om het kind goed te begeleiden met de start naar de basisschool. Daar waar de peuterspeelzaal en de basisschool onder één dak zitten, kan expertise uitgewisseld en is aandacht voor de doorgaande ontwikkeling gemakkelijker en beter vorm te geven omdat de

7 contacten weinig extra moeite vragen. Daar waar in een dorp één basisschool is, is dit zonder nadelige gevolgen voor de samenwerking met overige basisscholen te realiseren. In dorpen met meer basisscholen is een onafhankelijke neutrale positie van het peuterspeelzaalwerk wenselijk om de doorgaande lijn met alle basisscholen in dat dorp evenredig aan bod te laten komen. In alle gevallen vraagt de samenwerking om een bewuste coöperatieve houding. Omdat het peuterspeelzaalwerk toe leidt naar de basisschool is het voor SPMD van belang in de samenwerking te investeren. Het peuterspeelzaalwerk is gericht op spelend leren. Door het spel bewust te verrijken wordt het leren gestimuleerd. SPMD heeft de volgende peuterspeelzalen die al met een basisschool onder één dak zijn ondergebracht: in Balinge, Bovensmilde, Nieuw Balinge en Witteveen. In de dorpen Bovensmilde, Hoogersmilde worden bredeschoolgebouwen gerealiseerd. In Hijken wordt toegwerkt naar een MFA. De overige peuterspeelzalen zitten niet onder een dak met een basisschool: in Beilen, Hooghalen, Smilde, Westerbork en Wijster. In Hooghalen hebben we de mogelijkheid in 2010 besproken met de directeur van de basisschool. Er is door de school anders gekozen om de ruimte te benutten. SPMD houdt de optie onder één dak met het basisonderwijs open. 2.6 In relatie met de wet OKE, onder één dak of niet De harmonisatie werkt optimaal op de locaties waar de kinderopvang en peuterspeelzaal onder één dak zitten omdat een kind zijn dag kan starten op een kinderdagverblijf en tussendoor naar de peutergroep kan gaan. Op de plaatsen waar beide vormen niet onder één dak zitten zal dit niet gemakkelijk mogelijk zijn in verband met de organisatie rondom het vervoer van kinderen. Ouders dienen in eerste instantie nog steeds zorg te dragen voor het halen en brengen van de kinderen. Wel kunnen ouders op deze plaatsen gebruik maken van het financiële voordeel vanuit de wet KO. 7 SPMD heeft de volgende peuterspeelzalen die al met een aanbod KO-kdv onder één dak zijn ondergebracht: in Smilde, Hooghalen. De overige peuterspeelzalen zitten niet onder een dak met een KO-kdv: in Balinge, Beilen, Bovensmilde, Hijken, Hoogersmilde, Nieuw Balinge, Westerbork, Wijster. Omdat de KO-kdv opvang biedt voor kinderen in de leeftijd 0-4 is er sprake van een gemeenschappelijke doelgroep 2-4 jarigen. De wet OKE is gericht op het voorkomen van segregatie en wil graag dat alle peuters in de voorschoolse periode voldoende gezien en gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. Het is hierbij van belang dat een belemmering in de ontwikkeling van een kind zo vroeg mogelijk gesignaleerd kan worden. Het is vanuit deze gedachte van belang dat alle/zoveel mogelijk kinderen deelnemen aan de peuterspeelzaal of de kinderopvang.

8 De wet KO is goedkoop voor ouders met kinderen en een mogelijkheid om ouders te stimuleren deel te nemen aan het arbeidsproces. Bij de kinderopvang worden kinderen opgevangen van werkende ouders of ouders met een ruim inkomen. Het peuterspeelzaalwerk is een laagdrempelige buurt voorziening en kenmerkt zich door een opgebouwde expertise op het gebied van vroegstimulering en vroegsignalering. Er zijn geen voorwaarden verbonden aan deelname, er is geen sprake van een arbeidsmarkt gerelateerd aanbod. Het peuterspeelzaalwerk richt zich op een bereik van zo mogelijk alle peuters vanuit de visie dat deelname een meerwaarde voor het kind is in diens ontwikkeling en ter voorbereiding naar de basisschool. 3 De uitvoering 3.1. De doorgaande ontwikkellijn: de praktijk De doorgaande ontwikkellijn is deel van de ontwikkeling van de bredescholen in Midden Drenthe. In alle dorpen is het belang van samenwerking besproken. Dit heeft geleid tot een visiestuk voor elk dorp. Overeenkomstig in deze visies is het zien van nut en noodzaak van een aaneengesloten aanbod van voorzieningen voor bewoners variërend in de leeftijd 0 tot 12 of 110+ jaar. Het aaneensluiten van aanbod is eveneens van belang in het kader van het vraagstuk wat nodig of wenselijk is voor het gevoel van leefbaarheid in dorpen. Vanuit inhoud is in de vorige beleidsperiode AOB een start gemaakt om de doorgaande lijn voor het kind vanuit de peuterspeelzaal naar de basisschool vorm te geven. Vanuit pedagogische visie en de toeleidende rol van het peuterspeelzaalwerk vindt SPMD het vanzelfsprekend hier verder op te investeren. Deze investering, maar ook vanuit praktisch oogpunt, het delen van expertise en om kosten te reduceren is dit van belang Harmonisatie: de praktijk Als we naar de harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaal kijken, dan houdt dit eigenlijk in dat de twee vormen dichter bij elkaar komen te liggen. Om te komen tot harmonisatie dienen de eisen van het peuterspeelzaalwerk gelijk te worden getrokken aan die van de kinderopvang. Per 20 augustus 2010 is een aanvulling in de Wet Kinderopvang van kracht over de kwaliteitseisen peuterspeelzaalwerk. Om concreet aan te kunnen geven wat harmonisatie inhoudt, is een beschrijving opgenomen van twee praktijksituaties in Midden Drenthe. In beide situaties gaan we er al van uit dat de uren aansluiten bij basisschool/scholen. Harmonisatie kan er als volgt uitzien: 1. In de dorpen waar dat wenselijk is: Ouders brengen een kind s ochtends naar de peuterspeelzaal. Een peuterspeelzaalgroep is een groep 2-4 jarigen waarbij de leidsters werken aan de pedagogische doelen vanuit de peuterspeelzaal. Hier volgt het kind het programma van de peuterspeelzaal met leeftijdgenootjes. Als de peuterspeelzaal is afgelopen wordt het kind gehaald door de ouder/ verzorger.

9 Binnen deze constructie wordt het kind opgevangen en wordt het halen en brengen van peuters en schoolgaande kinderen gebundeld voor de ouder/verzorger. Tegelijkertijd is er aandacht voor ontwikkelingsstimulering, opvoedingsondersteuning en aansluiting op onderwijs. De werkwijze en doelstellingen van het traditionele peuterspeelzaalwerk blijft hierbij dus bestaan. 2. In de dorpen waar KO-kdv een aanbod heeft: Ouders brengen een kind s ochtends vroeg naar de kinderopvang. Wanneer een kind 2 jaar is en op een kinderdagverblijf zit, kunnen de ouders tevens kiezen voor deelname aan de peuterspeelzaal. Een peuterspeelzaalgroep is een groep 2-4 jarigen waarbij de leidsters werken aan de pedagogische doelen vanuit de peuterspeelzaal. Kiest de ouder voor de peuterspeelzaal, dan gaat het kind vanuit de kinderdagverblijfgroep naar de peuterspeelzaal. De peuterspeelzaal is in een andere ruimte gelegen. Hier volgt het kind het programma van de peuterspeelzaal met leeftijdgenootjes. Nadat de peuterspeelzaal is afgelopen gaat het kind terug naar het kinderdagverblijf waar het blijft totdat het wordt opgehaald [tussen de middag bv uur of later bv. om uur]. Binnen deze constructie wordt het kind opgevangen in de uren dat de ouders werken of naar school gaan. Tegelijkertijd is er aandacht voor ontwikkelingsstimulering, opvoedingsondersteuning en aansluiting op onderwijs. De werkwijze en doelstellingen van het traditionele peuterspeelzaalwerk blijft hierbij dus bestaan. Ouders kunnen ook kiezen om hun kind[eren] alleen naar de peutergroep [dagdeel van 2-3 uur] te brengen en geen gebruik te maken van de kinderopvang. Omdat SPMD geen kinderopvang biedt heeft zij eerst de mogelijkheden van verbreed aanbod met de lokale kinderopvangaanbieder onderzocht. Er zijn 6 trajecten doorlopen zonder resultaat. Redenen hiervoor zijn o.a.: financieel niet rendabel voor een aanbod op lange termijn, vervoer, eenzijdige inzet, wettelijke beperkingen. 9 De KO-kdv heeft aangegeven in Balinge, Hoogersmilde en Hijken vooralsnog geen aanbod te realiseren/handhaven. In Balinge heeft een behoeftepeiling [ ] inzichtelijk gemaakt dat het starten van een aanbod KO-kdv niet past bij de behoefte van de bewoners. In Hoogersmilde en Hijken wordt de optie KO-BSO meegenomen in de bredeschool respectievelijk MFA. SPMD heeft de mogelijkheden onderzocht van gastouderopvang voor en na het spelen in de peuterspeelzaal. Er zijn wettelijk geen mogelijkheden dit in een peuterspeelzaal te bieden. Nader onderzocht wordt een makelaarsfunctie in aansluiting bij de erkende gastoudervoorzieningen binnen de gemeente. SPMD wil het inhoudelijk aanbod peuterspeelzaalwerk borgen voor de toekomst. Op dit moment is SPMD van mening dat de kwaliteit van ons aanbod gewaarborgd blijft als SPMD dit onder regie houdt. In 10 dorpen [ van de 14 dorpen, streken] in Midden Drenthe is een peuterspeelzaal aanwezig. In de dorpen Balinge, Hijken, Hoogersmilde, Nieuw Balinge wordt alleen peuterspeelzaalwerk geboden.

10 De spreiding van de peuterspeelzalen biedt hierdoor optioneel een voorschools aanbod binnen bereik voor alle peuters in Midden Drenthe. SPMD richt zich op het intensiveren van het aanbod om de VVE- activiteiten, door de deelname uit te breiden van 2 naar 3 dagdelen per week. Hiermee wordt peuters met een zorgvraag [ doelgroeppeuters] een intensievere deelname geboden. [minimaal 10 uur per week]. SPMD richt zich op een verlengd aanbod, zodat de tijden aansluiten bij de basisschool/scholen. Dit is passend bij de plattelandssituering van Midden Drenthe. Ouders vanuit de buitengebieden wordt meer efficiëntie geboden als zij kinderen van en naar de peuterspeelzaal en van de basisschool halen en brengen. In de dorpen waar het peuterspeelzaalwerk alleen werkt in het aanbod voorschools wordt dit uitgevoerd door SPMD. In de dorpen wordt in afstemming met onderwijs, kinderopvang en gemeente toegewerkt naar een passend aanbod. 3.3 Randvoorwaarden De peuterspeelzaaltijden zijn aangepast. Voordeel hiervan is dat zij beter aansluiten op de schooltijden. Het aanbod peuterspeelzaalwerk valt onder de huidige regelgeving van het gemeentelijke beleid. SPMD heeft onderzocht of de verlenging of het totale aanbod gefinancierd kan worden vanuit de wet kinderopvang. De CAO is bepalend: 1.2.A.3 Peuterspeelzaalwerk, waaronder wordt verstaan: het bieden van speel- en/ of aanvullende ontwikkelingsmogelijkheden aan kinderen in de leeftijd vanaf 2 jaar tot aan het moment waarop zij basisonderwijs kunnen volgen, gedurende minder dan 4 aaneengesloten uren per dag. Het peuterspeelzaalwerk van SPMD voldoet grotendeels aan de eisen van de wet KO. Een uitzondering vormen de leidster-kind ratio en het volgen van de CAO Kinderopvang. De groepsgrootte onder de wet KO is aangepast met kwaliteitseisen peuterspeelzalen. De leidster-kind-ratio voor het werken met kinderen in de leeftijd 2+ is vanuit de wet KO 1 : 6. Voor de peuterspeelzalen is dit 1 : 8. Binnen een geharmoniseerd aanbod zal moeten worden voldaan aan de eisen uit de wet KO. 10 Peuterspeelzaalwerk valt onder de CAO Welzijn. Kinderopvang onder de CAO Kinderopvang. In geval van een [bestuurlijke] fusie is er een overgangsregeling naar de CAO KO vastgesteld. CAO W&MD, artikel 1.2A Geheel of gedeeltelijke ontheffing toepassing CAO : 1.2A.1 Als een werkgever tevens valt onder de werkingssfeer van een andere CAO, kunnen CAO-partijen op verzoek van de werkgever de bepalingen van de CAO geheel of gedeeltelijk niet van toepassing verklaren op de arbeidsverhouding tussen een werkgever en (een gedeelte van) de werknemers. De ondernemingsraad moet met het verzoek van de werkgever hebben ingestemd. Er vindt overleg plaats met partijen bij de andere CAO. 1.2A.2 Om voor een dergelijke ontheffing in aanmerking te komen, moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: de arbeidsvoorwaarden voor de werknemers zijn voldoende gewaarborgd;

11 de arbeidsvoorwaarden moeten over het algemeen geen mindere aanspraken aan de werknemers verlenen als voor hen zouden voortvloeien uit het van toepassing zijn van deze CAO. 3.4 Uitgangspunten De uitgangspunten van de peuterspeelzaal zijn: 1. De peuterspeelzaal is 40 weken per jaar gedurende de schoolweken geopend. 2. De minimale afname is 2 dagdelen. Er wordt gestreefd naar een manier om deze minimumafname in de toekomst omhoog te brengen. De wet OKE kenmerkt een aanbod van minimaal 10 uur per week als passend bij een VVE-aanbod. [ 3 dagdelen ]. 3. Ouders die gebruik maken van de peuterspeelzaal maken automatisch ook gebruik van het verlengde aanbod. 4. Het maximaal aantal [doelgroep]kinderen dat per dagdeel kan worden ingepland bedraagt 1 : 8 t.b.v. het peuterspeelzaalwerk. De leidster-kind ratio vanuit de wet KO t.b.v. de begeleiding van kinderen 2+ jaar is 1 : De groepen zijn heterogeen; dit versterkt het onderling leren van kinderen. 6. De peuterspeelzaaltijden worden aangepast. Voordeel hiervan is dat zij beter aansluiten op de schooltijden. 11 i. Ochtenddagdeel is van 08:30 12:00 uur; ii. Middagdagdeel is van :30 uur; Opties voor de mogelijkheid van een tussen de middag- of namiddagdagdeel zijn te overwegen wanneer de vraag zich voordoet. 7. De PSZ-ruimte dient rustmogelijkheden voor kinderen te bieden zoals bijv. een bank of kussens op de grond. De wet OKE enige coulance beidt in het realiseren van een passend aanbod in kleine kernen. 3.5 Doelgroepkinderen Kinderen in de leeftijd 0-6 jaar leren vanuit een aangeboren mechanisme, na het 6e jaar verdwijnt dit mechanisme. Het leren gaat natuurlijk door, maar de manier waarop is veranderd; zoals wij volwassene een vreemde taal aanleren. Het is voor een kind daarom erg belangrijk om in de leeftijd 0-6 jaar voldoende goede impulsen/ stimulansen te ontvangen. Vanuit Rijk, gemeente en samenwerkingspartners Hecht SPMD er belang aan om in de voorschoolse periode, de peuterspeelzaaltijd, kinderen in de leeftijd van 2-4 jaar de gelegenheid te bieden om zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen en de aansluiting bij de basisschool zo soepel mogelijk te laten verlopen.

12 Dit is ook de reden waarom het rijk en de gemeente extra wil investeren in deze periode. Het peuterspeelzaalwerk is gericht op de algehele ontwikkeling van de peuter en zet zich met behulp van de VVE gelden vooral in op extra impulsen van taal. Het westerse leven bestaat uit taal, spreken, begrijpen, de lessen op school, de weg vinden, een gebruiksaanwijzing lezen maar ook een som maken, et cetera. Het harmonisatieproject kent een aantal doelen. Eén daarvan is het verhogen van het bereik van het aantal doelgroepkinderen. Een hoger bereik van het aantal doelgroepkinderen moet er voor zorgen dat er minder kinderen met een [taal] achterstand naar de basisschool gaan. Doelgroepkinderen zijn die peuters die extra aandacht nodig hebben. We spreken over een ontwikkelingsproblemen als er sprake is van een duidelijke afwijking van de gebruikelijke ontwikkeling, die als problematisch wordt ervaren door de ouders, het kind of beiden. Een kind met een stoornis in de ontwikkeling ontwikkelt zich wel, maar anders dan verwacht. Men maakt vergelijking met broertjes, zusjes of andere kinderen van die leeftijd. Wanneer we spreken over zorg, bedoelen we ontwikkelingsproblemen. Dit omvat ontwikkelingsstoornissen of achterstanden op diverse ontwikkelingsgebieden, die zich kunnen ook uiten in gedragsproblemen. De oorzaak van ontwikkelingsproblemen kan liggen in de omgeving van het kind [milieufactoren], maar kan ook gelegen zijn in een stoornis bij het kind zelf [handicap]. Ontwikkelingsproblemen kunnen van tijdelijke aard dan wel van blijvende aard [handicap] zijn. 12 De ontwikkelingsproblemen kunnen zich voordoen op één gebied [enkelvoudig], maar kunnen op meerdere gebieden voorkomen. Zorg kan door de JGZ- wijkverpleegkundige of door medewerkers van SPMD aangemerkt worden. Risicokinderen kunnen vroegtijdig opgemerkt worden. SPMD heeft medewerkers met specifieke inzet om doelgroepkinderen te ondersteunen [ 18 uur per week : 10 groepen] Voor de begeleiding en opvang van kinderen met ontwikkelingsproblemen is het van belang te weten om welk probleem het gaat, wat de oorzaak van het probleem is en of het probleem van blijvende of tijdelijke aard is. Van belang is in de gaten te houden of er omstandigheden zijn waardoor het kind zich opvallend gedraagt: - veranderingen in de thuissituatie:. geboorte van broertje of zusje, opname in het ziekenhuis van en gezins- of familielid, werkeloosheid of scheiding van de ouders, overlijden of ziekte van een gezins- of familielid, verhuizing, tijdelijk gebruik van medicijnen door het kind. - veranderingen in de groep: komen of gaan van andere kinderen/leidster in de groep, andere ruimte, wijziging in de groep.

13 Zorgstructuur SPMD beidt algemeen peuterspeelzaalwerk en leidt toe naar de basisschool. Peuters kunnen extra begeleiding nodig hebben om beter van dit aanbod te kunnen profiteren. De nadruk bij de uitvoering ligt bij het vroegtijdig signaleren en het effectief bestrijden van onderwijsachterstanden. Het aanbod peuterspeelzaalwerk wordt geboden vanuit de driehoek kind- ouder- peuterspeelzaal. Het elkaar versterken ten behoeve van de ontwikkeling van het kind is de grondhouding van de werkwijze van SPMD. Peuters komen 2 of 3 dagdelen per week. Door de ouder te betrekken bij de [extra] begeleiding kan het kind beter profiteren van het aanbod. Het kind neemt deel aan de geboden activiteiten, waarbij een op de zorgvraag toegespitste extra observatie en begeleiding ingezet kan worden. Afstemming met de wijkverpleegkundige maakt hier vanzelfsprekend deel van uit. Het hogere doelgroepbereik willen we realiseren door het peuterspeelzaal aanbod aantrekkelijker te maken. Tevens willen we de deelname effectiever maken voor doelgroepkinderen. Effectiever De peuterspeelzalen willen we voor [doelgroep]kinderen effectiever maken door een derde dagdeel VVE aan te bieden. Dit is gerealiseerd. Onderzoek van Sardes heeft aangetoond dat een VVE-programma door dit extra dagdeel meer effect heeft. 13 Alle peuterspeelzalen van SPMD bieden op dit moment al VVE- activiteiten aan, volgens de normering van de wet OKE. De VVE- coördinator begeleidt het implementatieproces van pedagogische visie naar methodisch werken. Verschillende VVEprogramma s zijn samengevoegd tot een maatwerk, er wordt gewerkt met: Piramide, Cito, Doe meer met Bas, Boekenpret, rode draad van taal, de taallijn en interactief voorlezen. Vanuit de wet OKE wordt het maatwerk niet gezien als het werken met een VVEprogramma. In Nederland wordt er gewerkt met negen erkende VVE-programma s: Piramide [1], Kaleidoscoop [2], Startblokken/basisontwikkeling [3], KO totaal [4], Doe meer met Bas [5], Speelplezier[6], Sporen[7], Boekenpret[8] en de taallijn[9]. Uit inventarisatie is gebleken dat de meeste basisscholen in Midden Drenthe het programma Doe meer met Bas naast verschillende andere methoden per school gebruiken. In het kader van een programmatische aansluiting zet SPMD in op een beredeneerd aanbod methodisch werken met behulp van het programma Doe meer met Bas. Er wordt in de peuterspeelzalen thematisch gewerkt. SPMD richt zich op thematisch werken, bij voorkeur in samenwerking met basisschool en waar mogelijk met andere partners, zoals de KO. In het 2 jaarlijks peuter-kleuteroverleg wordt besproken welke thema s gezamenlijk opgepakt worden.

14 Tot op heden wordt er gewerkt met heterogene groepen, met een voor doelgroepkinderen gratis 3de dagdeel. Dat wil zeggen dat groepen voor maximaal 50% uit doelgroepkinderen bestaan. Op deze wijze leren de kinderen ook van elkaar, waardoor het effect groter is. En segregatie wordt voorkomen. Aantrekkelijker We willen de peutergroepen aantrekkelijker maken door deelname goedkoper of gratis te maken voor doelgroepkinderen. Daarnaast gelden ook voor doelgroepkinderen de reeds eerder genoemde factoren die het peuterspeelzaalwerk aantrekkelijker moeten maken, zoals: - Het bieden van een verlengd aanbod peuterzaalwerk; - Tijden die beter aansluiten op schooltijden; - Het aanbod van 3 dagdelen per week. Wellicht kunnen we in de peuterzalen met 3 groepen of meer toewerken naar een meer flexibele keus voor ouders door de vaste dagdeelcombinaties los te laten. Vooralsnog zijn we van mening dat de vaste groepen meer rust en veiligheid voor de peuter bieden waardoor het lerende klimaat beter benut kan worden. 3.6 Intensiveringsgebieden Met de start van het gemeentelijk achterstanden beleid 2002 zijn in overleg met de gemeente zogeheten intensiveringgebieden vastgesteld. Een intensiveringgebied is een wijk waar het aantal kinderen dat tot een doelgroep behoort hoog is, maar waarvan procentueel gezien een kleiner deel naar een peuterspeelzaal of kinderopvang gaat. In Midden Drenthe gaat dit om Beilen-West, bij de start is hiervoor het aantal gewogen leerlingen in het basisonderwijs leidend geweest. 14 Vanuit de periode 2002 t-m 2009 is door ervaring gebleken dat er meer peuters zijn die ondersteuning vragen in hun ontwikkeling. Omdat deze peuters gespreid in Midden Drenthe wonen en omdat het project harmonisatie mede gericht is op het verhogen van het doelgroepbereik krijgen alle gebieden in Midden Drenthe bij de implementatie van het project Harmonisatie voorrang. - bijlage t.b.v. punt 3.5 en 3.6 is een overzicht 2009 is toegevoegd 3.7 Plaatsingscriteria De plaatsingscriteria blijven ongewijzigd. Door deze nieuwe werkwijze is de kans aanwezig dat er een aanzuigende werking ontstaat op het bezoek aan de peuterspeelzaal. Omdat de peuterspeelgroepen een plus functie hebben voor doelgroepkinderen, is het van belang dat niet alle vrije plaatsen worden bezet door niet-doelgroepkinderen. Door het bieden van een derde dagdeel voor alle peuters en de mogelijkheid om kinderen vanuit JGZ met voorrang te plaatsen, biedt je de doelgroepkinderen - een garantie om snel deel te nemen;

15 - een extra dagdeel, zonder dat er sprake is van segregatie; - deelname zonder [financiële] drempel. 3.8 Bereik Door de verschillende aanpassingen die hiervoor zijn genoemd, wordt het bereik gewijzigd. Door de optie van een aanbod van verlengd speelaanbod, zo mogelijk 3 dagdelen per week kan het aantal groepen, wanneer dat nodig is, groeien. 3.9 Verwijzing door JGZ en andere partners. De Jeugd Gezondheidszorg [JGZ] is een belangrijke schakel in het bereiken van [doelgroep]peuters. Daarom is in samenwerking tussen SPMD, de gemeente en de JGZ een maatwerkplan opgesteld. Dit maatwerk bevat een aantal afspraken, waaronder: - een inloopspreekuur in elke peuterspeelzaalgroep, zo mogelijk 2 maal per jaar; - het sparren van de peuterleidster en/of zorgleidster in geval van zorg; - een opvoed ondersteunend thema-aanbod voor ouders; - het [ zo nodig op indicatie] verwijzen, toeleiden van peuters naar de peuterspeelzaal; 15 De gemeente informeert ouders/verzorgers over het peuterspeelzaalwerk, in het jaar dat hun kind 2 jaar wordt. De gemeente informeert nieuwe inwoners over het peuterspeelzaalwerk Financiële kant voor ouders Op dit moment betalen de ouders die gebruik maken van de peuterspeelzaal een inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Deze ligt hoger dan de netto prijs voor kinderopvang [inclusief tegemoetkoming belastingdienst]. In de wet OKE wordt de financiële basis van het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang niet geharmonieerd. We hebben onderzocht of de verlenging van het - of het totale aanbod peuterspeelzaalwerk gefinancierd kan worden vanuit de wet kinderopvang. Dit blijkt geen reële optie. Er blijft een scheiding tussen de ouderbijdrage voor afname van het basis aanbod peuterspeelzaal en de bijdrage voor het verlengde aanbod. We kunnen het betalen voor deelname wel zo gemakkelijk mogelijk maken door de maandelijkse kosten op één overzicht

16 bijeen te brengen. De ouder zal zelf de kosten voor het verlengde aanbod verrekenen met de belastingsdienst. We kunnen de ouder hierover informeren en wegwijs maken. Harmoniseren maakt dat het op diverse gebieden voor ouders aantrekkelijker wordt om gebruik te gaan maken van peuterspeelzaalwerk. Niet alleen door de integratie van de positieve elementen van het peuterspeelzaalwerk [inhoud] en de kinderopvang [tijd]. Ook omdat harmoniseren er voor veel ouders voor zorgt dat het verlengde peuterspeelzaalwerk meer biedt en in verhouding goedkoper wordt. Dit werkt als volgt: Landelijk is eind 2009 onderzocht dat 60% van de ouders die gebruik maken van de peuterspeelzaal, onder de Wet KO zouden vallen. Het is niet bekend hoe deze verhouding in Midden Drenthe is. Ouders die in één van de doelgroepen van de wet KO vallen, komen in aanmerking voor een tegemoetkoming vanuit het Rijk [uitbetaald via de belastingdienst]. Men behoort tot een doelgroep van de wet KO wanneer bijvoorbeeld beide ouders werken, onderwijs volgen of een inburgeringtraject volgen. De ouders die gebruik maken van de peuterspeelzaal, maar ook in een doelgroep van de Wet KO vallen, kunnen hierdoor in aanmerking komen voor een tegemoetkoming vanuit het Rijk. Uitgangspunt van de gemeente is dat het voor de hoogte van de bijdrage van de ouders niet uit moet maken of men wel of niet onder de Wet KO valt. Voor SPMD is dit niet goed te realiseren: De extra uren [verlengd open] die mogelijk onder de wet kinderopvang weggezet kunnen worden zijn te marginaal. Het totale aanbod peuterspeelzaalwerk bieden vanuit de wet kinderopvang wordt te duur. Vanuit de wet KO dient een tweede beroepskracht op de groepen met meer dan 6 peuters aangesteld te worden. Daarnaast leidt het tot grote onderlinge financiële verschillen, omdat niet alle ouders in aanmerking komen voor een kinderopvangtoeslag, waarmee een verschil in kosten voor deelname ontstaat voor ouders die hetzelfde afnemen. 16 Onderzocht is: SPMD biedt het totale aanbod aan vanuit de wet KO. Om de laagdrempeligheid en de kwaliteit van het aanbod te borgen worden de verschillen in ouderbijdragen gecompenseerd. - Ouders die gebruik [gaan] maken van de peuterspeelzaal [met verlengd aanbod] en die in een doelgroep van de wet KO vallen, krijgen een tegemoetkoming vanuit het Rijk over het verlengde deel. - Ouders die gebruik [gaan] maken van de peutergroep en die niet in een doelgroep van de wet KO vallen, krijgen geen tegemoetkoming vanuit het Rijk. Zij zullen een tegemoetkoming vanuit de gemeente ontvangen [verrekend via SPMD]. Het uitgangspunt van de wet OKE en dus van de gemeente en SPMD is om de prijs voor de peuterspeelzaal gelijk te stellen aan die van de Kinderopvang. In de wet OKE staat dat gemeenten moeten streven naar het gelijktrekken van de ouderbijdragen voor de peuterspeelzaal met die van de kinderopvang. Hierdoor wordt voorkomen dat mensen uit financieel oogpunt de

17 peuterspeelzaal mijden. De drempel voor ouders wordt door deze financieringssystematiek aanzienlijk lager, waardoor de verwachting is dat we meer kinderen zullen bereiken. Een groep die we specifiek in de peuterspeelzalen willen krijgen zijn de doelgroepkinderen. Zij hebben de meeste kans op een [taal]achterstand. Om deze doelgroep extra te stimuleren gebruik te maken van de peutergroepen, willen we de financiële drempel nog verder wegnemen: Voor de kinderen uit gezinnen met een gezinsinkomen tot 120% van het minimumloon heeft de gemeente een tegemoetkomingregeling vanuit het gemeentelijk minimabeleid met SPMD geregeld. Ouders /verzorgers betalen een minimumtarief [de gemeente verrekend via SPMD]. Om de doelgroepkinderen te bereiken heeft de gemeente een compensatieregeling vanuit de VVE middelen met SPMD geregeld. Deze regeling sluit aan bij de landelijke richtlijn. Ouders/verzorgers betalen 105,- per jaar. Qua inkomen zouden zij eigenlijk in een ouderbijdrage categorie van SPMD vallen. Hierin wordt SPMD gecompenseerd vanuit de gemeente. Van beide groepen is het niet voorspelbaar om hoeveel aanvragen dit gaat. De cijfers van 2009 en 2010 laten zien dat er sprake is van een kleine overlap. En op het moment dat een 'minimapeuter' een 'doelgroep-peuter' is, heeft het recht op deelname voor 105 per jaar. Uitgangspunten zijn: 1. wie zijn de doelgroepkinderen? Kinderen met ontwikkelingsproblemen, zie ook pagina 11 van dit Voorschools aanbod. 2. om hoeveel doelgroepkinderen gaat het? Uitgaande van de cijfers 2009, zou 1/3e van de peuters als doelgroeppeuter gekenmerkt worden. Zie ook bijlage 2 van het voorschools aanbod. Afgesproken is dat deze compensatieregeling doelgroepkinderen bestemd wordt voor: - de peuters die met een indicatie binnen komen; - de peuters die na een extra observatie in een extra begeleidingstraject komen; - en/of voor wie een extra dagdeel wenselijk is. 17 Het aantal deelnemende peuters met een zorgvraag kan per jaar anders uitvallen. Monitoring van zorgvragen bij peuters is van belang om vraag en aanbod inhoudelijk en financieel passend te realiseren. Onder voorbehoud van het maken van nadere afspraken moet regelgeving vanuit de wet OKE ingaan vanaf 1 augustus Financiële kant voor de gemeente Als er uitvoering wordt gegeven aan het geharmoniseerd aanbod van het peuterspeelzaalwerk en verlengde deel onder de wet kinderopvang, dan verandert de subsidierelatie tussen SPMD en gemeente. Op dit moment worden de peuterspeelzalen van SPMD gesubsidieerd volgens een budgetsubsidie. Het budget is beschikt voor onderstaande 4 kerntaken:

18 1. basis aanbod peuterspeelzaalwerk 2. vrijwilligers 3. minima 4. leefbaarheid kleine kernen Vanuit het Rijk worden VVE middelen per gemeente toe bedeeld met als om de start van de wet OKE te realiseren. Dit zijn geoormerkte gelden. Aan SPMD worden deze gelden beschikt om haar aandeel in het voorschools traject, zoals beschreven te realiseren. SPMD is de enige voorschoolse instelling in Midden Drenthe die met een inhoudelijk kwalitatief goed voorschools aanbod gemeentebreed vertegenwoordigt is en bereid is om vanuit een gezamenlijke visie met gemeente haar aanbod voort te zetten De financiële kant voor SPMD Voor SPMD is het doel dat er in ieder geval geen verlies [van kwaliteit] wordt geleden op het peuterspeelzaalwerk en de voor- en vroegschoolse activiteiten. Voor de ouders zijn de effecten positief: als peuterspeelzaalwerk verlengd geboden wordt, wordt het totaal aanbod goedkoper, voor- en vroegschoolse educatie is voor doelgroepkinderen bijna gratis en laagdrempelig bereikbaar Overige punten De peuterspeelzalen worden al jaren jaarlijks door de GGD op kwaliteit gecontroleerd in de gemeente Midden Drenthe. Dit valt samen met de wet OKE die dit vanaf 2010 voorschrijft. 18 De rapportages worden opgenomen in het landelijk register. Voor de peuterspeelzalen is dit landelijk register nog in opbouw. De inspectie controleert op VVE. Er is een start gemaakt met de bestandopname. Het vvetoezicht is getrapt georganiseerd. Gemeenten hebben de mogelijkheid een eigen inkleuring aan VVE te geven. Bij de beoordeling van VVE locaties [ peuterspeelzalen, KO-kdv en groep 1 en 2 PO] wordt rekening gehouden met de beleidskeuzes van de gemeente Het vervolg van het project Het is van belang om alle ontwikkelingen te volgen. Om te voorkomen dat de uitgangspunten uit de pas gaan lopen is het belangrijk dat we het gehele proces zorgvuldig monitoren. Het is van belang dat SPMD en de gemeente enkele ijkpunten benoemen waarop de effecten [o.a. financieel en deelname] worden gemonitoord. Vanuit het belang van het optimaliseren van een doorgaande lijn is het eveneens wenselijk dat onder regie van de gemeente, SPMD met het primair onderwijs en andere partners hiervoor enkele ijkpunten benoemen. Een monitoring ten behoeve van het verbeteren van een startkwalificatie is lastig, het effect van het intensiveren van aanbod kent geen nul-meting. Het is niet bekend hoe een kind zich had ontwikkeld indien extra begeleiding was uitgebleven.

19 Ontwikkelingen Actuele ontwikkelingen hebben geleid tot een bezuinigingstaakstelling voor SPMD. Met de beschikbare middelen kan SPMD [ indien het college instemt] tot 2014 uitvoering geven aan het voorschoolse aanbod en voldoet daarmee aan de wet OKE. De bevolkingsprognose van 2009 van de provincie Drenthe verwacht voor de periode een daling van 25% van het aantal 0-4 jarigen. Dit beïnvloed de deelname aan de peuterspeelzalen. Anticiperen door het aanbod ten behoeve van een vergroot gebied te bieden lijkt een reëel perspectief. Onder het huidige kabinet Rutte zullen ouders per 2012 meer moeten betalen voor kinderopvang. Dit kan keuzes van ouders beïnvloeden die van invloed zijn op de deelname aan de peuterspeelzalen. In Dorpen centraal is in overleg met bewoners en maatschappelijke organisaties gekozen voor een uitvoeringsproject in het dorp Witteveen, met als dragende titel Witteveen Levend & Jong. In Witteveen is men actief aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een plan van aanpak met betrekking tot krimp, ontgroening, vergrijzing en leefbaarheid op Witteveens formaat; dat wellicht als voorbeeld kan dienen in de totale gemeente Midden-Drenthe. Veelzeggend hierbij is dat vanuit Witteveen initiatieven zijn gekomen om samen met de Broekstreek en Nieuw-Balinge mogelijkheden voor samenwerking te onderzoeken. Op natuurlijke wijze kan daardoor een clustering ontstaan. In Beilen wordt een pilot gestart. Een eerste vertaling van brainstorm-input ten behoeve van een kindcentrum 0-12 wordt in september 2011 besproken 19 Landelijk zijn pilots gestart om peuters met een taalachterstand vanaf 2,5 jaar naar de basisschool te laten gaan. Een grondgedachte hierbij is peuters binnen deze pilot kunnen profiteren van het HBO niveau binnen het primair onderwijs. Een aanbod voor het jonge kind 2-4 jaar vraagt een specifieke deskundigheid waar het huidige aanbod basisonderwijs nu niet op [in]gericht is. SPMD wil met het PO onderzoeken in welke mate een meer cognitief gericht aanbod voor het kind 2-4 jaar, in een setting van spelend leren, vanuit een samenwerkingsverband georganiseerd kan worden. De ervaringen vanuit maatwerk met JGZ zijn positief. Zowel SPMD als de JGZ zien een meerwaarde in het ophogen van de frequentie van de inloopspreekuren. Toetsen? Meningen verschillen. Kleuters toetsen op beginnende geletterdheid. Is dat echt nodig? Ja, zegt onderzoeker en schoolpsycholoog Wim Verhagen. Want volgens zijn studie naar de voorspelbaarheid van leesprestaties, zijn leesproblemen al in groep 1 en 2 te voorspellen. Door een leesprobleem al in een vroeg stadium aan te pakken, halen kinderen een hoger leesniveau dan wanneer wordt gewacht tot aan het einde van groep 3. Verhagen onderzocht de relatie tussen klankbewustzijn en benoemsnelheid van kleuters en de latere spelling- en leesvaardigheid. De conclusie is dat klankbewustzijn, de kennis van de klankstructuur van een woord, vooral bepalend is bij het vroege spellen en lezen. Benoemsnelheid, de snelheid waarmee een kind letters, cijfers, kleuren en plaatjes kan benoemen, zegt iets over

20 hoe een kleuter later leert lezen. Het Toetspakket Beginnende Geletterdheid test [onder meer] klankbewustzijn en benoemsnelheid. Wanneer een kind een woord niet goed kan opdelen in klanken of woorden, of cijfers of kleuren niet snel kan benoemen, kan er sprake zijn van een leesprobleem. Deze kinderen zullen later langzaam lezen en/of veel fouten maken. Dat is een groot probleem: een leesachterstand is hardnekkig en maakt het kinderen vaak moeilijk in het verdere onderwijs. Wij toetsen niet. Een momentopname van een toets zegt iets over dat moment. We zien en volgen de peuters wekelijks en zien en signaleren hierdoor als wat extra ondersteuning nodig is. In een heel enkel geval, als een peuter kleuren bijvoorbeeld niet lijkt te herkennen, wordt wel eens spelenderwijs een testje gedaan ter ondersteuning. Het kan verduidelijken of het om kleurenblindheid gaat of dat de peuter er niet op gericht is of of. 20