Aangeboren hartafwijkingen en erfelijkheid

Transcriptie

1 Aangeboren hartafwijkingen en erfelijkheid 13 november 2010 Klaartje van Engelen Klinische genetica Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

2

3 Wat kunnen we met alle kennis over DNA en genen in de medische praktijk van aangeboren hartafwijkingen?

4 Hoe erfelijk is mijn hartafwijking?

5 Hoe erfelijk is mijn hartafwijking? Dat hangt af van de oorzaak van je hartafwijking!

6 Oorzaken aangeboren hartafwijkingen Hartontwikkeling: eerste trimester van de zwangerschap

7 Oorzaken aangeboren hartafwijkingen Hartontwikkeling: eerste trimester van de zwangerschap Niet-genetische factoren - Ziekten moeder Suikerziekte Phenylketonurie Genetische factoren - Teratogenen Medicijnen Alcohol Vitamine A

8 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal

9 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal Op zichzelf staande hartafwijking

10 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal Op zichzelf staande hartafwijking Hartafwijking in combinatie met andere afwijkingen, door één oorzaak: - Lichamelijke afwijkingen - Verstandelijke handicap - Typische gelaatskenmerken

11 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal Sporadisch Familiair monogeen Chromosomaal Monogeen Onbekend

12 Chromosomen en DNA

13 Chromosomen

14 Chromosomen

15 Chromosomen Verschillen?

16 Chromosomen

17 Chromosoomafwijkingen Down syndroom % aangeboren hartafwijking (meestal atrio-ventriculair septum defect (AVSD)) - Verstandelijke beperking - Typische gelaatskenmerken - Afwijkingen maag/darmkanaal - Afbeelding: Oxford Medical Database

18 Chromosoomafwijkingen 22q11.2-deletiesyndroom (Velocardiofaciaal syndroom DiGeorge syndroom) - 75% hartafwijking FISH (meestal tetralogie van Fallot, onderbroken aortaboog type B, truncus arteriosus) - Open verhemelte / neusspraak - milde retardatie - typische gelaatskenmerken - afweerstoornissen 22q11 22q psychiatrische problemen - 50 % herhalingsrisico voor kinderen

19 Genen en mutaties

20 Genen en mutaties genen Veel genen belangrijk voor hartontwikkeling

21 Genen en mutaties Mutatie: Verandering in een gen, waardoor de code niet of minder goed kan worden afgelezen

22 Genen en mutaties Familiaire geïsoleerde hartafwijking I Atrium septum defect Tetralogie van Fallot II III Mutatie in NKX2.5 gen 50% kans om door te geven aan elk kind Alleen gericht zoeken mogelijk!

23 Genen en mutaties Geïsoleerde hartafwijkingen Vele genen bekend, die een rol spelen bij de ontwikkeling van het hart. Een aantal daarvan kunnen worden onderzocht. NKX2.5 gen GATA4 gen NOTCH1 gen ZIC3 - Zeldzaam! - Alleen gericht zoeken mogelijk. - Mutatie in 1 gen kan leiden tot verschillende typen hartafwijkingen - 1 type hartafwijking kan worden veroorzaakt door mutaties in verschillende genen

24 Noonan syndroom Genen en mutaties Syndromen % hartafwijking (meestal valvulaire pulmonalisstenose, hypertrofische cardiomyopathie, septum defecten) - kleine gestalte - typische gelaatskenmerken (vaak subtiel!) - 1/3 heeft leerproblemen / milde verstandelijke beperking - meerdere genen: PTPN11, SOS1, RAF1-50 % herhalingsrisico voor kinderen

25 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal Sporadisch Familiair monogeen Chromosomaal Monogeen Onbekend I II III Herhalingskans vaak 50% Herhalingskans afhankelijk van specifieke oorzaak, zeer klein tot 50% Afbeelding: Oxford Medical Database

26 Indeling aangeboren hartafwijkingen Aangeboren hartafwijking Geïsoleerd Syndromaal Familiair monogeen Chromosomaal Monogeen Onbekend I Sporadisch II III Herhalingskans vaak 50% Herhalingskans afhankelijk van specifieke oorzaak, zeer klein tot 50% Afbeelding: Oxford Medical Database

27 Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen - Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen zijn meestal geen monogene aandoeningen, maar complexe ziekten: - Meerdere (onbekende) genetische factoren - Gen-omgeving interacties Multifactorieel - Geen gericht genetisch onderzoek mogelijk

28 Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen Genetische advisering op basis van empirie: Type hartafwijking Familiegegevens Kinderen > broertjes / zusjes Kinderen van vrouwen > kinderen van mannen

29 Uit: Harper Herhalingsrisico s

30 Uit: Harper Herhalingsrisico s

31 Klinische genetica Wie gaan naar een polikliniek Klinische Genetica? Familiaire aangeboren hartafwijkingen Kinderwens Vermoeden op een (specifiek) syndroom 8 klinisch genetische centra (Academisch Ziekenhuizen) Gesprek, stamboom, lichamelijk onderzoek, eventueel chromosomenonderzoek en/of DNA-onderzoek Informatie en advies op maat Vergoed door verzekering

32 Samengevat Aangeboren hartafwijkingen kunnen geïsoleerd voorkomen, of in het kader van een syndroom. De meeste geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen zijn complexe aandoeningen: familieleden hebben licht verhoogde kans op hartafwijking. Als een chromosoomafwijking of mutatie in een specifiek gen de oorzaak is, is de herhalingskans afhankelijk van de oorzaak, zeer klein tot 50%. Moleculair genetische diagnostiek heeft vooralsnog zelden een grote rol bij geïsoleerde CHD.

33 Nieuwe genen? Wetenschappelijk onderzoek AMC Doel: meer genen ontdekken die een rol spelen bij ontwikkeling van het hart en hartafwijkingen Waarom: Meer te weten komen over hoe het hart zich ontwikkelt Betere informatie aan patiënten Betere behandeling Voorkómen van hartafwijkingen

34 Nieuwe genen? Hoe: Wetenschappelijk onderzoek in families waar 3 of meer mensen een aangeboren hartafwijking hebben - Gesprek - Lichamelijk onderzoek - ECG en echo van het hart - Bloedafname voor DNA-isolatie

35 Nieuwe genen? Zijn in uw familie 3 of meer mensen met een aangeboren hartafwijking? Wilt u deelnemen aan dit onderzoek of wilt u meer informatie? Neem dan contact op: Klaartje van Engelen Telefoon: k.vanengelen@amc.uva.nl