de Fyra van Vlaanderen

Transcriptie

1 Het loopbaandebat de Fyra van Vlaanderen In de afgelopen weken hield de Commissie Onderwijs en Vorming van het Vlaams Parlement hoorzittingen over het loopbaandebat. Die kwamen er nadat een nota van minister Smet hierover in de pers was verschenen. In het vorige nummer van Brandpunt werden de belangrijkste punten uit deze nota toegelicht. Op de hoorzitting van de vakbonden voerden COC en COV samen het woord. Wat volgt, is een deeltje uit de nota die zij aan de commissie hebben overgemaakt. De volledige nota vind je op onze website. De doelstellingen Bij het beoordelen van de voorstellen van minister Smet vertrokken COC en COV van de doelstellingen van het loopbaandebat. Dat had als doel antwoorden te vinden op volgende vragen: 1. Hoe kunnen we hoogopgeleide excellente leraren aantrekken én behouden? 2. Hoe wordt het lerarenberoep (opnieuw) een prestigeberoep waarvoor bewust gekozen wordt? Vier algemene opmerkingen De doelstellingen van het loopbaandebat werden uit het oog verloren. De vele voorstellen van minister Smet leiden er immers niet toe dat de eerste doelstelling bereikt wordt en er zijn geen voorstellen die een antwoord bieden op de tweede vraag. Er is verder onderzoek nodig naar de voorstellen van minister Smet. Er werd niet onderzocht of ze wel realistisch zijn, tot wat ze kunnen of zullen leiden, of ze geen nieuwe problemen veroorzaken, of ze niet in conflict komen met een andere doelstelling, wat ze kosten Een nota die het heeft over opdrachten van leraren, hun competentieontwikkeling, hun opleiding zou moeten starten met een visie over de opdracht van een school en de opdracht van alle personeelsleden (dus niet alleen die van de leraar) die daaruit voortvloeit. De nota van minister Smet blijft hier in gebreke. Er ontbreekt ook een visie op de leerling en zijn ouders in relatie tot de school. De aantrekkelijkheid van een onderwijsloopbaan en het behoud van leraren heeft ook te maken met de leerlingen in de klas en de houding van hun ouders. Een school mag verwachten dat leerlingen uitgerust (in alle betekenissen van het woord) naar school komen. Als één derde van de beginnende leraren het onderwijs binnen de vijf jaar verlaat, dan heeft dat ook te maken met attituden van leerlingen én die van hun ouders. De loopbaanladder In plaats van het woord loopbaanladder zou beter loopbaantraject gebruikt zijn. Een loopbaanladder suggereert een hiërarchie tussen de verschillende soorten leraren, een suggestie die versterkt wordt door te werken met drie verschillende salarisschalen. Het gros van de leraren wil geen hiërarchische carrière uitbouwen, maar kiest bewust voor een functie in de klas. Maar dan wel om te doen waarvoor ze hebben gestudeerd! Naar het einde van de loopbaan wordt de lesopdracht voor sommigen zwaar en willen zij de kans krijgen om andere onderwijskundige of pedagogische taken uit te oefenen. Het goed uitwerken van een loopbaantraject in functie van de specifieke kerntaak is dan ook cruciaal. De junior-leraar Het voorstel rond de taakinvulling van een junior-leraar is goed, tenminste als het in de praktijk kan gerealiseerd worden. Het creëert ingroeimogelijkheden, het laat de beginnende leraar toe zijn lesopdracht te combineren met bijvoorbeeld team-teaching, het volgen van lessen bij een mentor of bij andere leraren en zo onder begeleiding ervaring op te doen in verschillende scholen, het volgen van gerichte opleidingen... Maar dat voorstel kan ook verwezenlijkt worden in de huidige regelgeving. Werkzekerheid speelt zeker een rol in het aantrekken en behouden van leraren. Over de concretisering van de voorstellen van de minister (contracten onbepaalde duur, bij voorkeur volledige opdrachten en benoeming na drie jaar) moet nog goed worden nagedacht. Zo blijft de toekenning van een opdracht immers gekoppeld aan het fluctueren van leerlingenaantallen, het uitvallen van leraren in de loop van het schooljaar, opdrachten in wisselende scholen Minister Smet gaat er ook te gemakkelijk van uit dat een grotere werkzekerheid voor tijdelijke personeelsleden gerealiseerd wordt door het oprichten van niet-regiogebonden scholenassociaties. Gedifferentieerde verloning Vormen van gedifferentieerde verloning op basis van school- of leerlingenkenmerken wijzen wij (opnieuw) af. Als personeelsleden in moeilijkere omstandigheden werken, dan moet dat gecompenseerd worden 4 Brandpunt MAART 2013

2 door een aangepaste omkadering. Zo kan het werk onder meer personeelsleden verdeeld worden of kunnen specifiek opgeleide en aangestelde personeelsleden de extra begeleidings- en zorgtaken uitvoeren. Vormen van gedifferentieerde verloning kunnen trouwens ook de concurrentie tussen personeelsleden aanwakkeren, wat kan leiden tot perverse pedagogische situaties. Bijvoorbeeld door de output in rekening te brengen. Bezoldiging op basis van het diploma COC en COV deden ook het voorstel om hooggeschoolden al onmiddellijk op basis van hun diploma te bezoldigen. Dat zou de loopbaan direct aantrekkelijker maken. We denken hier aan de bezoldiging van masters als master. En aan het gebruik van de puntenenveloppe in het basisonderwijs die ertoe leidt dat schoolbesturen betrekkingen oprichten met een kleinere puntenwaarde (om zo meer personeelsleden te kunnen aanstellen) en deze betrekkingen dan toewijzen aan hoger gekwalificeerden die zo een bezoldiging ontvangen die niet in verhouding staat tot hun kwalificatie. Langer werken, maar anders en beter Werkbaar werk wordt vooral bepaald door een correct evenwicht tussen vermoeiend en plezierig werk. Dat evenwicht staat in het onderwijs sterk onder druk. Vooral de emotionele belasting en de werkdruk zijn hoog. Het terugdringen hiervan en een goed welzijns- en preventiebeleid moeten een aandachtspunt worden voor de hele duur van de loopbaan. De overheid moet hiervoor de nodige tools en ruimte creëren. Het kan niet langer dat het onderwijzend personeel taken moet uitvoeren van andere personeelsleden, die op hun beurt met andere taken belast worden. Veel personeelsleden ervaren een hoge werkdruk als gevolg van onder andere de toenemende vraag naar verantwoording. Verantwoording is nodig, maar moet teruggebracht worden tot de essentie zodat onzinnige taken niet meer mogelijk zijn. Dit kan al door de vakgebonden of inhoudelijke vorming opnieuw centraal te stellen en de school en leraar niet meer te belasten met het oplossen van allerlei maatschappelijke problemen die niet tot de wezenlijke opdracht van de school behoren. Leraren moeten met goesting werken en blijven werken. Een leraar moet zijn beroep in de beste omstandigheden kunnen uitoefenen (propere en goed uitgeruste leslokalen voor zowel theorie als praktijk, lerarenkamers die beschikbaar én aangepast zijn, hedendaags uitgeruste vergaderlokalen, propere toiletten ). Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid van schoolbesturen en overheid. Lerarenopleiding Een bijsturing van de huidige lerarenopleiding op basis van de nieuwe profielen of het nieuw profiel van de leraar is voor ons onvoldoende. Die moet ook gebeuren aan de hand van de resultaten van de evaluatie en visitaties van de lerarenopleidingen. In afwachting van deze bijsturing zou men al kunnen onderzoeken of het niet wenselijk is om ook masteropleidingen te organiseren voor de huidige lerarenopleidingen op bachelorniveau. De houders van deze diploma s zouden dan inzetbaar zijn naast de houders van andere diploma s. Dit zou alleszins ook studenten (aspirant-kleuterleiders en -onderwijzers) aantrekken die voor een academische opleiding opteren. De kwaliteit van het onderwijs kan ook verhoogd worden door de huidige wetgeving rond het uitreiken van getuigschriften pedagogische bekwaamheid te herzien. Er zijn immers signalen die erop wijzen dat hier de gemakkelijkste en kortste weg gekozen wordt en zelfs aangemoedigd. Het zou het prestige van het lerarenberoep ook verhogen als het diploma van leraar op hetzelfde niveau moet behaald worden als het basisdiploma. Elke lerarenopleiding moet minstens ook een heel duidelijke vakdidactische component hebben. Uit het diploma van leraar moet ook blijken voor welke vakken men lesbevoegdheid heeft. Aanstelling en inzetbaarheid Minister Smet stelt terecht dat leraren alleen maar belast kunnen worden met een opdracht waarvoor ze over de juiste competenties beschikken. Maar dat geldt uiteraard niet alleen voor leraren. We zijn Brandpunt MAART

3 Werkbaar werk wordt vooral bepaald door een correct evenwicht tussen vermoeiend en plezierig werk. Dat evenwicht staat in het onderwijs sterk onder druk. ermee akkoord dat de aanstelling van een leraar en nadien de inzetbaarheid bepaald wordt op basis van de vakopleiding (zowel inhoudelijk als vakdidactisch) zoals vermeld op het diploma. Hierbij maken we wel enkele fundamentele bemerkingen. Het voorgestelde systeem is veel strenger dan het bestaande. Er worden op dit ogenblik geen diploma s uitgereikt waaruit afgeleid kan worden welke vakinhoudelijke én vakdidactische competenties die met zich meebrengen. De overheid moet normerend durven optreden en erover waken dat deze vermelding ook een garantie is op de vakbekwaamheid. Het kan leiden tot een groter lerarentekort, maar zal zeker leiden tot een grotere versnippering en dus verzwaring van de opdracht. Of dat de aantrekkelijkheid van de loopbaan bevordert, is nog maar de vraag. In ieder geval wijzen wij elke constructie af waarbij de huidige vorm van kwaliteitsbewaking door het stelsel van bekwaamheidsbewijzen doorgeschoven wordt naar een lokaal niveau. Deze vrijheid raakt aan de kern van de decreten rechtspositie, namelijk de draagwijdte van de vaste benoeming en het recht op aanstellingen van tijdelijke personeelsleden. Tests De inzetbaarheid uitbreiden (of voor zijinstromers bepalen) door externe tests die de vakinhoudelijke en vakdidactische competenties vastleggen, wijzen wij af. Een test kan nooit het equivalent zijn van een degelijke vorming en opleiding en is een uitholling van het diploma. Het competentieverhaal wordt hier ook vrij eenzijdig toegespitst op meetbare vakinhoudelijke en vakdidactische competenties. Er moet ook aandacht zijn voor vaardigheden en attitudes en de leraar moet die ook kunnen ontwikkelen. De totaliteit van de competenties moet vervat blijven in de toekenning van een objectieve kwalificatie. Of iemand geschikt is om leraar te worden, manifesteert zich doorheen een opleidingstraject en is niet te meten via een test. Je wordt ook geen leraar door het opstapelen van afzonderlijke deelcompetenties. Leraar zijn vereist de geïntegreerde beheersing van alle basiscompetenties binnen diverse onderwijscontexten. Thuisopdracht Dat een leraar ook taken thuis kan doen, maakt het onderwijsberoep aantrekkelijker. De uitdaging bestaat er in om deze aantrekkelijkheid ook in de praktijk waar te maken. Dat is een opdracht voor het lokale niveau. In de praktijk stijgt wel de tijd die personeelsleden op school doorbrengen. Als deze stijging niet in de hand gehouden wordt, worden mensen in hun verwachtingen bedrogen. Er is ook een keerzijde. Door de thuisarbeid denkt de buitenwereld dat een leraar maar een aantal uren per week moet werken. Want thuisarbeid (meestal als de anderen niet meer werken) is alleen zichtbaar voor de huisgenoten en weegt om die reden soms ook op de perceptie van de werkprivébalans. voor om vijftien jaar ervaring op te nemen in de geldelijke anciënniteit. Deze ervaring moet zelfs niet meer nuttig zijn. Als zij-instromers volwaardige lerarenopleidingen volgen, is daar veel voor te zeggen. Maar in dit verband merken we wel op dat er een ongelijkheid tussen personeelsleden gecreëerd zou kunnen worden als men zo n maatregel alleen zou nemen voor de nieuwe zij-instromers. Scholenassociaties en scholengemeenschappen Wij geloven niet dat scholenassociaties beginners werkzekerheid zullen geven en al zeker niet voor een volledige opdracht. Is het aantrekkelijk voor een beginner om zijn opdracht gespreid te zien over verschillende scholen van een scholenassociatie die niet regiogebonden is? Niet-regiogebonden scholenassociaties zullen dikwijls ook tewerkstelling in eenzelfde regio (met verschillende scholenassociaties) onmogelijk maken. Hetzelfde kan gesteld worden voor de competentieontwikkeling en de jobdifferentiatie. Scholen hebben zich de laatste jaren ingespannen voor werkbare scholengemeenschappen. Die inspanningen worden nu in één klap teniet gedaan. Een huis in aanbouw wordt gesloopt in plaats van de plannen bij te sturen. Zij-instromers Wij vragen de overheid al jarenlang om in eerste instantie de huidige regelgeving rond nuttige ervaring (dat is de ervaring die nuttig is om de onderwijsopdracht uit te voeren) uit te breiden van de leraren technische vakken en praktische vakken naar alle ambten. Voor ons moet dat in een eerste fase gebeuren. In een tweede fase kan dan het maximaal aantal jaren nuttige ervaring opgetrokken worden tot meer dan tien jaar. Minister Smet stelt nu De mastodontstructuur van de scholenassociaties zal nieuwe bovenschoolse besturen noodzakelijk maken, maar tussenbesturen niet kunnen vermijden. Dat leidt tot een voorlopig niet inschatbare kost bovenop de huidige middelen. Volgens ons moeten de beschikbare middelen niet geïnvesteerd worden in al die bovenschoolse en tussenschoolse structuren, maar worden die beter besteed aan de ondersteuning van de scholen en hun personeelsleden. 6 Brandpunt MAART 2013

4 Of wordt het loopbaandebat gebruikt om een doelstelling te bereiken die geen doelstelling van het loopbaandebat was, namelijk de afschaffing van de CLB s? Wij zijn wel voor een sterke samenwerking tussen het basisonderwijs en het secundair onderwijs, maar dan op heel regionale en vrijwillige basis. Zo n samenwerking zal de overgang van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs vergemakkelijken en laat ook beperkte mogelijkheden van jobdifferentiatie en competentieontwikkeling toe. Leraren worden uitzendkrachten In de nota van de minister lezen we dat leraren prioritair worden toegewezen aan een school en dat ze enkel objectief gemotiveerd verplaatst kunnen worden binnen de scholen van de associatie. De plaats van tewerkstelling blijft voor ons een essentieel onderdeel van de overeenkomst tussen werkgever en werknemer. Hieraan mag niet getornd worden. Ook deze fundamentele ingreep in de rechtpositie van de personeelsleden aanvaarden wij niet. Wij geloven immers dat een school, de leerlingen en hun ouders nood hebben aan personeelsleden die volledig vertrouwd zijn met hun school. Wat betekenen trouwens de woorden objectief gemotiveerd? Onderwijspersoneelsleden zijn voor ons geen uitzendkrachten. De werkonzekerheid die er nu is voor de tijdelijke personeelsleden wordt zo uitgebreid tot alle personeelsleden. Professionalisering van de directiefuncties Zoals alle andere personeelsleden van een school moeten ook directeurs over de competenties beschikken die voor de invulling van hun functie noodzakelijk zijn. Omdat wij vragende partij zijn om beroepsprofielen op te stellen voor alle ambten moet de overheid dat ook doen voor de directeurs. Om de beste kwaliteit te garanderen, is er naast de in-service professionalisering ook nood aan een oriënteringstraject vooraf op basis van dat competentieprofiel. De vaste benoeming is een essentieel onderdeel van de rechtspositie, ook voor directeurs. De motivatie om het mandaat in te voeren omdat men alleen op deze manier doelstellingen kan afspreken op een redelijke termijn is voor ons onvoldoende. Via het systeem van de functiebeschrijvingen kunnen vandaag al net zo goed duidelijke doelstellingen afgesproken worden, te realiseren binnen een bepaalde periode. Het mandaat geeft vooral de werkgever flexibiliteit en is zeker geen garantie op continuïteit. Daarom wijzen wij het mandaat af. Dat een directeur recht heeft op een verloning aangepast aan zijn functie en verantwoordelijkheden, is evident. Door cao VIII werd hen een salarisverhoging toegekend, maar toen al werd gesteld dat dit de eerste stap was in een proces van financiële herwaardering. Wanneer men van directeurs eist dat zij voldoen aan een specifiek competentieprofiel, dan is er in het proces van financiële herwaardering een tweede stap nodig, wanneer objectief blijkt dat zij hieraan voldoen. Professionalisering van het werkgeverschap De professionalisering van het werkgeverschap kan niet in de plaats treden van het directeurschap. Directeurs riskeren dan uitvoerders te worden. Wat betekent deze professionalisering voor de omvang en het gewicht van het huidig personeelskader en de financiële middelen? Vandaag al moeten scholen activiteiten organiseren om voldoende middelen te hebben om het pedagogische project te realiseren. Het probleem van de niet-stuurbaarheid van het vrijwilligerschap in het vrij onderwijs mag niet de motivatie zijn om tot grote scholenassociaties over te gaan om deze niet-stuurbaarheid op een betaalbare wijze te creëren. In het vrijwilligerschap zit ook de vrijheid van inrichting van onderwijs vervat. Het lijkt erop dat de overheid ingeschakeld wordt om problemen in het vrij onderwijs op te lossen, om te doen wat men niet zelf kan doen. Afschaffing van de CLB s? Het schoolteam zou versterkt worden met maatschappelijk werkers, logopedisten, psychologen Zij nemen het deel van de leerlingenbegeleiding van de centra voor leerlingenbegeleiding over. Scholen zijn nu al verantwoordelijk voor de eerstelijnsleerlingenbegeleiding, straks worden ze dus ook verantwoordelijk voor de tweede lijn. Als verantwoording hiervoor spreekt men van een meer schoolnabije begeleiding. Maar dat is niet zo als de scholenassociaties niet regiogebonden zijn. Voor ons is het ook niet duidelijk waar het CLB zich nog situeert: in de scholenassociatie of in samenwerking met de scholenassociatie? Of wordt het loopbaandebat gebruikt om een doelstelling te bereiken die geen doelstelling van het loopbaandebat was, namelijk de afschaffing van de CLB s? Vervangingsbeleid en vervangingsenveloppe De enveloppe die minister Smet aan de scholenassociaties wil geven, kan voor twee zaken gebruikt worden: het uittekenen van een vervangingsbeleid en het bieden van werkzekerheid aan beginnende leraren. Het vervangingsbeleid dat een school kan voeren, verschilt voor basis- en secundaire scholen. Dat heeft het recente verleden bewezen door de ervaringen met de enveloppe voor korte vervangingen 1. Een enveloppe voor het totale vervangingsbeleid in een school of scholenassociatie Brandpunt maart

5 Een echt loopbaandebat is er tot op de dag van vandaag nog niet geweest. Wel drie valse starten met telkens een aanzet tot debat waarna het gesprek telkens weer verstomde. blijven wij afwijzen. Personeelsleden in een school worden aangeworven voor een welomschreven opdracht en het kan niet dat zij daarnaast belast worden met supplementaire lesopdrachten voor collega s die afwezig zijn, zeker niet bij langdurige opdrachten. Het risico dat dit toch zal gebeuren, is reëel bij een vervangingsenveloppe. Zulke maatregelen vergroten de aantrekkelijkheid van de job niet. Integendeel, het voedt de perceptie dat leraren onvoldoende werken. Als deze enveloppe dan ook nog dient om beginnende leraren werkzekerheid te geven, stijgt de kans zij vlug uitgeput zal zijn. Als minister Smet jongeren werkzekerheid wil geven, dan moet hij de kosten daaraan verbonden ook zelf dragen. Een discussie over het vervangingsbeleid van een school en een discussie over de werkzekerheid van beginnende leraren zijn twee verschillende discussies. Die kunnen niet vermengd worden en zeker niet in één enveloppe. Vaste benoeming en afschaffing van de regelgeving TBSOB Minister Smet wil de vaste benoeming behouden en het principe van de terbeschikkingstelling wegens ontstentenis van betrekking (TBSOB) afschaffen. Met het behoud van de vaste benoeming gaan we uiteraard akkoord, met de afschaffing van de TBSOB-regeling niet. Een vaste benoeming heeft een draagwijdte (namelijk: met welke lesopdrachten kan men een leraar belasten) en geeft aan de vastbenoemde enkele zekerheden (werkzekerheid, zekerheid van werkplaats, voorrangsrechten ten aanzien van tijdelijke personeelsleden ). Beide elementen vindt men terug in zowel de decreten rechtspositie als in de reglementering TBSOB. Het afschaffen van de reglementering TBSOB heeft tot gevolg dat er een aantal zekerheden wegvallen. De onzekerheid die tijdelijke personeelsleden ervaren, wordt dan uitgebreid tot alle personeelsleden. De betekenis van de vaste benoeming wordt dus uitgehold. Daarom wijzen wij de afschaffing van de regelgeving TBSOB af. Jaaropdracht In de arbeidswetgeving kan de arbeidstijd en het uurrooster slechts heel uitzonderlijk en mits de nodige beschermingsmechanismen op jaarbasis gestoeld zijn. Bovendien zijn bij dit voorstel heel wat vragen te stellen. Wat met personeelsleden die voor minder dan een jaar zijn aangesteld? Wat wordt bedoeld met het optimaal benutten van de beschikbare tijd en capaciteiten in relatie tot een jaaropdracht? Als een leraar dit optimaal vindt, kan hij dan bijvoorbeeld zijn volledige jaaropdracht op zes maanden tijd presteren? De toekenning van taken op maat van de leraar en wijzigingen aanbrengen in de loop van het schooljaar maken de vervangingsregeling erg complex. Het modulair systeem heeft dat al uitgewezen. In cao VIII werden afspraken gemaakt omtrent de opdracht van de leraar secundair onderwijs. Die zou voortaan vastgelegd worden in een geïndividualiseerde functiebeschrijving die uit twee delen bestond: de geïntegreerde lerarenopdracht (met daarin begrepen de nascholingsverplichtingen) en de instellingsgebonden opdrachten. De argumentatie om in 2006 deze nieuwe visie over de opdracht van een leraar in te voeren, was toen woordelijk dezelfde als wat we nu lezen in de voorstellen van minister Smet (het volledige takenpakket van een leraar moet zichtbaar gemaakt worden omdat er in de samenleving nogal wat misverstanden bestaan over de invulling van het beroep van leraar). De voorstellen van minister Smet zullen deze misverstanden niet wegnemen. Ook in 2006 werd (zoals nu opnieuw) gesteld dat het niet de bedoeling was om de opdracht van een leraar te verzwaren. Nochtans gebeurde dat. Enerzijds doordat de lerarenopdracht zelf zwaarder wordt (om diverse redenen) en anderzijds vanwege de toename van de instellingsgebonden opdrachten. Eén van de problemen met de huidige opdracht van een leraar is dat er geen maximumprestaties zijn vastgelegd. Wij geloven trouwens ook niet dat dit echt kan, tenzij van leraren zou verwacht worden dat zij al hun opdrachten op school uitoefenen. Wij geloven dus ook niet dat de overheid de omvang van de opdracht van een leraar op jaarbasis kan vastleggen. En ook niet dat een scholenassociatie de verdere indeling van die jaaropdracht kan bepalen. Zo n flexibilisering van de prestatieregeling van een leraar wijzen wij af. Een loopbaandebat? Een echt loopbaandebat is er tot op de dag van vandaag nog niet geweest. Wel drie valse starten met telkens een aanzet tot debat waarna het gesprek telkens weer verstomde. COC en COV vergeleken het loopbaandebat met de Fyra. Ook deze hogesnelheidstrein werd met veel tromgeroffel aangekondigd, maar uiteindelijk werd hij wegens de te vele mankementen uit het verkeer gehaald. Hij voldeed in het geheel niet aan de verwachtingen. Ook de voorstellen van minister Smet voldoen niet aan de verwachtingen, maar de onderwijs-fyra werd nog niet uit het verkeer gehaald. 1 minder dan tien werkdagen 8 Brandpunt maart 2013