Economische monitor 2017

Transcriptie

1 Economische monitor 217 O&S oktober 217

2 2

3 Samenvatting De voorliggende rapportage geeft de belangrijkste economische ontwikkelingen in s-hertogenbosch tussen 1997 en 217 weer. De ontwikkelingen worden zoveel mogelijk afgezet tegen die in de vier andere grote Brabantse steden (Breda, Eindhoven, Helmond en Tilburg), referentiegemeenten (Amersfoort, Haarlem, Leiden en Zwolle), de provincie Noord-Brabant en Nederland. De informatie in deze rapportage geeft niet alleen inzicht in de economische ontwikkelingen, maar kan ook gebruikt worden om te bepalen in hoeverre economische beleidsdoelstellingen gehaald zijn om zodoende beleid te kunnen bijsturen of wijzigen. Economie trekt aan Het beeld dat uit de economische monitor 217 naar voren komt, is een positief beeld. Zo doet s-hertogenbosch het vergeleken met andere steden erg goed. Op de nieuwe ranglijst van economisch best presterende steden (onderzoek van Elsevier/bureau Louter) staat s-hertogenbosch op de zesde plaats, vierde op de woonaantrekkelijkheidsindex in de atlas van gemeenten en eveneens zesde op de sociaal economische index in dezelfde atlas. Daarnaast is er economisch gezien sprake van een aantal positieve ontwikkelingen. Kort samengevat zien we het volgende: Sterke dynamiek, werkgelegenheid toegenomen Tussen april 215 en april 216 is de werkgelegenheid in s-hertogenbosch met 1.1 personen (1,2%) toegenomen tot werkzame personen. Ook in de B5 gemiddeld (1,7%), de provincie (1,%) en Nederland totaal (1,1%) is de werkgelegenheid in dezelfde periode toegenomen. Het aantal bedrijfsvestigingen is in s-hertogenbosch in dezelfde periode toegenomen tot Dit betekent een toename van 37 bedrijven (3,%). in Nederland totaal is het aantal bedrijven met 4,% toegenomen. De economische dynamiek blijft ook in het kalenderjaar 216 hoog. Volgens de Kamer van Koophandel zijn er in bedrijven gestart. Dit zijn er iets minder dan in 215. De dynamiek is ook bij het totaal aantal opgerichte en opgeheven bedrijven in 216 groot. Het overschot neemt iets af tot 1. bedrijven. Er zijn minder bedrijven (5) failliet gegaan dan in 215. Stad van handel en diensten Het profiel van s-hertogenbosch als dienstenstad wordt steeds sterker. De sectoren advisering en onderzoek en ICT worden de laatste jaren steeds groter. Opvallend is de groei van de groot- en detailhandel de afgelopen jaren, zowel absoluut als relatief ten opzichte van andere sectoren. Het is een grote sector in s-hertogenbosch, met 19% van de werkgelegenheid. Het afgelopen jaar nam de werkgelegenheid iets af; dit kwam vooral omdat enkele grote ketens uit het straatbeeld verdwenen. De grootste sector is advisering en onderzoek met 24% van de werkgelegenheid. De sector industrie heeft op de langere termijn een steeds minder groot aandeel in de werkgelegenheid in s-hertogenbosch. Het afgelopen jaar is de werkgelegenheid in de speerpuntsectoren iets toegenomen. Tussen 215 en 216 zien we de sterkste toename bij ICT en agrifood, maar ook bij alle andere speerpuntsectoren was sprake van een groei van de werkgelegenheid. Het grootste deel (9%) van de vestigingen in s-hertogenbosch behoort met minder dan tien werkzame personen tot het kleinbedrijf. Grootste werkgever is het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Aantrekkelijk om te wonen Evenals voorgaande jaren is de woonaantrekkelijkheid van s-hertogenbosch een sterke troef voor het vestigingsklimaat. Met een vierde plaats op de woonaantrekkelijkheidsindex van de atlas voor gemeenten doet s-hertogenbosch het uitstekend. 3

4 Groot deel beroepsbevolking werkt De beroepsbevolking in de gemeente s-hertogenbosch bestaat naar schatting uit circa 78. personen. Met banen betekent dit 1,2 banen per inwoner (behorend tot de beroepsbevolking). Dit betekent dat s-hertogenbosch een sterke werkgelegenheidsfunctie heeft. De bruto participatiegraad van s-hertogenbosch bedraagt 72%. Dit is de hoogste bruto participatiegraad van de vijf grote Brabantse steden. Arbeidsmarkt trekt aan s-hertogenbosch doet het sociaal economisch gezien goed. We staan op de zesde plaats in de index in de atlas voor gemeenten. De referentiesteden Amersfoort (4), Zwolle (8), Leiden (1) en Haarlem (11) staan eveneens hoog. Breda staat met een vijfde plaats hoger op de ranglijst dan s-hertogenbosch, de andere B5 steden staan lager. Volgens het CBS is in 216 5,5% van de beroepsbevolking werkloos. Dit is lager dan in 215 (7%). s-hertogenbosch heeft hiermee in 216 het laagste werkloosheidspercentage van de vijf grote Brabantse steden. Ook in bijna alle referentiegemeenten is de werkloosheid hoger. Alleen in Amersfoort (5,1%) zijn er naar verhouding minder werklozen. Het aantal WW uitkeringen neemt in s-hertogenbosch gestaag af. Medio 217 zijn dit er Begin 216 waren dit er nog bijna 4.4. Het aantal bijstandsuitkeringen is eveneens afgenomen. Augustus 217 ligt het aantal uitkeringen voor het eerst in lange tijd weer onder de 4., namelijk Afname aanbod kantoorruimte Het afgelopen jaar is op alle werklocaties de werkgelegenheid toegenomen. Het sterkst buiten de werklocaties, maar ook op de overige locaties, kantoorlocaties en bedrijventerreinen is de werkgelegenheid met meer dan 1 werkzame personen toegenomen. s-hertogenbosch heeft relatief veel kantoorruimte. Het afgelopen jaar is het aanbod aan bestaande kantoorruimte met m 2 ongeveer gelijk gebleven. De totale voorraad aan kantoorlocatie bedraagt m 2. Cushman & Wakefield geeft medio 217 als feitelijke leegstand 7,5%. Dat is (veel) lager dan in Nederland gemiddeld (13,1%). Groei omzet horeca en detailhandel ste De viering van het 5 sterfjaar van Jheronimus Bosch heeft veel bezoekers getrokken uit binnen- en buitenland. De gemiddelde besteding van Nederlandse bezoekers is ongeveer gelijk gebleven. Tijdens de Bosch-tentoonstelling is door buitenlandse bezoekers (veel) meer uitgegeven; gemiddeld 137. Uit omzetcijfers blijkt dat vooral de horeca in de Binnenstad het in het 1 e en 2 e kwartaal van 216 bijzonder goed gedaan heeft. In het 1 e kwartaal is in de Binnenstad de omzet van de horeca gegroeid met 13,9%, in het 2 e kwartaal 11,9%. De toename is eveneens te zien in het 3 e kwartaal (6%) en 4 e kwartaal (4,5%). De detailhandel in s-hertogenbosch heeft in 216 eveneens een hogere omzet gedraaid dan in 215. Deze groei is echter minder groot dan die van de horeca. In het 1 e en 2 e kwartaal van 216 is de groei van de omzet van de detailhandel in de Binnenstad respectievelijk 3,4% en 4,5%. De detailhandel laat juist in het 4 e kwartaal de sterkste omzetgroei zien: 6,7%. Het aantal hotelovernachtingen is in 216 fors toegenomen (14,5%) ten opzichte van 215. In heel 216 zijn er hotelovernachtingen geweest. Vooral in het 1 e kwartaal was de stijging zowel absoluut als relatief het grootst. Werkgelegenheid in Noordoost-Brabant gestegen Tussen 215 en 216 is de werkgelegenheid in de regio Noordoost-Brabant met 1,1% gestegen. Bijna een derde (31%) van het aantal werkzame personen in Noordoost-Brabant werkt in s-hertogenbosch. Het aandeel vestigingen ligt iets lager: 26%. s-hertogenbosch heeft regionaal gezien veel werkgelegenheid in de sector advisering & onderzoek en weinig in de industrie. 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Vestigingsklimaat Arbeidsmarkt Ruimte voor economische activiteiten Bestedingen in de stad Positie in de regio Noordoost-Brabant Bijlage 1 Overzicht arbeidsmarkt en werkgelegenheid, Bijlage 2 Gebruikte bronnen en definities Bijlage 3 Werklocaties

6 6

7 1. Inleiding Sinds 22 brengt de gemeente s-hertogenbosch jaarlijks een economische monitor uit. Voor u ligt de vijftiende monitor op rij: de economische monitor 217. Doel van de monitor is het presenteren van de belangrijkste gegevens over economische ontwikkelingen in de gemeente s-hertogenbosch. Hierbij staan vijf economische thema s centraal: het vestigingsklimaat, de arbeidsmarkt, ruimte voor economische activiteiten, bestedingen in de stad en de positie in de regio Noordoost-Brabant. Belangrijk in een monitor is de vergelijking in de tijd. Daarom is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van een langere tijdreeks en worden al jaren min of meer dezelfde indicatoren gebruikt. Als basisjaar is uit praktische overwegingen voor 1997 gekozen. Verder is bij alle indicatoren een vergelijking gemaakt met (het gemiddelde van) de vijf grote Brabantse steden (de B5), referentiegemeenten als Amersfoort, Haarlem, Leiden en Zwolle, de provincie Noord-Brabant en/of Nederland gemiddeld. In de monitor zijn gegevens uit verschillende bronnen en onderzoeken opgenomen, zoals van het LISA, de kamer van koophandel (KvK), het UWV WERKbedrijf, bureau Louter, het CBS en het Continu Vakantie Onderzoek (CVO). In bijlage 2 wordt meer informatie over de gebruikte bronnen en definities gegeven. Evenals voorgaande jaren is gekozen voor een presentatie met veel figuren en tabellen. De afdeling Economische Zaken van de gemeente s-hertogenbosch is opdrachtgever voor deze monitor. Opdrachtnemer is de afdeling Onderzoek en Statistiek. Beide afdelingen hebben nauw samengewerkt bij de totstandkoming van dit product. 7

8 8

9 2. Vestigingsklimaat In dit hoofdstuk wordt een aantal belangrijke cijfers op het gebied van het vestigingsklimaat in s-hertogenbosch gepresenteerd. Het gaat dan om de ontwikkeling van het aantal bedrijfsvestigingen en werkzame personen. Ook worden cijfers over de sectorverdeling gepresenteerd. Daarbij is er extra aandacht voor de benoemde stedelijke speerpuntsectoren. Werkgelegenheid wederom toegenomen Tussen april 215 en april is de werkgelegenheid in s-hertogenbosch met 1.1 personen (1,2%) toegenomen tot werkzame personen. Ook in de B5 gemiddeld (1,7%), de provincie Noord-Brabant (1,%) en Nederland (1,1%) is de werkgelegenheid in dezelfde periode toegenomen. In de referentiegemeenten is eveneens sprake van een lichte toename van de werkgelegenheid Nederland B5 Noord-Brabant 's-hertogenbosch Afbeelding 1 De ontwikkeling van het aantal werkzame personen in s-hertogenbosch, de B5, Noord-Brabant en Nederland, geïndexeerd t.o.v Bron: LISA. Bewerking: O&S. Stad van handel en diensten s-hertogenbosch is een echte stad van handel en diensten. Veel personen in onze stad werken in één van deze sectoren. Daarnaast is ook de gezondheids- en welzijnszorg goed vertegenwoordigd. Gemiddeld gezien zijn de grootste bedrijven te vinden bij openbaar bestuur en overheid. Werkzame personen 216 Vestigingen 216 Gemiddelde Absoluut Relatief Absoluut Relatief bedrijfsgrootte Agrarische sector Industrie Bouwnijverheid Groot en detailhandel Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur/handel onroerend goed Advisering en onderzoek Verhuur roerende goederen Openbaar bestuur & overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige dienstverlening Totaal 51 1% 2 2% % 41 3% % % % % % 19 1% % 51 4% % 82 6% % 14 1% % 16 1% % % % 58 5% 8 7% 3 % 214 6% 2% 2% % 7% 5% % 6% % % 8 Afbeelding 2 Aantal bedrijven en werkzame personen per sector in 216. Bron: LISA. Bewerking: O&S. 1 Deze cijfers komen één maal per jaar beschikbaar. De cijfers van april 217 zijn begin 218 beschikbaar. 2 Amersfoort,8%, Haarlem 1,4%, Leiden 1,7% en Zwolle 1,8%. 9

10 Grootste toename gezondheidszorg Tussen 215 en 216 is de werkgelegenheid in s-hertogenbosch toegenomen. De grootste toename zien we bij gezondheids- en welzijnszorg (36), advisering en onderzoek (26) en horeca (22). De sterkste afname tussen 215 en 216 is bij handel en reparatie met 21 werkzame personen. Dit komt vooral omdat enkele grote ketens (zoals V&D en Dolcis) uit het straatbeeld zijn verdwenen. Op de langere termijn is advisering en onderzoek de sterkste stijger; industrie de sterkste daler. Gezondheids- en welzijnszorg Advisering en onderzoek Horeca Informatie en communicatie Openbaar bestuur & overheid Overige zakelijke dienstverlening Vervoer en opslag Verhuur van en handel in onroerend goed Financiële instellingen Onderwijs Cultuur, sport en recreatie Agrarische sector Overige dienstverlening Bouwnijverheid Industrie Handel en reparatie Afbeelding 3 Groei aantal werkzame personen per sector tussen en Bron: LISA. Bewerking: O&S. Werkgelegenheid speerpuntsectoren iets toegenomen Het afgelopen jaar is de werkgelegenheid in de speerpuntsectoren iets toegenomen. Tussen 215 en 216 zien we de sterkste toename bij dienstverlening (468 werkzame personen), maar ook bij alle andere speerpuntsectoren was sprake van een groei van de werkgelegenheid. Financiële en zakelijke dienstverlening is momenteel het grootst met ruim een kwart van de werkzame personen in s-hertogenbosch Dienstverlening: 27% Health: 15% Creatief: 12% Agrifood: 1% ICT:7% Logistiek: 3% Afbeelding 4 Het aantal werkzame personen in de speerpuntsectoren (definitie in bijlage 2) als percentage van het totaal aantal werkzame personen, Bron: LISA. Bewerking: O&S. 1

11 Meeste vestigingen behoren tot het kleinbedrijf Negentig procent van de vestigingen in s-hertogenbosch behoort tot het kleinbedrijf. Deze 8.25 vestigingen hebben minder dan tien werkzame personen. Hierbij zitten veel eenpersoonsbedrijven waarvan er ieder jaar veel bijkomen, maar er na een paar jaar ook weer veel verdwenen zijn. Negen procent van de vestigingen behoort tot het middenbedrijf (1-99 banen) banen of meer 1-99 banen 5-9 banen 3-4 banen 2 banen 1 baan Afbeelding 5 Aantal vestigingen in s-hertogenbosch naar grootteklasse, Bron: LISA. Bewerking: O&S. Jeroen Bosch Ziekenhuis grootste werkgever Van alle vestigingen in s-hertogenbosch hebben er in april vestigingen 1 banen of meer (grootbedrijf). Dat is één procent van het totaal aantal vestigingen. Tot de 15 grootste werkgevers in s-hertogenbosch behoren onder andere instellingen in de zorg, openbaar bestuur, energie, groot- en detailhandel en het onderwijs. Vestiging Werkzame personen Sector Jeroen Bosch Ziekenhuis 1. en meer Zorgsector Provinciaal Bestuur van Noord Brabant 1. en meer Openbaar bestuur Canon Nederland 1. en meer Groot- en detailhandel Weener XL, werk en inkomen 1. en meer Industrie Gemeente s-hertogenbosch - Stadskantoor 8 t/m 999 Openbaar bestuur Gerechtshof 8 t/m 999 Openbaar bestuur Essent N.V. 8 t/m 999 Energie Essent Services & Verkoop B.V. 8 t/m 999 Energie Avans Hogeschool 's-hertogenbosch 8 t/m 999 Onderwijs Van Lanschot Bankiers 5 t/m 799 Financiële instellingen Stichting ROC 's-hertogenbosch 5 t/m 799 Onderwijs Ricoh 5 t/m 799 Groot- en detailhandel PostNL Productie B.V. 5 t/m 799 Vervoer en opslag Enexis B.V. 5 t/m 799 Energie Appèl B.V. 5 t/m 799 Overige specialistische zakelijke dvl. Afbeelding 6 15 Grootste vestigingen in s-hertogenbosch, 216. Bron: LISA. Bewerking: O&S. 11

12 Aantal starters blijft hoog Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat er in bedrijven zijn gestart. Dit zijn er iets minder dan in 215 (1.376), maar het aantal blijft hoog. Vooral in de dienstensector worden relatief veel nieuwe bedrijven gestart. Maar ook in de bouw zijn er in starters. Verder is het aantal starters in de detailhandel met 148 eveneens vrij hoog Gestart: Afbeelding 7 Aantal gestarte bedrijven in s-hertogenbosch, Bron: KvK. Veel oprichtingen en opheffingen De dynamiek is ook bij het totaal aantal opgerichte 3 en opgeheven bedrijven in 216 groot. Het overschot neemt door een iets sterkere toename van het aantal opgeheven bedrijven ten opzichte van het aantal opgerichte bedrijven iets af. In 215 was het overschot 1.1 bedrijven, in 216 zijn dit er 1.. Het aantal bedrijven dat in 216 failliet is gegaan, is 5. In 215 waren dit er iets meer: Opgericht: Opgeheven: Afbeelding 8 Totaal aantal opgerichte en opgeheven bedrijven in s-hertogenbosch, Bron: KvK. 3 Het totaal aantal opgerichte bedrijven is de som van het aantal gestarte en het aantal overig opgerichte bedrijven. Dit zijn nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven. 12

13 6 e plaats economisch best presterende gemeente Op de vernieuwde ranglijst van economisch best presterende gemeenten staat s-hertogenbosch op de zesde plaats. Schiphol-gemeente Haarlemmermeer staat eerste. Opvallend is dat in de top-1 zeven kernsteden van stadsgewesten staan. Ook na correctie voor het aantal inwoners (vernieuwing in methodiek) kennen de meeste kernsteden dus hoge economische prestaties. In de ranglijst ontwikkeling kernsteden , staat s-hertogenbosch als sterkste stijger op één. Haarlemmermeer (1) Son en Breugel (2) Amsterdam (3) Nieuwegein (4) Eindhoven (5) 's-hertogenbosch (6) Rotterdam (7) Zoeterwoude (8) Utrecht (9) Zwolle (1) Breda (12) Amersfoort (15) Tilburg (71) Leiden (73) Haarlem (76) Afbeelding 9 Economische toplocaties: top 1 van alle gemeenten, de B5 en referentiegemeenten, 1996, 29, 215 en 216 (hoe lager, hoe beter). Bron: Elsevier/Bureau Louter; Toplocaties 217. Zeer aantrekkelijk om te wonen In de woonaantrekkelijkheidsindex valt op dat s-hertogenbosch niet alleen hoog scoort (een 4 e plaats), maar ook dat we al jaren tot de top vijf behoren. We zijn één plaats gestegen ten opzichte van vorig jaar. Onze score is vooral hoog door het culturele en culinaire aanbod, de nabijheid van natuurgebieden en de bereikbaarheid van banen. Het wordt echter negatief beïnvloed door de onveiligheid, het aandeel koopwoningen en het aandeel vooroorlogse woningen in de woningvoorraad. De andere grote Brabantse steden staan beduidend lager. Naast Haarlem staan ook twee andere referentiegemeenten (Leiden en Amersfoort) in de top 1. Amsterdam (1) Utrecht (2) Amstelveen (3) 's-hertogenbosch (4) Haarlem (5) Haarlemmermeer (6) Den Haag (7) Leiden (8) Amersfoort (9) Arnhem (1) Eindhoven (12) Tilburg (16) Zwolle (19) Breda (31) Helmond (44) Afbeelding 1 Woonaantrekkelijkheidsindex: top 1 van 5 grootste steden, de B5 en referentiegemeenten, Bron: Stichting atlas voor gemeenten; Atlas voor gemeenten

14 Filezwaarte neemt af In 216 is de filezwaarte (duur van de file * de gemiddelde lengte) op het rijkswegennet rond s-hertogenbosch afgenomen. De sterkste afname zien we op het traject A59 s-hertogenbosch centrum knooppunt Empel. Hier is de filezwaarte bijna gehalveerd. De filezwaarte is het hoogst op de A2 traject Deil - Empel A2 KP Deil - KP Empel A2 Rondweg 's-hertogenbosch A2 Vught - Boxtel A59 's-hertogenbosch C - Kp Empel A59 Kp Hintham - Oss Afbeelding 11 Filezwaarte (duur van de file X de gemiddelde lengte) in kilometerminuten op het rijkswegennet rond s-hertogenbosch, Bron: RWS. Aantal HBO studenten blijft toenemen In s-hertogenbosch studeren in het schooljaar 216/ MBO studenten en HBO studenten. Het aantal HBO studenten is de afgelopen jaren gestaag toegenomen. Dit geldt vooral voor de HAS. Op 1 december 216 opende koningin Maxima de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) in het voormalig klooster Mariënburg. In het eerste schooljaar waren er 38 studenten. 21/'11 211/'12 212/'13 213/'14 214/ / / 17 MBO KW1C Voltijd Deeltijd Helicon HBO Avans Voltijd Deeltijd Duaal HAS Fontys Voltijd Deeltijd WO JADS 38 Afbeelding 12 Aantal MBO, HBO en WO studenten in s-hertogenbosch, Bron: Onderwijsinstellingen. 14

15 3. Arbeidsmarkt In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de Bossche arbeidsmarkt en de werkgelegenheid. Zo komen bijvoorbeeld de beroepsbevolking, het aantal niet werkende werkzoekenden en het werkloosheidspercentage aan bod. In bijlage 1 wordt een schematisch overzicht van de Bossche arbeidsmarkt in relatie tot de Bossche werkgelegenheid gegeven. Groot deel beroepsbevolking werkt In 216 bestaat de beroepsbevolking in s-hertogenbosch uit ongeveer 78. personen. De bruto participatiegraad bedraagt 72%. Dit betekent dat bijna driekwart van de Bossche beroepsbevolking óf werkt, óf actief op zoek is naar een betaalde baan van 12 uur of meer. s-hertogenbosch heeft hiermee de hoogste bruto participatiegraad van de vijf grote Brabantse steden 1. Verder wordt het aandeel 45-plussers in de werkzame beroepsbevolking steeds groter % 31% 32% 33% 35% 35% 36% 37% 38% 38% 39% 39% 4% 41% 54% 54% 54% 53% 51% 51% 49% 49% 48% 48% 47% 46% 45% 45% jaar jaar jaar 1. 15% 14% 14% 14% 15% 14% 14% 14% 14% 14% 14% 14% 14% 14% Afbeelding 13 De werkzame beroepsbevolking in s-hertogenbosch naar leeftijd, Bron: CBS. Bewerking: O&S. Meer hoog opgeleiden Landelijk gezien neemt het opleidingsniveau van de werkzame beroepsbevolking toe. Deze trend is ook in s-hertogenbosch zichtbaar. In 216 is 19% lager opgeleid, 37% middelbaar en 44% hoger. Tien jaar geleden waren er naar verhouding meer laag opgeleiden (25%) en minder hoog opgeleiden (37%). Vergeleken met de andere vier grote Brabantse steden en de referentiesteden heeft de werkzame beroepsbevolking in s-hertogenbosch vooral een middelbare opleiding. Uit de jaarlijkse vergelijking in de atlas voor gemeenten blijkt dat vooral traditionele studentensteden als Groningen, Amsterdam, Leiden en Utrecht een relatief hoog opgeleide beroepsbevolking hebben. laag midden hoog Leiden 15,4% 32,3% 52,3% Zwolle 16,9% 36,9% 46,2% Amersfoort 17,7% 36,7% 45,6% Haarlem 18,3% 34,1% 47,6% 's-hertogenbosch 19,% 36,7% 44,3% Eindhoven 19,6% 32,1% 48,2% Breda 2,7% 35,9% 43,5% Tilburg 21,8% 38,2% 4,% Helmond 25,6% 46,5% 27,9% % 2% 4% 6% 8% 1% Afbeelding 14 De werkzame beroepsbevolking naar onderwijsniveau in de B5 en referentiesteden, 216. Bron: CBS. Bewerking O&S. 4 Breda 71,4%, Eindhoven 7,4%, Helmond 69,8%, Tilburg 71,7%. 15

16 Afname werkloosheid Volgens het CBS was in 216 5,5% van de beroepsbevolking in s-hertogenbosch werkloos. Dit betekent een daling ten opzichte van een jaar eerder (7%). En in 214 lag het werkloosheidspercentage met 7,7% zelfs nog beduidend hoger. s-hertogenbosch heeft hiermee in 216 het laagste werkloosheidspercentage van de vijf grote Brabantse steden. Ook in bijna alle referentiegemeenten is de werkloosheid hoger. Alleen in Amersfoort (5,1%) zijn er naar verhouding minder werklozen. Amersfoort 's-hertogenbosch Haarlem Breda Tilburg Leiden Helmond Zwolle Eindhoven 5,1% 5,5% 5,5% 5,8% 6,4% 6,5% 6,5% 6,7% 6,8% % Afbeelding 15 Werkloosheidspercentage in de B5 en referentiesteden, Bron: CBS. Aantal WW uitkeringen neemt af Begin 216 waren er in s-hertogenbosch bijna 4.4 uitkeringen in het kader van de WerkloosheidsWet. Sinds die tijd is het aantal WW uitkeringen gestaag aan het afnemen. Eind juli 217 zijn er WW uitkeringen. In die maand was de instroom 271 en de uitstroom Afbeelding 16 Aantal uitkeringen in het kader van de WerkloosheidsWet in s-hertogenbosch, Bron: UWV WERKbedrijf. 16

17 Minder inwoners in de bijstand Najaar 28 begon de economische crisis. Sinds die tijd neemt het aantal bijstandsuitkeringen vrij gestaag toe. Sinds medio 215 ligt het aantal bijstandsuitkeringen net iets boven de 4.. Augustus 217 ligt het aantal uitkeringen voor het eerst in lange tijd weer onder de 4., namelijk Afbeelding 17 Aantal bijstandsuitkeringen in s-hertogenbosch, Bron: WeenerXL. Veel nieuwe vacatures In de regio Noordoost-Brabant piekt in het tweede kwartaal van 216 het aantal nieuwe vacatures met 1.2. Vooral in de commerciële beroepen (1.97) en bedrijfseconomische en administratieve beroepen (1.6) zijn er relatief veel nieuwe vacatures. Ook het aantal openstaande vacatures piekt in het tweede kwartaal van 216 (7.) Nieuw Openstaand Afbeelding 18 Het aantal openstaande en ingediende vacatures per kwartaal in de regio Noordoost Brabant, Bron: UWV WERKbedrijf / Jobfeed. 17

18 Gestegen op sociaal economische index s-hertogenbosch staat hoog (6 e plaats) in de sociaal economische index van de 5 grootste gemeenten. Dit betekent dat we vijf plaatsen gestegen zijn ten opzichte van vorig jaar. Ook Breda en Alphen aan den Rijn zijn binnen de top 1 gestegen. Onze sterke punten zijn de participatie van vrouwen, de werkgelegenheid en het werkloosheidspercentage. Zwakkere onderdelen zijn het aandeel arbeidsongeschikten en het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 15% van het sociaal minimum. Haarlemmermeer (1) Amstelveen (2) Utrecht (3) Amersfoort (4) Breda (5) 's-hertogenbosch (6) Alphen aan den Rijn (7) Zwolle (8) Hilversum (9) Leiden (1) Haarlem (11) Eindhoven (16) Tilburg (16) Helmond (32) Afbeelding 19 Sociaal economische index: top 1 van 5 grootste steden, de B5 en referentiegemeenten, Bron: Stichting atlas voor gemeenten; Atlas voor gemeenten

19 4. Ruimte voor economische activiteiten Een derde aspect dat in deze economische monitor aan de orde komt is de bedrijfsomgeving: de ruimte voor economische activiteiten. Allereerst zal de spreiding van de bedrijvigheid over de stad aan bod komen. Hoe is de verdeling van het aantal bedrijven en werkzame personen over de verschillende werklocaties in de stad? Vervolgens wordt nader ingegaan op bedrijventerreinen, kantoorlocaties en winkelcentra. In bijlage 3 wordt een kaart gepresenteerd met alle werklocaties. Aandeel bedrijfsvestigingen buiten werklocaties licht toegenomen In 216 bevindt meer dan de helft (61%) van de vestigingen zich buiten één van de werklocaties 5. Dit aandeel is sinds 1997 (47%) flink toegenomen. Het afgelopen jaar was er sprake van een toename, zowel relatief als absoluut (+ 27 vestigingen). Ook in de Binnenstad blijft het aantal vestigingen toenemen. Het afgelopen jaar met Kantoorlocaties Winkelcentra Bedrijfsterreinen Binnenstad Overige werklocaties Buiten werklocatie Afbeelding 2 Spreiding van de bedrijfsvestigingen over de stad, Bron: LISA. Bewerking: O&S. Toename werkgelegenheid buiten werklocaties Het afgelopen jaar is op alle werklocaties de werkgelegenheid toegenomen. Het sterkst buiten de werklocaties (+51), maar ook op de overige werklocaties (+19), kantoorlocaties (+16) en bedrijventerreinen (+13) is de werkgelegenheid met meer dan 1 toegenomen Winkelcentra Binnenstad Kantoorlocaties Bedrijventerreinen Overige werklocaties Buiten werklocatie Afbeelding 21 Spreiding van de werkgelegenheid over de stad, Bron: LISA. Bewerking: O&S. 5 Alle (grote) kantoorlocaties, winkelcentra, bedrijventerreinen en ook de Binnenstad worden in deze monitor werklocaties genoemd (zie bijlage 3). Vier grote bedrijven buiten deze locaties zijn samen genomen in de categorie overige werklocaties. 19

20 Laag netto oppervlak bedrijventerrein Het netto oppervlak bedrijventerrein in s-hertogenbosch is (samen met Helmond) het laagst van de B5. De gemeente Tilburg heeft de hoogste netto voorraad bedrijventerrein. Het oppervlak bedrijventerrein in s-hertogenbosch dat direct beschikbaar is voor uitgifte aan bedrijven is iets toegenomen; het oppervlak niet terstond uitgeefbaar is iets afgenomen. Breda 692 Totaal: 86 Eindhoven 75 Totaal: 878 Helmond 59 Totaal: 57 s- Hertogenbosch 493 Totaal: 567 Tilburg 989 Totaal: netto uitgegeven terstond uitgeefbaar niet terstond uitgeefbaar Afbeelding 22 De voorraad netto uitgegeven bedrijventerrein en de beschikbaarheid per 1 januari 217 in de vijf grote Brabantse steden, in hectare. Bron: IBIS / Provincie Noord-Brabant. Beperkte uitgifte Sinds 212 is er in s-hertogenbosch geen of nauwelijks bedrijventerrein uitgegeven. Het afgelopen jaar is er voor het eerst in jaren weer meer uitgegeven: 1,55 hectare. Hiervan is 1,3 hectare uitgeven op bedrijventerrein de Terp in Nuland en,25 op bedrijventerrein Maasakkers in Empel. De meeste uitgifte aan bedrijventerrein van de vijf grote Brabantse steden vond plaats in Tilburg: 18 hectare , ,5 5 1,55 1,1 3,14 's-hertogenbosch Breda Eindhoven Helmond Tilburg Afbeelding 23 De uitgifte aan bedrijventerrein in de 5 grote Brabantse steden in hectare, Bron: IBIS / Provincie Noord-Brabant. 2

21 Winkels steeds groter Het aantal m 2 winkelverkoopvloeroppervlakte (wvo) is tussen 1997 en 217 flink toegenomen terwijl het aantal winkels iets is afgenomen. De winkels in s-hertogenbosch worden dus steeds groter. Dit is een trend die ook landelijk gaande is. Verder is de leegstand in de gemeente s-hertogenbosch medio 217 met 5,6% iets lager dan een jaar geleden (6,2%). Totaal Niet-dagelijks Dagelijks aantal winkels m2 wvo/winkel aantal winkels m2 wvo/winkel aantal winkels m2 wvo/winkel Afbeelding 24 De ontwikkeling aan m 2 winkel vloer oppervlak (wvo) in s-hertogenbosch,1997, 25, 21 en 217. Bron: Locatus. Bewerking: O&S. Veel kantoorruimte Wanneer van de grootste gemeenten het aantal m 2 kantoorruimte per inwoner op een rij wordt gezet, staat s-hertogenbosch met 6,2 m 2 kantoorruimte per inwoner net onder de top 1. Ook voorgaande jaren stonden we hoog. Op één staat de gemeente Rijswijk met 19,4 m 2. Eindhoven staat met 6,5 m 2 kantoorruimte per inwoner op de ranglijst net boven ons. De andere drie grote Brabantse gemeenten staan beduidend lager. Overigens daalt de afgelopen jaren het aantal m 2 kantoorruimte per inwoner, zowel in s-hertogenbosch als in de meeste andere kantoorsteden. Rijswijk (1) Haarlemmermeer (2) Nieuwegein (3) Utrecht (4) Den Haag (5) Diemen(6) Capelle ad IJssel (7) Amsterdam (8) Arnhem (9) Hilversum (9) Eindhoven 's-hertogenbosch Zwolle Amersfoort Leiden Breda Tilburg Helmond Afbeelding 25 Het aantal m 2 kantoorruimte per inwoner, 21 en 217: top 1 van grootste kantoorsteden, de B5 en de referentiegemeenten. Bron: Cushman & Wakefield. Bewerking: O&S

22 Aanbod kantoorruimte ongeveer gelijk De totale voorraad aan kantoorlocatie in s-hertogenbosch bedraagt m 2. Dit is zowel de voorraad als zuiver kantoor, als kantoorruimte als onderdeel van bedrijfsruimte. Het aanbod aan bestaande kantoorruimte is het afgelopen jaar ongeveer gelijk gebleven met m 2 bruto vloeroppervlak (bvo). Dit wil overigens nog niet zeggen dat deze kantoorruimte ook daadwerkelijk leeg staat Afbeelding 26 De ontwikkeling van het aanbod aan bestaande kantoorruimte in s-hertogenbosch in m 2 bruto vloeroppervlak (bvo), Bron: Cushman & Wakefield / RSP. Bewerking: O&S. Veel verschil tussen locaties Op sommige locaties wordt beduidend meer m 2 bvo aangeboden dan op andere locaties. Zo blijkt op Soetelieve Noord ruim de helft van het totale oppervlak aan kantoor aangeboden te worden. Het aanbodspercentage is het laagst op Knooppunt Hintham en de Rietvelden. In totaal staat m 2 (48%) van het totale aanbod aan kantoorruimte in s-hertogenbosch meer dan drie jaar leeg. Vooral op Soetelieve Noord en Hightech Park staat relatief veel m 2 langdurig leeg. Locatie Binnenstad De Herven Paleiskwartier Pettelaarpark Hightech Park De Brand Maaspoort De Rietvelden Knooppunt Hintham Soetelieve Noord Brabantpoort Overig Totaal m² kantooroppervlak m² aanbod aanbods % 6% 13% 7% 7% 22% 12% 41% 12% 1% 54% 12% 7% 1,2% langdurig leeg (>3 jaar) Afbeelding 27 Het oppervlak aan kantoorruimte in s-hertogenbosch in m 2 bruto vloeroppervlak (bvo) per locatie, 217. Bron: Cushman & Wakefield / RSP. Bewerking: O&S. 1% 11% 6% 6% 21% 1% 7% % % 54% % 1% 4,9% 22

23 5. Bestedingen in de stad In dit hoofdstuk staan de bestedingen van bezoekers aan s-hertogenbosch centraal. Naast de omzetcijfers van horeca en detailhandel worden ook cijfers over het aantal hotelovernachtingen gepresenteerd. Besteding ongeveer gelijk gebleven Het afgelopen jaar is de gemiddelde besteding per (Nederlandse) bezoeker aan s-hertogenbosch 46,6. Dit is ongeveer evenveel als in Was echter een bijzonder jaar voor s-hertogenbosch. De viering van het 5 ste sterfjaar van Jheronimus Bosch heeft veel bezoekers getrokken uit binnen- en buitenland die speciaal voor de manifestatie naar s-hertogenbosch kwamen. Bezoekers aan de Bosch-tentoonstelling Visioenen van een genie is gevraagd wat ze in de stad uitgegeven hebben. Hieruit blijkt dat buitenlandse bezoekers gedurende de tentoonstelling gemiddeld 137 hebben uitgegeven aan winkelen, eten en drinken, overnachtingen, entreekosten en vervoerskosten in de stad. 6, 5, 46,6 4, 3, 2, 1,, Afbeelding 28 Gemiddelde besteding per bezoeker aan s-hertogenbosch, Bron: CVO. Sterke groei omzet horeca Uit omzetcijfers blijkt dat vooral de horeca in de Binnenstad het in het 1 e en 2 e kwartaal van 216 bijzonder goed gedaan heeft. In het 1 e kwartaal is in de Binnenstad de omzet van de horeca gegroeid met 13,9% ten opzichte van het 1 e kwartaal van 215. Ook in het 2 e kwartaal is er een mooie omzetgroei van 11,9%. De toename is eveneens te zien in het 3 e kwartaal (6%) en 4 e kwartaal (4,5%). De groei blijft overigens niet alleen beperkt tot de Binnenstad. Ook in overig s-hertogenbosch is er in het 1 e kwartaal (7,7%) en 2 e kwartaal (7,8%) sprake van een stijging van de omzet. Daarmee ligt de omzet in de horeca in de eerste helft van het jaar in heel s-hertogenbosch ongeveer 1% hoger dan in de eerste helft van e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal 1 5 Binnenstad Overig 's-hertogenbosch Totaal Afbeelding 29 Groei van de omzet van de horeca in de gemeente s-hertogenbosch, per kwartaal in 216 t.o.v. hetzelfde kwartaal in 215. Bron: Maatwerk CBS. Bewerking O&S. 23

24 Groei omzet detailhandel De detailhandel in s-hertogenbosch heeft in 216 eveneens een hogere omzet gedraaid dan in 215. Deze groei is echter minder groot dan die van de horeca. In het 1e en 2e kwartaal van 216 is de groei van de omzet van de detailhandel in de Binnenstad respectievelijk 3,4% en 4,5%. De detailhandel laat juist in het 4e kwartaal de sterkste omzetgroei zien: 6,7%. Ook bij de detailhandel blijken niet alleen de winkels in de Binnenstad te profiteren van de manifestatie. Ook in de rest van s-hertogenbosch hebben winkels een hogere omzet dan in e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal 5 Binnenstad Overig 's-hertogenbosch Totaal Afbeelding 3 Groei van de omzet van de detailhandel in de gemeente s-hertogenbosch, per kwartaal in 216 t.o.v. hetzelfde kwartaal in 215. Bron: Maatwerk CBS. Bewerking O&S. Aantal hotelovernachtingen gestegen In 216 zijn er in de gemeente s-hertogenbosch hotelovernachtingen geweest. Dit betekent een stijging van 29.1 hotelovernachtingen (14,5%) ten opzichte van 215. De stijging in het eerste kwartaal was zowel absoluut als relatief het grootst. De toename van overnachtingen in het eerste kwartaal betekende een stijging van 35,4%. Waarschijnlijk is dit voor een belangrijk deel te wijten aan de (opening van de) Jheronimus Bosch tentoonstelling in Het Noordbrabants Museum. Maar ook in de andere drie kwartalen is een duidelijke stijging te zien. Ook hier zullen de diverse evenementen in het kader van de manifestatie een rol spelen e kwartaal 3e kwartaal 2e kwartaal 1e kwartaal Afbeelding 31 De ontwikkeling van het aantal hotelovernachtingen in s-hertogenbosch, Bron: Gemeente s-hertogenbosch/belastingen. Bewerking: O&S. 24

25 6. Positie in de regio Noordoost-Brabant In dit hoofdstuk staat de positie van s-hertogenbosch in de Corop regio Noordoost-Brabant centraal. Er worden cijfers over het aantal vestigingen, de werkgelegenheid en bedrijventerreinen gepresenteerd. Werkgelegenheid in Noordoost-Brabant iets gestegen Tussen 215 en 216 neemt de werkgelegenheid in Noordoost-Brabant toe met 3.33 werkzame personen (+1,1%). De werkgelegenheid in Zuidoost (o.a. Eindhoven) en Midden (o.a. Tilburg) is eveneens toegenomen. In West (o.a. Breda) is de werkgelegenheid ongeveer gelijk gebleven Zuidoost Midden West Noordoost Afbeelding 32 De ontwikkeling van het aantal werkzame personen in de vier Corop gebieden in Noord-Brabant: West, Midden, Noordoost en Zuidoost, geïndexeerd t.o.v Bron: LISA. Bewerking: O&S. Sterke positie als werkgelegenheidsgemeente Bijna een derde (31%) van het aantal werkzame personen in de regio werkt in s-hertogenbosch. Het aandeel vestigingen ligt iets lager: 26%. Tussen 215 en 216 is het aantal werkzame personen in Noordoost-Brabant gestegen met 1,1%. De sterkste relatieve toename zien we in Mill en Sint Hubert (3,8%). In twee gemeenten nam de werkgelegenheid af: Schijndel (-,7%) en Landerd (-,2%). Bernheze Boekel Boxmeer Boxtel Cuijk Grave Haaren Heusden Landerd Mill en Sint Hubert Oss Schijndel 's-hertogenbosch Sint Anthonis Sint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Uden Veghel Vught Totaal Vestigingen Werkzame personen Groei werkzame personen ,6% 3,6%,6% 1,7%,5%,5%,2% 3,1% -,2% 3,8%,9% -,7% 1,2%,2% 2,7%,7%,6%,7% 1,% Afbeelding 33 Het aantal vestigingen en werkzame personen in de gemeenten van de Corop Noordoost-Brabant in 216 en de groei tussen Bron: LISA. Bewerking O&S. 1,1% 25

26 Relatief veel handel en diensten, weinig industrie s-hertogenbosch heeft regionaal gezien veel werkgelegenheid in de advies & onderzoek, en weinig in de industrie. De sectorale trends in de werkgelegenheidsontwikkeling verschillen nauwelijks tussen s-hertogenbosch en de regio. Zo neemt bij allebei vooral het aandeel banen in de industrie af en het aandeel banen in de advies & onderzoeksector toe. 25% 2% 2% 2% 1997 Noordoost 216 Noordoost 1997 's-hertogenbosch 216 's-hertogenbosch 15% 1% 5% % 3% 1% 16% 1% 7% 5% 4% 3% 5% 4% 3% 6% 3% 2% 1% 1% 8% 11% 5% 3% 7% 6% 6% 5% 14% 13% 2% 2% 2% 2% Agrarisch Industrie Bouwnijverheid Groot- en detailhandel Vervoer & opslag Horeca Informatie & communicatie Financiële instellingen Onroerend goed Advies & onderzoek Overige zak. dvl. Openbaar bestuur Onderwijs Zorg Vrije tijd Overige dvl. Afbeelding 34 Sectorverdeling naar werkgelegenheid in s-hertogenbosch en de regio Noordoost-Noord-Brabant, 1997 en 216. Bron: LISA. Bewerking O&S. In de hele regio weinig uitgifte De top drie van gemeenten met het meeste oppervlak aan bedrijventerrein in de regio Noordoost zijn Meierijstad (629 ha.), s-hertogenbosch (567 ha.) en Oss (545 ha.). In de hele regio is in 216 in totaal 25 hectare aan bedrijventerrein uitgegeven. Het meest in Cuijk (8,4 ha.). Bernheze Boekel Boxmeer Boxtel Cuijk Grave Haaren Heusden Landerd Meierijstad Mill en Sint Hubert Oss 's-hertogenbosch Sint Anthonis Sint-Michielsgestel Uden Vught Totaal netto Netto reeds uitgegeven Uitgeefbaar Totaal , Afbeelding 35 De voorraad netto bedrijventerrein en de beschikbaarheid per 1 januari 217 in de gemeenten van de Corop Noordoost-Brabant, in hectare. Bron: IBIS / Provincie Noord-Brabant w.v. terstond uitgeefbaar Uitgifte 216,4,2,1,2 8,4,,1 4,5,3 2,3, 6,4 1,6,,,6, 26

27 Bijlage 1: Overzicht arbeidsmarkt en werkgelegenheid 217 Economische monitor 217, bewerking: Onderzoek & Statistiek Bevolking 's-hertogenbosch per : (GBA) - 14 jarigen plussers jarigen (potentiële beroepsbevolking): A r b e i d s m a r k t Totaal niet-werkenden/ niet-werkzoekenden: niet beroepsbevolking 1) : (feitelijke) beroepsbevolking: 78. Werkenden: NWW 2) : % 4) 4% 4) W e r k g e l e g e n h e i d Woont elders werkt in 's-hertogenbosch: ) Arbeidsplaatsen in 's-hertogenbosch (>_ 12 uur per week): 84.2 Woont en werkt in 's-hertogenbosch: ) (LISA) Vestigingenregister 216 Woont in 's-hertogenbosch werkt elders: ) Arbeidsplaatsen in 's-hertogenbosch: (< 12 uur per week) Arbeidsplaatsen in 's-hertogenbosch: (LISA) Vestigingenregister Niet-beroepsbevolking: o.a. scholieren, studenten, personen die niet willen (noch hoeven te) werken, WAO-ers, etc. 2 Niet-werkende werkzoekenden (UWV WERKbedrijf ) 3 Deze aantallen zijn een schatting, en wijken af van eerder gepubliceerde pendelcijfers van de provincie. Dit komt omdat (1) de cijfers van de provincie ouder zijn en (2) de provincie andere kengetallen hanteert. 4 Percentage gebaseerd op pendelcijfers van de provincie Noord-Brabant. 27

28 28

29 Bijlage 2: Gebruikte bronnen en definities Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Het CBS publiceert via statline cijfers over het aantal uitkeringen. Daarnaast zijn dit jaar ook de gegevens over de beroepsbevolking afkomstig van het CBS. Continu Vakantie Onderzoek (CVO) Het CVO is een samenwerkingsverband tussen TNS NIPO en NBTC. Het CVO brengt jaarlijks het vakantie- en reisgedrag van Nederlanders in kaart, waaronder het toeristisch bezoek aan steden. Cushman & Wakefield Internationaal vastgoedadviseur Cushman & Wakelfield heeft eind 216 DTZ Zadelhoff overgenomen. Zij publiceren een aantal gegevens over kantoren, zoals kantoorruimte per inwoner en aanbod aan kantoorruimte. Elsevier en bureau Louter: toplocaties Elsevier publiceert jaarlijks in november welke gemeente economisch gezien de beste prestaties levert. Dit gebeurt op basis van onderzoek door bureau Louter. Gemeente s-hertogenbosch/belastingen De afdeling Belastingen berekent op basis van de toeristenbelasting het aantal toeristische overnachtingen in s-hertogenbosch. IBIS / Provincie Noord-Brabant Jaarlijks worden er gegevens over IBIS werklocaties verzameld. Dit gebeurt aan de hand van een enquête onder gemeentes. Het betreft hier bijvoorbeeld cijfers over de totale netto voorraad aan bedrijfsterrein (in hectare), netto uitgegeven, het aantal hectare uitgeefbaar en terstond uitgeefbaar. LISA: Vestigingenregister In dit bestand wordt informatie over alle bedrijven in s-hertogenbosch gegeven. Naast adresgegevens zijn ook gegevens over het aantal bij de bedrijven werkende personen bekend en in welke sector het bedrijf werkzaam is. Het vestigingenregister is een stand van zaken op 1 april van het betreffende jaar. Het bestand wordt met terugwerkende kracht voor vijf jaar gecorrigeerd. Dit heeft onder andere te maken met de actualiseringsmethodiek van het vestigingenregister: niet alle gegevens over bedrijfsvestigingen worden jaarlijks geactualiseerd. Dit betekent dat de cijfers uit deze monitor niet te vergelijken zijn met die uit de economische monitor 215. Kamer van Koophandel: mutatiebalans In dit bestand wordt een overzicht gegeven van alle in een jaar gestarte, opgerichte en opgeheven bedrijven. Een jaar loopt van 1 januari tot 31 december. De gegevens uit het bestand zijn dus niet vergelijkbaar met die uit het vestigingenregister. Locatus Locatus verzamelt cijfers over detailhandel. Op basis van het Locatus bestand 1 april 216 zijn de nieuwste cijfers voor 216 berekend. Real Next / RSP De afdeling Onderzoek & Statistiek verzamelt jaarlijks gegevens over aanbod aan kantoorlocaties in s-hertogenbosch. Dit gebeurt op basis van het aanbod via Real Next en RSP. 29

30 Rijkswaterstaat (RWS) Verzamelt (onder andere) cijfers over het aantal files op het rijkswegennet. In deze monitor worden de cijfers gepresenteerd over het aantal files en de filezwaarte (duur van de file * de gemiddelde lengte) op het rijkswegennet rond s-hertogenbosch. Speerpuntsectoren De afdeling EZ heeft in het economisch beleid een aantal speerpunten benoemd: dienstverlening, health, creatief, agrifood, ICT en Logistiek. Op basis van SBI 28 codes in het vestigingenregister is de werkgelegenheid in deze sectoren en het aantal bedrijfsvestigingen berekend. Dit is op basis van de volgende indeling gedaan: Sector SBI 28-code ICT 261, 262, 264, 465, 61, 62, 631, 951 Agrifood Zie monitor agrifood van Agrifood Capital Financiële en zakelijke dienstverlening J, K, L, M, N Creatief Zie onderzoek B&A Group: s-hertogenbosch: creatieve stad! Health Health: zie onderzoek ETIN kansen voor de medische sector in s-hertogenbosch Logistiek H Stichting atlas voor gemeenten De stichting atlas voor gemeenten brengt jaarlijks de Atlas voor gemeenten uit. Onderdeel hiervan is de woonaantrekkelijkheidsindex. Deze index wordt gebaseerd op een achttal aspecten: bereikbaarheid, cultureel aanbod, veiligheid, koopwoningen, nabijheid natuurgebieden, culinair aanbod, universiteiten, vooroorlogse woningen. Ook de sociaal-economische index is hier een onderdeel van. Ook deze index wordt gebaseerd op acht aspecten: het aantal personen in de bijstand, het werkloosheidspercentage, het aantal arbeidsongeschikten, het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 15% van het sociaal minimum, het aantal personen met een lage opleiding, de netto participatiegraad van vrouwen, de werkgelegenheid en het percentage banen in groeisectoren UWV WERKbedrijf Het UWV WERKbedrijf publiceert maandelijks cijfers over onder andere het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW ers) en nieuwe en openstaande vacatures. 3

31 Bijlage 3: Werklocaties I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. i Kantoorlocatie Bolduc Brabantpoort Eekbrouwersweg Het Wielsem Hightech Park Hoog Heinis Kooikersweg Maaspoort Paleiskwartier Pettelaarpark Rompertsebaan Rompertsstaete Soetelieve Noord Station Oost 1. g. VII VIII. t. V. a. 3. IX. o. m. n. r. y. u. 9. IV XI. XII. 6. III. j. XIV z. k. XIII. e X. b. II. I. 5. f. VI. h. 15. v. w. 18. q. p. d. 13. c. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. m. n. o. p. q. r. s. t. u. v. w. x. y. z. s. Bedrijfsterrein Boschveld Brabantpoort Businesspark Maliskamp De Brand De Herven De Kruithoorn De Rietvelden De Vliert De Vutter Empel Maasakkers Empel Zuid Ertveld Noord Ertveld Zuid Hightech Park Kloosterstraat Hintham Knooppunt Hintham Kop van het Zand Kruisstraat Maaspoort Orthenpoort Overlaet Noord Overlaet Zuid De Terp Van Herpensweide Zuid Willemsvaart x Winkelcentrum Boschmeerplein Boschmeersingel Boschveld Churchilllaan Bossche woonboulevard De Rompert passage Goulmy en Baarplein Helftheuvelpassage Het Wielsem Kooikersweg Maaspoort (passage) Mgr. van Roosmalenplein Molenhoek passage Orthenpoort Pastoor van Thiellaan Pettelaarsepoort Rivierenplein Rosmalen-Centrum Zuiderpassage Binnenstad 31