Fietsen op de veiligheidsbalans. Gert Jan Wijlhuizen SWOV, Den Haag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fietsen op de veiligheidsbalans. Gert Jan Wijlhuizen SWOV, Den Haag"

Transcriptie

1 Fietsen op de veiligheidsbalans Gert Jan Wijlhuizen SWOV, Den Haag

2 Verkeersdoden in Nederland

3 Verkeersdoden ( ) naar leeftijd, geslacht en vervoerswijze

4

5 Risico per vervoerwijze

6 Number of serious traffic injuries (MAIS 2+) Aantal ernstig verkeersgewonden (MAIS 2+) Jaar

7 Index ernstig verkeersgewonden Het aantal ernstig gewonde fietsers is naar schatting 63% van het totaal aantal ernstig verkeersgewonden; ruim 13 duizend.

8 Locatie ongevallen met fiets ambulance GGD Flevoland Bron: GGD Flevoland, Lelystad

9 Locatie ongevallen met auto ambulance GGD Flevoland Bron: GGD Flevoland, Lelystad

10 Ongevallen met fiets ambulance GGD Flevoland, Lelystad

11 Ongevallen met fiets ambulance Amsterdam Weekend dag Werkdag

12

13 De fiets is een balansvoertuig Een kortdurende verstoring van balans resulteert in een val of stuurbeweging om de balans te hervinden. Fietsen vereist een veilige infrastructuur

14

15

16

17

18

19

20

21 Infra: Tramrails als balansverstoorder

22 Infra: Oneffenheden in verharding, randen van trottoir 22

23 Infra: Palen in wegdek 23

24 Infra: Ontbreken van belijning verharding 24

25 Het CycleRAP project Initiatief van ANWB en FIA Foundation Doel: Ontwikkelen van assessment tool die wegbeheerders kan helpen om proactief onveilige infrakenmerken voor fietsers te identificeren Drie samengestelde indicatoren van fietsinfrastructuur: Kwaliteit van fietsinfrastructuur; Obstakels op en langs fietsinfrastructuur; Lengte,- hoogteprofiel. Amsterdam (samenwerking ANWB, Amsterdam, SWOV) Wijlhuizen, et al.(2014). Safe Cycling Network: Ontwikkeling van een systeem ter beoordeling van de veiligheid van fietsinfrastructuur. R SWOV, Den Haag. Wijlhuizen et al. (2016). Doorontwikkeling CycleRAP-instrument voor veiligheidsbeoordeling fietsinfrastructuur. R SWOV, Den Haag.

26 Kwaliteit van fietsinfra

27 Kwaliteit van de fietsinfrastructuur Kenmerken Score 1a Breedte van fietsvoorziening 1 1b Soort fietsvoorziening 1 1c Aantal rijrichtingen 1 2 Ligging 1 3 Verhardingstype 1 4 Verhardingskwaliteit 1 5a Overgangskwaliteit 5b Bermkwaliteit 1 Score Kwaliteit = som van scores

28 Obstakels op-, en vlak langs fietsinfra

29 Obstakels fietsinfrastructuur Kenmerken Score 1 Paal in pad 1 2 Paal zicht 1 3 Middeneiland 1 4 Middeneiland zicht 1 5 Obstakelafstand langs fietsvoorziening 1 Score Obstakels = som van scores

30 Lengte en hoogteprofiel van fietsinfra

31 Lengte-/hoogteprofiel van de fietsinfrastructuur Kenmerk Score 1 Zicht op kruispunt (fietser, rechts) 1 2 Zicht van naar rijbaan 1 3 Uitrit aanwezig 1 4 Bocht scherp 1 5 Bocht zicht 1 6 Versmalling 1 7 Hoogteprofiel (helling, afdaling) 1 8 Straatverlichting 1 9 Markering 1 10 Tramrails 1 11 Omgeving 1 Score Lengte-/hoogteprofiel = som van scores 0-11

32 Onderzochte kenmerken; relatie fietsongevallen Intensiteit_Fietsers Intensiteit_Motorvoertuigen LengteHoogteprofiel Obstakels_Dichtheid (NS) KwaliteitFietsinfra (NS) Kleinekruispunten_Dichtheid Grotekruispunten_Dichtheid Rotonde_Dichtheid

33 Fietsveiligheid; een tussenbalans van bevindingen Dodelijke fietsongevallen; aandeel, toename bij ouderen hoog Toename fietsongevallen onder EVG; ca. 80% geen motorvoertuig Ambulancegegevens: fietsers vooral binnen bebouwde kom (10-19 jarigen) Infra en controle over fiets belangrijkste factoren Ongevallen gebeuren waar/ wanneer het relatief druk is (wegen, uren) Fiets is balansvoertuig, veel kenmerken van infra kunnen rol spelen Eerste bevindingen: Lengte hoogte profiel Dichtheid kruispunten/rotondes Onderzoek richt zich op combinatie van meer specifieke kenmerken.

34 Dank u voor de aandacht!

SWOV. Dr. Gert Jan Wijlhuizen

SWOV. Dr. Gert Jan Wijlhuizen SWOV Als fietsen en infrastructuur met elkaar botsen Dr. Gert Jan Wijlhuizen Inhoud Fietsveiligheid in cijfers Fiets is balansvoertuig Project CycleRAP; SWOV, ANWB, Amsterdam Welke kenmerken hebben aantoonbare

Nadere informatie

Nationaal verkeerskundecongres 2016

Nationaal verkeerskundecongres 2016 Nationaal verkeerskundecongres 2016 CycleRAP veiligheidsindicator fietsinfrastructuur Gert Jan Wijlhuizen (SWOV) Hendrik Jellema (Provincie Friesland) Roxy Tacq (ANWB) Samenvatting Proactief in kaart brengen

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 12 december 2016 Betreft Ernstig verkeersgewonden 2015

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 12 december 2016 Betreft Ernstig verkeersgewonden 2015 > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Fietsongevallen van 50-plussers

Fietsongevallen van 50-plussers Fietsongevallen van 50-plussers SWOV-team voor diepteonderzoek Ragnhild Davidse Index aantal verkeersdoden per miljard reizigerskilometers Overlijdensrisico (index) 1,20 1,00 0,80 0,60 Fiets Auto 0,40

Nadere informatie

Verkeersveiligheid fietsers en infrastructuur: enkelvoudige ongevallen

Verkeersveiligheid fietsers en infrastructuur: enkelvoudige ongevallen Verkeersveiligheid fietsers en infrastructuur: enkelvoudige ongevallen Inleiding Achtergronden Enkelvoudige fietsongevallen Cases Ontwikkeling fietsslachtoffers 300 250 Doden 200 150 100 50 0 Overleden

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 544 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 410 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Fietsveiligheid Marjan Hagenzieker IenM Masterclass Fietsveiligheid 3 september 2015 1

Fietsveiligheid Marjan Hagenzieker IenM Masterclass Fietsveiligheid 3 september 2015 1 Fietsveiligheid Marjan Hagenzieker IenM Masterclass Fietsveiligheid 3 september 2015 1 Bron: Götschi et al., 2015 2 1 Wat zijn gevolgen van meer fietsen? 2 Hoe ziet ontwikkeling fietsveiligheid er uit?

Nadere informatie

Safe Cycling Network Ontwikkeling van een systeem ter beoordeling van de veiligheid van fietsinfrastructuur R-2014-14

Safe Cycling Network Ontwikkeling van een systeem ter beoordeling van de veiligheid van fietsinfrastructuur R-2014-14 Safe Cycling Network Ontwikkeling van een systeem ter beoordeling van de veiligheid van fietsinfrastructuur R-2014-14 Safe Cycling Network Ontwikkeling van een systeem ter beoordeling van de veiligheid

Nadere informatie

Op weg naar 0 vermijdbare ernstige verkeersslachtoffers in Zeeland

Op weg naar 0 vermijdbare ernstige verkeersslachtoffers in Zeeland Op weg naar 0 vermijdbare ernstige verkeersslachtoffers in Zeeland Dr. 0 vermijdbare ernstige verkeersslachtoffers 1 Verkeersdoden in Zeeland 0 vermijdbare ernstige verkeersslachtoffers 2 Werkelijk aantal

Nadere informatie

Verkeersveiligheidsonderzoek naar jongeren in het verkeer. Actuele stand van zaken op basis van de politieregistratie

Verkeersveiligheidsonderzoek naar jongeren in het verkeer. Actuele stand van zaken op basis van de politieregistratie Verkeersveiligheidsonderzoek naar jongeren in het verkeer Actuele stand van zaken op basis van de politieregistratie September 2017 Verkeersveiligheidsonderzoek naar jongeren in het verkeer Actuele stand

Nadere informatie

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk Bijlage(n) Vervolg

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ons kenmerk Bijlage(n) Vervolg > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

17/04/2014 TYPEDWARSPROFIEL IN DETAIL TYPEDWARSPROFIEL? Cursus Analyse van Ontwerp van Verkeersinfrastructuur Maandag 28 april 2014

17/04/2014 TYPEDWARSPROFIEL IN DETAIL TYPEDWARSPROFIEL? Cursus Analyse van Ontwerp van Verkeersinfrastructuur Maandag 28 april 2014 TYPEDWARSPROFIEL IN DETAIL Cursus Analyse van Ontwerp van Verkeersinfrastructuur Maandag 28 april 2014 Wim Marquenie Talboom Group TYPEDWARSPROFIEL? Visitekaartje van de weg Plaats en onderlinge verhouding

Nadere informatie

SWOV. Fietsveiligheid: een posi4ef perspec4ef? Feiten, onderzoek, opgaven, een enkel taboe en kansen. Dr. P. (Peter) van der Knaap, directeur SWOV

SWOV. Fietsveiligheid: een posi4ef perspec4ef? Feiten, onderzoek, opgaven, een enkel taboe en kansen. Dr. P. (Peter) van der Knaap, directeur SWOV SWOV Fietsveiligheid: een posi4ef perspec4ef? Feiten, onderzoek, opgaven, een enkel taboe en kansen Dr. P. (Peter) van der Knaap, directeur SWOV SWOV - Ins4tuut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid

Nadere informatie

Doorontwikkeling CycleRAP-instrument voor veiligheidsbeoordeling fietsinfrastructuur R

Doorontwikkeling CycleRAP-instrument voor veiligheidsbeoordeling fietsinfrastructuur R Doorontwikkeling CycleRAP-instrument voor veiligheidsbeoordeling fietsinfrastructuur R-2016-11 Doorontwikkeling CycleRAP-instrument voor veiligheidsbeoordeling fietsinfrastructuur Doelmatigheid handmatige

Nadere informatie

Actieplan Verkeersveiligheid fietsverkeer

Actieplan Verkeersveiligheid fietsverkeer Actieplan Verkeersveiligheid fietsverkeer Súdwest-Fryslân Lokale aanpak, Veilig Fietsen! Inleiding Aanleiding De beleidsimpuls Verkeersveiligheid is een actieplan van de minister van Infrastructuur en

Nadere informatie

Bijlage bij de raadsbrief Fietsveiligheid Sleeuwijksedijk (september 2012)

Bijlage bij de raadsbrief Fietsveiligheid Sleeuwijksedijk (september 2012) gemeente werkendam Memo Datum 19 september 2012 Aan Gemeenteraad Werkendam C.c. Van Arne Schouten Onderwerp Afweging varianten fietsvoorziening Bijlage bij de raadsbrief Fietsveiligheid Sleeuwijksedijk

Nadere informatie

EuroRAP Road Protection Score

EuroRAP Road Protection Score EuroRAP Road Protection Score Samenvatting Verkeersveiligheid staat hoog op de Europese en de Nederlandse agenda. Het European Road Assessment Programme (EuroRAP) wil eraan bijdragen om de verkeersveiligheid

Nadere informatie

FIETSVEILIGHEID VANUIT NIEUW PERSPECTIEF BENADERD

FIETSVEILIGHEID VANUIT NIEUW PERSPECTIEF BENADERD Modelaanpak Fiets, diepteonderzoek, vergevingsgezinde infra en een slimme fiets : FIETSVEILIGHEID VANUIT NIEUW PERSPECTIEF BENADERD Volgens cijfers van de SWOV is het aantal dodelijke fietsongevallen gedaald,

Nadere informatie

> Veiliger infrastructuur voorkomt

> Veiliger infrastructuur voorkomt > Veiliger infrastructuur voorkomt enkelvoudige fietsongevallen Wieke Ormel, Consument en Veiligheid Paul Schepers, Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart Ondanks de grote aantallen slachtoffers

Nadere informatie

Fietsplan Heumen Onderdeel Fietsnetwerk gemeente Heumen

Fietsplan Heumen Onderdeel Fietsnetwerk gemeente Heumen Fietsplan Heumen Onderdeel Fietsnetwerk gemeente Heumen Datum: 5 juni 2015 Projectnr: 2015004 Opdrachtgever: Peter Rutten (gemeente Heumen) Opstellers: Bart Christiaens (Tibs) Koen van Neerven (& Verkeersadvies)

Nadere informatie

Bijlage 1: Verkeersongevallenmonitor 2015 Gemeente Eindhoven, november 2016

Bijlage 1: Verkeersongevallenmonitor 2015 Gemeente Eindhoven, november 2016 Bijlage 1: Verkeersongevallenmonitor 15 Gemeente Eindhoven, november 1 Inleiding Met dit document wordt inzicht gegeven in de actuele stand van zaken van de objectieve verkeersveiligheid in Eindhoven.

Nadere informatie

Dienstorder MOW/AWV/2010/13

Dienstorder MOW/AWV/2010/13 Dienstorder MOW/AWV/2010/13 d.d. 27 oktober 2010 Titel: Bestuurders van bromfietsers klasse B op de rijbaan en/of het fietspad. Overgangsconstructies. Voorgesteld door: (stuurgroep) Kenniscluster: Verspreiding:

Nadere informatie

Verkeersslachtoffers onder jongeren. Dia 1

Verkeersslachtoffers onder jongeren. Dia 1 Verkeersslachtoffers onder jongeren Dia 1 Inhoud 1. Problematiek 2. Oorzaken 3. Kenmerken pubers 4. Aandachtspunten maatregelen 5. Maatregelen Dia 2 Problematiek (1) Omvang: in Oost-Nederland vallen jaarlijks

Nadere informatie

RICHTLIJNEN FIETSROUTES PLUS 2016

RICHTLIJNEN FIETSROUTES PLUS 2016 VERBINDEN MET DE FIETS Bijlagen RICHTLIJNEN FIETSROUTES PLUS 2016 SAMENHANG 1. Herkenbaarheid als doorgaande Fietsroute Plus, bijvoorbeeld door minimaal twee continu toe te passen 2. Zo veel mogelijk eenduidigheid

Nadere informatie

Op weg naar verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen

Op weg naar verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen Op weg naar verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen 1 2 ANWB & verkeersveiligheid ANWB onderschrijft VN Decade of Action for Road Safety ANWB 10 puntenplan Veilig op weg naar

Nadere informatie

R-89-25 Ir. A. Dijkstra Leidschendam, 1989 Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV

R-89-25 Ir. A. Dijkstra Leidschendam, 1989 Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV SCHEIDING VAN VERKEERSSOORTEN IN FLEVOLAND Begeleidende notitie bij het rapport van Th. Michels & E. Meijer. Scheiding van verkeerssoorten in Flevoland; criteria en prioriteitsstelling voor scheiding van

Nadere informatie

Is de fietser kwetsbaar?

Is de fietser kwetsbaar? Is de fietser kwetsbaar? Jorrit Harbers Traumachirurg UMCG 19 februari 2014, pag. 2 ACHTERGROND FIETSONGELUKKEN Chirurgen zien een stijging van het aantal letsels door fietsongelukken. De overheid moet

Nadere informatie

Module: Aanpassing kruispunt

Module: Aanpassing kruispunt Module: Aanpassing kruispunt Invullen van de tool In de onderstaande tabel staat een toelichting op de in te vullen gegevens. Onderdeel Invoervariabelen Meerkosten beheer- en onderhoud Reductie reistijd

Nadere informatie

Essentiële herkenbaarheidskenmerken

Essentiële herkenbaarheidskenmerken Bijlage 9 Essentiële herkenbaarheidskenmerken Bijlage 9 Essentiële herkenbaarheidskenmerken Algemene Duurzaam Veilig Inrichtingscriteria Bibeko GOW ETW (A) ETW (B) Snelheid km/u 50 30 30 Fiets Fietspad/fietsstrook

Nadere informatie

Kansen voor inrichting van Julianastraat e.o. Bijeenkomst 25 mei 2016

Kansen voor inrichting van Julianastraat e.o. Bijeenkomst 25 mei 2016 Kansen voor inrichting van Julianastraat e.o. Bijeenkomst 25 mei 2016 Ontwerpsessie Eerste Emmastraat en Tempeliersstraat Indrukken van de buurt - Fijne leefomgeving - Karakteristieke/monumentale panden

Nadere informatie

E K 0 N 3 J. betreft ons kenmerk datum Beleidsimpuls Verkeersveiligheid FLO/U201201067 12 juli 2012 Lbr. 12/065

E K 0 N 3 J. betreft ons kenmerk datum Beleidsimpuls Verkeersveiligheid FLO/U201201067 12 juli 2012 Lbr. 12/065 Inlichten instantie via e-mail pagina 1 van 3 Info Den Helder - Lbr. 12/065 - Beleidsimpuls Verkeersveiligheid Van: VNG Aan: '"info@denhelder.nt" Datum: 12-7-2012 13:58

Nadere informatie

Huidige inrichting Aan de ventweg Zeeweg liggen 12 woningen. De Ventweg wordt voornamelijk gebruikt door bewoners en bezoekers van deze woningen.

Huidige inrichting Aan de ventweg Zeeweg liggen 12 woningen. De Ventweg wordt voornamelijk gebruikt door bewoners en bezoekers van deze woningen. Inleiding Parallelweg Zeeweg Vraag van de gemeenteraad: Kan de voorgestelde fietsroutestructuur nog verder geoptimaliseerd worden? Wij achten het noodzakelijk om de door belanghebbenden en raadsleden gedane

Nadere informatie

Fact sheet. Verkeersveiligheid 1957-2007. nummer 3 augustus 2008

Fact sheet. Verkeersveiligheid 1957-2007. nummer 3 augustus 2008 Fact sheet nummer 3 augustus 28 Verkeersveiligheid 1957-27 Hoewel het aantal weggebruikers jaarlijks toeneemt, is het aantal verkeersslachtoffers in Amsterdam het afgelopen decennium sterk gedaald. De

Nadere informatie

FLO/U Lbr. 12/065

FLO/U Lbr. 12/065 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 uw kenmerk bijlage(n) betreft Beleidsimpuls Verkeersveiligheid ons kenmerk FLO/U201201067 Lbr. 12/065 datum 12-07-12

Nadere informatie

Module: Ontbrekende schakel in netwerk

Module: Ontbrekende schakel in netwerk Module: Ontbrekende schakel in netwerk Invullen In de onderstaande tabel staat een toelichting op de in te vullen gegevens. Onderdeel Invoervariabelen Investeringen Meerkosten beheer- en onderhoud Reductie

Nadere informatie

SWOV Inherent veiliger wegverkeer: een kwestie van kiezen. Peter van der Knaap

SWOV Inherent veiliger wegverkeer: een kwestie van kiezen. Peter van der Knaap SWOV Inherent veiliger wegverkeer: een kwestie van kiezen O ntwikke l i n g e n, u i td a g i n g e n, ka n s e n e n w a t n o d i g i s Peter van der Knaap Ysabelle van Jaarsveld (19 jaar oud)

Nadere informatie

6.2 Fietsongevallen van 50-plussers: hoe ontstaan ze en wat kunnen we eraan doen?

6.2 Fietsongevallen van 50-plussers: hoe ontstaan ze en wat kunnen we eraan doen? 6.2 Fietsongevallen van 50-plussers: hoe ontstaan ze en wat kunnen we eraan doen? Ragnhild Davidse, Kirsten van Duijvenvoorde, Marjolein Boele, Michelle Doumen, Kirsten Duivenvoorden en Robert Louwerse

Nadere informatie

Hoofdfietsnet Gelderland

Hoofdfietsnet Gelderland De belangrijkste regionale fietsverbindingen Wat weten wij van de fiets. Welke fietsinfrastructuur hebben wij. Waarom het fietsnet opnieuw duiden. Hoe en met welke uitgangspunten. Fiets algemeen Onze fiets

Nadere informatie

SWOV-Factsheet. Verkeersdoden in Nederland

SWOV-Factsheet. Verkeersdoden in Nederland SWOV-Factsheet Verkeersdoden in Nederland Deze factsheet schetst hoe het aantal verkeersdoden in Nederland zich sinds heeft ontwikkeld. Het aantal verkeersdoden in Nederland vertoont, na een stijging in

Nadere informatie

Einde Autosnelweg. Woonerf

Einde Autosnelweg. Woonerf Autosnelweg min 60 - max 130 km/u Einde Autosnelweg max 80 km/u Autoweg min 50 - max 100 km/u Einde Autoweg min 50 - max 100 km/u Woonerf max 15 km/u - stapvoets Woonerf met snelheidsbeperking Einde woonerf

Nadere informatie

Kwaliteitseisen hoogwaardige snelfietsroute F59

Kwaliteitseisen hoogwaardige snelfietsroute F59 Kwaliteitseisen hoogwaardige snelfietsroute F59 Definitief Datum 9 september 2010 Kenmerk OSS123/Pbb/1099 Eerste versie 4 juni 2010 1 Inleiding Een belangrijk onderdeel in de planvorming voor een hoogwaardige

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 370 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 22 mei 2013 De vaste commissie voor Infrastructuur en

Nadere informatie

4/14/2015. Informatiebijeenkomst Investeringsagenda Fiets, Stadsregio Amsterdam

4/14/2015. Informatiebijeenkomst Investeringsagenda Fiets, Stadsregio Amsterdam 4/14/2015 Informatiebijeenkomst Investeringsagenda Fiets, Stadsregio Amsterdam Fiets: de trends en ontwikkelingen De Stadsregio Amsterdam en haar doelen voor regionale (fiets)bereikbaarheid Oplossingen

Nadere informatie

AMBTELIJK VERKEERSKUNDIG ADVIES LOOP- EN FIETSROUTE AZC

AMBTELIJK VERKEERSKUNDIG ADVIES LOOP- EN FIETSROUTE AZC AMBTELIJK VERKEERSKUNDIG ADVIES LOOP- EN FIETSROUTE AZC Datum : 18 maart 2016 Aan : Projectteam AZC Kopie aan : Van : Matthijs Koops Onderwerp : AZC, verkeerskundig advies loop- en fietsroute Op verzoek

Nadere informatie

Concept-keuzeschema sanering paaltjes op het fietspad

Concept-keuzeschema sanering paaltjes op het fietspad Concept-keuzeschema sanering paaltjes op het fietspad Utrecht, mei 2012 Fietsberaad, Mobycon, DTV-consultants, Wim Salomons Verkeerskundig Ontwerp Versie 1 Dit concept is opgesteld ten behoeve van de discussie

Nadere informatie

Persbericht. Lichte stijging verkeersdoden in Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Lichte stijging verkeersdoden in Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-026 19 april 2012 14.15 uur Lichte stijging verkeersdoden in 2011 661 verkeersdoden in 2011 Stijging bij oudere fietsers Daling bij inzittenden van personenauto

Nadere informatie

Het Vergevingsgezinde Fietspad

Het Vergevingsgezinde Fietspad Het Vergevingsgezinde Fietspad Op weg naar Duurzaam Veilige fietsinfrastructuur Peter Morsink Royal HaskoningDHV Dick de Waard Rijksuniversiteit Groningen Kees Bakker Fietsersbond Samenvatting Fietsveiligheid

Nadere informatie

Nationaal verkeerskundecongres 2015

Nationaal verkeerskundecongres 2015 Nationaal verkeerskundecongres 2015 Monitoring veiligheidskwaliteit weg- en fietsinfrastructuur Aarts, L.T. Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid Wijlhuizen, G.J. Stichting Wetenschappelijk

Nadere informatie

Fietsersbond Oegstgeest Presentatie gemeenteraadsleden

Fietsersbond Oegstgeest Presentatie gemeenteraadsleden Fietsersbond Oegstgeest Presentatie gemeenteraadsleden 19 juni 2012 Peter van Boxtel 19-6-2012 1 Verzoek aan de gemeente voor actief beleid: Verbetering fietsparkeermogelijkheden bij (lagere) scholen en

Nadere informatie

SWOV-Factsheet. Verkeersdoden in Nederland

SWOV-Factsheet. Verkeersdoden in Nederland SWOV-Factsheet Verkeersdoden in Nederland Deze factsheet schetst hoe het aantal verkeersdoden in Nederland zich sinds heeft ontwikkeld. Het aantal verkeersdoden in Nederland vertoont, na een stijging in

Nadere informatie

Helmdracht verplichten bij fietsers?

Helmdracht verplichten bij fietsers? Helmdracht verplichten bij fietsers? Dit standpunt rond Helmdracht verplichten bij fietsers? wil de noodzakelijke kennis over het al dan niet verplichten van de fietshelm en de ingeschatte effecten van

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. Gelet op artikel 2 van de Algemene subsidieverordening Noord-Holland 2011;

PROVINCIAAL BLAD. Gelet op artikel 2 van de Algemene subsidieverordening Noord-Holland 2011; PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Noord-Holland Nr. 1254 20 februari 2019 Besluit van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland van 12-02-2019, nr. 1098062/1173310, tot wijziging van de Uitvoeringsregeling

Nadere informatie

DE ONVEILIGHEID OP WEGGEDEELTEN MET BROMFIETSERS OP DE RIJBAAN EN FIETSERS OP HET FIETSPAD

DE ONVEILIGHEID OP WEGGEDEELTEN MET BROMFIETSERS OP DE RIJBAAN EN FIETSERS OP HET FIETSPAD DE ONVEILIGHEID OP WEGGEDEELTEN MET BROMFIETSERS OP DE RIJBAAN EN FIETSERS OP HET FIETSPAD Bijdrage aan de werkgroep "Bromfietsers op het fietspad?" van de Stichting entrum voor Regelgeving en Onderzoek

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 505 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

VERKEERSBEGRIPPEN. bij het Verkeersexamen 2014. Overzicht van verkeersbegrippen, die belangrijk zijn voor kinderen. verkeersbegrip uitleg

VERKEERSBEGRIPPEN. bij het Verkeersexamen 2014. Overzicht van verkeersbegrippen, die belangrijk zijn voor kinderen. verkeersbegrip uitleg VERKEERSBEGRIPPEN bij het Verkeersexamen 2014 Overzicht van verkeersbegrippen, die belangrijk zijn voor kinderen. bestuurder Je bent bestuurder: - als je fietst - als je paardrijdt of loopt met je paard

Nadere informatie

Fors minder verkeersdoden in 2013

Fors minder verkeersdoden in 2013 Persbericht PB-025 24-04-2014 09.30 uur Fors minder verkeersdoden in 2013 570 verkeersdoden in 2013; 80 minder dan in 2012 Forse afname bij motorrijders Ook daling bij inzittenden personenauto, fietsers

Nadere informatie

FIETSEN IN BELGIE. Isabelle THOMAS Université catholique de Louvain & FRS/FNRS

FIETSEN IN BELGIE. Isabelle THOMAS Université catholique de Louvain & FRS/FNRS FIETSEN IN BELGIE Isabelle THOMAS Université catholique de Louvain & FRS/FNRS Bronnen 2 Belspo onderzoeksprojecten Cijfers : 2001 2008 2012 FIETSEN in België HELM? Kennis en hiaten. FIETS - België 8 %

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 466 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

DEEL F FIETSBALANS IN DRENTHE

DEEL F FIETSBALANS IN DRENTHE DEEL F FIETSBALANS IN DRENTHE 54 21 Inleiding De Fietsbalans is een onderzoek naar het fietsklimaat in de verschillende gemeentes in Nederland. Vanaf 2000 is de Fietsbalans in 123 gemeenten uitgevoerd,

Nadere informatie

Verkeersveiligheid Provincialeweg / Overeind. Fietspad Houten - Culemborg. 27 september Pascale Willems Suzanne Spapens

Verkeersveiligheid Provincialeweg / Overeind. Fietspad Houten - Culemborg. 27 september Pascale Willems Suzanne Spapens 1 2 Verkeersveiligheid Provincialeweg / Overeind Fietspad Houten - Culemborg 27 september 2018 Pascale Willems Suzanne Spapens 3 Korte terugblik 4 Knelpunten en aandachtspunten Bijeenkomst 1, 23 mei 2018

Nadere informatie

Onderzoeksrapport. gemeente Barneveld

Onderzoeksrapport. gemeente Barneveld Onderzoeksrapport ) Inleiding De heeft ons, de leerlingen van 3GTx van de Meerwaarde gevraagd uit te zoeken wat onveilige situaties zijn rondom onze school. Twee medewerkers van de van afdeling Verkeer

Nadere informatie

Dijklint Alblasserdam

Dijklint Alblasserdam Dijklint Alblasserdam Ontwerpvisie Inrichtingsplan Dijklint Beeld plaatsen ter grootte van dit kader 24 januari 2013 Henk van Zeijl Viviane de Groot 2 Inhoud Inleiding Resultaat discussies in ontwerpwerkgroep

Nadere informatie

Aantal verkeersdoden en ernstige verkeersgewonden,

Aantal verkeersdoden en ernstige verkeersgewonden, Aantal verkeersdoden en ernstige verkeersgewonden, 2000-2016 Indicator 6 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt

Nadere informatie

Regionaal kaderdocument

Regionaal kaderdocument Regionaal kaderdocument Lokale aanpak veilig fietsen Opdrachtgever RPV Drechtsteden Opdrachtnemer DTV Consultants B.V. Arno Jonker 130298 Breda, 19 Maart 2013 Regionaal kaderdocument Lokale aanpak veilig

Nadere informatie

Verkeersveiligheid in de slimme stad

Verkeersveiligheid in de slimme stad Verkeersveiligheid in de slimme stad Stiefkind of troetelkind Utrecht, 2 mei 205 Verkeersveiligheid in de slimme stad, Henk Stipdonk, SWOV Slimme stad een pleonasme? Bijna altijd, maar niet in Phnom Penh

Nadere informatie

Wielrenners op fietspad of rijbaan? Robert Hulshof (CROW-Fietsberaad) Hans Godefrooij (DTV Consultants)

Wielrenners op fietspad of rijbaan? Robert Hulshof (CROW-Fietsberaad) Hans Godefrooij (DTV Consultants) Wielrenners op fietspad of rijbaan? Robert Hulshof (CROW-Fietsberaad) Hans Godefrooij (DTV Consultants) Agenda Aanleiding en doel van het onderzoek Uitvoering onderzoek Resultaten Conclusies Aanbevelingen

Nadere informatie

Vergevingsgezinde Fietspaden - veilig en gezond op de fiets

Vergevingsgezinde Fietspaden - veilig en gezond op de fiets Vergevingsgezinde Fietspaden - veilig en gezond op de fiets NVC collegetour Peter Morsink, Jos Hengeveld 20 september 2016 Aandachtspunten - presentatie 1. Aanleiding en doel van het project 2. Visie op

Nadere informatie

Ongevallen met de elektrische fiets. Een LIS-vervolgonderzoek VOORLOPIGE RESULTATEN

Ongevallen met de elektrische fiets. Een LIS-vervolgonderzoek VOORLOPIGE RESULTATEN Ongevallen met de elektrische fiets Een LIS-vervolgonderzoek VOORLOPIGE RESULTATEN Ongevalscijfers fietsers 2011 Jaarlijks 340.000 fietsongevallen 200 dodelijke fietsslachtoffers 16.000 ziekenhuisopnamen

Nadere informatie

Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2013 R-2014-2

Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2013 R-2014-2 Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2013 R-2014-2 1. Inleiding Het aantal verkeersdoden in Nederland is de laatste drie jaar ongeveer stabiel en het aantal ernstig verkeersgewonden lijkt, na enkele

Nadere informatie

Verkeersveiligheid meten zonder ongevallencijfers

Verkeersveiligheid meten zonder ongevallencijfers Verkeersveiligheid meten zonder ongevallencijfers Politiecongres 2015 Dr. Sjoerd Houwing (SWOV) en groepschef Dick Zaat (Nationale Politie) 26 November 2015 Politiecongres 1 Ontwikkeling verkeersveiligheid

Nadere informatie

Verkeersveiligheid in de Metropoolregio Amsterdam Aanknopingspunten voor effectief beleid R-2014-17

Verkeersveiligheid in de Metropoolregio Amsterdam Aanknopingspunten voor effectief beleid R-2014-17 Verkeersveiligheid in de Metropoolregio Amsterdam Aanknopingspunten voor effectief beleid R-2014-17 Verkeersveiligheid in de Metropoolregio Amsterdam De samenwerkende overheden in de Metropoolregio Amsterdam

Nadere informatie

De module is door nieuw beleid van hogere overheden geactualiseerd.

De module is door nieuw beleid van hogere overheden geactualiseerd. Module fiets De module is door nieuw beleid van hogere overheden geactualiseerd. Situatiebeschrijving Er is de laatste jaren veel aandacht voor de fiets. Op landelijk, provinciaal en regionaal niveau.

Nadere informatie

BEOORDELINGSCRITERIA FIETSOVERSTEEK EIKENLAAN. Algemeen

BEOORDELINGSCRITERIA FIETSOVERSTEEK EIKENLAAN. Algemeen BEOORDELINGSCRITERIA FIETSOVERSTEEK EIKENLAAN Algemeen Met het uitvoeren van het monitoringsplan wordt het functioneren van de fietsoversteek in de verschillende situaties in beeld gebracht, namelijk in

Nadere informatie

Via nieuwe normmens naar inclusiviteit Van nul verkeersslachtoffers een punt maken voor alle verkeersdeelnemers

Via nieuwe normmens naar inclusiviteit Van nul verkeersslachtoffers een punt maken voor alle verkeersdeelnemers Via nieuwe normmens naar inclusiviteit Van nul verkeersslachtoffers een punt maken voor alle verkeersdeelnemers Ragnhild Davidse Den Haag donderdag 1 maart 2018 De Nieuwe Normmens Er is te lang ontworpen

Nadere informatie

Aanpak enkelvoudige fietsongevallen. Sanering fietspaaltjes Amersfoort

Aanpak enkelvoudige fietsongevallen. Sanering fietspaaltjes Amersfoort Aanpak enkelvoudige fietsongevallen Sanering fietspaaltjes Amersfoort woensdag 31 oktober 2012 Aanpak enkelvoudige fietsongevallen Sanering fietspaaltjes Amersfoort Hans Godefrooij fietsen en lopen innovatie

Nadere informatie

Nijmegen Duurzaam Bereikbaar Beleidsnota Mobiliteit

Nijmegen Duurzaam Bereikbaar Beleidsnota Mobiliteit Nijmegen Duurzaam Bereikbaar Beleidsnota Mobiliteit 2011 2020. Een eerste reactie van de Fietsersbond afdeling Nijmegen Nijmegen 14 september 2011 Nijmegen@fietsersbond.nl www.fietsersbond.nl www.fietsersbondnijmegen.org

Nadere informatie

Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2014 Onderzoeksverantwoording R-2014-36A

Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2014 Onderzoeksverantwoording R-2014-36A Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2014 Onderzoeksverantwoording R-2014-36A Monitor Beleidsimpuls Verkeersveiligheid 2014 - Onderzoeksverantwoording R-2014-36A Dr. ir. W.A.M. Weijermars, dr. Ch.

Nadere informatie

Wijk- en Stadszaken Nota 1. Inleiding

Wijk- en Stadszaken Nota 1. Inleiding Wijk- en Stadszaken Mobiliteit Doorkiesnummers: Telefoon 015 260 27 73 Fax 015 213 68 23 Aan Commissie Wijk, Verkeer en Beheer Afschrift aan Nota Datum 09-09-2008 Ons kenmerk Onderwerp Ongevallenanalyse

Nadere informatie

Verkeersveiligheid fietsroutes gemeente Nieuwkoop Inventarisatie van knelpunten

Verkeersveiligheid fietsroutes gemeente Nieuwkoop Inventarisatie van knelpunten Verkeersveiligheid fietsroutes gemeente Nieuwkoop Inventarisatie van knelpunten Gemeente Nieuwkoop Afd. Beheer openbare ruimte maart 2015 Inhoud INHOUD...2 1 INLEIDING...3 1.1 AANLEIDING...3 1.2 DOELSTELLING

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 573 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATER- STAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Fietsongevallen. Ongevalscijfers. Samenvatting. Fietsers kwetsbaar. Vooral ouderen slachtoffer van dodelijk fietsongeval

Fietsongevallen. Ongevalscijfers. Samenvatting. Fietsers kwetsbaar. Vooral ouderen slachtoffer van dodelijk fietsongeval Fietsongevallen Ongevalscijfers Samenvatting In 212 zijn 2 personen aan de gevolgen van een fietsongeval overleden. De dodelijke fietsongevallen zijn slechts het topje van de ijsberg van alle fietsongevallen.

Nadere informatie

Inrichtingsvarianten N640 Presentatie Raadsinformatiebijeenkomst Halderberge 28 feb

Inrichtingsvarianten N640 Presentatie Raadsinformatiebijeenkomst Halderberge 28 feb Inrichtingsvarianten N640 Presentatie Raadsinformatiebijeenkomst Halderberge 28 feb Aanleiding + doelstelling Integraal groot onderhoud weggedeelte N640 tussen km 8.600 en km 14.900. De inrichting van

Nadere informatie

Politiereglement betreffende stilstaan en parkeren. Gemeente De Panne

Politiereglement betreffende stilstaan en parkeren. Gemeente De Panne Politiereglement betreffende stilstaan en parkeren Gemeente De Panne Inhoud Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen... 3 Hoofdstuk 2. Overtredingen van de eerste categorie volgens KB van 1 december 1975 openbare

Nadere informatie

Verplaatsingsongevallen in de openbare ruimte bij senioren: een andere problematiek

Verplaatsingsongevallen in de openbare ruimte bij senioren: een andere problematiek Verplaatsingsongevallen in de openbare ruimte bij senioren: een andere problematiek Rob Methorst (Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart, Delft) Karin Klein Wolt (VeiligheidNL, Amsterdam) Christine

Nadere informatie

De meest genoemde probleem locaties of kruisingen zijn:

De meest genoemde probleem locaties of kruisingen zijn: Beschrijving van meest genoemde kruisingen. Doel van deze beschrijving is de actuele situatie weer te geven en een aantal oplossingen voor de geconstateerde problemen aan te dragen. Voorafgaand aan deze

Nadere informatie

Ouderen in het verkeer anno 2012 29-10-2012

Ouderen in het verkeer anno 2012 29-10-2012 Ouderen in het verkeer anno 2012 29-10-2012 ouderen in het verkeer anno 2012 Kerncijfers 2010. Verkeersdoden per jaar: doelstelling 2010-750 (1973 3200 verkeersdoden) 2020-580 Jaar 2002 2003 2004 2005

Nadere informatie

Richard van den Hout. Op weg naar een verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen

Richard van den Hout. Op weg naar een verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen Op weg naar een verkeersveiligere infrastructuur van de Nederlandse provinciale wegen 2 Agenda ANWB Ambitie 20 20 ANWB & VN decade of action Verkeersveiligheid EuroRAP basics EuroRAP Rijkswegen EuroRAP

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Waarom een verkeerskundige lichtvisie belangrijk is voor de verkeersveiligheid

Waarom een verkeerskundige lichtvisie belangrijk is voor de verkeersveiligheid Waarom een verkeerskundige lichtvisie belangrijk is voor de verkeersveiligheid Voorstellen Roel Haamberg Verkeerskundige Lichtadviseur Eigenaar Verkeerszicht Matthijs van Hofwegen Verkeerskundige Licht-

Nadere informatie

Nationaal verkeerskundecongres 2016

Nationaal verkeerskundecongres 2016 Nationaal verkeerskundecongres 2016 Fietsmodellering: lopende ontwikkelingen en toekomstige vragen Discussiepaper Peter Morsink, Erik Toes, Rens van Overdijk Royal HaskoningDHV Atze Dijkstra SWOV Samenvatting

Nadere informatie

Versterken leefbaarheid kern

Versterken leefbaarheid kern Weg is optisch breed Er is een groot verhard oppervlak Voldoende parkeerruimte terug brengen na aanleggen verkeersremmende maatregelen Oversteekbaarheid van de kern Entree tuincentrum Versterken leefbaarheid

Nadere informatie

*U14.04544* Ruimtelijke Ontwikkeling. De leden van de gemeenteraad. Onderwerp Aanpak veilig fietsen - fase 1. Geachte raadsleden,

*U14.04544* Ruimtelijke Ontwikkeling. De leden van de gemeenteraad. Onderwerp Aanpak veilig fietsen - fase 1. Geachte raadsleden, *U14.04544* *U14.04544* De leden van de gemeenteraad Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Postbus 1 2650 AA Berkel en Rodenrijs Nadere informatie Ron van Noortwijk Telefoon 14 010 E-mail info@lansingerland.nl

Nadere informatie

Uitwerking verkeersstudie Olst. Vierde bijeenkomst begeleidingsgroep. Floris Frederix 25 april 2018

Uitwerking verkeersstudie Olst. Vierde bijeenkomst begeleidingsgroep. Floris Frederix 25 april 2018 Uitwerking verkeersstudie Olst Vierde bijeenkomst begeleidingsgroep Floris Frederix 25 april 2018 2 Onderwerpen Analyse fietsroutes: Afstandsanalyse Beoordeling fietsroutes Kruispunt Jan Hooglandstraat

Nadere informatie

Bevindingen ongevallengegevens

Bevindingen ongevallengegevens Kerkplein 2 T (0343) 56 56 00 Postbus 200 F (0343) 41 57 60 3940 AE Doorn E info@heuvelrug.nl Bevindingen ongevallengegevens 2005-2009 Datum 5 november 2010 Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Auteur E.

Nadere informatie

Monitoring van de veiligheidskwaliteit van weginfrastructuur en fietsinfrastructuur R-2015-5

Monitoring van de veiligheidskwaliteit van weginfrastructuur en fietsinfrastructuur R-2015-5 Monitoring van de veiligheidskwaliteit van weginfrastructuur en fietsinfrastructuur R-2015-5 Monitoring van de veiligheidskwaliteit van weginfrastructuur en fietsinfrastructuur Proefmetingen in een aantal

Nadere informatie

Bijlage informatiebrief nr. 2 project wegreconstructie Zouwendijk, toelichting op concept ontwerp

Bijlage informatiebrief nr. 2 project wegreconstructie Zouwendijk, toelichting op concept ontwerp Bijlage informatiebrief nr. 2 project wegreconstructie Zouwendijk, toelichting op concept ontwerp 1. Inleiding Shared Space: Op plattelandswegen gebeuren in verhouding veel ongevallen. De wegen zijn relatief

Nadere informatie

Ongevallenanalyse: Mogelijkheden en analyseniveaus

Ongevallenanalyse: Mogelijkheden en analyseniveaus Ongevallenanalyse: Mogelijkheden en analyseniveaus Praktische toepassingen Wouter Leysen Verkeersconsulent Lokale politie Antwerpen Analyse op mesoniveau Analyseniveau Doel Voornaamste kennisveld Microniveau

Nadere informatie

Factsheet verkeerscijfers 2017

Factsheet verkeerscijfers 2017 rapport Factsheet verkeerscijfers 217 Achtergrondinformatie persbericht Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt

Nadere informatie