EUROPESE COMMISSIE. Brussel, C(2009)10362 definitief. Steunmaatregel N 669/ Nederland Verlenging van de Nederlandse garantieregeling

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2009)10362 definitief Betreft: Steunmaatregel N 669/ Nederland Verlenging van de Nederlandse garantieregeling Excellentie, I. PROCEDURE 1. Op 21 oktober 2008 heeft Nederland de garantieregeling bij de Commissie aangemeld. Deze regeling werd door de Commissie geregistreerd als steunmaatregel N 524/2008 en heeft op 30 oktober 2008 goedkeuring gekregen tot 30 juni Op 6 maart 2009 heeft Nederland diverse aanpassingen aan de garantieregeling aangemeld onder zaaknummer NN 16/2009. Omdat de Nederlandse autoriteiten een aantal van deze aanpassingen al in de praktijk hadden gebracht, hetgeen in strijd is met Artikel 108(3) TFEU 2, heeft de Commissie deze zaak geregistreerd met een NN-nummer. 3. Op 23 juni 2009 heeft Nederland bij de Commissie een aanmelding gedaan, met het verzoek de garantieregeling tot 31 december 2009 te kunnen verlengen en deze te kunnen aanpassen. Deze aanmelding is op 7 juli 2009 goedgekeurd als steunmaatregel N 379/ Op 1 december 2009 heeft Nederland, na een reeks prenotificatiecontacten, bij de Commissie een verzoek ingediend om de garantieregeling voor nog eens zes maanden - tot 30 juni te kunnen verlengen en te kunnen aanpassen. Deze aanmelding is door Besluit van de Commissie C(2008) 6616 van 30 oktober Steunmaatregel N 524/2008 (PB C 328 van , blz. 9). Per zijn de artikelen 87 en 88 van het VEG, respectievelijk, de artikelen 107 en 108 van het VWEU geworden. De beide reeksen bepalingen zijn in wezen identiek. In het kader van dit besluit dienen verwijzingen naar de artikelen 107 en 108 van het VWEU, in voorkomend geval, te worden begrepen als verwijzingen naar de artikelen 87 en 88 van het VEG. Besluit van de Commissie C(2009) 5461 van 7 juli Steunmaatregel N 379/2009 (PB C 186 van , blz. 5). Zijne Excellentie de Heer Maxime VERHAGEN Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg EB Den Haag Nederland Europese Commissie, 1049 Brussel België Tel.: centrale

2 de Commissie geregistreerd als steunmaatregel N 669/2009. Op 3 december 2009 is verdere informatie ontvangen. II. BESCHRIJVING 1. De doelstelling van de garantieregeling 5. Na de uitzonderlijke turbulentie op de globale financiële markten, is de wholesalemarkt voor unsecured lending opgedroogd. Als gevolg daarvan hadden financiële instellingen het bijzonder moeilijk om financiering te krijgen. De garantieregeling is bedoeld om dit liquiditeitstekort aan te pakken en om te zorgen voor voldoende toegang tot financiering, en zodoende de kredietverlening aan de reële economie te ondersteunen. 2. Beschrijving van de door de Commissie goedgekeurde garantieregeling (steunmaatregelen N524/2008, NN16/2009, N379/2009) 6. In aanmerking komen alle banken met een vestiging en substantiële activiteiten in Nederland (hierna "de begunstigde ondernemingen" te noemen). 7. De garantie wordt de begunstigde ondernemingen verleend in overeenstemming met de voorwaarden van de Wet op het financieel toezicht (Wft). De Nederlandsche Bank beoordeelt de aanvragen van de individuele begunstigde ondernemingen. 8. De garantieregeling dekt nieuw uitgegeven schuldinstrumenten die niet achtergesteld zijn, zonder onderpandvereiste. De hoofdsom en de rente worden gegarandeerd. 9. Oorspronkelijk garandeerde de Staat de volgende schuldinstrumenten: commercial paper (CP), depositocertificaten en Medium Term Notes (MTN). De looptijd van de schuldinstrumenten lag tussen drie maanden en drie jaar. De gegarandeerde schuldinstrumenten luiden in euro, US dollar en pond sterling. 10. De totale omvang van de garantiestelling bedraagt 200 miljard EUR. 11. De begunstigde ondernemingen zijn een garantiepremie verschuldigd die is gebaseerd op de aanbevelingen van de Europese Centrale Bank (ECB) De Nederlandse autoriteiten hebben zich ertoe verbonden om voor een begunstigde onderneming een plan in te dienen, mocht op de staatsgarantie voor de schulden van die onderneming een beroep worden gedaan en mocht er binnen zes maanden geen oplossing worden gevonden voor de terugbetaling door de begunstigde onderneming aan de Staat. 13. Het is de begunstigde onderneming verboden in advertenties of bij marketingactiviteiten de staatsgarantie als een commercieel voordeel uit te spelen. Bovendien dienen de begunstigde ondernemingen aan bepaalde voorwaarden inzake corporate governance te voldoen. 14. De belangrijkste aanpassingen die geïntroduceerd werden in de verlenging van juli 2009 waren als volgt: a) de maximum looptijd van de gegarandeerde schuldinstrumenten werd verlengd van drie tot vijf jaar 5. De Nederlandse autoriteiten hebben toegezegd om maximaal één 4 5 Recommendations on Government Guarantees on Bank Debt of the European Central Bank van De periode dat de garantie beschikbaar is, wordt doorgaans "looptijd" genoemd. 2

3 derde van het totale budget van de garantieregeling te bestemmen voor schuldinstrumenten met een looptijd van meer dan drie jaar. Bovendien kan één begunstigde onderneming maximaal één derde van dit bedrag opnemen; b) de groep van de voor een staatsgarantie in aanmerking komende schuldinstrumenten werd uitgebreid tot alle senior unsecured schuldinstrumenten van of leningen door een begunstigde onderneming die voldoet aan de overige criteria om voor de garantieregeling in aanmerking te komen (dus niet langer beperkt tot commercial paper, depositocertificaten en Medium Term Notes) Het functioneren van de garantieregeling tot en met 1 december De Nederlandse autoriteiten hebben op 23 juni 2009 en 1 december 2009 verslagen ingediend over het functioneren van de garantieregeling. 16. Sinds de garantieregeling werd goedgekeurd op 30 oktober 2008, zijn er zes begunstigde ondernemingen die schuldinstrumenten hebben uitgegeven waarvoor een beroep is gedaan op de 30 oktober 2008 goedgekeurde garantieregeling: Leaseplan Corp, NIBC, ING, SNS, Fortis Bank Nederland en Achmea Hypotheekbank (zie tabel 1). De totale toegewezen garanties belopen 54 miljard EUR en het totale uitgiftebedrag 51,9 miljard EUR. De gegarandeerde schuldinstrumenten luidden in euro, dollar en pond sterling. Tabel 1 - Het functioneren van de garantieregeling tot en met 1 december 2009 toegewezen (x mrd EUR) uitgegeven (x mrd EUR) toegewezen (%) uitgegeven (%) Achmea Hypotheekbank 2,2 2,2 4,1 4,2 SNS 5,7 5,7 10,6 11,0 NIBC 6,8 6,4 12,6 12,3 LeasePlan 7,6 7,2 14,1 13,9 ING 12,8 12,4 23,7 23,9 Fortis 18, ,0 34, ,9 100,0 100,0 Bron: Nederlandse ministerie van Financiën. 17. Sinds de verlenging van de garantieregeling op 7 juli 2009 werd goedgekeurd, hebben slechts drie begunstigde ondernemingen van de garantieregeling gebruikgemaakt: Fortis Bank Nederland, NIBC en Achmea Hypotheekbank. De totale toegewezen garanties bedragen 7,2 miljard EUR, bedrag dat ook overeenstemt met het totale uitgiftebedrag. 6 De schuldinstrumenten moeten, om voor de garantieregeling in aanmerking te komen, aan de volgende voorwaarden voldoen: a) een uitgiftedatum hebben op of na en vóór ; b) een looptijd hebben van ten minste drie maanden en ten hoogste vijf jaar, en c) in euro, Britse pond of US dollar luiden. 3

4 18. De Nederlandse autoriteiten hebben op internet nadere gegevens over alle verleende garanties bekendgemaakt Beschrijving van de voorgenomen verlenging van en de aanpassingen aan de garantieregeling 19. De Nederlandse autoriteiten verzoeken om de garantieregeling tot 30 juni 2010 goed te keuren. 20. Voorts willen de Nederlandse autoriteiten de garantiepremie optrekken. a) voor schuldinstrumenten met een looptijd tot 12 maanden stijgt de premie van 50 basispunten tot 70 punten op jaarbasis (vaste vergoeding). Dit betekent een stijging met 20 basispunten; b) voor schuldinstrumenten met een looptijd van meer dan één jaar is de premie de som van de vaste premie en de variabele premie. De vaste premie stijgt ook hier van 50 basispunten tot 70 basispunten op jaarbasis. De variabele premie verandert als gevolg van de verandering van de referentieperiode die voor de cds-spreads wordt gebruikt: de periode 1 maart 2008 tot 1 november 2009, in plaats van de periode 1 januari 2007 tot 31 augustus 2008 (aanbevelingen van de Europese Centrale Bank). De eventuele verhoging van de variabele premie is beperkt tot maximaal 30 basispunten (zie tabel 2). Daardoor komt de totale verhoging van de garantiepremie uit op maximaal 50 basispunten. Tabel 2 - Nieuwe garantiepremie Rating Vaste premie Variabele premie Totale Premie (cds-spreads) AAA AA A Overig Bron: Nederlandse ministerie van Financiën. 21. Alle overige voorwaarden van de garantieregeling blijven ongewijzigd. III. HET STANDPUNT VAN NEDERLAND 22. In lijn met de eerdere besluiten betreffende de garantieregeling, zijn de Nederlandse autoriteiten het ermee eens dat de gewijzigde regeling steunelementen bevat. 23. De Nederlandse autoriteiten wijzen er op, en een brief van De Nederlandsche Bank bevestigt dit, dat het noodzakelijk is de garantieregeling vanaf 1 januari 2010 voor nog eens zes maanden te verlengen, om een mogelijke negatieve impact voor bepaalde banken te vermijden. De verlenging van de garantieregeling is van nog groter belang nu de Europese Centrale Bank heeft aangekondigd dat zij de onconventionele maatregelen die thans bestaan om de financiële crisis aan te pakken, zal uitfaseren. In dit geval zou de 7 Op volgend adres: en 4

5 garantieregeling als een veiligheidsmaatregel kunnen functioneren, zelfs indien op de garantieregeling geen beroep wordt gedaan. 24. Om banken te stimuleren op te zoek te gaan naar alternatieve funding, verzoeken de Nederlandse autoriteiten om de garantiepremie te mogen verhogen. Doordat de marktomstandigheden, weliswaar beperkt, zijn verbeterd, hebben de banken in het tweede halfjaar 2009 minder van de garantieregeling gebruikgemaakt. 25. De Nederlandse autoriteiten geven aan dat de meeste banken de garantieregeling thans als een last resort-faciliteit beschouwen. Voorts dringt De Nederlandsche Bank bij zwakkere banken die misschien van de garantieregeling afhankelijk zijn, er op aan om op zoek te gaan naar alternatieve funding. 26. De Nederlandse autoriteiten verbinden zich ertoe om bij de Commissie om de zes maanden verslag uit te brengen over het functioneren van de garantieregeling. 27. Voorts verbinden zij zich ertoe [.. 8.]. IV. BEOORDELING 1. De vraag of de verlengde en aangepaste garantieregeling staatssteun vormt 28. Overeenkomstig artikel 107, lid 1, van het VWEU zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. 29. Zoals in de voorgaande besluiten betreffende de garantieregeling is aangegeven, is de Commissie het eens met het standpunt van Nederland dat de garantieregeling staatssteun vormt. 30. De verlenging van en de aanpassingen aan de garantieregeling doen niet af aan de aard van de staatsgaranties en bijgevolg vormen deze nog steeds steun in de zin van artikel 107, lid 1, van het VWEU. 2. De verenigbaarheid van de verlengde en aangepaste garantieregeling 31. In haar voorgaande besluiten betreffende de garantieregeling verklaarde de Commissie de aangemelde maatregelen verenigbaar met de interne markt op grond van artikel 107, lid 3, onder b), van het VWEU. 32. De verlenging van de garantieregeling biedt een antwoord op de aanhoudende problemen om funding aan te trekken op de Nederlandse wholesalemarkt voor unsecured lending. De door de Nederlandse autoriteiten verschafte informatie bevestigt dat de verlenging van de garantieregeling noodzakelijk is om potentieel negatieve effecten voor specifieke banken te voorkomen. De Commissie erkent dan ook dat de garantieregeling tot 30 juni 8 [ ] Zakengeheim 5

6 2010 dient te worden verlengd, zoals zij dat bij vergelijkbare regelingen in andere lidstaten heeft gedaan Niettemin tekent de Commissie aan dat de mate waarin van de garantieregeling is gebruikgemaakt, de voorbije vijf maanden is afgenomen. Dit geringe gebruik van de regeling is een aanwijzing van het geleidelijke herstel van de financiële stabiliteit op de Europese markten en een teken dat de voorwaarden voor het aantrekken van funding op de Nederlandse wholesalemarkt voor unsecured lending zijn verbeterd. 34. Bij haar beoordeling van het verzoek deze garantieregeling te mogen verlengen, dient de Commissie de positieve effecten ervan voor de financiële stabiliteit af te wegen tegen de concurrentiedistorties en de vertraging van de terugkeer naar normaal functionerende financiële markten die een dergelijke verlenging met zich brengt. Garantieregelingen dienen minimaal prikkels voor uitstap te bevatten en dienen geleidelijk op de marktvoorwaarden te worden afgestemd om negatieve overloopeffecten voor concurrenten en andere lidstaten tot een minimum te beperken. 35. De ontwikkeling van de marktsituatie en de reductie van de risicopremies voor nietgarandeerde schuld zijn een eerste stap in de richting van een normale marktwerking en vormen ook een stimulans voor gezonde bedrijven om alternatieven buiten de garantieregeling te zoeken. Het feit dat de garantiepremie de facto wordt opgetrokken tot boven het in het najaar 2008 door de Europese Centrale Bank aanbevolen niveau, is een nuttige maatregel om de terugkeer naar een normale marktwerking te stimuleren, omdat het de distorties tussen banken reduceert en omdat het de risico's vermijdt die voortvloeien uit staatssteun. Het nog fragiele herstel suggereert dat banken voorlopig nog de mogelijkheid moeten behouden om te kunnen terugvallen op de garantieregeling tegen de aangepaste voorwaarden. 36. Dit alles afwegend, oordeelt de Commissie dat een verlenging van de garantieregeling tot 30 juni 2010 tegen de aangepaste voorwaarden compatibel is met de interne markt. 37. Wat betreft de cumulering van deze garantieregeling met andere steunmaatregelen, herhaalt de Commissie dat, zoals in punt 1 van de herstructureringsmededeling is aangegeven, een herstructureringsplan alle staatssteun moet bevatten die tijdens de herstructurering hetzij als individuele steun hetzij in het kader van een steunregeling is ontvangen en dat al deze steun verantwoord dient te zijn doordat deze voldoet aan alle criteria van de herstructureringsmededeling (nl. herstel van de levensvatbaarheid, eigen bijdrage van de begunstigde onderneming, en beperking van de concurrentieverstoring). Dit betekent dat de Commissie, zodra een lidstaat voor een bepaalde steunontvangende onderneming een herstructureringsplan moet indienen 10, in haar eindbesluit een standpunt dient te bepalen ten aanzien van de vraag of steun die tijdens de herstructureringsperiode wordt verleend, voldoet aan de criteria om herstructureringssteun te kunnen goedkeuren 11. Daartoe is een afzonderlijke voorafgaande aanmelding vereist. 38. De Commissie herhaalt voorts dat in punt 16 van de herstructureringsmededeling is bepaald dat, mocht voor het herstel van de levensvatbaarheid meer steun nodig zijn dan in het aangemelde herstructureringsplan aanvankelijk was voorzien, deze bijkomende steun niet in het kader van een goedgekeurde regeling kan worden verleend, maar vooraf Besluit C(2009) 9592 definitief van de Commissie van 1 december 2009 betreffende steunmaatregel N 588/ Tweede Verlenging van de garantieregeling voor kredietinstellingen in Spanje (nog niet bekendgemaakt). Punt 8 van de herstructureringsmededeling. Zie het besluit van de Commissie van 18 november 2009 betreffende steunmaatregel N 428/ Herstructurering van Lloyds Banking Group (nog niet bekendgemaakt), punt

7 afzonderlijk dient te worden aangemeld en dat dergelijke verdere steun mee in aanmerking wordt genomen in het eindbesluit van de Commissie. In dat verband staat de Commissie positief tegenover de [ ]. 39. Voorts heeft Nederland ermee ingestemd om zijn verslagen in de toekomst aan te vullen met beschikbare bijgewerkte gegevens over de kosten van (wat betreft aard, volume, rating, valuta's enz.) vergelijkbare niet-gegarandeerde en gegarandeerde schuldinstrumenten. Dit zal de Commissie in staat stellen na te gaan of eventuele verlengingen van de garantieregeling na 30 juni 2010 en de voorwaarden waarop dat gebeurt, passend, noodzakelijk en evenredig zijn. Elke eventuele verlenging moet goedgekeurd worden door de Commissie en zal voorafgegaan worden door een onderzoek naar de ontwikkelingen op de financiële markten en de effectiviteit van de garantieregeling. 40. Daarom maakt de Commissie geen bezwaar tegen de aanpassingen aan en de verlenging van de regeling tot en met 30 juni V. BESLUIT De Commissie heeft besloten geen bezwaar te maken tegen de aanpassingen aan en de verlenging van de garantieregeling tot en met 30 juni 2010, omdat deze voldoet aan de voorwaarden om met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie verenigbaar te worden verklaard. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dat moet aangeven welke gegevens vertrouwelijk zijn, dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Europese Commissie Directoraat-generaal Concurrentie Griffie Staatssteun 1049 Brussel België Fax: Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Neelie Kroes Lid van de Commissie 7