Steunmaatregel der Staten NN 47/ Nederland Uitbreiding van de garantieregeling voor de luchtvaartindustrie (1 januari oktober 2002)

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2003)2150fin Betreft: Steunmaatregel der Staten NN 47/ Nederland Uitbreiding van de garantieregeling voor de luchtvaartindustrie (1 januari oktober 2002) Excellentie, 1 Procedure 1. Na de aanvallen van 11 september deed de regering van Nederland kennisgeving aan de Europese Commissie van maatregelen om ervoor te zorgen dat luchtvaartmaatschappijen, luchthavenbedrijven en leveranciers van essentiële luchtvaartdiensten verzekerd konden blijven. Deze regeling werd uitgevoerd middels een overeenkomst tussen enerzijds de Ministeries van Financiën en Verkeer en anderzijds de begunstigden, op basis van de "Zee- en luchtvaartverzekeringswet" van 24 juni 1939 (Staatsblad 637), laatstelijk gewijzigd bij de wet van 5 december 1990, waarin regels worden vastgesteld waarbij de overheid wordt gemachtigd verzekeringsovereenkomsten aan te gaan voor de zee- en de luchtvaart in geval van oorlog, oorlogsgevaar of andere uitzonderlijke omstandigheden. 2. Bij schrijven van 10 oktober 2001, bij de Commissie ingeschreven op 12 oktober 2001 met referte DG TREN A/68118, deelde de Nederlandse regering de Commissie mede dat zij een systeem van aansprakelijkheidverzekering had ingevoerd dat van kracht was van 24 september tot 24 oktober 2001 voor risico's van oorlog en terrorisme (behalve passagiersaansprakelijkheid) voor luchtvaartmaatschappijen en andere met de luchtvaartindustrie verband houdende ondernemingen (luchthavens, luchtverkeersleiding, grondafhandelingsagenten en andere luchthavendiensten). Deze openbare dekking was bedoeld als aanvulling op de commerciële verzekering die verkrijgbaar was voor luchtvaartmaatschappijen (50 miljoen USD), tot het bedrag Zijne Excellentie de Heer J.N.G. DE HOOP SCHEFFER Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg 67 - PB NL EB 's-gravenhage Wetstraat 200, B-1049 Brussel - België - Telefoon: centrale Telex: COMEU B Telegramadres: COMEUR Brussel.

2 waarvoor de luchtvaartmaatschappijen gedekt waren uit hoofde van hun oude verzekeringspolissen vóór de gebeurtenissen van 11 september De regeling werd later verlengd tot 31 december Aangezien de regeling ten uitvoer werd gelegd nog vóór de Commissie een besluit over deze zaak had genomen, werd zij geregistreerd als niet-aangemelde steun onder het nummer NN 35/ De Europese Commissie, bij besluit van 26 februari 2002, verklaarde dat de regeling ter dekking van luchtvaartrisico's die van kracht was van 24 september 2001 tot 24 oktober 2001, en de latere verlenging ervan tot 31 december 2001, verenigbaar was met de gemeenschappelijke markt. 6. Bij schrijven van 21 december 2001, bij de Commissie ingeschreven op 27 december met referte DG TREN A/73154, stelde de Nederlandse regering voor om de overheidsdekking nogmaals te verlengen van 1 januari tot 31 maart Bij schrijven van 23 januari 2002, bij de Commissie ingeschreven op 25 januari met referte DG TREN A/51443, en 4 februari 2002, ingeschreven op 6 februari 2002 met referte DG TREN A/52188, bevestigde de Nederlandse regering aan de Commissie de verlenging van de maatregelen betreffende overheidsdekking voor schade onder oorlogsrisico in de luchtvaartsector voor de periode tussen 1 januari 2002 en 31 maart Bij schrijven van 24 april 2002, bij de Commissie ingeschreven op 26 april 2002 met referte DG TREN A/57663, deelde de Nederlandse overheid aan de Commissie mede dat de regeling was verlengd van 1 april 2002 tot 31 mei Bij schrijven van 11 juni 2002, bij de Commissie ingeschreven op 18 juni 2002 met referte DG TREN A/60756, deelde de Nederlandse overheid aan de Commissie mede dat de regeling was verlengd van 1 juni 2002 tot 30 juni Bij schrijven van 17 juli 2002, bij de Commissie ingeschreven op 19 juli 2002 met referte DG TREN A/62892, deelde de Nederlandse overheid aan de Commissie mede dat de regeling was verlengd van 1 juli 2002 tot 31 augustus Bij schrijven van 26 september 2002, bij de Commissie ingeschreven op 27 september 2002 met referte DG TREN A/66932, deelde de Nederlandse overheid aan de Commissie mede dat de regeling was verlengd van 31 oktober 2002 tot 31 mei De voorwaarden, behalve de duur van de regeling, bleven dezelfde. De regeling werd door de regering formeel beëindigd op 31 oktober 2002 om middernacht. 12. Aangezien de steun van kracht werd voordat de Europese Commissie daarvoor toestemming had gegeven, is de zaak geregistreerd als niet-aangemelde steun onder nummer NN 47/ De maximumdekking in die tijd lag tussen 1 miljard US$ en 2 miljard US$. 2

3 2 Beschrijving van de maatregel Algemene context 13. Door de terroristische aanvallen in de Verenigde Staten op 11 september 2001 ging de commerciële verzekeringmarkt over tot een herziening van de dekking voor wettelijke aansprakelijkheid die zij boden aan luchtvaartmaatschappijen en andere dienstenleveranciers in de luchtvaartsector voor schade veroorzaakt door oorlog of terrorisme, zogenaamde "oorlogs- en aanverwante risico's" De verzekeraars stelden in de meeste gevallen een plafond vast voor de dekking van dergelijke risico's van 50 miljoen USD per vliegtuig, voor alle gebeurtenissen gecombineerd in een jaar, met een premietoeslag van over het algemeen 1,25 USD per passagier, tegenover een dekking tot 2 miljard USD per vliegtuig en gebeurtenis vóór 25 september Dit betekende: - ten eerste, dat grens voor een vergoeding van de verzekeraars verlaagd werd tot een niveau dat niet meer voldoende was om de met luchtvervoer samenhangende risico's te dekken en in bepaalde gevallen om aan de dekkingsvereisten van de luchtvaartautoriteiten te voldoen, hetgeen ertoe had kunnen leiden dat vliegtuigen aan de grond werden gehouden, - ten tweede, dat de vaststelling van dit plafond voor alle combineerde gebeurtenissen ertoe kon leiden dat een vliegtuig niet langer verzekerd was voor wettelijke aansprakelijkheid, wanneer het jaarbedrag door de eerste schadeclaims al was opgebruikt. 15. Gelet op de omvang en de snelheid waarmee de verzekeraars de dekking introkken, voerden de meeste landen een systeem in van garanties en/of directe verzekering voor de luchtvaartindustrie. 16. Na het besluit van de Commissie van 26 februari 2002 waarbij de regeling die van kracht was van 24 september tot 31 december 2001 verenigbaar werd verklaard met de gemeenschappelijke markt, deelde de Nederlandse regering, bij verdere brieven, de Commissie mede dat de regeling opnieuw werd verlengd van 1 januari tot 31 oktober Met dit besluit wordt dan ook beoogd een beoordeling te geven voor de periode van 1 januari aan 31 oktober Contracten voor "oorlogs- en aanverwante risico's" bieden luchtvaartmaatschappijen en dienstenleveranciers verzekering tegen schade veroorzaakt door bijvoorbeeld: a) Oorlog, invasie, handelingen van buitenlandse vijanden, vijandigheden (al dan niet met oorlogsverklaring), burgeroorlog, rebellie, revolutie, opstand, krijgswet, staats- of machtsgreep of pogingen daartoe; b) Stakingen, rellen, ongeregeldheden of werkonderbrekingen; c) Iedere handeling van één of meer personen, al dan niet agenten van een soevereine macht, voor politieke of terroristische doeleinden en ongeacht of het verlies of de schade die daaruit voortvloeien toevallig of opzettelijk zijn; d) Iedere kwaadwillige handeling of daad van sabotage, enz... 3

4 17. Wat de rechtsgrondslag betreft, kunnen de Ministeries van Verkeer en Economische Zaken, op grond van artikel 4 van de "Zee- en luchtvaartverzekeringswet" van 1939, laatstelijk gewijzigd bij de wet van 5 december 1990, verzekeringscontracten met luchtvaartmaatschappijen sluiten. Aangezien deze wetgeving beperkt is tot vliegtuigen en geen betrekking heeft op andere ondernemingen in de luchtvaartsector, werden er door de Nederlandse autoriteiten, voor dezelfde tijdspanne, garantieovereenkomsten gesloten met alle luchthavens, luchtverkeersleiders en andere leveranciers van luchtvaartdiensten. 18. Deze overeenkomsten garanderen de terugbetaling van verliezen die worden geleden met betrekking tot de wettelijke aansprakelijkheid in verband met oorlogsrisico's, op dezelfde wijze als het geval was in de verzekeringspolissen van dienstenleveranciers in de luchtvaartsector of van luchtvaartmaatschappijen. 19. Deze garantie geeft niet dezelfde dekking als die welke nog verkrijgbaar is op de verzekeringsmarkt. De Nederlandse regeling dekt enkel oorlogsrisico's en aanverwante risico's die door de verzekeringspolissen van de begunstigden waren gedekt vóór 17 september, datum waarop de particuliere verzekeringsmarkt aankondiging deed van de beperkingen die aan dit type contracten werden opgelegd. 20. De dekking door de staat strekt zich slechts uit tot de wettelijke aansprakelijkheid van de exploitant voor de schade die door derden wordt geleden en te wijten is aan oorlogsrisico's of aanverwante risico's zoals terroristische daden. Begunstigden 21. Volgens de Nederlandse autoriteiten wordt de overheidsregeling zonder onderscheid en op dezelfde voorwaarden aangeboden aan alle luchtvaartmaatschappijen die hun vliegtuigen hebben ingeschreven in het Nederlands Burgerluchtvaartregister. De luchtvaartmaatschappijen moeten over een geldige exploitatievergunning beschikken. 22. Zoals door de Nederlandse autoriteiten bij schrijven van 24 april 2002 werd medegedeeld, is het aantal verzekerde partijen vergeleken met de vorige periode verminderd van 32 tot Zoals voordien behoren daartoe: - Luchtvaartmaatschappijen: er zijn nog steeds verzekeringsovereenkomsten van kracht met 9 luchtvaartmaatschappijen. - Bedrijven uit de luchtvaartindustrie: er zijn garantieovereenkomsten gesloten met nog eens 9 bedrijven uit de luchtvaartindustrie. 3 Aanvankelijk werden 15 verzekeringscontracten gesloten met 15 luchtvaartmaatschappijen en daarnaast werden 17 garantieovereenkomsten gesloten met luchthavens, instanties voor luchtverkeersveiligheid, luchtvervoerders en grondafhandelaars. 4

5 Premies 23. De premies die door Nederlandse autoriteiten aan luchtvaartmaatschappijen en dienstleveranciers worden aangerekend zijn veranderd ten opzichte van de vorige kennisgevingen. De nieuwe premies, zoals laatstelijk door de Nederlandse autoriteiten bij schrijven van 26 september 2002 medegedeeld, zijn als volgt: Met betrekking tot luchtvaartmaatschappijen (0,75 USD per passagier) De regeling dekt niet langer meer de schijf van 50 tot 150 miljoen USD; bijgevolg worden daarvoor geen premies aangerekend. 0,50 USD per passagier voor de schijf van 150 tot 1000 miljoen USD; 0,25 USD per passagier voor de schijf van 1000 miljoen USD tot het vorige dekkingsplafond. Met betrekking tot dienstenleveranciers 24. De totale gecumuleerde premie voor dienstenleveranciers bedraagt nu 200% van de totale maandelijkse premie die vóór 17 september 2001 aan verzekeringsmaatschappijen werd betaald. Tot 50 miljoen USD: 100% van de totale maandelijkse premie (met of zonder oorlogsrisico's) die vóór 17 september 2001 aan verzekeringsmaatschappijen werd betaald. Voor de schijf van 50 tot 150 miljoen USD: 50% van de totale maandelijkse premie die vóór 17 september 2001 aan verzekeringsmaatschappijen werd betaald. Boven 150 miljoen USD: 50% van de totale maandelijkse premie die vóór 17 september 2001 aan verzekeringsmaatschappijen werd betaald. 3. Beoordeling van de steunmaatregel 25. In haar besluit NN 35/2002 beschouwde de Commissie de maatregelen die door de Nederlandse autoriteiten voor een eerste periode van één maand en met een latere verlenging tot 31 december 2001 waren genomen als staatssteun, en verklaarde zij deze verenigbaar met de gemeenschappelijke markt op grond van Artikel 87, lid 2, onder b), in het bijzonder met betrekking tot haar mededeling over de gevolgen voor de luchtvaart na de aanslagen in de Verenigde Staten 4. 4 COM(2001) 574 def. van 10 oktober 2001 en COM(2002) 320 def. van 2 juli

6 Rechtsgrondslag voor de beoordeling 26. Krachtens artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voorzover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. 27. In artikel 87, lid 2, van het EG-Verdrag worden echter bepaalde soorten steunmaatregelen vermeld die als verenigbaar met de gemeenschappelijke markt worden beschouwd. Gezien de aard en het doel van de steun zijn artikel 87, lid 2, onder a) en c), niet van toepassing. De regeling heeft geen sociaal karakter, dat ten goede komt aan individuele consumenten, en komt niet ten goede aan de economie van bepaalde gebieden van de Bondsrepubliek Duitsland die door de verdeling van Duitsland worden getroffen. 28. Overeenkomstig artikel 87, lid 2, onder b), van het EG-Verdrag zijn met de gemeenschappelijke markt verenigbaar: "steunmaatregelen tot herstel van schade veroorzaakt door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen". De Commissie is van mening 5 dat de gebeurtenissen van 11 september in de Verenigde Staten en de situatie waarin de luchtvaartmaatschappijen en andere luchtvervoerders zich bevonden na de intrekking van bepaalde dekkingen voor oorlogs- en aanverwante risico's, moeten worden aangemerkt als buitengewone gebeurtenissen in de zin van artikel 87, lid 2, onder b). 29. In Nederland, zoals in de andere landen waar de luchtvaartdiensten in particuliere handen zijn, is de dekking na de gebeurtenissen van 11 september 2001 afgeschaft. Als de Nederlandse autoriteiten geen maatregelen hadden genomen, hadden deze diensten niet kunnen functioneren en hadden bijgevolg luchthavens moeten sluiten en vliegtuigen aan de grond moeten blijven. Verenigbaarheid met de geest van artikel 87, lid 2, onder b) Met betrekking tot luchtvaartmaatschappijen 30. De Commissie merkt op dat de regeling die aanvankelijk voor luchtvaartmaatschappijen was ingevoerd, beperkt was tot het voorzien in de dekking die de verzekeringsmarkt sedert 25 september 2001 niet meer bood: - dekking voor aansprakelijkheid tegenover passagiers is uitgesloten, omdat deze nog op de markt verkrijgbaar was; - het garantieplafond ligt in de meeste gevallen nog op 50 miljoen USD, onder welk niveau de verzekeringspolissen nog blijven gelden. 5 Idem 6

7 31. De luchtvaartmaatschappijen moeten nog premies betalen aan hun verzekeraars, inclusief toeslagen, die ten minste gelijk zijn aan de eerder te betalen premies; zij zijn dus niet in een gunstiger positie gekomen dan die waarin zij zich bevonden vóór de gebeurtenissen van 11 september Zoals de Commissie reeds verklaarde in punt 39 van haar mededeling van 10 oktober 2001 ("De ontwikkelingen op de verzekeringsmarkt zijn van dien aard dat het moeilijk is al na één maand een beëindiging van deze maatregelen te overwegen"), was de markt na de aanvankelijke periode van drie maanden niet naar een normale situatie teruggekeerd. 33. De Nederlandse regeling waarop deze beschikking betrekking heeft, houdt een eenvoudige aanpassing in van de aanvankelijke regeling voor drie maanden. Met name zijn de potentiële begunstigden dezelfden als reeds zijn vermeld. De regeling is beperkt gebleven tot de garantieplafonds waarboven luchtvaartmaatschappijen op de markt geen of moeilijk nog aanbiedingen hebben kunnen krijgen. De door de luchtvaartmaatschappijen te betalen premies zijn vergelijkbaar met die welke door de meeste andere lidstaten worden toegepast. De Commissie is van mening dat zij redelijk kunnen worden geacht en de begunstigden na 11 september 2001 niet in een overmatig gunstige positie brengen. De Nederlandse autoriteiten hebben gespecificeerd dat alle luchtvaatmaatschappijen waarvan de vliegtuigen in het Nederlandse Burgerluchtvaartregister staan ingeschreven zonder onderscheid in aanmerking komen. 34. Daarom besluit de Commissie dat de verlenging van de Nederlandse regeling die voor luchtvaartlijnen was ingevoerd en later is verlengd van 1 januari 2002 tot 31 oktober 2002 voldoet aan de voorschriften als uiteengezet in haar mededeling van 10 oktober 2001; de regeling wordt daarom verenigbaar geacht met het EG-verdrag in de zin van artikel 87, lid 2, onder b). Met betrekking tot andere luchtvervoerexploitanten 35. De Commissie merkt op dat de verlenging van de regeling voor ondernemingen in de luchtvaartindustrie beperkt is tot het voorzien in de dekking die de verzekeringsmarkt sedert 25 september 2001 niet meer bood. De dienstenleveranciers zagen hun dekking op dezelfde manier ingetrokken als de luchtvaartmaatschappijen en werden in sommige gevallen nog harder getroffen. 36. De luchthavens en andere luchtvervoerexploitanten blijven hun verzekeraars een premie betalen, die minstens even hoog is als tevoren: bijgevolg zij zijn niet in een gunstiger positie gekomen dan die waarin zij zich bevonden vóór de gebeurtenissen van 11 september Zoals in haar vorige besluit, acht de Commissie de duur van de regeling en de maatregelen verenigbaar met de criteria als uiteengezet in haar mededeling van 10 oktober Alle deelnemers aan de luchtvervoermarkt die op Nederlands 7

8 grondgebied actief zijn, komen in aanmerking: de Nederlandse overheid heeft verklaard dat de overheidsregeling zonder onderscheid van toepassing is. 38. De Commissie is dan ook van mening dat de verlenging van de regeling voor leveranciers van luchtvaartdiensten van 1 januari 2002 tot 31 oktober 2002 verenigbaar is met het EG-verdrag in de zin van artikel 87, lid 2, onder b). 39. Deze beschikking heeft bijgevolg alleen betrekking op de periode van 1 januari 2002 tot 31 oktober Iedere verlenging of vernieuwing van het beleid na 31 oktober 2002 dient te worden medegedeeld aan de Europese Commissie en in een afzonderlijke beschikking worden beoordeeld. 4. Besluit De Commissie heeft derhalve, op basis van de voorafgaande beoordeling, besloten de verlenging door de Nederlandse regering van haar staatsgarantie ter dekking van luchtvaartrisico's van 1 januari tot 31 oktober 2002 te beschouwen als een steunmaatregel die verenigbaar is met het EG-verdrag. Mocht deze brief vertrouwelijke gegevens bevatten die niet aan derden mogen worden bekendgemaakt, dan wordt U verzocht de Commissie daarvan binnen 15 werkdagen vanaf de ontvangst ervan in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient per aangetekend schrijven of per fax te worden gericht aan: Met bijzondere hoogachting, Europese Commissie Directoraat-generaal Energie en vervoer Directoraat A, Eenheid A4 B-1049 Brussel Fax: 0032 (0) Voor de Commissie Loyola de Palacio Vice-voorzitter 8