41870/41871 Raadsinformatiebrief Omgevingswet

Transcriptie

1 Aan de leden van de gemeenteraad van Valkenswaard Postbus GA Valkenswaard V GEMEENTE \ VA EKEN SWAAR D de Hofnar 15 Postbus GA Valkenswaard T (040) F (040) gemeentecavalkenswaard.nl Uw kenmerk Kenmerk Onderwerp Behandeld door Bijlage(n) Datum 41870/41871 Raadsinformatiebrief Omgevingswet S. Smeulders Geen 25 april 2016 Geachte heer/mevrouw, Omgevingswet In de tweede helft van 2018 treedt de nieuwe Omgevingswet in werking. De Omgevingswet is de grootste wetgevingsoperatie (meer dan wetsartikelen vanuit het Rijk) sinds het tot stand komen van de Grondwet en wordt gezien de overdracht van bevoegdheden ook wel de vierde decentralisatie genoemd. Aangezien de Omgevingswet over 2 jaar in werking treedt, dient ook de gemeente Valkenswaard na te gaan denken over hoe het de Omgevingswet wenst te implementeren. Hiervoor zijn namelijk veel verschillende opties, van de eerste jaren (bijna) niets doen, tot verregaande aanpassingen in werkwijze en organisatie. Het college heeft een eerste verkenning op de Omgevingswet uitgevoerd en wil de gemeenteraad meenemen in het beeld dat er bij het college is ontstaan op de gevolgen van de Omgevingswet voor Valkenswaard. Ook informeert het college de gemeenteraad over de wijze waarop het om wil gaan met de verdere oriëntatie op de Omgevingswet. Verandering in filosofie De Omgevingswet integreert 26 wetten en circa 120 AMvB's (Algemene Maatregelen van Bestuur) in de fysieke leefomgeving (het fysieke domein). De huidige wetten zijn veelal sectoraal opgebouwd en in samenhang gezien sluiten deze wetten niet meer aan bij de behoefte van deze tijd. De Omgevingswet impliceert allereerst een verdergaande decentralisatie van Rijk en provincie naar gemeente. De gemeente krijgt daarbij meer ruimte om samen met inwoners en bedrijven integrale keuzes te maken over de inrichting en waardering van de fysieke leefomgeving. Daarnaast is er met de komst van de Omgevingswet sprake van een paradigmashift. Belangrijkste verschil met de huidige filosofie van de wetgeving is dat die

2 180* om gaat, namelijk van 'nee tenzij' naar 'ja, mits'. De wet maakt de omslag van toelatingsplanologie (projecten zijn slechts mogelijk als ze expliciet zijn toegestaan) naar uitnodigingsplanologie (alle projecten die bijdragen aan de omgevingskwaliteit zijn welkom, tenzij ze expliciet verboden zijn). Het keurslijf aan normen en regels, dat momenteel de ruimte voor democratische besluitvorming ernstig belemmert, wordt versoepeld. Hierbij staat het vroegtijdig samenwerken met de omgeving, inwoners, ondernemers en belangenorganisaties, voorop. Ambtenaren en adviseurs gaan niet meer toetsen of een plan in strijd is met de regels, maar meedenken met de initiatiefnemer, opdat zijn plan een bijdrage levert aan de maatschappelijke doelen van de gemeente. Dit impliceert niet dat ineens elke ontwikkeling mogelijk is. De ondertitel van de Wet is niet voor niets, ruimte voor ontwikkeling met waarborgen voor kwaliteit. Keuzes maken De Omgevingswet vormt het wettelijke kader, dat wordt ingevuld met 4 AMvB's. Naast de Omgevingswet komen er ook een Invoeringswet en Invoeringsbesluit die ingaan op de overgangsregels voor de huidige wetten, AMvB's en ministeriële regelingen naar het tijdstip dat de gemeente de nieuwe zaken op grond van de Omgevingswet definitief heeft moeten regelen (als voorbeeld: alle vigerende bestemmingsplannen vormen straks 'tijdelijk' - er zal een maximale tijdsduur aan gekoppeld worden - het Omgevingsplan). De AMvB's onder de Omgevingswet zullen bij de inwerkingtreding van de wet nog niet allemaal gereed zijn. De gemeenten krijgen derhalve (waarschijnlijk) een overgangsperiode van 10 jaar, waarin de gehele Omgevingswet geïmplementeerd dient te zijn. Daarnaast hebben de gemeenten veel vrijheid in de wijze waarop de Omgevingswet wordt ingevoerd. De fysieke wetgeving wordt ook voorzien van een Digitaal stelsel Omgevingswet. Dat houdt in dat zowel plannen als onderzoeksrapporten, vergunningen en dergelijke digitaal aangevraagd kunnen worden en inzichtelijk gemaakt moeten zijn. Met één klik op de kaart moet de benodigde informatie voor omgevingsvisies, omgevingsplannen, vergunningen en andere besluiten over de fysieke leefomgeving beschikbaar zijn voor gemeenten, burgers en andere gebruikers. Impact op organisatie Aangezien het bij de Omgevingswet niet alleen om een decentralisatie gaat, maar ook om een wijziging van de filosofie van de gemeentelijke activiteiten in het ruimtelijke domein is de impact op de gemeentelijke organisatie fors. Ter illustratie: een eerste doorkijk binnen de gemeente Tilburg leert dat van de 21 afdelingen er 17 worden geraakt door de invoering van de Omgevingswet. Het bijzondere is echter dat gemeenten (in de eerste 10 jaar) grotendeels zelf kunnen kiezen in welk tempo en op welke wijze ze de werkwijzen willen aanpassen op de filosofie van de Omgevingswet. De filosofie van de Omgevingswet past in de organisatieontwikkeling die de

3 gemeente Valkenswaard in het kader van de Toekomstvisie al heeft ingezet met het proces Sterk in je werk (met name overheidsparticipatie en integraal werken). De invoering van de Omgevingswet heeft volgens de VIMG op hoofdlijnen de volgende implicaties op gemeenten: Bestuur De invoering van de Omgevingswet vergt niet alleen een zorgvuldig besluitvormingsproces over hoe het college en de gemeenteraad de Omgevingswet wensen in te voeren. Gezien de veranderende filosofie van de Omgevingswet komt de essentiële vraag wat voor gemeente Valkenswaard wil zijn hierbij nadrukkelijk aan de orde. De mate waarin een andere werkwijze noodzakelijk is bepalen gemeenteraad en college zelf, want dit is afhankelijk van het tempo en de verstrekkendheid waarmee de Omgevingswet wordt ingevoerd. Integrale beleidsvorming Gemeenten zijn gewend in de planvorming voor leefomgeving te werken vanuit eigen, specifieke afwegingskaders. De Omgevingswet dwingt tot een meer integrale afweging. Elke gemeente, provincie, waterschap en ook het Rijk maakt in de nabije toekomst één integrale omgevingsvisie. In die visie komen alle aspecten voor het betreffende gebied samen: ruimtelijke ordening, bouwen, wonen, ondernemen, evenementen, infrastructuur, mobiliteit, natuur, milieu, water, geluid, luchtkwaliteit, toerisme, recreatie en monumentenzorg. Deze visie wordt vertaald in één set regels (omgevingsplan) die bepaalt wat waar wel en niet mag. De filosofie is voortaan ja, tenzij, wat niet impliceert dat alles mag. De bestemmingsplannen verdwijnen daardoor op den duur. Integrale beleidsvorming is voortaan het uitgangspunt. De organisatie dient daar op te worden ingesteld. Sectoraal beleid maakt plaats voor (ontschot) integraal beleid opgenomen in de omgevingsvisie en omgevingsplannen. Interactieve beleidsvorming Bij het maken van omgevingsvisies, regels en omgevingsplannen hebben inwoners, ondernemers en belangenorganisaties de kans om in een vroegtijdig stadium mee te denken over wat wel en niet mogelijk is, in plaats van achteraf. Onze beleidsmedewerkers dienen hiervoor de juiste competenties te hebben. Dit vergt van bewoners en bedrijven ook dat zij actief gebruik maken van deze mogelijkheid en inbrengen welke plannen zij hebben in een buurt of gebied. Een proactieve samenleving is noodzakelijk voor een succesvolle uitvoering van de Omgevingswet. De Omgevingswet schrijft overigens wel overheidsparticipatie voor, maar niet de wijze waarop dit plaats dient te vinden. De verregaande werkwijze op basis van overheidsparticipatie vergt andere competenties van beleidsmedewerkers. Vergunningverlening

4 Activiteiten worden in de nabije toekomst gereguleerd via algemene regels, waardoor minder vaak een vergunning nodig is. Dit betekent voor de gemeentelijke organisatie een verschuiving van focus op vergunning verlening naar planvorming. Voor KCO zal het dit waarschijnlijk gevolgen hebben voor de benodigde capaciteit en zeker voor de benodigde competenties (minder vergunnen van aanvragen, meer informeren van initiatiefnemers). Handhaving Doordat de gemeente minder toetst bij vergunningverlening ontstaat een verschuiving naar toezicht en handhaving. De planvormig is de basis voor de regels en met toezicht en handhaving wordt de naleving daarvan gecontroleerd. Overigens wordt hier de vraag relevant wat voor overheid een gemeente wil zijn, een gemeente die wil vertrouwen of waarborgen (regelen of controleren). Dit vergt extra inzet van de omgevingsdienst en daardoor ook van het ambtelijk opdrachtgeverschap vanuit de gemeente richting de omgevingsdienst. ICT-svstemen Een inwoner of ondernemer die iets wil doen in de fysieke omgeving kan zelf beoordelen of dat past binnen de algemene regels en welke overige regels gelden. De regels (algemeen en specifiek voor Valkenswaard) worden daartoe integraal digitaal beschikbaar gesteld op een begrijpelijke en transparante wijze, in het vernieuwde Omgevingsloket Online. Een grote digitaliseringsslag is noodzakelijk. Implementatieplan Het college heeft het advies van de VNG gevolgd om als start van het Omgevingswetproces een implementatieplan op te stellen. Een implementatieplan geeft antwoord op de bestuurlijke ambities m.b.t. de Omgevingswet, biedt diepgaander inzicht op de opgave waar de organisatie voor staat en bevat een roadmap (activiteiten, tijdpad en geld) voor de implementatie van de Omgevingswet in de organisatie. Ook zal er worden bezien in hoeverre het zinvol en wenselijk is om de Omgevingswet gezamenlijk met de A2-gemeenten te implementeren. Voorafgaand het opstellen van een implementatieplan zullen er keuzes worden gemaakt hoe het implementatieplan tot stand komt. Hiervoor wordt een plan van aanpak opgesteld. In dit plan van aanpak wordt ook de wijze waarop de gemeenteraad bij de implementatie van de Omgevingswet wordt betrokken opgenomen. De VNG adviseert tevens een integrale aanpak voor de implementatie van de Omgevingswet. Ook wordt aanbevolen een projectleider aan te stellen. Ook deze adviezen wil het college opvolgen. Omdat de ontwikkeling van het implementatieplan ook integraliteit vergt wordt deze integrale aanpak ook in de fase van het ontwikkelen van het implementatieplan toegepast. Deze

5 projectmatige aanpak (of in de implementatiefase zelfs programmatische aanpak) past tevens in de gewenste organisatieontwikkeling van projectmatig werken en de doorontwikkeling van een centraal projectenbureau. Het project implementatie Omgevingswet en de projectleider zullen binnen het projectenbureau worden geplaatst. In de le Berap voor 2016 zal de gemeenteraad worden voorgesteld om middelen (voor euro) te reserveren voor het aanstellen van een projectleider Omgevingswet. Fasering Het proces om te komen tot een implementatieplan bevat drie fases: 1. Oriëntatiefase - t/m september 2016 Bestuur en organisatie oriënteren zich op de Omgevingswet. Er worden o.a. presentaties gegeven aan bestuur (college en gemeenteraad) en ambtelijke organisatie. Ook worden bestuurlijk en ambtelijk externe bijeenkomsten bijgewoond over de Omgevingswet. Er wordt een projectleider geworven en vervolgens een projectstructuur opgezet. Er worden onder leiding van de projectleider in een plan van aanpak keuzes gemaakt m.b.t. de werkwijze in fase 2, de totstandkoming van het implementatieplan en betrokkenheid van college en gemeenteraad bij de totstandkoming van het implementatieplan. Het college stelt het plan van aanpak implementatieplan Omgevingswet vast. 2. Ontwikkelfase - september 2016/maart 2017 In deze fase wordt o.b.v. de in de oriëntatiefase gekozen methodiek een implementatieplan ontwikkeld. Hierin worden (op strategisch en tactisch niveau) de inhoudelijke besluiten m.b.t. de implementatie van de Omgevingswet genomen. De projectleider heeft de leiding over deze projectfase en werkt samen met een multidisciplinair team aan het implemetatieplan. Gedurende de ontwikkelfase is de betrokkenheid van de gemeenteraad een nadrukkelijk aandachtspunt. 3. Besluitvormingsfase - maart/april 2017 Besluitvorming door college en gemeenteraad over implementatieplan. Hierbij komen ook de financiële en organisatorische effecten van het implementatieplan aan de orde. Middelen Na besluitvorming over het implementatieplan volgt de implementatie van de gekozen werkwijze in de organisatie. De reikwijdte en het tempo van de implementatie is volledig afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt in het implementatieplan. In de eerste Berap in 2016 worden middelen gevraagd ( euro) om al in 2016 een projectleider te kunnen aanstellen die een plan van aanpak en implementatieplan gaat opstellen. Vervolgens worden ook in de Nota Kaders middelen ( euro voor 2017 en 2018) opgenomen voor de werkzaamheden van de projectleider.

6 De middelen die nodig zijn voor de implementatie van de Omgevingswet zijn onder meer afhankelijk van het ambitieniveau, de huidige manier van werken en benodigde organisatieverandering, het tempo en de mate waarin de gemeente wil veranderen en de actuele opgave voor de komende jaren in het fysieke domein. In het implementatieplan worden de keuzes gemaakt m.b.t. de implementatie. Pas in de fase van het opstellen van het implementatieplan wordt duidelijk wat de financiële gevolgen zijn voor de organisatie. Op z'n vroegst bij de le Berap in 2017 en Nota Kaders kan er een inschatting worden gemaakt van de benodigde middelen, die vervolgens kunnen worden opgenomen in de begroting voor De verwachting is dat de gemeenten (via het gemeentefonds) financiële ondersteuning van het Rijk ontvangen voor invoering van de Omgevingswet. Deze bijdrage zal de kosten naar verwachting (bij lange na) niet dekken. Oriëntatiefase Het college wil u hierbij voorstellen om in de oriëntatiefase (tot en met september 2016) een themabijeenkomst van de gemeenteraad te organiseren over het thema Omgevingswet. Het college verneemt graag via uw griffier of het college hierin kan faciliteren. Hopende u voor dit moment voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend,