Wilt u weten hoe ver uw gemeente is in de voorbereidingen op de Omgevingswet?

Transcriptie

1 Wilt u weten hoe ver uw gemeente is in de voorbereidingen op de Omgevingswet? Zelfassessment voor bestuurders over de komst van de Omgevingswet Nu de gemeenteraadsverkiezingen voorbij zijn en de nieuwe colleges hun programma s uitwerken kan het helpen om te bepalen hoe uw gemeente er voor staat in de voorbereiding op de Omgevingswet. Zodat u de omvang van de opgave kunt overzien en hiervoor de nodige ruimte kunt reserveren. Met dit zelfassessment helpen we u om dit te bepalen. De vragen zijn gebaseerd op vier reviews die we in 2016/2017 uitvoerden in de gemeente Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen. De Omgevingswet en haar Digitaal Stelsel kent veel aspecten en de impact zal groot zijn. Deze impact voor gemeenten werkten we uit naar vier gebieden die weliswaar dicht tegen elkaar liggen, maar goed te onderscheiden zijn: 1. Algemene impact van de Omgevingswet en haar Digitaal Stelsel Omgevingswet 2. Impact op de samenwerking in het ruimtelijk domein binnen de gemeente 3. Impact op de regionale samenwerking, met de gemeente als spil 4. Impact van de implementatie van de Omgevingswet op de organisatieontwikkeling

2 1. Impact van de Omgevingswet en haar Digitaal Stelsel Omgevingswet Doelen van de Omgevingswet zijn onder meer: het vergroten van het sterk vereenvoudigen van het omgevingsrecht waardoor dit voor de betrokkenen makkelijker toegepast kan worden, het vergroten van de bestuurlijke afwegingsruimte en het versnellen en verbeteren van besluitvorming. De Omgevingswet betekent een enorme veranderopgave voor onder andere de gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk en niet te vergeten RUD s, initiatiefnemers en burgers. Om deze veranderopgave te faciliteren werken VNG, Unie van Waterschappen, IPO en het Rijk gezamenlijk aan de implementatie van de Omgevingswet. De implementatieopgave bestaat uit invoeringsondersteuning (o.a. kennis- en opleidingsproducten) en de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Om een beeld te vormen van hoe ver u bent in de voorbereiding op de implementatie van de Omgevingswet, kunt u zich de volgende vragen stellen: Plannen maken Werkt uw gemeente aan een goede businesscase als basis voor de begroting voor de invoering van de Omgevingswet? Wordt in uw ontwikkelagenda en begrotingen voor 2018 en 2019 voldoende budget vrijgemaakt voor het programma / project Omgevingswet? Staat het onderwerp Omgevingswet hoog op de lijst van onderwerpen voor uw komende begrotingsonderhandelingen? Beschikt uw gemeente over een risicokaart voor de implementatie van de Omgevingswet? Zijn Raad en College in gesprek over een spoorboekje voor de participatie-opgave in de Omgevingswet? Werken aan cultuur Worden er actief lessen geleerd, uit bijvoorbeeld de decentralisatie als groot programma, om de invoering van de Omgevingswet soepel te laten verlopen? Wordt in uw gemeente er hard aan gewerkt om beleidsmakers en uitvoerders een nieuwe balans te laten vinden in planvorming, gunning en uitvoering om daarmee regelreflex te vermijden? Is uw gemeente in staat om voor 2020 een transitie in het ruimtelijk domein naar een open cultuur van samenwerken door te voeren? ICT-op orde Kan uw gemeente in 2019 vragen en aanvragen, beschikkingen en bezwaren met burgers en bedrijven digitaal ontvangen, verwerken en versturen? Is uw gemeente in 2019 aangesloten op de diverse basisregistraties en de landelijke digitalisering rondom de bestemmingsplannen? Is uw gemeente met haar ICTorganisatie daadkrachtig en flexibel genoeg om de programmatische aanpak te volgen die nodig is voor het aanpassen van het applicatielandschap in het ruimtelijk domein? Wordt binnen uw gemeente voldoende aandacht besteed aan het ontwikkelen van de digitale vaardigheden van haar medewerkers in het ruimtelijk domein? Processen op orde Werkt uw gemeente in 2019 zaakgericht en heeft zij haar verantwoordingen en controleprocessen daarop ingericht? / Handhaving qua procesinrichting op orde? / Handhaving qua personele bezetting op orde? / Handhaving qua ICT-ondersteuning op orde? / Handhaving in staat digitaal effectief met externe partijen te communiceren?

3 2. De verwachte impact van de Omgevingswet op de samenwerking in het ruimtelijk domein van de gemeente Eén van de belangrijkste ontwikkelingen bij het werken onder het regime van de Omgevingswet is de verschuiving in de ruimtelijke processen naar de voorkant de ruimtelijke planvorming. Zowel in de wijze waarop dit gaat plaatsvinden (interactiever met bedrijven en burgers), als door een andere manier van omgaan met lokale en landelijke regels. Gemeenten krijgen hierin veel meer vrijheid en moeten daar vervolgens zélf keuzes in gaan maken. Door de verschuiving naar de voorkant van het proces ontstaat een uitdaging in de afstemming met Vergunningverlening /Toezicht / Handhaving (VTH) aan de achterkant van dit proces. De gemaakte afspraken moeten immers worden uitgevoerd, gecontroleerd en gehandhaafd. Om te onderzoeken in hoeverre u klaar bent om anders invulling te geven aan het werk op het gebied van het ruimtelijk domein, kunt u zich de volgende vragen stellen: Samenwerking in het ruimtelijk domein Kan uw gemeente de huidige taakgerichte afdelingen tijdig omvormen tot een gestroomlijnde planningsen uitvoeringsketen in het ruimtelijk domein? Zijn de huidige functie en taakstructuur binnen de afdelingen in het ruimtelijk domein in uw gemeente flexibel genoeg om effectief werken in ketens mogelijk te maken of wordt daaraan gewerkt? Kunnen uw medewerkers tijdig de omslag maken om te werken vanuit participatie, interactie en inspraak en kunnen de managers daarop adequaat sturen? Zijn uw medewerkers in het visievorming- en planningstraject en zij die in de VTH-processen werken in staat om gezamenlijk een integrale wijze van werken te ontwikkelen? Wordt met politiek en bestuur gewerkt om tot inzicht te komen hoe uw gemeente invulling wil te geven aan de beleidsruimte die kan ontstaan na invoering van de Omgevingswet? Wordt in uw gemeente voldoende tijd besteed aan het maken van het, voor de invoering van de Omgevingswet benodigde, programmaplan?

4 3. De impact van de Omgevingswet op de regionale samenwerking met de gemeente als spil Eén van de belangrijkste ontwikkelingen die de Omgevingswet teweeg kan brengen zijn andere verhoudingen tussen de gemeente, die meestal als bevoegd gezag optreedt bij planvorming, en overheden met wie zij samenwerkt in de regio. Vergunningverlening is immers een complex samenspel geworden tussen, afhankelijk van de zwaarte van de vergunning, gemeente, waterschappen, provincie, omgevingsdienst, veiligheidsregio en Rijk. Nu het accent in het ruimtelijk domein sterk gaat verschuiven naar het planningsproces, is het de verantwoordelijkheid van de gemeente om te zorgen dat de genoemde partijen in de regio niet verderop in het proces gedane toezeggingen verstoren. Dit zonder onnodige bureaucratie te introduceren. Om te toetsen of de samenwerking in uw regio goed ingeregeld is, kunt u zich de volgende vragen stellen: Samen werken in de regio Onderzoekt uw gemeente met uw provincie en uw waterschap(pen) hoe onder de Omgevingswet een gezamenlijke ambitie op beleidsontwikkeling en procesuitvoering ontwikkeld kan worden? Organiseert uw gemeente, of werkt zij mee aan gesprekken met uw regionale partners, om gezamenlijk de weg te bepalen (qua uitwerkingsvorm en inhoud) naar het ontwikkelen van de gezamenlijke ambitie? Werken uw gemeente en uw provincie als belangrijke eigenaren vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid aan een groeipad om de Regionale Uitvoeringsdienst haar taak in de Omgevingswet goed uit te laten voeren? Werkt uw gemeente met de partijen samen om de verschillende ontwikkelingen op elkaar af te stemmen om een adequate digitale ondersteuning van de plan- en uitvoeringsprocessen mogelijk te maken? Zijn de relaties van uw afdeling(en) Vergunning / Toezicht / Handhaving met andere partijen inzake vergunningverlening (provincies, waterschappen, RUD) op orde? Zijn de relaties van uw afdeling(en) Vergunning / Toezicht / Handhaving met andere partijen inzake toezicht en handhaving (Veiligheidsregio) op orde? Visualiseert uw gemeente de huidige en de gewenste uitvoeringsketen in de regio gericht op het laten zien van de gewenste verbetering van doelmatigheid en doeltreffendheid? Stuurt het management van uw gemeente op het geven van ruimte aan ketenpartners vanuit een vertrouwensbasis?

5 4. De verwachte impact van de implementatie van de Omgevingswet op de organisatieontwikkeling van de gemeente Naast de inhoudelijke opgave en de samenwerkingsopgaven binnen uw gemeente en in de regio die noodzakelijk zijn om invulling te kunnen geven aan de vereisten uit de Omgevingswet, is het nodig aandacht te besteden aan de wijze waarop deze omvangrijke veranderopgave tot stand wordt gebracht. Heeft u dit alles goed geregeld? En weet u de kansen die een dergelijk veranderproces met zich mee brengt te verzilveren? Vragen die u zich kunt stellen, zodat u een beeld krijgt van de opgaven en kansen die u op dit gebied te wachten staan: De Omgevingswet wordt gedragen door organisatieontwikkeling Wordt in samenwerking tussen uw college en uw managementteam de ontwikkelingsrichting van uw gemeente uitgewerkt in een globale aanpak van de Omgevingswet? Is er voor de Omgevingswet een opdracht gegeven vanuit uw managementteam hoe gezamenlijk de implementatie wordt aangepakt? Heeft de Omgevingswet in uw gemeente bij alle betrokken afdelingen voldoende prioriteit? Ziet uw management in het ruimtelijk domein de kansen die de Omgevingswet biedt en draagt zij die uit? Wordt in uw gemeente gewerkt aan het vergroten van het bewustzijn van de brede impact van de Omgevingswet en de verandering die daarvoor nodig is (bijv. door inspiratie op te doen bij andere steden)? Worden in uw gemeente losse projecten die al lopen, en die passen binnen de geest van de Omgevingswet, bijeen gebracht in een programma? Staan in uw gemeente de sterke en zwakke punten van het laatste grote project of programma (bijv. de decentralisaties in het sociaal domein) nog scherp voor de geest en wordt daarvan geleerd voor de komende implementatie? Wordt voor dit omvangrijke project in uw gemeente een organisatie ingericht waarin zowel inhoudelijke deskundigheid als proces- en veranderkunde en technische (ICT) deskundigheid als bestuurlijke sensitiviteit geborgd zijn? Wordt uitgewerkt welke competenties (kennis, houding en gedrag) per 2020 worden verwacht van medewerkers en managers?

6 Over PBLQ PBLQ is een adviesbureau dat zich richt op verandervraagstukken in de informatiesamenleving. In rap tempo transformeert Nederland naar een digitale informatiesamenleving waarin de overheid een cruciale rol speelt. Wij zijn specialist in het oplossen van verandervraagstukken waarbij de focus ligt op informatiemanagement in het publieke domein. Wij helpen onze opdrachtgevers met advies, traineeships en opleidingen. Copyright PBLQ. All rights reserved. Vragen en contact? Auteur: Ruud Mollema, principal adviseur PBLQ We hopen dat we u met dit zelfassessment hebben kunnen ondersteunen. Heeft u nog vragen over bovenstaand zelfassessment of wilt u weten wat we verder voor u kunnen betekenen bij de voorbereiding op de Omgevingswet? Neem contact op met Else Sneller of Ruben Busink. Bekijk voor meer informatie. Else Sneller Adviseur e.sneller@pblq.nl Ruben Busink Adviseur r.busink@pblq.nl Muzenstraat WB Den Haag info@pblq.nl april 2018