Keuzegids

Transcriptie

1 Keuzegids

2 Inhoud 1.1 Inleiding Verklaring van de blokcodes Algemene opbouw Toelichting BOWO-onderwijs... 7 Periode KBW5 Innovatieve reumatologie KME5 Evidence based medicine KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? KMP2 Acuut en chronisch nierlijden KMR4 Zuurstof: een kwestie van leven en dood Periode KHC3 Hart in Nood bij klein en groot KIA6 Immunological defence against micro-organisms KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies van lichaamsfuncties KMP4 De ''gestoorde'' wereld van membranen en signalen KMP5 intra-uterine ontwikkeling en toxicologie KMP6 Genetische en metabole ziekten KMR2 Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing KMR6 Controversen in de hemostase KNW7 Pijn en pijnbestrijding KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen KON6 Therapieontwikkeling in hemato-oncologie KVZ5 Optimalisering van medisch handelen KVZ12 Neglected diseases Periode

3 5KIA9 Pediatric infectious diseases KME2 Diagnostiek met beeld- en signaalvormende technieken KON2 Onderzoeksaspecten van solide tumoren KVZ2 International public health Periode KGH6 Verbale en auditieve communicatieproblemen KGH9 Mondziekten KIA8 Severe infectious diseases KMG6 Utopisme en geneeskunde KMP1 Medische biotechnologie KON4 Hormonen en tumoren KVZ6 Arbeid, milieu en gezondheid KVZ7 AIDS Periode KBW1 Motorpech KGH2 Het (on)geboren kind at risk KGH3 Chronische longaandoeningen bij kind en volwassene KGH5 Capita selecta traumatologie KHC4 Essentiële hypertensie KIA3 Rationeel antibioticabeleid KMG2 Gezondheidszorg, levensbeschouwing en cultuur KON3 Complicaties van kanker KVZ10 Omgaan met de dood Periode KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk KMG10 Gender, disease and health care KNW5 Horen, zien en bewegen: een oriëntatie op neurowetenschappen

4 Periode KHC1 Atherosclerose: preventie, diagnostiek en therapie KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engeneering KMR7 Klinische geneesmiddelentoxicologie Periode KGH8 Kindervoeding en volwassenziekte KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk gehandicapten Periode KVZ13 Patiëntgerichtheid en organisatie van de zorg Periode KME4 Radiologie in de klinische praktijk

5 1.1 Inleiding Beste student, Vanaf februari worden er weer veel verschillende keuzeblokken aangeboden. In elke periode kun je kiezen uit een aantal blokken. Om een goede en weloverwogen keuze te kunnen maken heeft het SOOS dit jaar opnieuw een keuzegids voor je samengesteld. In deze gids kun je lezen wat de blokcoördinator én de student vinden van het blok. De blokcoördinator is gevraagd de essentie van zijn of haar blok zelf beknopt weer te geven. De mening van de student hebben we verkregen middels evaluatieformulieren ingevuld door studenten die het blok eerder hebben gevolgd. meer informatie over de blokken is te vinden in de studiegids, te vinden via de site van de Radboud universiteit: De keuzeblokken van periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Meer informatie over dit BOWOonderwijs kun je vinden op pagina 7. Periode 1, 2 en 3 van studiejaar zijn achterin de gids te vinden. De keuzeblokken zijn bedoeld om studenten de mogelijkheid te bieden dieper in te gaan op onderwerpen die hen aanspreken, maar laat je niet afschrikken doordat sommige blokken als druk worden bestempeld. Alle blokken zijn goed te doen voor een derdejaars student. Kies dus wat jou het meest interesseert en waarvan jij denkt dat je het meest kunt leren! Voor het maken van deze gids zijn studentencommentaren essentieel. Wij willen alle studenten die afgelopen jaar hun mening hebben gegeven bedanken en wij hopen dat er dit jaar ook weer mensen bereid zijn om de volgende editie van de keuzegids mogelijk te maken! Veel plezier en succes bij het maken van een goede keuze! Met vriendelijke groet, Namens het SOOS, Kars van Bragt, Jonna van Loon, Maarten van der Ven 5

6 1.2 Verklaring van de blokcodes KBW KGH KHC KIA KME KMG KMP KMR KNW KON KVZ Bewegingswetenschappen Speciële genees- of heelkunde Hart en circulatie Infectie en afweer Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Maatschappij en gezondheid Moleculaire pathologie Metabolisme en regulatie Neurowetenschappen Oncologie Volksgezondheid 1.3 Algemene opbouw De informatie die je aantreft in de hierna volgende pagina s is als volgt gestructureerd. Bloktitel Vakgebied Blokcoördinator adres blokcoördinator Docentcommentaar Studentcommentaar 6

7 Keuzeblokken Keuzeblokken Voorjaarsvakantie Keuzeblokken BOWO-keuzeblokken BOWO-keuzeblokken 1.4 Toelichting BOWO-onderwijs 5KBW5 5KME5 5KMG9 5KMP2 5KMR KHC3 5KIA6 5KMG3 5KMP3 5KMP4 5KMP5 5KMP6 5KMR2 5KMR6 5KNW7 5KNW8 5KON5 5KON6 5KVZ5 5KVZ12 5KBW4 5KIA9 5KMR3 5KNW9 5KVZ2 5KGH7 5KHC5 5KIA8 5KME4 5KMG5 5KMG7 5KVZ7 5KVZ8 5KVZ11 5KBW1 5KGH1 5KGH8 5KGH13 5KMG8 5KMP7 5KMR8 5KNW2 5KON1 5KVZ3 De keuzeblokken in periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel Praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Vanwege deze koppeling aan de BlokOverstijgende Wetenschappelijke Oriëntatie, worden de keuzeblokken in deze periode BOWO-blokken genoemd. Elke Bachelorstudent dient één BOWO-blok 5021 te volgen. Een 0 BOWO-blok onderscheidt zich van een gewoon keuzeblok door het feit dat na afloop van het BOWO-blok een onderzoeksvoorstel Psyc wordt geschreven dat aansluit op de thematiek van het betreffende blok. Dit gebeurt in de tijd ho- die voor het blokoverstijgend onderwijs staat. Het onderzoeksvoorstel wordt begeleid door docenten uit het blok problen beoordeeld door de blokcoördinator. Het emat onderzoeksvoorstel en de beoordeling ervan worden in het portfolio bewaard. Blokoverstijgend wordt iek gedurende het keuzeblok ook extra onderwijs verzorgd om een goede basis voor het schrijven van een onderzoeksvoorstel te leggen. Periode 1, 2 en 3 zijn niet in deze tabel opgenomen. Achterin deze keuzegids kun je deze blokken terugvinden. 5PK O1 5PK O1 5PK O1 5PKO1 5PKO1 7

8 Periode 6 Innovatieve Reumatologie Evidence Based Medicine Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? Acuut en chronisch nierlijden Zuurstof: een kwestie van leven en dood 8

9 5KBW5 Innovatieve reumatologie Bewegingswetenschappen Dr. J. Fransen Periode 6 In dit blok staan innovaties in de behandeling van reumatische ziekten centraal. Reumatische ziekten zijn veelal chronische aandoeningen van vooral het bewegingsapparaat met een sterke betrokkenheid van het immuunsysteem. De behandeling van reumatische ziekten is sterk verbeterd, met name door betere medicijnen, eerdere diagnose, en vroegere en agressievere behandeling. Hierdoor hebben deze patiënten nu een veel betere prognose dan vroeger. Dit blok behandelt met name reumatoïde artritis, sclerodermie, en kristalartritis. Onderwerpen die daarbij aan bod komen zijn: epidemiologie, klinische evaluatie, etiologie, diagnostiek, prognostiek en behandeling. Nadat een basis is gelegd om de moderne behandeling van reumatische ziekten te begrijpen, vindt er verdieping plaats middels casuïstiek, het beoordelen en interpreteren van studies, het geven van presentaties, en het zelf innovatief zijn. Een erg interessant en leerzaam blok. Er is een divers aanbod aan studievormen. Het is relatief gezien een druk blok, maar je leert ook erg veel. Er wordt ook aandacht besteed aan wetenschappelijk onderzoek en presentatievaardigheden. De drie deelonderwerpen worden ieder afgesloten met een deeltoets. Het blok heeft een leuke afwisseling tussen onderzoek, kliniek en patiëntdemonstraties. - Relevant voor opleiding, je leert veel - Veel afwisseling - Enthousiaste docenten - Deeltoetsen - Redelijk druk, veel bezig - Elke week tentamen, dus je kunt weinig missen 9

10 5KME5 Evidence based medicine Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Prof. Dr. G.J. van der Wilt Periode 6 In het kerncurriculum heeft u de principes van Evidence Based Medicine geleerd en deze leren toepassen op concrete klinische vraagstukken. Vaardigheden die u daarbij heeft leren toepassen zijn het vertalen van een klinisch scenario in een PICO-vraag, het zoeken van relevante literatuur in PubMed en het kritisch beoordelen van een artikel op validiteit, belang en toepasbaarheid. In dit keuzeblok gaat u uw kennis en vaardigheden op het gebied van EBM verder uitbreiden. Het centrale thema in het blok is kennis synthese. Wanneer u over een bepaald onderwerp relevante literatuur gaat zoeken, dan zal het resultaat daarvan vaak heterogeen zijn: mogelijk zijn er resultaten van gerandomiseerde studies, van observationele cohort studies, van retrospectief onderzoek, of case reports. Resultaten van onderzoeken (ook wanneer het bv. allemaal gerandomiseerde studies zijn) kunnen sterk verschillen en spreken elkaar soms tegen. In dit blok leert u hoe u op basis van de beschikbare informatie een aanbeveling kunt formuleren voor de praktijk. U gebruikt daarvoor de GRADE systematiek (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) en Review Manager, het programma dat de Cochrane Collaboration heeft ontwikkeld voor het schrijven van een systematic review. U werkt gedurende het blok in groepjes aan één specifiek onderwerp en u wordt daarbij begeleid door een docent van een klinische afdeling. In de loop van het blok worden diverse thema's verder uitgediept, zoals surrogaat eindpunten, kwaliteit van leven en ethische aspecten van klinisch onderzoek. Aan het eind van het blok presenteert u uw bevindingen op de betreffende klinische afdeling. Doorgaans zult u aan een onderwerp gaan werken waar binnen de beroepsgroep behoefte is aan (actualisatie van) een richtlijn voor het klinisch handelen. In voorgaande jaren werd bijvoorbeeld gewerkt aan een aanbeveling over het beleid bij eclampsie en over het beleid bij diverticulitis. Dit blok heeft weinig contacturen, maar elke dag wel 1 à 2 uur. De rest van de tijd ben je veel bezig met het schrijven van een onderzoeksverslag. De meeste ZSO s maak je door middel van het schrijven van het verslag. Het blok heeft geen toets, maar wel een presentatie op de afdeling waar jouw onderzoek mee samenhangt. Evidence based medicine wordt in dit blok aantrekkelijk gemaakt en door het onderwerp is het een zeer nuttig blok voor je verdere loopbaan. In dit blok wordt het wetenschappelijke aspect van geneeskunde benadrukt. - Je hebt veel aan dit blok voor je BOSA - Je werkt in kleine groepjes met weinig contacturen - Enthousiaste docenten - Veel eigen inbreng - Hoorcolleges sluiten niet altijd aan bij het onderwerp van je onderzoeksverslag - In het begin soms onduidelijk wat er van je verwacht wordt - Klinische begeleider is soms slecht op de hoogte van de inhoud van de opdracht 10

11 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? Maatschappij en gezondheid Mevr. Drs. M.H.J. van de Pol Periode 6 Patiënten bezoeken naast hun eigen arts soms ook een complementaire behandelaar, zoals bijvoorbeeld een antroposofisch arts, een homeopaat, een natuurarts, acupuncturist of een paranormaal genezer e.d. Veel patiënten melden dit echter niet spontaan aan de reguliere behandelaar. Anderen hebben er vragen over en stellen het op prijs er met hun eigen arts over te kunnen praten. Het is daarom van belang dat ook de regulier werkend arts een basiskennis heeft van de complementaire behandelwijzen waar patiënten gebruik van maken. In dit blok worden enkele complementaire behandelwijzen vanuit diverse invalshoeken tegen het licht gehouden. Welke complementaire behandelwijzen zijn in Nederland de meest gangbare en wat zijn de theoretische en historische kaders? Hoe stelt men binnen de reguliere geneeskunde eigenlijk vast of een behandeling werkzaam en zinvol is? Wat voor evidence is er voor de werkzaamheid en risico's van complementaire behandelingen als we dezelfde meetlat hanteren als in de reguliere geneeskunde? Hierbij komt de wetenschapsfilosofie, epidemiologie, maar ook fundamenteel onderzoek uitvoerig aan bod. Ook op farmacologische, psychologische, ethische, maatschappelijke en juridische aspecten wordt ingegaan. Een vast onderdeel van het blok is het bezoeken van een praktijk en het bijwonen van het spreekuur van een complementaire behandelaar. Daarnaast wordt er ook een werkstuk gemaakt van beperkte omvang over een zelf gekozen onderwerp. Naast het werkstuk op schrift houdt u over uw werkstuk een individuele presentatie aan het einde van het blok. Het blok heeft een goede opbouw. Er is een goede kennismaking met alternatieve geneeswijzen. Daarna ligt de focus op kritische beoordeling en wetenschappelijk onderzoek, zodat de complementaire behandelwijzen goed geplaatst kunnen worden. Ook leer je kritisch te kijken naar de reguliere geneeskunde. De tijdbelasting is prima, de laatste twee weken zijn drukker. - Andere kijk op geneeskunst en gezondheidszorg - Je leert kritisch te kijken - Goede begeleiding - Rommelig rooster - Veel contacturen 11

12 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden Moleculaire pathologie Dr. H.W. van Hamersvelt Periode 6 De nierfunctie kan door verschillende oorzaken acuut of chronisch verslechteren. In dit blok wordt de klinisch gangbare methode voor bepalen van de nierfunctie in de praktijk onderzocht. Als oorzaken van acute nierinsufficiëntie komen met name obstructie en het hemolytisch uremisch syndroom aan bod. Wanneer bij een patiënt de nierfunctie helemaal verloren is gegaan is nierfunctievervangende therapie noodzakelijk. In dit blok komen de voorwaarden voor hemodialyse en CAPD, met de bijbehorende voor- en nadelen, aan de orde. Daarnaast wordt uitgebreid ingegaan op een aantal aspecten van niertransplantatie en wordt de farmacokinetiek van meest gebruikte immuunsuppressiva besproken. In dit blok komen verschillende onderwerpen aan bod die zowel vanuit de theorie als vanuit de praktijk belicht worden. Je bestudeert veel aanvullende literatuur. De gesprekken met patiënten zijn erg interessant. Het blok heeft een redelijke tijdsbelasting, maar is niet te druk. - Patïentcasussen erg leuk - Goed rooster - Enthousiaste docenten - Niet helemaal duidelijk wat voor toets geleerd moest worden - Weinig feedback presentatie 12

13 5KMR4 Zuurstof: een kwestie van leven en dood Metabolisme en regulatie Dr. A. Vis Periode 6 Het blok "Zuurstof, een kwestie van leven en dood" gaat dieper in op het zuurstoftransport van buitenlucht tot in de cellen, wat daarin eventueel fout kan gaan en wat de mogelijkheden voor behandelingen zijn. Voor het gehele lichaam kan de zuurstofbehoefte variëren van 0,3 L/min in rust tot meer dan het twintigvoudige, terwijl gebrek aan zuurstof binnen 3 minuten tot irreversibele beschadigingen leidt. Onderwerpen van het blok zijn ten eerste het normale zuurstoftransport van buitenlucht tot mitochondrion en de regulatie hiervan. Ten tweede komt aan de orde weefseloxygenatie onder bijzondere omstandigheden en afwijkingen in gassamenstelling en transport en de consequenties hiervan voor gezondheid en functioneren. Ten derde komen moderne diagnostische technieken aan de orde die o.a. de continue kwantitatieve bewaking mogelijk maken van de weefseloxygenatie bij m.n. patiënten at risk. Vervolgens wordt ingegaan op een aantal high-tech behandelingen zoals: CardioPulmonaire Bypass, Extracorporele Membraan Oxygenatie (ECMO), hyperbare zuurstoftherapie, bloedvervangende zuurstofdragers. Ruim aandacht wordt besteed aan oxygenatieproblemen onder bijzonder omstandigheden zoals tijdens duiken, op grote hoogte en in utero. De onderwerpen zijn zodanig gekozen dat iedereen er in de praktijk mee te maken zal krijgen, ofwel als slachtoffer of als behandelaar, terwijl ze niet in het reguliere curriculum worden behandeld. Een groepjesgewijze Powerpointpresentatie over het gekozen researchonderwerp sluit het blok af. Dit blok is speciaal interessant voor mensen met als hobby duiken, vliegen, parachutespringen of bergbeklimmen. Een interessant blok. Vooral in de eerste week komt er veel natuurkunde aan bod. De tijdsbelasting is vergelijkbaar met de reguliere bachelorblokken. - Leuke excursie - Veel herhaling, dus uiteindelijk krijg je grip op stof die in het begin moeilijk lijkt - Enthousiaste docenten - Drukke laatste week - Soms erg veel informatie, waardoor je het overzicht verliest 13

14 Periode 7 Hart in nood bij klein en groot Immunological defence against micro-organisms Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties De "gestoorde" wereld van membranen en signalen Intra-uterine ontwikkeling en toxicologie Genetische en metabole ziekten Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing Controversen in de hemostase Pijn en pijnbestrijding Ontwikkelingspsychopathologie Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen Therapieontwikkeling in de hemato-oncologie Optimalisering van medisch handelen Neglected Diseases 14

15 5KHC3 Hart in Nood bij klein en groot Hart en circulatie Dr. L.J.B.M.L. Noyez periode 7 Hartziekten zijn de belangrijkste oorzaak van morbiditeit en mortaliteit in onze maatschappij. De blijvende problematiek verbonden aan diagnose en behandeling van hartziekten is niet alléén van belang voor de specialisten op dit gebied maar ook voor huisartsen en andere specialisten. Het doel van het keuzeblok "Hart in nood" is tweeledig. Ten eerste is het doel de student in contact te brengen met de praktijk en het proces van klinische beslissingen in concrete situaties. De theoretische kennis verworven in het kerncurriculum wordt uitgediept en wordt getoetst in de praktijk. Ten tweede krijgt de student de mogelijkheid zich te verdiepen in de historische wortels, huidige positie en de te verwachten ontwikkelingen van de vakgebieden cardiologie, kindercardiologie en hartchirurgie. Ook maakt de student kennis met wetenschappelijke onderzoekthema's die op dit moment in de betrokken vakgebieden worden bewerkt. Verschillende gebieden van hartziekten worden in dit blok uitgebreid behandeld: ischemische hartziekten bij volwassenen, klepproblematiek en ook aangeboren hartafwijkingen. Daarbij komen de volgende onderwerpen aan bod:(elektro-)fysiologie van het hart en grondslagen van diagnostische technieken; pathofysiologie en anatomie van aangeboren hartafwijkingen; diagnostiek en behandeling van aangeboren hartafwijkingen; aetiologie en pathofysiologie van ischemische hartziekten en kleppathologie bij volwassenen,preventie; diagnostiek en behandeling. Het blok sluit aan op 'Circulatie-2' uit het twee jaar. Maar het is vooral de bedoeling kennis te maken met de klinische praktijk. - Interessante en afwisselende praktijkobservaties - Het maken van een verslag en presentatie is erg leerzaam Negatieve punten - Scriptie, presentatie én tentamen maakt het geheel wel wat druk 15

16 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms Infectie en afweer Prof. Dr. R.W. Sauerwein Periode 7 De blokcoördinator zegt... Over dit blok is nog geen informatie beschikbaar gesteld. De student zegt... Eerste twee weken zijn erg druk en direct opfrissen van immunologie is nodig. Het blok is erg interessant. De presentaties zijn zwaar, omdat er ook BMW studenten het blok volgen. Dit legt de lat voor presentaties die over onderzoek gaan hoog. De taal van dit blok is Engels. In dit blok komt het wetenschappelijke aspect vooral aan bod. - Erg leerzaam blok - Docenten zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen - Veel literatuur lezen - Niet altijd goed te volgen door slechte Engelse uitspraak 16

17 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit Maatschappij en gezondheid Prof. Dr. A.L.M. Lagro-Janssen Periode 7 In dit blok staan vier thema's centraal. De eerste week staat in het teken van de rol die gender en cultuur spelen in de hulpverlening. De student leert hoe een goede vraagverheldering rekening houdt met het man/vrouw zijn van de patiënt, hoe de eigen socialisatie van invloed is op cultuur- en seksegerelateerde problemen en hoe communicatieproblemen hierover te voorkomen zijn. Het tweede thema richt zich op het verwerven van kennis en vaardigheden over sekse- en cultuurverschillen in seksueel functioneren. Daarbij komen de anatomische en biologische aspecten en de behandeling van seksuele problemen bij mannen en vrouwen aan de orde. Bovendien kan de student aangeven hoe ook bij aandoeningen als SOA, incontinentie en alcohol- en benzodiazepine verslaving sekse en cultuur van belang zijn. Vervolgens maakt de student kennis met de belangrijkste lichamelijke en psychische klachten na seksueel misbruik. De student leert signalen herkennen die wijzen op misbruik in de vóórgeschiedenis en leert wat bij een verkrachting, ook vanuit gezondheidsrechtelijke aspecten, van belang is om te weten en te doen. Tot slot komen specifieke problemen van allochtone vrouwen met en rondom de reproductie aan bod en maakt de student kennis met gezondheidsproblemen en medische zorg voor legale vluchtelingen en illegaal verblijvenden in Nederland. Het blok sluit af met presentaties en persoonlijke essays over gender en cultuur. In dit blok zijn een groot aantal practica: oefenen seksespecifieke hulpverlening met simulatiepatiënten, één dag huisartspraktijk, anatomie, oefenen seksuele anamnese. Een leuk en interessant blok. Je hebt in het begin van de week veel les en daarna minder. Er zijn veel interessante werkgroepen, waarbij iedereen persoonlijk betrokken wordt. Het maken van het verslag en de presentatie kost veel tijd. Het is een druk blok. Aantal uren les is normaal, maar er moet veel naast gebeuren. In dit blok komen de sociaal-maatschappelijke en filosofisch-ethische aspecten van geneeskunde vooral aan bod. - Leuk en interessant onderwerp - Veel nieuwe en diverse onderwerpen - Enthousiaste docenten - Druk blok - Veel thuis doen 17

18 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies van lichaamsfuncties Moleculaire pathologie Dr. G.J. Bosman Periode 7 De blokcoördinator zegt... De moleculaire achtergronden van een aantal verouderingsprocessen en de gevolgen daarvan op hogere fysiologische organisatie-niveaus staan centraal in dit blok. Bij veroudering spelen moleculaire veranderingen en mechanismen een rol, die gevolgen hebben voor het functioneren van cel, orgaan en organisme. Op moleculair en cellulair niveau kunnen verouderingsprocessen worden onderzocht. Een gedeelte van dit blok bestaat dan ook uit practica, waarin verscheidene analyse technieken (spectrofotometrie, enzym-analyse, centrifugatie, histochemie, DNA-isolatie, PCR, electroforese) zullen worden gebruikt om verouderingsprocessen op te sporen. De veroudering van de erytrocyt dient als voorbeeld van veroudering op moleculair en cellulair niveau, waarbij tevens verband met een aantal ziektebeelden wordt gelegd. Verouderingsprocessen kenmerken zich door algemeen optredende aspecten (apoptose, oxidatieve stress), maar kunnen ook leiden tot orgaan-specifieke aandoeningen. Beide elementen zullen worden bestudeerd aan de erytrocyt en aan neurodegeneratieve aandoeningen van het brein, waarbij de ziekte van Alzheimer centraal staat. Tenslotte zal de student kennis maken met ethische en wetenschappelijke aspecten van onderzoek bij de oudere mens. Normale en pathologische veroudering zal daarbij ook in persoonlijk contact met ouderen aan de orde komen. In een literatuuronderzoek, waaraan door twee of drie studenten gedurende het gehele blok gewerkt zal worden en dat resulteert in een scriptie en een referaat, zal bij een karakteristieke verouderingsziekte het verband tussen de verschillende elementen (molecuul, cel, orgaan, organisme) verder worden uitgediept. Dit literatuuronderzoek zal mede de basis vormen voor het na het blok binnen de cursus 5BOSA8 te formuleren onderzoeksvoorstel. De student zegt... In dit blok komen klinische, wetenschappelijke en sociaal-maatschappelijke aspecten vooral aan bod. Het blok is drukker dan reguliere blokken. Bij dit blok horen veel practica. De practica en het contact met patiënten zorgt voor een goede afwisseling. De onderwerpen zijn per week verschillend. - Betrokken docenten - Bloedprikken - Verdieping van je basis - Goede training van academische vaardigheden - Erg druk blok - Weinig vrijheid in tijdsindeling - Soms onduidelijk wat er verwacht werd met betrekking tot de diepgang 18

19 5KMP4 De ''gestoorde'' wereld van membranen en signalen Moleculaire pathologie Prof. Dr. P. Deen Periode 7 De blokcoördinator zegt... Een belangrijk deel van het onderzoek binnen het UMC St Radboud heeft betrekking op ziektebeelden waaraan verstoringen van membraantransport- en signaaltransductieprocessen ten grondslag liggen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld Nefrogene Diabetes Insipidus (NDI), Diabetes Mellitus (DM) en Cystische Fibrose (CF). Dit onderzoek is deels patiëntgebonden en deels niet-patiëntgebonden. Het onderzoek is multidisciplinair van karakter en kent genetische, moleculair biologische, biochemische en celfysiologische componenten. In dit keuzeblok zal de wisselwerking tussen de verschillende disciplines worden gedemonstreerd door het traject patiënt, orgaan, cel en molecuul te doorlopen. Na afloop zal de student dan ook een goed inzicht hebben gekregen in de klinische aspecten en pre-klinische mechanismen die ten grondslag liggen aan een ziektebeeld en de manier waarop klinische en pre-klinische afdelingen samenwerken om deze te ontrafelen. Het blok bestaat uit een drietal onderdelen. In het eerste onderdeel worden door een klinisch geneticus, internist en kinderarts voordrachten gegeven waarin een aantal ziektebeelden, waaraan bovenstaande stoornissen ten grondslag liggen, worden besproken. In het tweede onderdeel staat het uitvoeren van een literatuuronderzoek centraal. U maakt hierbij kennis met de diverse aspecten die verbonden zijn aan een gedegen literatuuronderzoek, hetgeen in de kliniek vaak als uitgangspunt dient voor een wetenschappelijk onderzoek of behandelwijze. In het laatste onderdeel maakt u ten slotte kennis met toonaangevend wetenschappelijk onderzoek zoals dat binnen onze faculteit wordt verricht. Als rode draad door het blok zult u, begeleid door klinische en pre-klinische experts op het gebied van de ziektes, in groepsverband zowel praktische als theoretische details van de ziektes gaan onderkennen, dat u samen uitwerkt tot een scriptie en voordracht, wat als eindtoets dient. De student zegt... In de eerste week worden de vaardigheden met PubMed opgefrist en worden er inleidende colleges gegeven over de scriptieonderwerpen. In de tweede week worden laboratoriumvaardigheden getraind. Verder worden in de tweede en derde week demonstraties van technieken, instrumenten en wetenschappelijk onderzoek gegeven. In de vierde week wordt er een presentatie van de deelscriptie gegeven en worden de deelscripties samengevoegd tot een eindscriptie, deze wordt ook gepresenteerd. Het is een druk blok qua contacturen, maar weinig ZSO's. Het is een erg wetenschappelijk blok. - Enthousiaste docenten - Goede oefening met PubMed en met EndNote - Oefening in het schrijven van scripties - Interessante onderwerpen die in de reguliere blokken niet aan bod komen - Veel nadruk op fysiologie, minder op kliniek - Van de deelscripties werd een kleinere eindscriptie gemaakt - Onduidelijk blokboek - Practica dagen zijn erg lang - Communicatie tussen docenten was niet altijd even sterk 19

20 5KMP5 intra-uterine ontwikkeling en toxicologie Moleculaire pathologie Mevr. Dr. Ir. N. Roeleveld Periode 7 In dit blok wordt allereerst de normale embryologie, de ontwikkeling van het embryo tot en met de vierde maand van de zwangerschap, behandeld. Daarnaast komen factoren aan bod die de ontwikkeling van het embryo verstoren of beschadigen. Er zijn vele factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van het embryo. Het eetpatroon van de moeder is belangrijk en derhalve wordt de invloed of het ontbreken van essentiële vitamines en spoorelementen bestudeerd. Ontregeling van de ontwikkeling kan ook ontstaan door invloed van zware metalen (cadmium, lood en kwik) of geneesmiddelen (bv. cytostatica, prednison, DES, en Softenon). Maar er zijn meer stoffen die verdacht worden van een schadelijke invloed op de foetus, bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen en hormoonverstorende stoffen. Genotmiddelen zoals alcohol, drugs en roken hebben een bewezen schadelijke invloed. De effecten van deze stoffen worden in groepen zelfstandig uitgewerkt en gepresenteerd. In het blok komen ook de mogelijkheden en onmogelijkheden van prenatale diagnostiek en genetic counseling aan de orde. Een blok met vooral klinisch onderlegd onderwijs. Ook wordt er aandacht besteed aan vaardigheden die voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek van pas komen. Zo wordt er veel met wetenschappelijke artikelen gewerkt en moet er een presentatie worden gegeven. Het blok wordt algemeen als zeer interessant ervaren. Het Rooster is sterk wisselend van week op week. Zo zijn er drukke en minder drukke weken. - Veel wetenschappelijke artikelen lezen - Goede oefening voor het geven van een presentatie - Veel persoonlijke aandacht van docenten - Kleinschalig onderwijs - Relatief lage tijdsbelasting - Geen toets of verplichte opdrachten, waardoor het leerrendement laag is - De fysiologische embryologie wordt vluchtig besproken - De student wordt verwacht veel in te lezen voor het onderwijs - Passief blok doordat er veel colleges zijn en weinig actieve onderwijsvormen(coo s, werkgroepen etc.) 20

21 5KMP6 Genetische en metabole ziekten Moleculaire pathologie Dr. A.P.M. de Brouwer Periode 7 Wat de blokcoördinator zegt Om te achterhalen in welke mate erfelijkheid een rol speelt in de ziekte van een patiënt wordt de student in het keuzeblok "De patiënt met een erfelijke of metabole ziekte" het probleemgestuurde denken geleerd. Door goed te leren kijken en luisteren naar de patiënt, symptomen te leren groeperen en verbanden te leren leggen, wordt een klinisch denkraam gecreëerd om tot een diagnose te komen. Diverse vormen van erfelijkheid worden aan de hand van concrete ziektebeelden behandeld. Ter verduidelijking en illustratie van de werkwijze bij een patiënt met een erfelijke aandoening is er speciale aandacht voor het AdrenoGenitaal Syndroom, evenals chromosoomafwijkingen, subfertiliteit, glycosyleringsdefecten, diabetes mellitus en mitochondriële ziekten. De centrale opbouw van het onderwijs binnen het keuzeblok bestaat uit het nauwkeurig (leren) bestuderen van de patiënt (inclusief diens persoonlijke beleving), de diagnostische (on)mogelijkheden, behandeling en begeleiding van de patiënt, het erfelijkheidsadvies en tot slot de researchactiviteiten. De student maakt op (inter)actieve wijze kennis met diverse, actuele aspecten van genetische en metabole ziekten waarbij er aandacht is voor zowel patiënt (en diens familie), arts als onderzoeker. Wat de student zegt Een wetenschappelijk georiënteerd blok waarin veel aan presenteervaardigheden wordt gewerkt. Iedere week wordt er minimaal 2 keer gepresenteerd en in de derde week is er een toets. In de vierde week wordt er aan een referaat en een afsluitende presentatie gewerkt. Al met al een blok met lange dagen. - Gevarieerd blok - Veel presenteren - Veel diepgang - Veel nieuwe ziektebeelden - Lange dagen - Week drie nogal druk met toets en presentaties 21

22 5KMR2 Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing Metabolisme en regulatie Drs. B.J.J.W. Schouwenberg Periode 7 De blokcoördinator zegt... Geneesmiddelen doorlopen vanaf hun "ontdekking" tot de klinische toepassing een lang traject. In dit blok worden de verschillende aspecten vanaf de ontwikkeling van een experimenteel geneesmiddel tot aan de registratie en de klinische toepassing behandeld. Daarbij wordt tevens aandacht besteed aan de werking, bijwerkingen en interacties van geneesmiddelen bij patiënten. De aandacht zal in het bijzonder uitgaan naar de aangrijpingspunten en werkingsmechanismen op moleculair en cellulair niveau alsook op het niveau van orgaan, organisme en populatie. Naast de farmacodynamische principes zullen ook farmacokinetische beginselen ter sprake komen. Gedurende de 4 weken zullen vier groepen van geneesmiddelen "van molecuul tot klinische toepassing" worden behandeld. Het betreft de volgende groepen: glucoseverlagende middelen, diuretica, NSAID's en antivirale middelen. Naast theoretische diepgang zal ook door middel van practica het inzicht in de werking en bijwerkingen van geneesmiddelen worden verdiept en is er aandacht voor klinische aspecten. De inzichten die hierdoor worden opgedaan kunnen later op andere groepen van geneesmiddelen worden toegepast. De student zegt... Goed gestructureerd blok. De onderwerpen zijn divers en erg interessant om een keer diep op in te gaan. De colleges zijn in de ochtend, zodat er de rest van de dag aan zelfstudie gewerkt kan worden. Elke week wordt er een ander geneesmiddel behandeld, zodat het zeer goed te volgen is. Het blok is nuttig voor je verdere carrière. Vooral de klinische en wetenschappelijke aspecten worden in dit blok uitgelicht. - Kritisch kijken naar wetenschap - Blokcoördinator is vaak aanwezig - Leuke excursies - Soms moeilijk plannen vanwege veranderingen in het rooster 22

23 5KMR6 Controversen in de hemostase Metabolisme en regulatie Mevr. Dr. B.A.P. Laros-van Gorkom Periode 7 De blokcoördinator zegt... In dit keuzeblok krijgt de student inzicht in de regulatie van de hemostase tijdens fysiologische en pathologische omstandigheden. Hij/ zij zal ontdekken dat het systeem dat bescherming biedt tegen bloedingen ook verantwoordelijk kan zijn voor de ontwikkeling van trombose. Door bestudering van achtergrondinformatie in kernboeken en wetenschappelijke literatuur maakt de student kennis met de meest voorkomende vormen van de bloedingsneiging en trombose als ook de behandeling hiervan. De theoretische informatie wordt geïllustreerd m.b.v. patiëntendemonstraties en casus besprekingen. De student zal zelfstandig een diagnostisch traject doorlopen van anamnese tot en met laboratoriumonderzoek bij een patiënt met een hemostatisch probleem. Hij/zij zal eigenhandig een aantal laboratorium bepalingen verrichten. De resultaten daarvan zal hij/ zij in het kader van een klinische vraagstelling interpreteren. Daarnaast zijn er ruime mogelijkheden om een korte laboratorium (onderzoeks-) stage van 2-3 dagen te lopen en daarbij zelfstandig een onderzoekje uit te voeren. Over de diagnostiek en de behandeling van de besproken ziektebeelden bestaat op verschillende punten geen consensus. In de praktijk betekent dit dat hetzelfde probleem in verschillende ziekenhuizen op verschillende wijze benaderd wordt. De student zal zich verdiepen in de oorzaak van deze verschillende inzichten. Ook zal de student een aantal wetenschappelijke artikelen refereren en proberen de relevantie van deze studies in te schatten voor het klinische beleid. Tot slot zal hij/ zij zelf een diagnostisch cq. behandelingsprotocol ontwerpen. De student zegt... Een erg goed georganiseerd blok. Goede en zeer enthousiaste docenten, die de studenten ook enthousiasmeren. In dit blok oefen je met presenteren door het geven van twee presentaties. De tijdsplanning was zeer efficiënt. Over het algemeen in de ochtend les, zodat in de middag gewerkt kon worden aan zelfstudie. In dit blok worden vooral de klinische en wetenschappelijke aspecten van geneeskunde uitgelicht. - Enthousiaste docenten - Goed georganiseerd blok - Leuke excursies - Relevant onderwijs - Anamnese afnemen bij 'echte' patiënt - Zelf laboratoriumonderzoek doen - Niet alle docenten waren op tijd 23

24 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding Neurowetenschappen Prof. Dr. K.C.P. Vissers Periode 7 De blokcoördinator zegt... Pijn kan door meerdere factoren veroorzaakt worden, waardoor vaak een multidisciplinaire aanpak nodig is. Het blok besteedt dan ook uitgebreide aandacht aan de multidimensionele achtergronden van pijn en de consequenties die deze hebben voor de behandeling. Vele nieuwe inzichten rondom de kennis van pijn en pijnbestrijding worden door docenten die dagelijks met pijnpatiënten omgang hebben toegelicht. De student krijgt hierdoor een goed inzicht in de hedendaagse praktijk van de pijnbehandeling mede doordat ook klinische demonstraties worden gevolgd. Daarnaast neemt iedere student deel aan een kort wetenschappelijk onderzoek over het meten van nociceptie en pijn. Het onderzoek bestaat uit het uitvoeren van een aantal experimenten en een wetenschappelijk verslag. De conclusies van het onderzoek worden plenair gepresenteerd en besproken. Het onderzoek geeft de student inzicht over de grote interindividuele verschillen in pijnperceptie en de rol van neuroplasticiteit bij pijn. De student zegt... In week 1 start je met theorie. In week 2 begin je met de pilot en in week 3 presenteer je de pilot en bezoek je Dekkerswald. In week 4 maak je een toets. Er moeten veel artikelen gelezen worden die niet altijd relevant zijn voor de ZSO's. De eerste twee weken is het druk, daarna wat minder. In dit blok worden het klinische en wetenschappelijke aspect vooral uitgelicht, maar het sociaal-maatschappelijke aspect komt ook aan bod. - Afwisselend onderwijs - Excursie Dekkerswald - Pilot uitvoeren - Vooral week 2 is erg druk 24

25 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie Neurowetenschappen Mevr. Dr. N.N.J. Lambregts-Rommelse Periode 7 De blokcoördinator zegt... Psychopathologie is het vakgebied dat zich richt op stoornissen in het denken, de stemming of het gedrag die het aangepast functioneren belemmeren. Ontwikkelingspsychopathologie is de studie naar de oorsprong en het verloop van deze stoornissen. Deze ontwikkeling speelt zich af in een wisselwerking tussen erfelijke aanleg en omgeving vanaf de conceptie. Het bestuderen van de ontwikkeling van psychopathologische aandoeningen heeft tot doel inzicht te verkrijgen in de aard van de aandoeningen en aanknopingspunten te vinden voor de diagnostiek, de behandeling en zelfs voor preventie. Waarom hebben preadolescenten veel minder vaak een depressie dan pubers? Wanneer begint de abnormaal sterke hersengroei bij kinderen met autisme? Hoe komt het dat de hyperactiviteit bij een deel van de patiënten met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) in de loop van de tijd sterk afneemt, terwijl de aandachtsstoornis blijft? Allemaal vragen die op dit moment actueel zijn in het veld van de ontwikkelingspsychopathologie. De ontwikkelingspsychopathologie omvat: - de studie van individuen die met stoornissen ontwikkelen in het contact, het denken, de stemming of het gedrag - de ontwikkelingsachtergrond van deze stoornissen - het patroon, dat deze stoornissen volgen nadat ze zijn ontstaan De focus is vooral op het hoe van de ontwikkelingsprocessen in het bijzonder in de hersenen eerder dan op het gedetailleerd in kaart brengen van verschijnselen. Dit blok is opgezet in nauwe samenwerking met het Karakter Universitair Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Nijmegen-Zetten-Tiel en wordt gegeven op de locatie van Karakter gesitueerd op het UMCN terrein. De student zegt... Veel contacturen en regelmaat in het blok. Elke dag wordt één stoornis behandeld, dus er zit goede structuur in het blok. Er worden twee nuttige en leuke excursies gemaakt. In dit blok leer je goed presenteren en de docenten geven goede feedback. Het is een vrij druk blok, er moet veel gelezen worden, maar er is ook tijd voor patiëntcontact. In dit blok komen klinische, wetenschappelijke en sociaal-maatschappelijke aspecten aan bod. - Enthousiaste docenten en leuke excursies - Duidelijke structuur en verwachtingen - Veel interessante onderwerpen - Hoge tijdsdruk - Lastig leerboek 25

26 5KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen Oncologie Prof. dr. J.H.J.M. van Krieken Periode 7 De enorme ontwikkeling die de geneeskunde sinds de verlichting heeft doorgemaakt, is te danken aan de wetenschappelijke basis die het vak gekregen heeft. Het lijkt erop dat de ontwikkelingen in een steeds sneller tempo gaan. Op vrijwel alle terreinen van de geneeskunde, van de moleculaire fysiologie, pathologie en biologie tot de epidemiologie en de psychologie wordt veel nieuwe kennis verworven. Het wetenschappelijke karakter van de geneeskunde opleiding is van groot belang om kritisch de ontwikkelingen te kunnen volgen en om een bijdrage te kunnen leveren aan het verder brengen van het vak. Dit keuzeblok is bedoeld om te leren wetenschappelijk onderzoek te verrichten door het zelf te doen. Er is gekozen voor het thema 'erfelijke darmkanker', dat zich bij uitstek leent voor een multidisciplinaire aanpak en waarop dagelijks vooruitgang wordt geboekt. Verschillende aspecten van dit thema zijn onderwerp van onderzoek in de verscheidene deelnemende disciplines. Wetenschappelijk onderzoek is in een aantal opzichten anders dan patiëntenzorg en studie: het is een sprong in het onbekende en succes is afhankelijk van factoren die je maar gedeeltelijk in eigen hand hebt. Belangrijke benodigde eigenschappen zijn nieuwsgierigheid, doorzettingsvermogen, zelfkritiek, nauwkeurigheid en vooral het vermogen met tegenslagen om te gaan. Het keuzeblok zelf is een experiment met als belangrijkste doel te laten zien hoe leuk het is om onderzoek te doen. We zijn benieuwd naar de resultaten. Het keuzeblok duurt 4 weken en belicht alle stappen die het verrichten van wetenschappelijk onderzoek kenmerken: verzamelen van kennis, ontwikkelen van een vraagstelling, het maken van een werkplan, het verzamelen van gegevens, het analyseren van data en het presenteren van de resultaten. Het onderzoek vindt plaats in groepjes van vier of vijf studenten. Ieder groepje wordt aan een van de betrokken specialismen gekoppeld en werkt volgens een vast schema, dat er als volgt uitziet: Week 1: verzamelen van kennis uitmondend in een vraagstelling, inleidend hoorcollege (van Krieken), groepjes formeren, bezoeken van afdelingen, literatuuronderzoek, presenteren van de vraagstelling Week 2 en 3: maken van werkplan en verzamelen van data, in groepen operationaliseren van vraagstelling en plan van aanpak formuleren, gedetailleerd werkplan op maandagmiddag presenteren, uitvoeren van werkplan Week 4: analyse en presentatie, artikel schrijven en presentatie voorbereiden, symposium Tijdens dit blok ga je zelf wetenschappelijk onderzoek doen. Je bent elke dag zelfstandig aan het werk, maar er is wel een dagelijkse bespreking met begeleiders. Wat betreft het onderzoek word je in het diepe gegooid, maar er is een erg goede begeleiding en sturing. Je werkt intensief samen met groepsgenoten en leert veel over onderzoek doen. De tijdsbelasting is best hoog. - Zelf onderzoek doen - Intensief samenwerken met medestudenten - Geen toets - Je snapt na dit blok eindelijk hoe PubMed werkt, hoe handig dit is en wat je er allemaal mee kunt - Erg druk, maar als je s avonds thuis komt hoef je niets meer te doen - Blokboek niet relevant 26

27 5KON6 Therapieontwikkeling in hemato-oncologie Oncologie Dr. J.H. Jansen Periode 7 In dit blok worden de nieuwste inzichten m.b.t. het ontstaan van leukemie behandeld, wordt geleerd hoe men deze kennis kan vertalen naar specifiek op de tumorcel gerichte nieuwe vormen van therapie, en wordt geleerd hoe men nieuwe therapieën moet testen in klinische fase I, II en II trials. Hierbij komen alle aspecten aan bod: de nieuwste (moleculair) biologische inzichten, de methoden waarmee nieuwe vormen van therapie kunnen worden ontworpen, de eisen waaraan een mensgebonden onderzoek moet voldoen, ethische aspecten, etc. Nadat in de eerste twee weken de biologische en klinische achtergronden van leukemie zijn behandeld, wordt in het tweede gedeelte van dit blok aan de hand van een concreet, actueel onderwerp gewerkt aan een opzet voor een klinische fase I, II of III onderzoek. Dit concept wordt in het aansluitende BOWO gedeelte dat gekoppeld is aan dit keuzeblok verder uitgewerkt tot een compleet studieprotocol dat niet onderdoet voor klinische protocollen zoals deze daadwerkelijk worden ingediend bij de medisch-ethische commissies. Omdat de kennis over de biologische achtergrond van de pathogenese bij vele ziekten sterk toeneemt, zal in de komende jaren het vertalen van deze kennis naar klinisch bruikbare nieuwe middelen veel aandacht krijgen op veel terreinen van de geneeskunde. Een blok dat bestaat uit verschillende aspecten waarvan het wetenschappelijke aspect het meest wordt uitgelicht. In de eerste week wordt de kennis van de hemato-oncologie goed bijgespijkerd. Deze week wordt dan afgesloten met een toets. De laatste drie weken wordt gewerkt aan een onderzoeksvoorstel en een presentatie. Deze weken worden wel als erg druk ervaren. Dit komt doordat dan een protocol opgezet moet worden bestaande uit een referaat en een opzet van het studieplan. - Informatieve rollenspellen - Actuele stand van de wetenschap wordt behandeld - Presentatievaardigheden worden verbeterd - Vol blok - Weinig patiëntencontact 27

28 5KVZ5 Optimalisering van medisch handelen Volksgezondheid Mevr. Dr. J.C.C. Braspenning Periode 7 De blokcoördinator zegt... In het blok wordt geleerd om als arts voortdurend kritisch te staan ten opzichte van het eigen handelen en de beslissingen die men neemt in de zorg van patiënten. Worden de meest recente inzichten ten aanzien van goede, effectieve zorg toegepast? Hoe ervaren patiënten de geboden zorg? Welke verbeteringen in de zorg zijn nodig of wenselijk? Drie onderwerpen staan centraal in het blok: - het definiëren van gepaste zorg; - het evalueren van medisch handelen; en - de implementatie van een zorgverbetering of innovatie. In aansluiting op lopend onderzoek wordt voor een bepaalde aandoening door de studenten een beschrijving gemaakt van gepaste zorg. Richtlijnen, recente literatuur (evidence based medicine) en de wensen en behoeften van de patiënten zijn de basis voor deze beschrijving. Om te toetsen of de patiënten daadwerkelijk gepaste zorg ontvangen moet het medisch handelen worden geëvalueerd, bijvoorbeeld met behulp van kwaliteitsindicatoren. In het blok wordt geleerd om kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen op basis van de beschrijving van gepaste zorg. Uit de evaluatie kan blijken, dat het feitelijk medisch handelen bijstelling behoeft. Om het handelen bij te stellen is inzicht nodig in de factoren die het leveren van gepaste zorg in de weg staan of juist bevorderen. Op basis van wetenschappelijke literatuur wordt aan de studenten gevraagd een overzicht van deze factoren te maken. Met deze kennis ontwikkelt de student een implementatiestrategie om de gepaste zorg in de praktijk te kunnen brengen. In drietallen worden deze onderdelen verwerkt in een werkstuk. Om te laten zien hoe deze onderwerpen in de praktijk van alledag uitpakken worden observaties gedaan in een verpleeghuis en bij een patiëntenoverdracht. Een student gaf aan dat het blok je laat stilstaan bij het belang van kwaliteitsbevordering, - handhaving en - toetsing. Elke zorgverlener kan op de eigen werkplek kwaliteit van zorg realiseren, mits de juiste kennis voor handen is. De patiëntveiligheid zal hierdoor toenemen. De student zegt... Het blok heeft een goede opbouw. De beoordeling gaat aan de hand van een werkstuk en presentatie, zonder toets. Goede begeleiding bij het schrijven van het werkstuk. Dit blok heeft een interessante kijk op de gezondheidszorg, vaak vanuit het patiënten perspectief. De wetenschappelijke, sociaal-maatschappelijke en management aspecten van de geneeskunde komen hier vooral aan bod. - Relatief rustig blok - Dag naar verpleeghuis en verkoeverkamer - Inspirerende werkgroep: communicatie na incident - Goede begeleiding - ZSO's worden weinig gemaakt - Niet een erg klinisch blok 28

29 5KVZ12 Neglected diseases Volksgezondheid Mevr. Dr. M. Keuter Periode 7 De docent zegt... Health and healthcare in low resource countries differs from the Netherlands in many aspects. In this course the focus is on the most neglected health problems and diseases in "the tropics" among the most disadvantaged people: the so-called Neglected Tropical Diseases (NTDs) NTDs are defined as a group of poverty-promoting chronic infectious diseases, which primarily occur in rural areas and poor urban areas of low-income and middle-income countries. They are poverty-promoting because of their impact on child health and development, pregnancy, and worker productivity, as well as their stigmatizing features. Among NTDs are numerous protozoan, helminth and viral infections of public health importance. The worldwide distribution, the "burden of disease", for these conditions will be studied, with a focus on low resource countries in S.E. Asia, sub-saharan Africa and Latin America. A major point of attention is how to address these problems with limited material and human resources. Through the participation of students from these regions a lively and realistic discussion of relevant issues is assured. Diagnosis, treatment and control of these selected conditions are all covered, including a practical. The organisation of the health system is critical to achieving results on a large scale, both in clinical case management and disease prevention and control. Also recent outbreaks of infectious diseases worldwide will be studied, and case studies will be presented by students in small groups. De student zegt... Leuk en interessant blok met soms lange dagen. De presentaties zijn leerzaam om te doen en er is ook een toets. Het punt bestaat voor 50% uit toets, 20% uit de eerste presentatie over outbreak en 30% uit je onderzoeksvoorstel en presentatie hierover. In dit blok komen klinische, wetenschappelijke en sociaalmaatschappelijke aspecten naar voren. - Leuk blok met internationale studenten - Goede oefening presenteren en Engelse vaardigheden - Interessante variatie op het gebruikelijke programma - Schoolse tijdsindeling - Het onderzoeksvoorstel moet in korte tijd gemaakt worden 29

30 Periode 8 Pediatric infectious diseases Diagnostiek met beeld- en signaalvormende technieken Onderzoeksaspecten van solide tumoren International public health 30

31 5KIA9 Pediatric infectious diseases Infectie en Afweer Mevr. Dr. A. Warris Periode 8 The discipline of pediatric infectious diseases covers a broad range of infections characterized by the developing child (from newborns to adolescents) and the associated maturation of the immune system in newborns and infants. Differentiation between common childhood infections and life-threatening infections in the immunocompromised child or infections caused by virulent pathogens like meningococci asks for a thorough knowledge of the epidemiology and clinical presentation of these infections. Understanding of the biology of causative agents and the pathogenesis is an essential step in achieving control and elimination of disease. The successful prevention of childhood diseases like diphtheria, measles, and pertussis has made a major contribution to the improvement of public health. This module will focus on childhood vaccinations and vaccine development, epidemiology of common childhood infections, primary immunodeficiencies and the normal maturation of the immune system, opportunistic infections, and meningococcal and pneumococcal disease. Leuk blok, er moeten veel presentaties in het Engels gehouden worden en dit is een goede oefening. Soms veel immunologie, waar de geneeskunde student een stuk minder vanaf weet dan de biomedische student. Elke dag een paar uur college en verder elke week een presentatie van 20 minuten. Aan het einde van het blok is er een toets met meerkeuze en open vragen. Qua tijdsbelasting is het vrij rustig, geen andere opdrachten. In dit blok worden vooral de klinische en wetenschappelijke aspecten van geneeskunde uitgelicht. - Engelse vaardigheden worden opgepoetst - Presentatie vaardigheden worden getraind - Voldoende aandoeningen komen aan bod - Goede docenten - Weinig ZSO s - Onduidelijkheid over de toets - Veel nieuwe stof in de laatste week 31

32 5KME2 Diagnostiek met beeld- en signaalvormende technieken Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Dr. T.F. Oostendorp Periode 8 Moderne beeld- en signaalvormende technieken spelen een steeds grotere rol in de medische diagnostiek. Naarmate de technische mogelijkheden groter worden, is het mogelijk een steeds nauwkeuriger beeld te krijgen van de gezondheidstoestand van de patiënt. Omgekeerd is de behoefte aan precieze diagnostiek een belangrijke inspiratiebron voor de ontwikkeling van nieuwe technieken. Met de veelheid aan beschikbare diagnostische methoden is de keuze van de juiste methode(n) in een specifiek geval geen triviaal probleem. Eenvoudig alles uit de kast te halen is niet wenselijk uit het oogpunt van patiëntbelasting en kostenbeheersing. Voor het maken van een juiste keuze is het nodig dat de behandelend arts een goed inzicht heeft in de mogelijkheden en beperkingen van de verschillende diagnostische methoden, zonder dat hij alle technische details tot in de finesses beheerst. In dit blok maakt de student kennis met diagnostiek door middel van moderne beeld- en signaalvormende methoden. Hierbij staat de diagnose centraal; de techniek achter deze methoden slechts ter sprake komen voor zover dat van belang is voor inzicht in de mogelijkheden en beperkingen. De nadruk ligt op de vraag hoe een gerichte zoektocht opgezet kan worden die uit de veelheid van (mogelijke) informatie zo efficiënt mogelijk leidt tot een goede diagnose. Het kleinschalig onderwijs in dit blok was goed geregeld, zodat je voldoende vragen kon stellen. Het is vooral een blok waarin geleerd wordt afwijkingen op beelden te interpreteren door veel beelden te beoordelen. Je leert ook de basale principes achter de diverse technologieën. Bij de meeste onderwerpen ga je met een casus aan de slag om de theorie en praktijk te koppelen. Je maakt lange dagen waarin alle tijd is om practica en ZSO s te maken en presentaties voor te bereiden. De klinische en wetenschappelijke aspecten van geneeskunde komen aan bod. - Zeer nuttig - Goede begeleiding bij de practica - Praktijk observaties - Erg lange dagen - Eerste week veel uren tussen college en practica 32

33 5KON2 Onderzoeksaspecten van solide tumoren Oncologie Dr. A.J.A. Bremers Periode 8 In de uitgangspunten aangaande de primaire behandeling van de patiënt met een kwaadaardig gezwel zijn ontwikkelingen gaande. Terwijl chirurgie vaak de hoeksteen is van de behandeling is er een toenemende tendens bepaalde groepen patiënten een aanvulling te geven op de primaire behandeling, waarbij gezocht wordt naar nieuwe parameters om door selectie de behandeling effectiever te laten zijn. Als uitgangspunt voor dit blok is gekozen voor bestudering van deze ontwikkelingen in het onderzoek van de tumormatrix, waarin zich processen voordoen als plasminogeenactivatie, angiogenese en collageenafbraak en - opbouw. De nadruk komt te liggen bij tumoren van het colon en rectum en zenuwceltumoren. In dit verband blijkt de toepassing van de MRI als beeldvormende diagnostiek van grote betekenis te zijn, omdat hier meer functies van de matrix kunnen worden bestudeerd zoals bloeddoorstroming. Daarnaast maakt de student kennis met radioimmunodiagnostiek en radioimmuuntherapie en de mogelijke betekenis van de Positronen Emissie Tomografie (PET) voor de kliniek. Naast dit diagnostisch onderzoek komen klinische vormen van onderzoek aan de orde als nieuwe ontwikkelingen op het gebied van mammachirurgie (schildwachtklierbiopsie, Radio Frequentie Ablatie), leverchirurgie, melanoomchirurgie, radiotherapie in het hoofd-halsgebied en immuuntherapie, zoals radioimmuuntherapie en toepassing van immunologisch werkende middelen bij de behandeling van patiënten met melanoom. Er wordt aandacht besteed aan de wijze waarop een klinische studie moet worden georganiseerd om tot betrouwbare resultaten te komen. Tenslotte komen aspecten van de reconstructieve chirurgie bij de oncologische patiënt (mamma, hoofd-hals)aan de orde. Het blok heeft erg interessante onderwerpen. Het blok verdiept de kennis over nieuwvormingen. In het blok is er voldoende tijd voor het maken van ZSO s. Je verwerft ook inzicht in nieuwe ontwikkelingen die spelen op het gebied van oncologie. Je leert nieuwe literatuur zoeken, maar het blokboek is wel verouderd. Een presentatie en een tentamen bepalen het cijfer. De klinische en wetenschappelijke aspecten van geneeskunde worden uitgelicht. - Erg klinisch - Enthousiaste docenten - Onderwerpen zijn interessant en relevant voor de toekomst - Veel wijzigingen in het rooster - Geen basis literatuur - Presentatie en toets op dezelfde dag 33

34 5KVZ2 International public health Volksgezondheid Dr. R.M.P.M. Baltussen Periode 8 The course focuses on four key-themes in international public health: 1 Health and its determinants 2 Health systems in developing countries 3 Global initiatives 4 Local action The first theme describes the patterns of disease and health status in developing countries, and relates this to various determinants, including the historical, socio-economical and political context. It also highlights the effect of globalization on health and health systems. The second theme addresses health systems, their organization, and asks itself which systems perform best. Topics covered include quality of care, and the choice of interventions to respond to major health problems. The third theme discusses recent global initiatives such as the Millennium Development Goals, the Global Fund, and the role of international agencies such as the World Bank and the World Health Organization. Finally, the fourth theme focuses on local action, based on principles as primary health care and community involvement. The course lasts four weeks, and each theme is discussed in - by and large - one week. Each theme is introduced by one or more lectures, and includes one or more self-study assignments (SSA). These SSA are discussed in working groups (around ten students) and response lectures. Three themes also include a documentary. In addition, small study groups of students prepare weekly papers applying the theme of the week to a specific disease in a developing country (preferably the country of origin of one of the international students in the study group). Every week one member of each study group presents the week paper in a plenary meeting with all students and tutor(s). The course also includes a half-day practicum, in which the students will explore the software Gapminder. Gapminder is a visually attractive program that illustrates trends in human development and global health. In the last week students take part in a role-play and debate around primary health care and local action. In dit Engelstalige blok worden vooral veel sociaal-maatschappelijke en management thema s behandeld. Samen met de 4 tot 8 internationale studenten uit ontwikkelingslanden die deelnemen aan dit blok worden de verschillen in publieke gezondheidzorg wereldwijd getoond. Elke week wordt er van je verwacht in groepsverband een paper in het Engels te schrijven. Dit paper wordt aan het einde van de week door een van de leden van de groep gepresenteerd. Het blok wordt afgesloten met een toets. - Contact met internationale studenten - Ervaring opdoen in het presenteren in het Engels - Leuke discussies met rollenspel - Geschreven Engels verbeteren door het schrijven van papers - Druk blok doordat naast de papers en presentaties ook nog ZSO s en een tentamen gemaakt worden - Overlappende stof met de MPV blokken - Weinig klinisch - Veel lange presentaties 34

35 Periode 9 Verbale en auditieve communicatieproblemen Mondziekten Severe infectious diseases Utopisme en geneeskunde Medische biotechnologie Hormonen en tumoren Arbeid, milieu en gezondheid AIDS 35

36 5KGH6 Verbale en auditieve communicatieproblemen Speciële genees- of heelkunde Dr. R.J.C. Admiraal Periode 9 De productie van spraak en taal enerzijds, en de verwerking en gewaarwording van geluid, spraak en taal anderzijds is voor mensen van wezenlijk belang bij het communiceren. Spraak-, taal- en ontwikkelingsstoornissen, doofheid en gehoorverlies kunnen anatomische of (patho)fysiologische oorzaken hebben. De sociale en psychologische gevolgen van deze stoornissen kunnen voor de patiënt heel groot zijn. Hoe het normaal gaat, wat eraan kan schorten en hoe dat te voorkomen, te verhelpen of te accepteren is, is het onderwerp van dit blok. Diagnostische en therapeutische mogelijkheden alsmede de sociale en psychologische gevolgen van bijvoorbeeld stemstoornissen, articulatiestoornissen, vroegkinderlijke slechthorendheid, elektrofysiologisch gehooronderzoek en hoorrevalidatie worden behandeld. Globale opbouw van het blok is goed. In de eerste week wordt de basiskennis (anatomie en fysiologie) herhaald en getoetst, zodat je gedwongen wordt deze goed te beheersen. In het blok worden veel presentaties gegeven en in de vierde week is er een toets. Onderwerpen worden aan elkaar gepresenteerd om zo greep op de stof te krijgen. Het is en druk blok, maar in de roostering zit tijd voor presentaties ingeroosterd, zodat er thuis niet meer zoveel te doen is. Het blok is klinisch, wetenschappelijk en sociaal-maatschappelijk. - Leuke excursies - Enthousiaste docenten - Gevarieerde onderwerpen - Veel manieren gebruikt om de stof levendiger en begrijpelijker te maken - Veel uren tussen het onderwijs - Korte tijd om voor presentaties voor te bereiden 36

37 5KGH9 Mondziekten Speciële genees- of heelkunde Prof. Dr. M.A.W. Merkx Periode 9 'Mondziekten', oorspronkelijk het vakgebied van de mond-, kaak- en aangezichtschirurg, vormt eigenlijk de basis voor een meer professionele interactie tussen arts en tandarts. De toekomstige basisarts moet niet alleen kennis hebben van algemene lichamelijke pathologie, maar ook van specifieke ziekten in en rondom de mond; veel algemene lichamelijke klachten laten namelijk afwijkingen in de mondholte zien, terwijl omgekeerd orale afwijkingen gevolgen kunnen hebben voor de algemene gezondheid. Door de vergrijzing bijvoorbeeld neemt het aantal mond klachten toe: 25% van de 65-plussers heeft last van een droge mond welke in 90% veroorzaakt wordt door het gebruik van geneesmiddelen. Daarnaast is er een duidelijke toename van het aantal (pre)maligne afwijkingen in en rondom de mond. Voortijdige herkenning en behandeling leiden tot betere behandelingsmogelijkheden en een verminderde morbiditeit. Pijnklachten in de mond en het aangezicht kunnen zowel symptomatisch als psychogeen zijn. Het doel van dit keuzeblok is om vanuit een multidisciplinaire benadering een overzicht te geven van afwijkingen in en rondom de mond. In dit blok zijn er erg veel leermomenten en nieuwe indrukken. De studenten moeten een presentatie over een eigen onderwerp geven, wat leerzaam en leuk is. Het is een afwisselend blok met presentaties, scripties en anatomie practica. Het is handig voor iedere arts en het komt niet in het normale curriculum voor, dus het is een goede aanvulling. Het blok is qua tijdsbelasting goed te doen. Het klinische aspect van geneeskunde komt in dit blok vooral aan bod. - Leerzame practica op tandheelkunde locatie - Enthousiaste docenten - Nuttig, omdat het verder niet in het curriculum voorkomt - Erg interessante patiëntendemonstratie - Chaotische organisatie - Kernboeken zijn niet goed beschikbaar in de bibliotheek 37

38 5KIA8 Severe infectious diseases Infectie en Afweer Prof. Dr. A.J.A.M. van der Ven Periode 9 Only a limited number of micro-organisms are capable of causing clinical symptoms and only very specific infectious agents may be life threatening. Reason is that only certain micro-organisms possess virulence factors that are capable to interfere with the host. Usually these virulence factors interfere in a specific way with the host disturbing the normal physiology. Host defense/ response plays a crucial role thereby as well. Result is a typical clinical syndrome that is the result and health professionals should be able to recognize and understand these clinical syndromes. Insight in the pathobiology also helps to understand the course of the infection, where some diseases are immediate life threatening and short lasting while others are more chronic disabling diseases. Exposure to certain micro-organism differ on a global scale and between the community or the hospital setting. The importance of the environmental context will specifically highlighted in the elective. Het is een blok met veel interessante ziektebeelden. Het geeft goed inzicht over infectieziekten in Nederland en de rest van de wereld. In dit blok zijn er veel presentatie momenten. Verder is het een blok met leuke onderwijsvormen en het blok blijft actueel en relevant. Qua tijdsbelasting is het blok goed te doen. In dit blok komen vooral de klinische, wetenschappelijke en historische aspecten van geneeskunde aan bod. - Breed en actueel blok - Sluit goed aan op het curriculum - Relevante en leuke onderwerpen - Enthousiaste docenten - Zelfstudie mag uitdagender 38

39 5KMG6 Utopisme en geneeskunde Maatschappij en gezondheid Dr. N.L. Steinkamp Periode 9 Sinds de 17de eeuw geeft de geneeskunde aanleiding tot utopische speculaties over een leven zonder ziekten en veroudering. Zo schreven filosofen als Francis Bacon ( ), René Descartes ( ) en Marquis de Condorcet ( ) al in de vroegmoderne tijd hierover in hun traktaten. Toch was de geneeskunde tot in de vorige eeuw meestal tamelijk machteloos als het om daadwerkelijk ingrijpen ging. Tegenwoordig is deze situatie veranderd. De geneeskunde is veranderd in een bloeiend wetenschapsgebied en begeleidt de moderne mens van conceptie tot aan het graf. Allerlei nieuwe technologieën en denkwijzen in de geneeskunde geven aanleiding tot nieuwe toekomstfantasieën. Concrete ontwikkelingen in de bioelektronica, in tissue engineering, biogerontologie, nanogeneeskunde, gentherapie, therapeutisch en reproductief klonen plaatsen mensen voor nieuwe ethische vragen. Medisch utopische werken met pakkende titels overspoelen de markt (bijvoorbeeld William Schwartz, Life without Disease. The Pursuit of Medical Utopia (1998); Michael Fossel, Reversing Human Aging (1996) en Lee Silver, Remaking Eden. Cloning and Beyond in a Brave New World (1997)). In dit blok zullen enkele nieuwe ontwikkelingen in de geneeskunde worden verkend op de 'toekomstbeloften' die zij in zich dragen, en zal kritisch worden gekeken naar de ethische implicaties van de nieuwe vormen van utopisme. Een leuk blok. Het begint met achtergrondinformatie en vervolgens worden de verschillende ethische aspecten van nieuwe medische ontwikkelingen bekeken. Er is weinig contactonderwijs en veel ruimte voor eigen planning. De toets is goed, waarbij je goed de kans hebt om je kennis te laten zien. Veel verschillende kanten van de perfecte medische wereld komen aan bod. In dit blok discussieer je veel. De sociaal-maatschappelijke en filosofisch-ethische aspecten van de geneeskunde komen hier uitgebreid aan bod. - Leuke discussies met goede begeleiding - Je accepteert de informatie niet zomaar, maar benadert het kritisch - Leuk om met een andere blik naar nieuwe ontwikkelingen te kijken, die niet per se goed zijn - Goede begeleiding bij het essay - Erg veel lezen, soms voor maar één vraag - Niet erg klinisch 39

40 5KMP1 Medische biotechnologie Moleculaire pathologie Dr. W.J.A.J. Hendriks Periode 9 Ons vermogen om medische problemen te diagnosticeren en te behandelen is het laatste decennium geweldig toegenomen, doordat de moleculaire achtergronden van ziekteprocessen steeds beter in kaart kunnen worden gebracht. Dit is voor een groot deel toe te schrijven aan de medische biotechnologie. Enkele voorbeelden: de gevoeligheid en betrouwbaarheid van diagnoses op virale infecties (bijv. AIDS), erfelijke aandoeningen en kanker is enorm verbeterd. Ook de screening van ziekteverwekkers in ons voedsel (bijv. BSE) staat op een technisch hoog niveau. Daarnaast opent gerichte genetische verandering van cellen (gentherapie) inmiddels nieuwe wegen voor immunotherapie en metabole correctie van aandoeningen. Wellicht kunnen in de toekomst patiënteigen stamcellen gebruikt worden voor transplantatiedoeleinden en zg. 'tissue engineering'. Een groeiend aantal geneesmiddelen wordt met behulp van recombinant-dna-technieken veilig en betrouwbaar geproduceerd: bijv. hormoonpreparaten, therapeutische antilichamen, vaccins. En genetisch gemodificeerde planten en dieren maken al lange tijd deel uit van ons dagelijkse voedingsaanbod. Complete genoomsequenties van schimmels, planten en dieren zijn inmiddels net zo eenvoudig te bepalen als die van pathogene virussen en bacteriën. We staan zelfs niet ver meer af van het moment dat iemands genoom voor enkele honderden euro's kan worden bepaald om zogenaamde 'personalized medicine' mogelijk te maken. Dit alles stelt ons voor de vraag of en hoe deze explosie in 'weten en kunnen' ethisch en sociaal begeleid dient te worden. (Bio)medische studenten zullen via wetenschappelijk onderzoek of werk in de gezondheidszorg met medische biotechnologie te maken krijgen. Daarnaast zal iedere basisarts achtergrondkennis op dit terrein nodig hebben. De maatschappelijke aandacht voor medische biotechnologie is onverminderd groot en het gebruik ervan bij geneeskundig onderzoek en klinische toepassingen zal aan de steeds beter geïnformeerde patiënt moeten worden uitgelegd. In dit keuzeblok wordt de huidige stand van zaken in de medische biotechnologie uiteengezet en wordt zowel op de wetenschappelijke achtergronden als de ethische overwegingen ingegaan. Gedurende de tweede helft van het blok zullen de deelnemers op een aantal afdelingen van het UMC St. Radboud van dichtbij kunnen ervaren hoe medische biotechnologie reeds nu bijdraagt aan onderzoek, diagnostiek en behandeling. Goede opbouw, eerste twee weken theorie, daarna ministage waar je praktijkervaring opdoet. De stof is interessant, de nieuwste technieken worden uitgelegd. De derde week wordt afgesloten met een kort verslag en de vierde week wordt afgesloten met een korte presentatie. Qua tijdsbelasting is het de eerste twee weken rustig, de laatste twee weken hangen af van je stage. De wetenschappelijke en klinische aspecten van geneeskunde worden uitgelicht. - Praktijk ervaring met moleculaire diagnostiek (FISH/PCR) - Goede en enthousiaste begeleiders tijdens de stages - Presentatie geven wordt geoefend - Goed om te zien hoe de data uit het lab naar de klinische praktijk vertaald wordt. - Sommige practica zijn erg lang 40

41 5KON4 Hormonen en tumoren Oncologie Dr. A.E. van Herwaarden Periode 9 Het onderwerp van dit keuzeblok is het raakvlak tussen oncologie en endocrinologie. Voortbordurend op onderzoek van de participerende afdelingen komen het mammacarcinoom, lymfoblastische leukemie, trofoblasttumoren en het Multipel Endocrien Neoplasie syndroom (MEN, type I en type II) aan de orde. De analytisch- chemische diagnostiek zal, zoveel mogelijk in de vorm van practica, als rode draad door deze onderdelen lopen. In het blok Nieuwvormingen worden endocriene maatregelen bij de behandeling van het gemetastaseerd mammacarcinoom summier bestudeerd. In dit keuzeblok zal dieper ingegaan worden op prognostische en predictieve factoren. De groei van kinderen tijdens en na behandeling van Acute Lymfatische Leukemie (ALL) is meestal gestoord. Mogelijke oorzaken hiervan zullen worden bestudeerd waarbij extra aandacht besteed zal worden aan de statistische evaluatie en interpretatie. Er zal ruim aandacht zijn voor de interpretatie van metingen van tumormarkers bij trofoblasten. Tenslotte komen kliniek, pathogenese, biochemische en moleculaire diagnostiek en de therapie van het MEN II syndroom aan de orde alsook de praktische en ethische consequenties van screeningsprocedures voor deze ziekte. Goede indeling: elke week een ander onderwerp. De onderwerpen die behandeld worden zijn erg interessant. Het blok is goed georganiseerd en de toetsing is prettig. Het cijfer is opgebouwd uit meerdere onderdelen. Je krijgt in dit blok goed inzicht in hoe een labbepaling gaat. De tijdsplanning is goed, er is voldoende tijd om alles voor te bereiden en om jezelf te verdiepen in de stof. Er zijn geen aspecten van de geneeskunde die specifiek uitgelicht worden. - Goede begeleiding - Leuke onderwerpen met een duidelijke indeling - Leerzaam - Goede afwisseling lab en kliniek - Lange wachttijden bij de practica - Minder kliniek dan sommige studenten verwachten 41

42 5KVZ6 Arbeid, milieu en gezondheid Volksgezondheid Dr. J.W.J. van der Gulden periode 9 Een ruim deel van de volwassen bevolking heeft werk. Werken is van invloed op de gezondheid (dikwijls positief, soms negatief), terwijl gezondheidsproblemen de kans op werk en een eigen inkomen bemoeilijken. In dit keuzeblok verkennen we de wisselwerking tussen arbeid en gezondheid. We ontmoeten daarbij de artsen die zich op dit terrein gespecialiseerd hebben: de bedrijfsarts en de verzekeringsarts. Aan de orde komt wat er gebeurt als iemand door ziekte niet meer kan werken. De gang van zaken bij de reintegratie van zieke werknemers wordt behandeld. Er is hierbij aandacht voor de manier waarop de bedrijfsarts werknemers / patiënten en hun werkgever adviseert en waar nodig samenwerkt met de behandelaars. Bij verzuimbegeleiding moet rekening worden gehouden met een wettelijk kader (WIA, verdere sociale wetgeving). Dit komt daarom kort aan bod. Je leert in dit blok welke factoren in het werk schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid en wanneer werk juist bijdraagt aan de kwaliteit van leven. Je zult merken dat de bedrijfsarts (net als de huisarts) geconfronteerd wordt met patiënten met een mix lichamelijke, psychische en sociale problemen. Om hier een goed beeld van te krijgen is iedere student een dag te gast bij een bedrijfsarts in de regio. Om het werk goed te doen moet de bedrijfsarts het nodige weten over hoe bedrijven georganiseerd zijn en hoe werkgevers denken en handelen. Dit komt nadrukkelijk aan de orde. Zo doen we een communicatie oefening in het omgaan met de werkgever (hoe zit het met het beroepsgeheim?) Uiteraard is er aandacht voor preventie en gezondheidsbevordering. In dit blok wordt zo een ruim aantal onderwerpen behandeld. Je maakt daarbij kennis met het wetenschappelijk onderzoek in de arbeidsgeneeskunde. Daarnaast is er aandacht voor medische milieukunde en de milieuarts. Je werkt tijdens dit blok enkele dagen met enkele andere studenten aan een eigen project rond een arbeidsgeneeskundig of milieukundig thema. Dit project leidt tot een verslag en een mondelinge presentatie aan het eind van het keuzeblok. Kortom dit wordt een leuk en afwisselend blok waarin je het nodige zult leren! Dit blok zal dit jaar voor het eerst gegeven worden. 42

43 5KVZ7 AIDS Volksgezondheid Dr. P.P. Koopmans Periode 9 AIDS/HIV is een ziekte/infectie met diverse aspecten. In de eerste week staat de medisch biologische oriëntatie op HIV centraal. Daarbij is er aandacht voor de kenmerken van het virus, de subtypen en verwante virussen. Ook het natuurlijke beloop van de ziekte, de mate van infectieus zijn en de transmissiemogelijkheden komen aan de orde. In de tweede week komen de therapeutische mogelijkheden, evenals de organisatie van de zorg aan bod. Daarbij worden antivirale middelen en overige behandelingen besproken, waarbij ook de jongste ontwikkelingen gevolgd worden. De speciale zorg rond AIDS-patiënten is georganiseerd met behulp van onder andere buddyprojecten en lotgenotenhulp. Een epidemiologische oriëntatie volgt in de derde week. Daarbij wordt gekeken naar de spreiding van het virus (en subtypen) over risicogroepen en over landen, preventiemogelijkheden, HIV-risico in de gezondheidszorg, monitoring van de epidemie en de relatie met tuberculose en soa's. Er is speciale aandacht voor intraveneus druggebruik en verticale transmissie van moeder op kind, ook in ontwikkelingslanden. Ten slotte zijn er nog de juridische en ethische kwesties, evenals de preventieve aspecten, die in de laatste week aan bod zullen komen. Het blok wordt in het Engels gegeven om buitenlandse studenten een kans te geven mee te doen. Het is een interessant blok met leuke werkgroepen. De eerste twee dagen wordt er erg veel informatie gegeven, later wordt dat minder. In dit blok heb je genoeg tijd voor je ZSO s. De tijdsbelasting is goed te doen, alleen in de laatste week is het druk met een presentatie, verslag en een toets. In dit blok komt vooral het sociaalmaatschappelijke aspect van geneeskunde aan bod. - Enthousiaste docenten - Leerzaam - Contact met buitenlandse studenten - Laatste week is erg druk - Soms slechte organisatie 43

44 Periode 10 Motorpech Het (on)geboren kind at risk Chronische longaandoeningen bij kind en volwassene Capita selecta traumatologie Essentiële hypertensie Rationeel antibioticabeleid Gezondheidszorg, levensbeschouwing en cultuur Complicaties van kanker Omgaan met de dood 44

45 5KBW1 Motorpech Bewegingswetenschappen Prof. Dr. A.C.H. Geurts Periode 10 Bewegingssturing en revalidatiegeneeskunde zijn de zwaartepunten van dit blok. In de eerste week worden aspecten van basale sensoriek en motoriek herhaald uit Beweging en Sturing en wordt een drietal ziektemodellen geïntroduceerd (CVA, beenamputatie, HMSN). In de tweede en derde week vormen balanshandhaving en lopen de belangrijkste thema s. Observatie en biomedische metingen aan proefpersonen/patiënten met een van de genoemde ziekten leren u aspecten van balanshandhaving en het gaan vast te leggen en te interpreteren. Het schrijven van een (groeps) wetenschappelijk verslag van uw eigen experimenten sluit dit onderwerp af. In de vierde week komt de kliniek vanuit de revalidatiegeneeskunde aan bod. U wordt in de speciële problematiek ingeleid door het verhaal van de patiënt te ordenen, lichamelijk onderzoek te doen, en een individueel behandelplan op te stellen. Dwars op de leerlijn van 4 weken staat een aantal capita selecta: CRPS, ALS, dwarslaesie, bezoek aan het revalidatiecentrum van de St Maartenskliniek, en een microsymposium. De eerste week bestaat uit colleges. In de tweede week ga je een onderzoekje bedenken en voorbereiden. Dat voer je in de derde week uit en daar maak je een verslag en presentatie van. In de vierde week presenteer je en maak je een toets. Het is een druk blok met lange dagen op de uni, daarbuiten is er weinig zelfstudie. In dit blok komt het klinische aspect van geneeskunde naar voren. De wetenschappelijke en sociaal-maatschappelijke aspecten komen ook aan bod. - Goed georganiseerd blok - Veel patiëntencontact - Leuk om eigen onderzoekje te doen - Betrokken docenten - Vrij druk blok - Erg moeilijke stof 45

46 5KGH2 Het (on)geboren kind at risk Speciële genees- of heelkunde Mevr. Dr. M. Hogeveen Periode 10 In Nederland is de perinatale sterfte relatief hoog (10,0 per 1000 in totaal geborenen). De belangrijkste 4 oorzaken zijn: vroeggeboorte, asfyxie, aangeboren afwijkingen en laag geboortegewicht. Het is dus van zeer groot belang om tijdens de zwangerschap en in de perinatale periode risicofactoren te herkennen, afwijkingen op te sporen en adequate maatregelen te treffen, om schade zoveel mogelijk te voorkomen. In dit keuzeblok komen deze vier oorzaken en de gevolgen daarvan voor mortaliteit en morbiditeit uitgebreid aan de orde. Perinatale problemen krijgen aandacht en tenslotte ook nog enkele ziekten die op zeer jonge leeftijd kunnen optreden. Het keuzeblok bestaat dan ook uit 3 delen: het kind at risk vóór de geboorte; het kind at risk in de perinatale periode; het kind at risk in en na de neonatale periode. Het doel van dit blok is om na afloop in staat te zijn ouders te informeren over de verschillende vormen van aangeboren afwijkingen en aandoeningen die in de perinatale periode ontstaan. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan de diagnostische en therapeutische mogelijkheden en aan de begeleiding die noodzakelijk is. Ook komen herhalingskansen van ernstige afwijkingen aan de orde en wordt aandacht gegeven aan de begeleiding van ouders rond het nemen van zeer belangrijke beslissingen over (verdere) progenituur, zwangerschapsonderbreking en beleidsbeslissingen met betrekking tot de behandeling. Heel leuk en interessant blok. Ingedeeld in pre-, peri- en postnatale problematiek. Er zijn twee toetsen, een presentatie en een verslag. Het rooster is prettig met genoeg tijd om alles voor te bereiden en te studeren. In dit blok komen klinische, wetenschappelijke, sociaal-maatschappelijke en filosofisch-ethische aspecten van de geneeskunde aan bod. Het blok wordt ervaren als één van de leukste blokken van de bachelor. - Klinisch georiënteerd blok - Enthousiaste docenten - Duidelijk blokboek - Goede literatuur - Prettige en goed op elkaar aansluitende onderwijsvormen - Groep van 5 studenten voor een paper is iets te veel 46

47 5KGH3 Chronische longaandoeningen bij kind en volwassene Speciële genees- of heelkunde Mevr. Dr. H.A.C. van Helvoort Periode 10 Het blok Chronische longaandoeningen bij kind en volwassene gaat in op de gevolgen van het hebben van een chronische longaandoening, hetgeen betekent dat de aandoening niet geneest en invloed heeft op het dagelijks functioneren zowel wat betreft de werksituatie als in het leven van alle dag. De betekenis van de diagnostiek aan het begin van de ziekte als tijdens de ziekte om het proces te vervolgen komt aan de orde. Hoe om te gaan met de medicamenteuze behandeling door de patiënt en door de arts. Ondanks de behandeling is er vaak progressie van de ziekte zodat vragen reizen naar de mogelijkheid van preventie en vroegdiagnostiek maar ook naar geavanceerde behandelingen zoals longtransplantatie. Er wordt dieper ingegaan op wetenschappelijke inzichten met betrekking tot epidemiologie, pathogenese, diagnostiek, therapie en prognose van chronische longaandoeningen, zoals astma, chronisch obstructief longlijden en cystic fibrosis. De benaderingswijze zal zijn om uit te gaan van een klinische ziektegeschiedenis en aan de hand van een aantal problemen en vraagstellingen na te gaan welke nieuwe ontwikkelingen er zijn en wat de betekenis van deze nieuwe ontwikkelingen is voor de diagnostiek en behandeling van de individuele patiënt. Aan het einde van het blok worden de diverse nieuwe ontwikkelingen tot integratie gebracht. De stof in het blok is gegroepeerd rond klinische casuïstiek. Deze casuïstiek wordt gebruikt om een aantal problemen te formuleren die met behulp van de geadviseerde literatuur moeten worden opgelost. Hierbij worden de problemen vanuit diverse invalshoeken bekeken, waarna in een discussie tussen de diverse groepen, die een bepaalde mening representeren, geprobeerd wordt tot een oplossing te komen. Aan het eind van het blok worden de diverse problemen en oplossingen en aandachtsvelden geïntegreerd. Een aantal practica dient om meer inzicht te verwerven in de betekenis, beperking en belasting voor de patiënt van bepaalde onderzoekstechnieken. Door de deelnemers aan het blok wordt een onderzoeksvoorstel geschreven en gepresenteerd met betrekking tot chronische longziekten tijdens een minisymposium. Volle weken met veel ZSO s. In het blok ga je op excursie naar Dekkerswald. In het blok is er weinig diepgang over ziektebeelden, maar wel veel diepgang over wetenschappelijk onderzoek. In de laatste week van het blok heb je een presentatie en een toets. Deze zijn op donderdag en vrijdag in de vierde week. In dit blok komen klinische, wetenschappelijke, sociaal-maatschappelijke, historische, filosofisch-ethische en management-recht aspecten aan de orde. - Excursie Dekkerswald - Enthousiaste docenten - Toepasbaar in de kliniek - Veel patiëntendemonstraties - Veel details over fysiologie en biochemie - Weinig hoorcolleges en achtergrondinformatie - Veel ethiek 47

48 5KGH5 Capita selecta traumatologie Speciële genees- of heelkunde Dr. J.P.M. Frölke Periode 10 Ongevallen zijn in Nederland evenals in de omringende landen de belangrijkste doodsoorzaak in de leeftijdscategorie tot 45 jaar. De gevolgen van ongevallen leveren een grotere economische kostenpost op dan de gevolgen van hart- en vaatziekten en kanker tezamen. Dat komt tevens door het verlies aan productieve arbeidsjaren door langdurige en soms blijvende invaliditeit. De directe medische kosten voor ongevallen en letsels bedragen per jaar 1047 miljoen euro; dat is 5% van het totale gezondheidsbudget. De indirecte medische kosten als gevolg van economisch productieverlies bedragen, afhankelijk van de wijze van berekening, 772 tot 3622 miljoen euro per jaar, dat is 8% van alle indirecte kosten ten gevolge van ziekte. Zelfs kleine verbeteringen in de zorg voor ongevalslachtoffers kunnen dus enorme besparingen opleveren. Onder letsels verstaan we letsels die ontstaan door ongevallen, geweld en zelfbeschadiging. Zij vormen samen een zeer heterogeen gezondheidsprobleem, waarbij diverse vormen van gezondheidsschade (bijvoorbeeld hersenletsels, fracturen en vergiftigingen) veroorzaakt worden door sterk uiteenlopende oorzaken (bijvoorbeeld verkeersongevallen, privé ongevallen en arbeidsongevallen). Het gemiddelde aantal medisch behandelde letsels door ongevallen in Nederland is 3,1 miljoen per jaar (gemeten over de periode ). Het gaat hierbij om sportblessures en letsels als gevolg van privé ongevallen, arbeidsongevallen en verkeersongevallen. Jaarlijks vinden SEH behandelingen plaats in verband met letsel door een ongeval, geweld of zelfbeschadiging (gemiddelde over de periode ). Voor de totale groep behandelingen van letsels op de SEH-afdelingen geldt dat er meer mannen dan vrouwen behandeld worden. Er worden gemiddeld slachtoffers per jaar opgenomen in het ziekenhuis met letsel door een ongeval, geweld of zelf toegebracht letsel. De twee grootste groepen zijn de slachtoffers na een privé ongeval (63.000) en de verkeersslachtoffers (21.000). In de periode overleden bijna drie keer zoveel mensen als gevolg van een privé ongeval (2.400 per jaar) dan als gevolg van een verkeersongeval (830 per jaar). Aan alle letsels als gevolg van ongevallen, zelfbeschadiging en geweld overleden in die periode gemiddeld personen per jaar. De traumatologie is bij uitstek een voorbeeld van ketenzorg waarin vele disciplines samenwerken. Vanaf de melding 112, de inzet van pre-hospitale hulpdiensten en de behandeling op de Spoedeisende Hulp tot aan het moment dat de ongevalpatiënt ontslagen wordt van verdere poliklinische controles door de behandelend specialist en de laatste letselschadezaak financieel wordt afgerond en de patiënt weer volledig aan het arbeids- of sociaal proces deelneemt. Dit keuzeblok traumatologie neemt u mee door deze boeiende aspecten van ons vak en probeert u een oriënterend beeld te geven van wat de traumatologie te bieden heeft. Er is gekozen voor een opbouw in themaweken waarbij in week 1 schade en herstel van weefsels centraal staat. In week 2 staat het thema 'hand en pols' centraal. In week 3 worden veel voorkomende letsels van het steun- en bewegingsapparaat behandeld. De laatste week 4 staat in het teken van de polytrauma patiënt. Het is een gestructureerd blok met lange dagen. Er is tijd ingeroosterd voor ZSO s. Iedere week is er een toets en in de vierde week is er ook een presentatie. Er zijn leuke practica zoals gipsen en hechten. Qua tijdsbelasting zijn het dus lange dagen, maar daarbuiten hoeft er weinig gedaan te worden. In dit blok komen vooral het klinische aspect van geneeskunde aan bod. - Gestructureerd - Enthousiaste docenten - Een dag meelopen op de SEH - Erg klinisch blok - Leren hechten en gipsen - Lange dagen - Slechte of onduidelijke referenties bij de ZSO s 48

49 5KHC4 Essentiële hypertensie Hart en circulatie Dr. M.C. van der Wel Periode 10 Vrijwel elke arts krijgt te maken met patiënten met hoge bloeddruk. Maar wat is de betekenis van een eenmalige gemeten hoge bloeddruk? Is de bloeddruk echt te hoog en wat is het risico dan? Wat is vervolgens de beste behandeling en op welk (hard) bewijs is dat gebaseerd? Hoe leg ik het zodanig uit dat de patiënt het begrijpt en het belang van een behandeling inziet? In dit keuzeblok zal veel diepgaander dan in het kerncurriculum op al deze facetten worden ingegaan: hoe we hypertensie vaststellen, welke schade het kan veroorzaken, hoe een hypertensieve patiënt benaderd moet (kan) worden en hoe we gegevens uit de wetenschappelijke literatuur gebruiken in de diagnostiek en behandeling ('evidence-based medicine'). Het is een leuk en leerzaam blok. Het blok heeft een logische opbouw, namelijk eerst fysiologie, dan pathologie en het eindigt met een vertaalslag naar de huidige praktijk en met literatuurbehandeling van recente literatuur op dit gebied. Het is een relatief druk blok, met een goede weekindeling. De eerste drie weken heb je enkele presentaties en in de vierde week een toets. In dit blok komt het klinische aspect van geneeskunde aan bod. - Enthousiaste docenten - Snelle respons op vragen en opmerkingen via mail - Rollenspel met simulatiepatiënt - De aangegeven literatuur in het blokboek is niet gemakkelijk te vinden - Roosterwijzigingen op het laatste moment 49

50 5KIA3 Rationeel antibioticabeleid Infectie en Afweer Mevr. Dr. F.F. Stelma Periode 10 Een bacteriële infectie betekende in de tijd vóór de antibiotica vaak een ernstig ziekbed en had niet zelden een dodelijke afloop. Dit wordt onderzocht aan de hand van literatuur uit die tijd, video's met herinneringen van artsen, die deze tijd nog hebben meegemaakt en van herinneringen van oude mensen uit uw omgeving. U gaat na in hoeverre antibiotica de prognose van infectieziekten hebben verbeterd. Deze grote vooruitgang heeft tot een overmatig gebruik bij mens en dier geleid. Wereldwijd worden artsen nu met een toename van de resistentie van micro-organismen geconfronteerd. In het blok worden de resistentieproblemen bij enkele micro-organismen (o.a. MRSA, penicilline-resistente pneumokok, multiresistente Mycobacterium tuberculosis) meer in detail aan de orde gesteld. Dit betreft zowel de aanpak op het niveau van de patiënt (behandeling, infectiepreventie) als de vraag waarom de resistentie is toegenomen en welke andere maatregelen nodig zijn om het probleem meester te worden. Hierbij wordt onderzocht aan welke criteria het voorschrijven van antibiotica, zowel in de huisartspraktijk als in het ziekenhuis, moeten voldoen en welke mogelijkheden er zijn om het gebruik te meten en zo nodig te beïnvloeden. Het blok volgt een logische indeling, de weken sluiten goed aan op elkaar. Het blok begint rustig, maar de tweede en derde week zijn vrij druk. Het blok blijft niet beperkt tot antibiotica, er is ook een duidelijke klinische insteek, wat het heel interessant maakt. De toets weerspiegelt de doelen van het blok goed. In dit blok komen zowel klinische en wetenschappelijke als sociaal-maatschappelijke en historische aspecten van geneeskunde aan bod. - Enthousiaste docenten - Zeer relevant onderwerp - Leerzame excursie naar Dekkerswald - Actuele onderwerpen - Soms zijn artikelen die gelezen moeten worden dubbelop - Blokboek was niet op goede volgorde - De derde week is erg druk 50

51 5KMG2 Gezondheidszorg, levensbeschouwing en cultuur Maatschappij en gezondheid Dr. N.L. Steinkamp Periode 10 De gezondheidszorg en de praktijk van het medisch handelen vinden, bewust of onbewust, plaats in een levensbeschouwelijke, culturele en morele context. De wereld- en levensbeschouwing van zowel arts als patiënt zijn hierop van invloed. Hierbij is sprake van een grote diversiteit, welke zich vooral manifesteert wanneer het de zorgverlening betreft aan minderheden, c.q. aan groepen die zich doorgaans aan de randen van de 'normale' samenleving bevinden. In dit blok ligt de nadruk meer op bewustwording van en reflectie op de consequenties voor uw latere beroepsuitoefening als arts dan op het opdoen van allerlei feitenkennis. Mens- en lichaamsbeelden in de gezondheidszorg komen ter sprake. Ziekte en gezondheid worden in (trans)cultureel perspectief geplaatst. Godsdienstige en levensbeschouwelijke achtergronden van het medisch handelen worden besproken, als ook de gevolgen voor de gezondheidszorg van een multiculturele samenleving. Daarnaast maakt u kennis met de praktijk van de zorg voor mensen die om enigerlei reden "anders" zijn: verstandelijk gehandicapten, lichamelijk gehandicapten, asielzoekers, thuislozen, chronisch psychiatrische patiënten. Bezoeken aan instellingen voor zorgverlening aan genoemde categorieën vormen onderdeel van het blok. Leuk, relevant blok. In dit blok wordt, via het bestuderen van groepen in de Nederlandse samenleving (religieuzen, verstandelijk beperkten), geprobeerd te kijken naar hoe we in Nederland denken over zulke groepen. Dit gebeurt aan de hand van thema s, waar ook praktijkbezoeken bij horen. Tussendoor worden er presentaties gegeven in groepjes. Het blok wordt afgesloten met een toets, een werkstuk en een presentatie over het werkstuk. Het blok is qua tijdsbelasting goed te doen. In dit blok komen sociaal-maatschappelijke en filosofischethische aspecten aan bod. - Praktijkbezoeken aan onder andere een asielzoekerscentrum en de GGZ - Je leert anders kijken naar minderheden in de zorg - Mogelijkheid tot reflecteren over eigen standpunten - Lange zit bij de eindpresentaties - Veel verslagen 51

52 5KON3 Complicaties van kanker Oncologie Dr. C.A.H. Verhagen Periode 10 Kanker is sinds 2010 de belangrijkste doodsoorzaak in onze samenleving en overtreft hart- en vaatziekten. De sterfte aan kanker is vooral een gevolg van het feit dat we met de huidige behandelmogelijkheden niet in staat zijn een groot aantal uitgezaaide vormen van kanker te genezen en betreft uiteindelijk de helft van alle nieuw gediagnosticeerde gevallen (45.000/jaar in Nederland). Vrijwel iedere arts wordt geconfronteerd met de gevolgen van deze situatie en dit rechtvaardigt een gerichte aandacht. In de kernblokken "Algemene Pathofysiologie" en "Oncologie (voorheen Nieuwvormingen)" worden de oorzaken en gevolgen van nieuwvormingen en de preventie, diagnostiek en therapie bij kanker reeds aangestipt. Met name de gevolgen van kanker zullen in dit keuzeblok verder worden uitgewerkt. Dit betreft zowel acute complicaties als laat optredende problemen. Een tweede aspect van complicaties van kanker zijn de directe en late gevolgen van de intensieve chemo- en radiotherapie zowel wat betreft orgaanschade alsook het optreden van secundaire maligniteiten tengevolge van de eerdere intensieve behandeling. Hierbij wordt ook aandacht geschonken aan leeftijdspecifieke aspecten (denk aan kinderen of jong-volwassenen). Op een ander niveau geldt dit ook voor de chirurgische behandeling indien lokaal "agressief" moet worden ingegrepen als enige mogelijkheid een tumor te genezen. Ook in de fase dat alleen levensverlengend handelen mogelijk is kan de patiënt te maken krijgen met complicaties van de tumor of bijwerkingen van de behandeling. In dit blok zal uitdrukkelijk aan de orde komen hoe men als arts moet afwegen wat medisch relevant handelen is tegen het licht van curatief of levensverlengend handelen en hoe te besluiten in de palliatieve fase. De kennis en vaardigheden verkregen in dit keuzeblok zullen bijdragen aan een beter inschatten en afwegen van de mogelijkheden en met name de beperkingen van de moderne geneeskunde. Kwaliteit van leven en palliatieve zorg nemen een belangrijke plaats in bij deze overwegingen. "Niet voor ieder probleem is een oplossing". Zeker tegen de achtergrond van de informatieplicht van de artsen in onze samenleving is het belangrijk met afwegingen als in dit keuzeblok besproken kennis te maken. Erg leuk blok. Afwisselend door zowel presentatie en verslag, elke keer een casus uitdiepen is zeer leerzaam. Er is geen toets, dit is prettig maar maakt soms dat de motivatie minder is. De tijdsbelasting is op zich goed te doen, ook afhankelijk van je groepsgenoten. Overdag is het een vol blok, maar s avonds ben je vrij. In dit blok komt vooral het klinische aspect van geneeskunde aan bod. - Enthousiaste docenten - Goede planning, duidelijke opbouw van het blok - Veel aspecten van interne geneeskunde komen aan bod - Goede balans zelfstandig werken en colleges - Niet alle colleges zijn even relevant - Soms is het niet duidelijk wat er verwacht wordt qua niveau 52

53 5KVZ10 Omgaan met de dood Volksgezondheid Prof. Dr. E. van Leeuwen Periode 10 De dood heeft vele gezichten en als arts komt u op vele manieren in aanraking met de dood. Het overlijden van mensen werpt zijn schaduw vooruit bij ziekte en lijden en drukt ook zijn stempel op het leven van nabestaanden. Om rond het sterven goed te kunnen functioneren als arts dient u niet alleen over medisch-technische, maar ook over psychologische en communicatieve kennis en vaardigheden te beschikken. Voorts dient u ook zelf stilgestaan te hebben bij de betekenis van het levenseinde. Dat komt de kwaliteit van zorg, vooral in de palliatieve en terminale fase, ten goede. In dit blok besteden we daarom veel aandacht besteed aan uw eigen houding ten opzichte van doodgaan. U maakt kennis met de periode van ongeneeslijk ziek zijn en sterven t/m begraven en rouwbegeleiding. Zeer interessant blok. Er is een goede afwisseling tussen hoorcolleges, responsiecolleges en praktijkbezoeken. In de vierde week wordt getoetst door middel van een toets en een presentatie van bevindingen uit het zelf geschreven essay. Praktijkbezoeken droegen bij aan de doelstellingen van het blok en zijn zeer interessant. Het blok vormt een zeer bruikbare aanvulling op het curriculum. De tijdsbelasting is vrij fors. In je hoofd ben je er langer mee bezig dan de uren die ervoor staan, omdat het psychisch/emotioneel soms zwaar is. In dit blok komen de wetenschappelijke, sociaal-maatschappelijke en filosofisch-ethische aspecten van de geneeskunde aan bod. De student is van mening dat dit blok verplicht zou moeten zijn, omdat je er erg veel aan hebt in je verdere carrière. - Enthousiaste docenten - Erg interessante praktijkbezoeken - Duidelijke structuur in het blok - Afwisselend - Niet negatief, maar het is belangrijk om te realiseren dat dit blok emotioneel erg zwaar kan zijn 53

54 Periode 1 Evidence based geriatrie id praktijk Gender, disease and health care Horen, zien en bewegen: een oriëntatie op neurowetenschappen 54

55 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk Speciële genees- of heelkunde Dr. ir. J. Lagro periode 1 Een belangrijke maatschappelijke ontwikkeling voor de medische student en toekomstige arts is de groei van het aantal ouderen patiënten, vaak met multimorbiditeit. Veel wetenschappelijke kennis is gebaseerd op onderzoek met middelbare patiënten, met vaak maar één ziekte. In dit blok staan specifiek bij ouderen optredende problemen centraal en hoe deze systematisch geanalyseerd, bestudeerd en onderzocht kunnen worden. Het vertrekpunt zijn echte klinische problemen waarbij de student wetenschappelijke vraagstelling moeten opstellen en vervolgens de beschikbare evidentie hierover opzoeken en kijken in hoeverre deze evidentie valide is voor deze specifieke patiënt(groep) waarbij het klinische probleem zich voor doet. Dit blok is opgebouwd uit 3 hoofdlijnen: de casus opdracht, de richtlijn opdracht en de rode draad opdracht. In de casus opdracht zal aan de hand van een ministage een patiënt geselecteerd worden. Het klinisch probleem van deze patiënt is het uitgangspunt voor het opstellen van een wetenschappelijke probleemstelling die uitgewerkt zal worden. Bij de richtlijn opdracht zal weer een klinisch probleem het vertrek punt zijn maar nu zal er gekeken worden in hoeverre de van toepassing zijnde richtlijnen valide zijn voor geriatrische patiënten en hoe om te gaan met conflicterende richtlijnadviezen bij de frequent voorkomende multimorbiditeit. In de rode draad opdracht zal er een casus gemaakt worden voor de serious game GeratriX waarbij complexe medische besluitvorming centraal staat. Bij het maken van de casus zal de juiste medische besluitvorming worden geanalyseerd en gezocht worden naar wetenschappelijk onderbouwing hiervoor. De student wordt beoordeeld op de presentaties over de casus opdracht, richtlijn opdracht en de rode draad opdracht. Daarnaast wordt een scriptie geschreven over de casus en richtlijn opdracht. Als laatste is er een klinisch patiënt examen. Geen studentcommentaar beschikbaar. 55

56 5KMG10 Gender, disease and health care Maatschappij en gezondheid Prof. Dr. A.L.M. Lagro-Janssen periode 1 The program will concentrate on the influence and relevance of gender in health, disease and healthcare. In the first week the focus is on general issues, like the history of gender and health; the relevance of the gender perspective in health and healthcare, the influence of gender in communication, patient autonomy and professional role. The second week will focus on the role of gender in prevention issues around cardiovascular disease, smoking and alcohol, and sexually transmitted diseases (STD's). Students get an assignment to write a blog on gender and prevention. In the third week two clinical issues in which gender is of major importance are central: intimate partner violence/sexual abuse and developmental disorders (ASS /ADHD)). During the four weeks of the course students will work on a scientific paper (in pairs). The student will present their paper during a conference in the last week of the course. In this project the students have to gather the medical literature and other (internet) resources around one gender and clinical medicine topic in a systematic way, gather evidence around gender differences in diagnosis, therapy and prevention. Throughout the course there is a good mix of the different education forms: plenary and responsive lectures, tutorial assignments, workgroups and practicals. Een blok dat focust op sociaal maatschappelijke en wetenschappelijke aspecten. Een druk blok met een tentamen en een presentatie in de 4 e week. Ook moet er een paper geschreven worden. De naam suggereert dat er veel verschillen tussen de geslachten in de gezondheidzorg worden behandeld, maar was meer gericht op psychologische en maatschappelijke verschillen. - erg gevarieerd blok - persoonlijke begeleiding in de vorm van een mentor bij het schrijven van het paper - het verkrijgen van awareness voor de genderproblematiek - vooral gericht op de vrouw - het biologische aspect kwam weinig aan bod 56

57 5KNW5 Horen, zien en bewegen: een oriëntatie op neurowetenschappen Neurowetenschappen Dr. H.H.L.M. Goossens periode 1 In dit blok maakt de student kennis met diverse neurowetenschappen. Het doel is de interacties van hersenenzenuwen-spieren te belichten vanuit verschillende hoeken. Op deze manier wordt ons inzicht geïntegreerd wat ook leidt tot een beter begrip van de achtergronden van het pathologisch dysfunctioneren van deze structuren. Hierbij zullen technieken en onderzoeksmethodes ter sprake komen die van belang zijn voor het onderkennen van de mogelijkheden en beperkingen van de neurowetenschappen. De methodes die in dit blok aan bod komen houden verband met het onderzoek naar structuur en functie van hersenen-zenuwen-spieren en vallen in drie groepen uiteen: macroscopische anatomische technieken, inclusief nieuwe beeldvormende technieken voor onderzoek van het zenuwstelsel, beeldvorming op weefsel- en celniveau, en de registratie van fysiologische signalen. Behalve op de toepassing van deze technieken in de medische diagnostiek wordt ingegaan op de rol die deze technieken spelen in het medisch wetenschappelijk onderzoek. Verder zal het een en ander in een historische context geplaatst worden. In het blok zullen een aantal klinische cases gepresenteerd worden en als rode draad gebruikt worden voor ZSO's en werkgroepen. Ook wordt er met COO-programma's gewerkt. Geen studentencommentaar beschikbaar. 57

58 Periode 2 Atherosclerose: preventie, diagnostiek en therapie Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering Klinische geneesmiddelentoxicologie 58

59 5KHC1 Atherosclerose: preventie, diagnostiek en therapie Over dit blok is geen informatie beschikbaar. 59

60 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engeneering Moleculaire pathologie Mevr. Dr. Ir. W. Daamen Periode 2 Het maken van nieuwe organen spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Recentelijk is er een nieuw multidisciplinair vakgebied ontstaan met als doel het maken van nieuwe organen en weefsels. Dit uitdagende vakgebied wordt gekenmerkt door toepassing van recentelijk verworven kennis op het gebied van biomaterialen, celbiologie en (foetale) chirurgie. In dit blok maakt u kennis met de strategieën die momenteel toegepast worden om organen te creëren zowel in als buiten het lichaam. Een scala van innovatieve technieken zullen de revue passeren waarbij er nadruk ligt op biofunctionele materialen, stamcellen en de toepassing op het gebied van huid, bloed(vaten), bot/kraakbeen en urogenitale weefsels. Ook zult u praktijkervaring opdoen in het laboratorium. Tevens zullen er ethische aspecten van deze nieuwe medische mogelijkheden aan de orde komen. Een interessant blok waarbij veel verschillende aspecten aan bod komen. Het is een nieuw onderwerp, het komt in de bachelor verder niet aan bod. In dit blok wordt veel aandacht besteed aan presenteren. Ook schrijf je een scriptie in het Engels. Er is geen toets. De eerste twee weken van dit blok zijn rustig, week 3 en 4 zijn wel druk. - Training van de presentatievaardigheden - Schrijven van een scriptie in het Engels is erg leerzaam - Enthousiaste docenten - Soms te krappe voorbereidingstijd of tijdsplanning voor verschillende onderwijsvormen 60

61 5KMR7 Klinische geneesmiddelentoxicologie Metabolisme en regulatie Dr. C. Kramers Periode 2 In dit blok staat de keerzijde van het gebruik van geneesmiddelen centraal. Allereerst wordt er aandacht besteed aan de problematiek rond auto-intoxicaties. Daarbij komen zaken aan de orde als het te voeren beleid (opnemen of niet) en specifiek te nemen maatregelen, zoals maagspoelen en hemodialyse. Hierbij wordt onder andere gebruik gemaakt van een farmacokinetisch computerprogramma. Tevens wordt ingegaan op de toxische gevolgen van het gebruik van genotsmiddelen als XTC, GHB en cocaïne. Er vindt een excursie plaats naar een behandelcentrum voor verslaafden. De studenten zullen een onderzoek opzetten en uitvoeren naar invloed van koffie op alcoholinname. Zijzelf zullen daarbij onderzoekers en proefpersonen zijn. In de 3e en 4e week wordt aandacht besteed aan bijwerkingen en interacties. Zo zal duidelijk gemaakt worden hoe op basis van epidemiologische en andere gegevens een causaliteitsbeoordeling gedaan wordt. Hierbij wordt bekeken in hoeverre een verschijnsel het gevolg van gebruik van een geneesmiddel kan zijn. In deze periode schrijven de studenten ook een bijwerkingen monografie, waarin hij/zij de mogelijke causaliteit belicht bij een bijzondere en/of recent ontdekte bijwerking. Tenslotte wordt aandacht besteed aan polyfarmacie. De studenten krijgen echte casuïstiek voorgelegd, waarbij het gebruik van een veelheid aan geneesmiddelen tot problemen heeft geleid. De student zal moeten aangeven welke specifieke interactie hierbij het probleem is geweest en op welke manier de medicatie veranderd zou moeten worden, opdat zich in de toekomst geen problemen meer zullen voordoen. Gedurende het hele blok zullen studenten patiënten die in die maand vanwege een vergiftiging of een geneesmiddelenbijwerking of interactie op de eerste hulp van het Sint Radboud ziekenhuis gezien worden, uitwerken en presenteren. Daarbij is het de bedoeling dat ze hetgeen ze in het blok geleerd hebben in praktijk brengen. In dit blok komen vooral klinische, wetenschappelijke en sociaal-maatschappelijke aspecten aan bod. De stof is interessant, je leert alles over auto-intoxicaties, verboden middelen, alcohol en overdosering. Het is een redelijk druk blok, maar er zijn ook vrije dagen. Het is een leuk blok met afwisseling, je volgt niet alleen maar colleges. 61

62 Periode 3 Kindervoeding en volwassenziekte De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk gehandicapten 62

63 5KGH8 Kindervoeding en volwassenziekte Speciële genees- of heelkunde Dr. K.D. Liem Periode 3 De blokcoördinator zegt... Voor de ontwikkeling van de bevruchte eicel tot een volwassen mens zijn vele factoren verantwoordelijk. De genetische informatie die is neergelegd in de vrucht speelt een belangrijke rol (nature). Deze kan beïnvloed worden door vele extrinsieke factoren. Voeding die tijdens de foetale periode en op de kinderleeftijd aan de zich ontwikkelende mens wordt aangeboden is er een van (nurture). De beïnvloeding van groei en ontwikkeling van de mens en het programmeren in een vroege ontwikkelingsfase (foetaal of neonataal) voor ziekte op volwassen leeftijd door een niet optimaal aanbod aan voedingsstoffen staan centraal in dit keuzeblok. In de eerste week wordt aandacht besteed aan de foetale ontwikkeling en groei van een kind. De behoefte aan voedingsstoffen (macronutriënten, micronutriënten, calorische waarde en vocht) wordt besproken. In de tweede week komen de gevolgen van ondervoeding tijdens de foetale periode en op de kinderleeftijd voor het ontstaan van hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type II, en cognitieproblemen op volwassen leeftijd aan de orde. In de derde week komt de borstvoeding en de voordelen hiervan aan de orde. Ook worden de gevolgen van verontreiniging van moedermelk en van overvoeding op de kinderleeftijd voor het ontstaan van ziekte op volwassen leeftijd behandeld. In de vierde week worden de gevolgen van culturele verschillen in voedingsgewoonten van de zwangere en lacterende vrouw op het ontstaan van ziekte bij hun kinderen besproken. Tijdens dit blok zal ook tijd ingeruimd worden voor twee interactieve patiëntendemonstraties (met en zonder patiënten), klinische rondleiding op de afdeling verloskunde en neonatologie en een dagdeel meelopen met de diëtiste. Tijdens dit keuzeblok is gedurende de hele periode voldoende tijd ingeruimd voor het maken van de scriptieopdrachten, die aan het begin van het blok worden verstrekt. Het keuzeblok wordt afgesloten met een symposium waar de scriptieopdrachten worden gepresenteerd. De student zegt... Er zijn een aantal duidelijke onderdelen, dat zie je terug in de toets. Niet elk onderdeel is even gemakkelijk. Er ligt veel nadruk op het lezen van wetenschappelijke studies, dat is pittig. Het blok is goed te doen in de gegeven tijd. Er zit wel vaak veel tijd tussen hoorcolleges en responsiecolleges. Wetenschappelijke en klinische aspecten van geneeskunde komen uitgebreid aan bod. - Goede organisatie - Meekijken in de kliniek - Ook leuk voor later als je zelf kinderen wilt - Het rooster veranderde tussendoor vaak - Toets niet erg representatief 63

64 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk gehandicapten Maatschappij en gezondheid Mevr. Drs. E.M.M. Meijer-van den Bergh Periode 3 Een chronische ziekte heeft naast biologische ontwrichting veel invloed op het psychisch en sociaal functioneren van de patiënt en diens omgeving. De korte en lange termijn gevolgen van chronische ziekte kunnen sterk verschillen en zijn o.a. afhankelijk van leeftijd en ontwikkelingsniveau. In dit blok wordt ingegaan op de verstorende invloed van een chronische aandoening en wordt deze beschouwd vanuit de biologische en de psychosociale ontwikkeling. Het blok sluit met name aan op kennis en vaardigheden uit de blokken 'Chronisch ziek zijn' en 'Leeftijdsafhankelijke problematiek'. Belangrijke aandachtspunten zijn de wisselwerking tussen biologische en psychosociale ontwikkeling en de verstorende invloed van een chronische aandoening op deze ontwikkeling bij kinderen en ouderen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan autonomie (onafhankelijkheid of eigen regie bij afhankelijkheid van zorg) en 'quality of life' (lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren). Voorts komen relevante medisch-technische ontwikkelingen aan de orde en ethische aspecten van de vraag naar medisch zinvol of zinloos handelen in situaties die in het verloop van een chronische aandoening kunnen ontstaan. De aandachtspunten 'autonomie en ontwikkeling' zullen worden uitgewerkt aan de hand van drie thema's: kinderen met kanker, mensen met verstandelijke beperkingen en parkinson bij ouderen. De drie hoofdonderwerpen in het blok zijn interessant en worden goed uitgediept. Het psychosociale aspect staat op de voorgrond. Het cijfer bestaat uit een schriftelijke opdracht, een presentatie, een scriptie en een tentamen. Het is een redelijk rustig blok. - Veel praktijkervaring - Laagdrempelig contact met docenten - Veel ruimte voor inbreng van eigen ideeën - Organisatie en roostering verlopen niet altijd even soepel - Onduidelijke richtlijnen voor de scriptie en presentatie - Weinig begeleiding in het schrijven van een scriptie 64

65 Periode 4 Patiëntgerichtheid en organisatie van zorg 65

66 5KVZ13 Patiëntgerichtheid en organisatie van de zorg Volksgezondheid Drs. R.J.M.G. Hameleers periode 4 Dit blok behandelt de verschillende niveaus van organisatie van zorg rondom de patiënt, met als uitgangspunt patiëntgerichte zorg. Deze verschillende niveaus zijn: 1. Patient centeredness en shared decision making: Wat zijn de wensen van de patiënt, wat is kwaliteit van zorg in de beleving van de patiënt? Op welke wijze kan het resultaat van patiëntgericht werken worden gemeten? Hoe kan het geneeskundig proces hier zo goed mogelijk bij aansluiten? 2. Medische besluitvorming: Hoe komt medische besluitvorming tot stand bij de patiënt en de arts? Hierbij wordt de technische kant van medische besluitvorming behandeld (aanvullend onderzoek, richtlijnen en algoritmen, systemen ter ondersteuning van besluitvorming), maar ook de dagelijkse realiteit van medische besluitvorming: organisatorische factoren, financiën etcetera. Tenslotte behandelt dit onderdeel de juridische toetsing van medische besluitvorming naar aanleiding van klachten en procedures. 3. Organisatie van zorg: Dit onderdeel behandelt de opbouw en het functioneren van zorgorganisaties. Studenten bestuderen organisatiekundige principes zodat zij de anatomie en fysiologie van zorgorganisaties leren doorzien. Ook maken zij kennis met nieuwe vormen van organiseren van zorg, zoals netwerkorganisaties en virtuele zorg. 4. Innovatie van zorg: Maximale aansluiting van de organisatie van zorg bij de wensen en kenmerken van de patiënt staat steeds meer in de belangstelling. Dit vraagt om zorginnovatie waar bestaande systemen belemmerend werken. Aan de hand van een aantal best practices in zorginnovatie gaan de studenten zelf aan de slag met een kleinschalig verandertraject. Dit blok zal dit jaar voor het eerst gegeven worden. 66

67 Periode 5 Radiologie in de klinische praktijk 67

68 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Mevr. Dr. L. Peters-Bax Periode 5 De blokcoördinator zegt... In het keuzeblok 'Radiologie in de klinische praktijk' wordt de diagnostiek met behulp van beeldvormende technieken bestudeerd. De onderwerpen van dit keuzeblok zijn zo gekozen dat zij aansluiten op de onderwerpen uit de kernblokken van het eerste en tweede jaar zoals het kernblok Hoofdlijnen functionele morfologie en Stowisseling 2 en bereiden voor op de onderwerpen die later zullen worden behandeld in de masterfase, met name in het CIKF, CKO2 en CKO3. Elk van de vier weken van dit keuzeblok is gewijd aan een specifiek onderwerp dat op eenzelfde manier zal worden behandeld: na een inleiding in de gebruikte technieken wordt er ruim aandacht geschonken aan de normale anatomie en de normale radiologische anatomie. Daarna wordt de kennis van techniek en anatomie geïntegreerd in casuïstische beelden. Door het radiologische beeld systematisch te analyseren, leert de student dat het pathologische beeld afhankelijk is van de technische en anatomische context, die voor elke individuele patiënt verschilt. Dit is fundamenteel anders dan het aanbieden van een "teaching file" (een serie beelden als een soort postzegelverzameling) waar de student inzet op herkenning en niet op analyse van een radiologisch beeld. Nadrukkelijk wordt in dit blok aangesloten op het kennis- en vaardigheidsniveau van de studenten. Geen beelden van uitzonderlijke schoonheid of zeldzaamheid maar de meest alledaagse beelden van de meest voorkomende ziektebeelden, zoals aangegeven in de eindtermen van het medische onderwijs. In de eerste week staat de thorax met de anatomie en pathologie van de thoraxorganen centraal. De diagnostische beeldvorming met behulp van nucleair geneeskundig onderzoek komt ook aan bod. In de tweede week wordt aandacht geschonken aan de neuroradiologie en de neuroanatomie. In de derde week is de radiologie van het bewegingsapparaat het onderwerp van studie. Ook het trauma van de wervelkolom wordt behandeld. In de laatste week wordt de radiologie van het abdomen behandeld, waarbij aandacht is ingeruimd voor de echografie. Tijdens dit keuzeblok maken de studenten kennis met de belangrijkste technieken binnen de radiologie waarbij hun geschiedenis en de toekomstige ontwikkelingen worden besproken. In het blok zijn tevens opgenomen een door de studenten voorbereide presentatie over een afgesproken onderwerp en de deelname aan een beeldtoets. De beoordeling van de student wordt samengesteld uit diens deelname aan het blok, de presentatie van een casus en het resultaat van de toets. De student zegt... Goed blok waar je veel aan hebt. Veel presentatie mogelijkheden. Je leert genoeg om een goede presentatie over het onderwerp te kunnen geven. Er wordt genoeg aandacht besteed aan de techniek en dat is prettig bij het beoordelen van de beelden. De tijdsbelasting is vrij goed. Als de onderdelen goed gevolgd worden, hoef je daarna niet veel meer aan zelfstudie te doen. Het belangrijkste aspect van geneeskunde dat hier aan bod komt, is het klinische aspect. - Erg leerzaam blok - Goede training in het beoordelen van beelden - Er hangt een aangename sfeer in het blok - Enthousiaste docenten - Het rooster is soms rommelig, met discrepantie tussen internet en de daadwerkelijke roostering 68

69 SOOS keuzegids Route: 89 69