Spreekbeurt Biologie De aardappel

Transcriptie

1 Spreekbeurt Biologie De aardappel Spreekbeurt door een scholier 2306 woorden 19 maart keer beoordeeld Vak Biologie Ik houd mijn spreekbeurt over de aardappel. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat de aardappel het volksvoedsel is van Nederland. Voor Nederland is de aardappel heel belangrijk. Maarliefst 25% van de akkerbouw grond is daarvoor bestemd. Nederland heeft een ideale voedingsbodem voor de aardappel. Klei en rijk aan humus. DAT komt omdat Nederland voor een deel onder de zeespiegel licht door die ligging heeft Nederland een waterbeheersing systeem moeten ontwikkelt met daar onder dijken sloten en vaarten. samen met het platte landschap en het gematigde zeeklimaat is Nederland zeer geschikt voor de aardappel teelt. Geschiedenis van de aardappel vroeger groeiden er geen aardappels in Nederland niemand wist dat ze bestonden. In 1492 ontdekte Columbus Amerika. Na hem trokken steeds meer Europeanen naar Amerika in het begin vooral Spanjaarden. Ze zochten daar naar goud en zilver. op hun reizen ontdekten ze in Zuid-Amerika een indianenstam die ze de Inca s noemden. ze leerden daar een plant kennen die papa genoemd werd de knol van de plant werd door de Inca s gegeten. in 1570 namen ze wat knollen mee naar Spanje. die werden geplant het werden de eerste aardappelplanten in Europa. monniken van een klooster in de Spaanse stad Sevilla hadden belangstelling voor de patat zoals zij de aardappel noemden Ze verbouwden hem in hun kloostertuin. De aardappel werd vooral aan arme en zieke mensen als voedsel gegeven plantenverzamelaars zetten de aardappel in hun siertuin deze verzamelaars onderzochten de plant ze kwamen tot de conclusie dat er giftige stoffen in zaten als eet bare knol werd de aardappel niet Pagina 1 van 6

2 gewaardeerd behalve dus door monniken in die tijd reisden monniken naar kloosters in andere landen ze namen aardappelknollen mee en plantten die weer in de moestuinen bij kloosters maar nog steeds werd de aardappel allen als voedsel voor zwakke mensen en veevoer beschouwd de interesse van de plantenkenners ging niet verder dan een soort opschepperij zo n vreemde plant hoorde wel in de siertuin maar verder was er niet veel bijzonders aan nee dan hadden ze wel mooiere planten om mee ontschepen en zo belandde de aardappel als sierplant in een hoekje van kruidentuinen bij universiteiten. in de zeventiende eeuw waren in veel landen van Europa oorlogen veel mensen vluchtten naar veilige gebieden ze waren arm en leden honger dar kwam omdat veel graanvelden door de legers vernield werden. vaak mislukten de graanoogsten ook door het slechte weer en juist van graan zoals haver en rogge bakten de mensen hun brood uit wan hoop begonnen boeren op hun eigen stukje grond aardappels te verbouwen dat hadden ze geleerd van de monniken een heel gezin kon leven van de aardappelopbrengst van hun bouwlandje zo verspreidden de boeren de aardappel door Europa. pas tegen het midden van de achttiende eeuw begon de aardappel populair te worden maar dan allen voor de arme mensen.de rijken haalden hun neus op voor varkensvoer zoals ze de aardappels noemden toen een aantal jaren achter elkaar de graanoogsten mislukten werd het beetje graan dat er nog was ook voor gewone mensen veel te duur de aardappel begon terrein te winnen een Nederlands gezegde uit die tijd vertelt hoe vaak men aardappels at: " s Morgens eten we kartofler dat is Duits voor aardappelen, s middags eten we aardappelen en s avonds eten we popeter dat is Noors voor aardappelen." laten zien het schilderij van Vincent van Gogh de aardappel eters zie je arme boeren aardappels eten omdat er niets anders te eten was hoe groeit de aardappel Appels groeien aan de bomen maar aardappels groeien onder de grond aan de wortels van de aardappelplant een aardappel is geen fruit zoals de appel het is een soort groente een knolgewas. er is een aardappel nodig om een stuk of twaalf nieuwe aardappels te krijgen die enen aardappel noemen we de moederknol als je aardappel goed bekijkt zie je dat er in de schil allemaal putjes zitten die putjes heten de ogen laten zien aardappel in boek. uit die ogen groeien uitlopers die we spruiten noemen. LATEN ZIEN AARDAPPEL MET SPRUITEN pas als de moeder knollen voldoende spruiten hebben worden ze gepoot dat gebeurt meestal in april. De stengels groeien omhoog uit de grond en vormen bladeren In APRIL maakt de boer het veld klaar hij strooit mest op het land dat dient als voedsel voor de aardappelplant met een speciale pootmachine legt de boer de moederknollen in rijen op het veld deze rijen worden ruggen genoemd in mei maakt hij de ruggen hoger met een freesmachine de plant krijgt dan voldoende losse grond om knollen te vormen door die losse grond gaat het oogsten makkelijker, Met een frees werkt de boer het onkruid onder de grond in de zomer controleert hij het veld op ziekten en plagen de Pagina 2 van 6

3 planten krijgen nog wat extra voedingsstoffen in de vorm van kunst mest als het te droog is laat de boer het veld besproeien. Het veld staat nu vol met planten. Onder de grond gebeurt iets wonderlijks in JUNI is de moederknol verschrompeld de wortels halen voedsel uit de aarde en daarmee vormt de plant nieuwe ondergrondse stengeldelen die heten stolonen het voedsel hoopt zich op in de stolonen op en gaat kleine knolletjes vormen elk knolletje groeit uit tot een aardappel. Laten zien knolletje. De moeder knol verschrompelt omdat de stengels en de wortels al het voedsel nodig hebben. als de knolletjes onder de grond aardappels zijn geworden is de plant boven de grond ook dood.na de bloei kunnen de aardappelen worden gerooid.eerst worden de bladeren afgebrand, weggespoten of platgeslagen. Daardoor stopt de groei van de knollen. Dan komt de boer met de rooimachine het land op deze machine haalt de aardappelen uit de grond daarna worden de aardappelen naar grote bewaarschuren gebracht. Bewaren Vroeger bewaarden de mensen de aardappels in een kuil onder de grond Met flink wat stro erop dit deden ze om de vorst tegen te gaan we noemen dit inkuilen Tegen wording worden de aardappels meestal eerst in een machine geborsteld daarna gewassen en weer droog geblazen een speciaal poeder zorgt ervoor dat de aardappels geen spruiten krijgen.de aardappels gaan daarna naar een speciale opslagplaats daarin kan de temperatuur en de vochtigheid geregeld worden dat moet allemaal heel precies gaan. het moet er koel zijn maar de aardappels magen niet bevriezen want dan smaken ze niet meer lekker. Te veel vocht? Dan gaan ze rotten maar als het te droog is krijgen ze rimpels. dat bewaren is dus een heel precis werkje thuis kun je ze ook bewaren op een droge donkere plek. uit de verpakking niet te warm maar ook niet in de koelkast daar worden ze zoet van als je gekookte aardappelen over hebt kun je die wel in de koelkast bewaren en ze dan de volgen de dag lekker opbakken. Blauwe en groene plekken Net als mensen krijgen aardappels blauwe plekken als ze zich stoten je kunt die blauwe plekken gewoon opeten. Heeft een aardappel te veel in het licht gelegen dan worden ze een beetje groen Het is een giftige stof die daarvoor zorgt dit groen kun je niet opeten. Wat is giftig. De aardappel plant zelf is giftig. De giftige stof in de aardappel heet solanine. Deze stof zit in de groene bladeren van de plant. En in de bloemen en de vruchten die er als groene besjes uitzien laten zien plaatjes van de bloemen en van de vruchten. Maar ook met de knol moet je oppassen in de ogen en de spruiten van de aardappel zit ook die giftige stof Pagina 3 van 6

4 solanine als je aardappels schilt moet je ze daarom goed pitten dus de ogen eruit snijden. Waarschijnlijk zijn vroeger heel wat mensen ziek geworden van het eten van de bloemen en bessen van de aardappelplant niet iedereen wist toen dat allen de knol geen gif bevat. Ziekten, plagen en bestrijding. Aardappels kunnen ziek worden. De aardappelziekte plaatjes wordt veroorzaakt door een schimmel. Op de bladeren en stengels ontstaan daardoor bruine plekken en de plant rot weg. Virussen en bacteriën plaatjes kunnen de plant ook ziek maken. Dit zijn levende deeltjes die je alleen onder een microscoop kunt zien. De plant is ziek, als de bladeren omgekruld of verkleurd zijn. Ook wormen, rupsen, aaltjes en kevers kunnen grote schade aanrichten. De coloradokever is de grootste vijand van de aardappel. Je kunt deze beestjes met het blote oog zien. Ze leven van de bladeren of de stengels en de knollen in de grond. Plaatjes Het cyste aaltje is de veroorzaker van de plaag die aardappelmoeheid heet.om dit te voorkomen verbouwt de boer aardappels niet altijd op de dezelfde grond.op een veld doet hij een jaar aardappels dan vier jaar iets anders en dan pas weer aardappels in die vier jaren gaan bijna alle aaltjes dood. Natuurlijk zijn de weersomstandigheden ook belangrijk voor de aardappeloogst. Als het erg veel regent, rotten de aardappels in de grond weg. Zo mislukte in 1998 een deel van de oogst. Als het te droog is, loopt de oogst ook gevaar. Rassen en soorten Bintjes, asterix, russed burbank arkade en redstar. Laten zien Dit zijn aardappelrassen. Een aardappelras is een bepaald soort aardappel. Elk ras heeft zijn eigen vorm, grootte, smaak en kleur. Er zijn wel tachtig verschillende rassen. Niet alle rassen worden in Nederland gekweekt. Veel rassen komen uit landen rondom de Middellandse Zee. Dat zijn vooral de pas gerooide aardappelen, die je aan hun dunne, gladde schil kunt herkennen. De naam bintjes komt van meester de vries In het begin van vorige eeuw kweekte een Nederlandse onderwijzer Meester de vries een aantal nieuwe aardappelrassen hij gaf ze de namen van zijn negen kinderen toen hij nog een tiende ras ontwikkelde gaf hij dat de naam van Bintje Jansma een meisje uit zijn klas en het waren de bintjes die wereldberoemd werden. In de winkel liggen alleen consumptie aardappelen. Dat zijn aardappelen die verbouwd worden om op te eten. De meeste consumptie aardappelen komen niet in de winkel terecht. Een groot gedeelte gaat naar de voedingsindustrie. In de fabrieken wordt er patat, chips laten zien, salade of puree in poedervorm van gemaakt laten zien. We eten niet alle aardappelen die geoogst zijn op. Een deel ervan wordt gepoot. We noemen ze pootaardappelen. Het zijn speciaal en zorgvuldig gekweekte aardappelen. Ze mogen niet beschadigd of Pagina 4 van 6

5 ziek zijn. Alleen dan kunnen ze voor een gezonde oogst zorgen. Nog een speciaal soort is de zetmeelaardappel. Deze aardappel gaat direct naar een zetmeelfabriek. Nadat hij bewerkt is door allerlei machines, blijft er zetmeel over. Dat is een soort wit poeder laten zien. Als daar weer water bij komt. Wordt het een brij die goed kleeft en plakt. Aardappelzetmeelfabrieken staan in Groningen. Wat doen we met de aardappel Aardappels zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven We een ze veel maar gebruiken ze vooral in de industrie In Nederland wordt per jaar ongeveer 2500 miljoen kilo aardappels verbouwd Daar zou je schoollokalen meekunnen vullen. Een aantal van die aardappels wordt als pootaardappel gebruikt. het allergrootste deel verdwijnt naar de aardappelzetmeelfabriek. De voedingsindustrie heeft ook veel aardappelen nodig. Voor een kilo chips is bijvoorbeeld vijf kilo aardappels nodig. Gemiddeld eten Nederlanders per jaar 37 kilo aardappels per persoon dat betekent dat ongeveer een vierde deel van de totale oogst wordt opgegeten. producten boodschappentas In de papierindustrie wordt zetmeel gebruikt om het papier te versterken en om er een glad beschrijfbaar laagje op aan te brengen. Laten zien schrift. In deze saus en mixen zit zetmeel verwerkt om deze te binden Zetmeel zit ook in pampers en synthetische stoffen In batterijen en in tabletten of capsules Behangplaksel, inkt, roomijs, instandsoep en karton. Deze pringles worden gemaakt van gefrituurde puree in poedervorm laten zien. Hoe eten mensen aardappelen. We eten ze gekookt als frietjes, chips en puree. Een plastic fabriek in Oosterhout Pagina 5 van 6

6 Een plasticfabriek in Oosterhout maakt op een bijzondere manier plastic. Ze gebruiken namelijk aardappelresten van patat en chipsfabrieken om plastic te maken op deze manier slaan we twee vliegen in een klap het afval van de patatfabriek verdwijnt op een goede manier aardappel zijn niet giftig dus die stoffen komen ook niet in de lucht terecht het belangrijkste voordeel van plastic maken van aardappelresten is dat het plastic afbreekbaar is dat wil zeggen dat wanneer je het plastic in de natuur zou gooien het binnen 6 maanden helemaal weg is het plastic is verteerbaar ook is het plastic minder erg voor dieren al ze het zouden eten. Is de aardappel gezond? De aardappel is heel gezond het duurde trouwens wel vierhonderd jaar voordat de mensen er zo over gingen denken de monniken van vroeger hebben gelijk gekregen zij zagen dat zwakke mensen door het eten van aardappels opknapten er moest iets in de aardappel zitten wat goed voor de mens was dat gezonde iets noemen we vitamine tijdenlang gingen er praatjes rond over de aardappel hij zou giftig zijn en onsmakelijk een van de laatste verzinsel is dat je der dik van zou worden maar dat is niet waar de mayonaise bij de patat en de jus over de aardappels dat zijn de dikmakers aardappelen zijn gezond omdat ze veel vitamine C bevatten een die vitamine helpt je lichaam om weerstand tegen ziekten op te bouwen. In de aardappel zitten ook minder vetten dan in gekookte rijst en in gekookte pasta laten zien grafiek op het bord. De aardappel als geneesmiddel In de natuurgeneeskunde worden veel geneeskrachtige planten gebruikt ook de aardappel wordt als geneesmiddel gebruikt eigenlijk zou je van de vroegere monniken kunnen zeggen dat het een soort natuurgenezers waren Ze gebruikten veel planten als medicijn de aardappel kun je bij de volgende ongemakken gebruiken als je jeuk hebt smeer je de plek in met rauwe geraspte aardappelen en de jeuk verdwijnt geraspte aardappelen helpen ook hij de genezing van een verstuiking of kneuzing van je spieren een glaasje geperst aardappelsap is goed voor de maag een echte natuurdokter weet nog wel meer van zulke aardappelmiddeltjes. Wat heeft de aardappel met de herfstvakantie te maken Wij hebben herfstvakantie omdat we aardappels eten Vroeger werden de aardappels met de hand uit de grond gehaald dat heet rooien in streken waar aardappels werden verbouwd moest het hele gezin meehelpen er gingen in die rooitijd zoveel kinderen niet naar school dat er maar een vakantie werd ingelast de aardappelvakantie werd die genoemd. En omdat het rooien in de herfst plaatsvond werd deze periode ook wel herfstvakantie genoemd het rooien gebeurt nu met machines maar de herfstvakantie is gebleven. Pagina 6 van 6