AARDAPPEL BOVENBOUW GROEP 7/8

Transcriptie

1 AARDAPPEL BOVENBOUW GROEP 7/8 LESOPZET Samenvatting De leerlingen halen tijdens de introductie hun kennis over de aardappel en de verschillende aardappelrassen op. Hierna gaan ze de aardappel als grondstof gebruiken voor het vervaardigen van een niet-eetbaar product, namelijk lijm. Tenslotte leren de leerlingen over de geschiedenis van de aardappel door een puzzel te maken. Doelen De leerlingen maken zelf een product van het zetmeel van de aardappel: lijm De leerlingen kennen toepassingsmogelijkheden van de aardappel De leerlingen hebben kennis van de geschiedenis van de aardappel De leerlingen kennen de begrippen vroege, halfvroege, halflate en late rassen Voorbereiding Zorg dat alle materialen gereed liggen Zorg ervoor dat er per groepje leerlingen één computer beschikbaar is Iedere leerling heeft een eigen werkblad Lijm maken, Puzzelen met aardappelen en Receptenboekje aardappelen Materiaal Per leerling: - werkblad puzzelen met aardappelen - werkblad receptenboekje aardappelen Per groepje: - computer met internetaansluiting - een ander aardappelras (per leerling 10 gram nodig) - voor iedere leerling een schilmesje en een leeg jampotje - een pan, gas-pit, rasp, maatbeker, zeef, houten lepel, kom, weegschaal en een groot vel papier (formaat A2 / flap-over) Tijdsindicatie Totaal 1, uur - Introductie (10 minuten) - Verwerking ( minuten) - Lijm maken - Puzzelen met aardappelen - Afsluiting (20 minuten) 1

2 Achtergrondinformatie Je vindt veel extra informatie over de aardappel op Extra opdrachten Maak je eigen aardappel! Met de zelfgemaakte lijm gaan de leerlingen hun eigen aardappel maken op ware grootte. Materialen: - snippers krantenpapier - eigengemaakte lijm - eventueel als reservelijm behangselplak - emmer per groepje leerlingen - zoveel mogelijk verschillende aardappelrassen - kwasten - verf (wit, zwart, geel, blauw, rood) - kwasten Ieder groepje maakt papier-maché in een emmer door de krantensnippers met de lijm te mengen. Iedere leerling kiest een aardappel en gaat deze met de papier-maché namaken. Laat de zelfgemaakte aardappel drogen. Iedere leerling moet de voorbeeldaardappel bewaren om de kleur en ogen op de zelfgemaakt aardappel te kunnen schilderen. De leerlingen mengen de verf zodat ze de goede kleur krijgen voor hun aardappel. De leerlingen beschilderen hun aardappel zo goed mogelijk aan de hand van hun voorbeeld. Aardappel in pot (maart t/m juni) In deze opdracht komt de diversiteit van aardappelen in de begrippen vroege, halfvroege, halflate en late aardappelrassen terug (zie achtergrondinformatie aardappel). Leg dit aan de leerlingen uit. Materialen: Grote bloempot met diameter van rond de 0 cm, 3 pootaardappelen van een vroeg ras zoals de ostara, eierdoos, potgrond. Pootaardappelen zijn onder andere te koop bij tuincentra en agrarische winkels. Stap 1: Doe de pootaardappelen in een open eierdoos met de ogen (puntjes op de aardappel) naar boven. Zet de doos bij het raam op de vensterbank. Laat de pootaardappelen daar 2 weken staan. De pootaardappelen vormen nu de eerste spruiten. Dit heet voorkiemen. Na 2 weken ga je verder met stap 2. Stap 2: Zorg ervoor dat in de bodem van de pot gaatjes zitten zodat overtollig water weg kan lopen. Stap 3: Vul de pot voor de helft met potgrond. Stap 4: Leg de pootaardappelen in de pot met de spruiten (kleine stengeltjes) naar boven. Stap : Vul de pot verder met potgrond tot 2 cm onder de rand. Er moet net zoveel grond op de aardappel zitten als de aardappel zelf dik is. Druk de aarde zachtjes aan. Stap 6: Plaats de pot bij het raam op een schotel. Verzorging van de aardappelplant: - Plaats de pot niet te dicht bij de verwarming - Draai de pot iedere dag zodat de plant recht groeit - Houd de grond vochtig maar niet te nat De pot kan ook buiten neergezet worden op een plaats waar veel zonlicht komt. Ook dan moet de pot regelmatig water krijgen, natuurlijk wel afhankelijk van de hoeveelheid neerslag die er valt. 2

3 Oogst: Als de bladeren van de plant bruin beginnen te worden, zijn de aardappelen volgroeid en kunnen ze geoogst worden. Aardappelen van een vroeg ras worden na 3 maanden geoogst. Oogst eventueel eerst 1 pot om te kijken of de aardappelen al groot genoeg zijn. Aardappelmaaltijd Organiseer een aardappelmaaltijd van de recepten uit het receptenboekje dat door de leerlingen gemaakt is. Gebruik de zelfgekweekte aardappelen voor de gerechten. Als er geen kookgelegenheid op school is laat dan ouders de maaltijd koken met hun kinderen. De maaltijden worden mee naar school genomen en gezamenlijk opgegeten. LESVERLOOP Introductie (10 minuten) Bespreek met de leerlingen wat ze al weten over aardappelen. Noteer dit op het bord. Herhaal dat de aardappel behalve voor directe consumptie ook als grondstof dient voor veel industriële toepassingen (fabrieksaardappelen). Deel de werkbladen en materialen voor Lijm maken en Puzzelen met aardappelen uit. Laat ieder groepje een ander ras aardappelen uitkiezen. Verwerking (60 minuten) De leerlingen maken de werkbladen Lijm maken en als ze daar klaar mee zijn maken ze Puzzelen met aardappelen. Iedere leerling mag zelf een aardappel uitkiezen. Vervolgens gaan de leerlingen in groepjes antwoorden op de vragen van de kruiswoordpuzzel zoeken op internet. De leerlingen plakken hun werkbladen met de zelfgemaakte lijm op het grote vel papier. NB: bij een tekort aan computers kun je ook een verdeling maken waarbij de helft van de klas eerst puzzelt en daarna lijm maakt. Na een half uur laat je wisselen. Afsluiting (20 minuten) Constateer samen met de leerlingen of de lijm goed gelukt is. Waar de werkbladen goed blijven plakken op de grote vellen, is het lijm maken geslaagd. Waar de werkbladen niet blijven plakken is er iets mis gegaan. Probeer in dat geval te achterhalen wat er mis is gegaan. Bespreek de antwoorden van de puzzel. Als het goed is gegaan hebben de leerlingen Indianenvoedsel als antwoord gevonden. Antwoorden puzzel: 1. Zuid-Amerika 2. Spanjaarden 3. De Aardappeleters 4. Scheurbuik. Ierland 6. Stonolen 7. Armen 8. Bintje 9. Verenigde Staten 10. Solanine 11. Lepra 12. Aardappeloproer 13. Rijst 14. Inkuilen 1. Texel Heb je nog tijd over? Maak dan met de hele klas het Receptenboekje aardappelen. Het werkblad hiervoor is bijgevoegd. Zorg ervoor dat het receptenboekje gekopieerd wordt en dat iedere leerling een exemplaar ontvangt. Bespreek kort welk recept de leerlingen hebben uitgekozen. 3

4 Lijm maken Je hebt al eerder geleerd dat aardappelen zetmeel bevatten. Dat zetmeel is de basis voor lijm. Schil 10 gram aardappelen. Rasp alle aardappelen helemaal fijn met een rasp. Doe twee dl water in een pan Stop de geraspte aardappelen erbij en roer alles, gedurende enkele minuten, goed door elkaar. Pak een grote zeef en doe daar het mengsel in. Houdt dit boven de pan en druk met een houten lepel al het sap eruit. Zet de pan op het fornuis en laat het zachtjes koken. Je ziet dat het sap dikker wordt. Als het sap lijm-dikte heeft, haal je de pan van het vuur. Laat het afkoelen en doe de lijm in een potje! Je hebt nu je eigen lijm gemaakt! 4

5 Puzzelen met aardappelen Deze puzzel gaat over de geschiedenis en verspreiding van aardappelen. Zoek antwoorden op de vragen en vul de puzzel in. Je vindt dan het antwoord op de hoofdvraag: Wat was de aardappel in de eerste eeuwen van onze jaartelling?. Elk cijfer in de puzzel heeft dezelfde letter. Gebruik de site Klik hierbinnen op: Over aardappelen. Klik daarna op: De aardappel. Gebruik als overige internetbronnen: en 1. Uit welk werelddeel is de aardappel afkomstig? 2. Wie waren de Europeanen die de aardappelen mee naar Europa brachten? 3. Hoe heet het beroemde schilderij van Vincent van Gogh waarin aardappelen voorkomen? 4. De aardappel is rijk aan vitamine C. Tegen welke ziekte die veel op schepen voorkwam werd de aardappel dan ook gegeten?. Wat was het eerste Europese land waar de aardappel op grote schaal verbouwd werd? 6. Hoe heten de ondergrondse stengels waaraan de aardappelen groeien? 7. De aardappel werd in Europa het voedsel van schepelingen en genoemd. 8. Welk beroemd aardappelras is gekweekt door schoolmeester Klaas de Vries aan het begin van de 19e eeuw? 9. In welk land introduceerden de Ieren de aardappel? 10. Welk aardappelbestanddeel kwam vroeger meer voor in aardappelen waardoor je uitslag kon krijgen? 11. Uit angst voor welke ziekte werd in het Franse Bourgondië de bevolking verboden om aardappelen te eten? 12. Wat was de naam van de rellen die in 1917 uitbraken in Amsterdam toen bleek dat er schepen met aardappelen klaar lagen voor export? 13. Welk voedsel wordt op de wereld nog net wat meer gegeten dan de aardappel? 14. Een manier om aardappelen te bewaren. 1. Van welk Waddeneiland is het in Nederland ontwikkelde aardappelras Texla afkomstig?

6 Receptenboekje aardappelen Met de hele klas ga je een receptenboekje aardappelen maken. De recepten komen van over de hele wereld. Ieder groepje werkt 1 recept uit één land uit. - Kies met je groepje een land uit: - Italië (Toscaanse aardappelsoep) - Nederland (stamppot) - Peru (aardappelerwtensoep, Huancaïna papas) - Spanje (tortilla) - Griekenland (aardappelmousaka) - België (frites, aardappel prei gratin). - Marokko (aardappelstoofpot) - Zwitserland (rösti) - Indonesië (sambal goreng kentang) - Als je zelf een land weet met een lekker aardappelrecept mag je dat ook kiezen. - Zoek op internet een aardappelrecept uit dat land dat erg lekker lijkt. Zoek met google op: het land, recepten en aardappel, bijvoorbeeld: Italië Toscaanse aardappelsoep, aardappel. - Schrijf je recept op. (maximaal 1 A4-tje) - Er moet het volgende instaan: - Naam van het gerecht - Uit welk land het komt - Wat heb je nodig? - Hoe maak je het klaar? - Bereidingstijd - Een tekening of plaatje Gevriesdroogde aardappelen uit het Andesgebergte