Concept Jaarverslag 2008 JAARVERSLAG & JAARREKENING 2008

Transcriptie

1 JAARVERSLAG & JAARREKENING

2 2

3 Voorwoord In dit jaarverslag kijken we terug op 2008, een gedenkwaardig jaar met veel belangrijke ontwikkelingen. Op wereldschaal werd duidelijk dat de kredietcrisis niet beperkt zou blijven tot een Amerikaans probleem en tot de financiële sector. Er is economische zwaar weer op komst. En dat in een tijd waarin we ook een oplossing moeten zien te vinden voor grote en complexe vraagstukken als het klimaatvraagstuk en terrorismedreiging. Hoewel onze provincie natuurlijk niet het brandpunt is van deze mondiale ontwikkelingen, is de invloed ervan onmiskenbaar ook in Flevoland merkbaar. Meer nog dan in het verleden wordt een regulerende rol van de overheid verwacht waarin ook de provincie een aandeel heeft. Over de positie van de provincie als middenbestuur is in 2008 veel discussie gevoerd. De commissie Ruimte, Regie en Rekenschap (ofwel de commissie Lodders ) bracht hierover half maart een advies uit. De commissie adviseerde om op vijf beleidsterreinen (wonen/vrom/wwi, werken/ez, platteland en cultuur/lnv en OCW, mobiliteit/v&w en bestuur/bzk) rijkstaken naar de provincies te decentraliseren. Voortvloeiend uit het coalitieakkoord van het kabinet, hebben Rijk en provincies een bestuursakkoord gesloten voor de periode tot In dit akkoord stellen de provincies een bedrag van 600 miljoen euro beschikbaar ter verlichting van de rijksbegroting, in het perspectief dat voor dit geld rijksprojecten in de regio worden gerealiseerd. Ook worden enkele rijkstaken aan de provincies overgedragen waardoor het profiel en de rol van de provincies op ruimtelijk-economisch terrein en op het gebied van cultuur zijn versterkt, in lijn met het advies van de commissie Lodders. Deze ontwikkelingen versterken de provincies in hun rol als gebiedsregisseur voor integraal regionaal omgevingsbeleid. Waar het Rijk de nationale kaders stelt voor ruimtelijke ordening, milieu, landelijk gebied, natuur, water, mobiliteit, economie en cultuur, zijn het de provincies die op regionaal niveau de langetermijnontwikkeling vormgeven en de beleidsagenda formuleren. Hoewel dit natuurlijk van toepassing is voor alle provincies, heeft Flevoland een speciale opgave: ruimte bieden aan groei waarvoor op het oude land geen plek meer is. Zo biedt Flevoland een deel van de oplossing van een nationaal probleem. In deze zeer dynamische omstandigheden hebben we ook in 2008 aansprekende resultaten weten te halen. Goede voorbeelden van onze rol als gebiedsregisseur zijn de programma s Oostvaarderswold en Markermeer/IJmeer. Onze inzet blijft gericht op het bewaken van het evenwicht tussen wonen, werken en natuur. De maatschappelijke ontwikkelingen en de veranderende provinciale rol hebben gevolgen voor onze organisatie. Waar onze omgeving en onze rol veranderen, moeten wij ons aanpassen. Er is een organisatieontwikkelingsprogramma gestart met als motto Van organisatie van professionals naar professionele organisatie. Met een feestelijke opening is in 2008 de renovatie van ons provinciehuis afgesloten. Dit jaarverslag is het eerste verslag dat is ingedeeld naar de thema s en speerpunten uit het Hoofdlijnenakkoord. Het volgt de opbouw van de begroting 2008 die als eerste begroting naar het Hoofdlijnenakkoord was gemodelleerd. In 2008 hebben we afscheid genomen van de heer Jager als Commissaris van de Koningin, met veel waardering voor wat hij voor onze provincie heeft betekend. Mr. drs. T. van der Wal, Provinciesecretaris L. Verbeek, Commissaris van de Koningin 3

4 4

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 I INTRODUCTIE... 9 II VERANTWOORDING PER PROGRAMMA A. Programmaplan Jongeren Inhoud en reikwijdte van het thema Externe ontwikkelingen De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Jeugdzorg Jongerenbeleid Onderwijs Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse Verkeer van mensen, producten en diensten Inhoud en reikwijdte van het thema Externe ontwikkelingen De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer Wegen en vaarwegen Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse Economie en arbeidsmarkt Inhoud en reikwijdte van het thema Externe ontwikkelingen De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Werken en ondernemen Toerisme en recreatie Landbouw en visserij Europese programma s Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse Flevolandse samenleving Inhoud en reikwijdte van het thema Externe ontwikkelingen De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Zorg en sociale kwaliteit Sport Cultuur Omroep Flevoland Wonen Ruimtelijke planning Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Inhoud en reikwijdte van het thema

6 5.2 Externe ontwikkelingen De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Algemeen waterbeleid Bescherming tegen overstromingen Grondwaterbeheer (Fysieke) Omgevingskwaliteit Afronding SGB-regeling Duurzame ontwikkeling Natuur- en landschapsbeleid Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Inhoud en reikwijdte van het thema De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Bestuur Openbare orde en veiligheid Omgevingsplan Algemene dekkingsmiddelen Onvoorzien en stelposten Totale lasten en baten thema Verschillenanalyse B. Speerpunten en p-mjp Speerpunten Omgevingsplan Speerpunt IFA Speerpunt Luchthaven Speerpunt Markermeer/IJmeer Speerpunt Oostvaarderswold Schaalsprong Almere Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland Totale lasten en baten van de speerpunten p-mjp Algemeen Natuur Recreatie en toerisme Landschap Landbouw Water Leefbaarheid Milieu III PARAGRAFEN Provinciale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering/treasury

7 5 Bedrijfsvoering Verbonden Partijen Grondbeleid IV JAARREKENING Jaarrekening op hoofdlijnen Overzicht baten en lasten Bedrijfsvoering Investeringen Balans V BIJLAGEN Grondslagen waardering en resultaatbepaling Toelichting reserves en voorzieningen

8 8

9 I INTRODUCTIE 9

10 10

11 De provincie Flevoland Flevoland is de jongste provincie van Nederland. De instelling van deze provincie, op 1 januari 1986, is een unieke gebeurtenis in de bestuurlijke geschiedenis van ons land. Het is de kroon op een enorme prestatie, de inpoldering van de voormalige Zuiderzee. Dit project dat honderd jaar eerder begon, heeft in het dichtbevolkte Nederland ruimte geschapen voor grootschalige landbouw, moderne dorpen en steden, natuur en recreatie. De provincie Flevoland telt zes gemeenten: Almere, Dronten, Lelystad, Noordoostpolder, Urk en Zeewolde. Dit beperkte aantal maakt het mogelijk langs korte lijnen efficiënt te werken. De provincie ziet erop toe dat de gemeenten hun taken uitvoeren. Zij respecteert de beleidsvrijheid van de gemeenten en treedt alleen op als er bovenlokale belangen in het geding zijn. Provinciebestuur Provinciale Staten vormen het provinciebestuur. De inwoners van Flevoland kiezen de Statenleden rechtstreeks. De voorzitter van Provinciale Staten is de (door de Kroon benoemde) Commissaris van de Koningin. De griffier staat Provinciale Staten en de door hen voor belangrijke beleidsterreinen ingestelde Statencommissies bij. Provinciale Staten kiezen het dagelijks bestuur, Gedeputeerde Staten. Voorzitter van Gedeputeerde Staten is de Commissaris van de Koningin. Het college van Gedeputeerde Staten bestond, naast de Commissaris van de Koningin, uit vier gedeputeerden. De provinciesecretaris ondersteunt het college, de Commissaris van de Koningin en eventuele door Gedeputeerde Staten ingestelde commissies. Als algemeen directeur is de provinciesecretaris verantwoordelijk voor de ambtelijke organisatie. De Statencommissies adviseren Provinciale Staten over een voorstel of onderwerp dat gaat over hun beleidsterrein. Zij overleggen met Gedeputeerde Staten of de Commissaris van de Koningin over het bestuur op hun beleidsterreinen. Op 1 oktober 2008 is de ambtstermijn van de Commissaris van de Koningin de heer M.J.E.M. Jager beëindigd. Met ingang van 1 november 2008 is de heer L. Verbeek benoemd tot Commissaris van de Koningin in de provincie Flevoland. De Commissaris van de Koningin heeft een aantal in de Provinciewet vastgelegde specifieke taken. In zijn rol van voorzitter van zowel Provinciale als Gedeputeerde Staten behartigt hij de belangen van de provincie. Ook is hij voorzitter van het Comité van Toezicht Europees Programma voor Flevoland. Daarnaast vertegenwoordigt hij de provincie in en buiten rechte. De Commissaris legt regelmatig werkbezoeken af bij de gemeenten in Flevoland. Een andere provinciale taak van de Commissaris is die van verantwoordelijke bij de rampenbestrijding en de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Naast deze provinciale taken heeft de Commissaris ook een aantal taken als rijksorgaan. Deze taken zijn vermeld in de ambtsinstructie van de Commissaris. Voorbeelden zijn het bevorderen van de samenwerking tussen de instellingen en organisaties in de provincie en het toezien op een ordentelijk verloop van de (her)benoeming van burgemeesters. 11

12 Samenstelling college van Gedeputeerde Staten Dhr. L. (Leen) Verbeek (Commissaris van de Koningin) vanaf 1 november 2008 Mr. M.J.E.M. (Michel) Jager (Commissaris van de Koningin) tot 1 oktober 2008 Drs. H.(Harry) Dijksma (VVD) Voorzitter Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten met in portefeuille: Bestuurlijke Aangelegenheden, Communicatie, Openbare Orde en Veiligheid, Dmitrov, Informatisering en Automatisering (inclusief inkoop, aanbesteding en archiefinspectie), Andere Overheid, Comité van Toezicht Europees programma voor Flevoland. Gedeputeerde met in portefeuille: Financiën en Begroting, Wegen en Verkeer, Kunst en Cultuur, Europa (Comité van de Regio s en Interreg), Investeringsimpuls Flevoland - Almere, Luchthaven Lelystad. Dhr. A. L. (Andries) Greiner (CDA) Gedeputeerde met in portefeuille: Economische Zaken (inclusief Landbouw en Visserij), Arbeidsmarkt, Europa - Landsdeelprogramma West, Onderwijs (Hoger en Beroeps-), Toerisme en Recreatie, Coördinatie Noord-Flevoland, Markermeer/IJmeer. Drs. J.M. (John) Bos (PvdA) Gedeputeerde met in portefeuille: Jeugdbeleid en Jeugdzorg, Onderwijs (Basis-, Voortgezet en Speciaal), Sport, Water, Welzijn en Zorg, Wonen, Facilitaire Zaken, Assemblee van de Europese Regio s (AER), Bestuur Interprovinciaal Overleg (IPO). Mw. A.E. (Anne) Bliek-de Jong (VVD) Mr. drs. T. (Tjeerd) van der Wal Gedeputeerde met in portefeuille: Landelijk gebied en Provinciaal Meerjarenprogramma (p-mjp), Klimaat en Energie, Natuur, Milieu, Personeel en Organisatie, Ruimtelijke Ordening en Archeologie, Oostvaarderswold Provinciesecretaris / algemeen directeur Organisatie De directie, onder leiding van de algemeen directeur, stuurt de ambtelijke organisatie van de provincie Flevoland aan. De organisatie bestond tot 1 juli 2007 uit drie sectoren, elk onder leiding van een directeur. Met ingang van deze datum is de hoofdstructuur gewijzigd en is het directiemodel ingevoerd. Dit houdt in dat de indeling in sectoren is afgeschaft. De individuele lijnverantwoordelijkheid van de directeuren is vervallen en vervangen door een collegiale concernbrede verantwoordelijkheid van de directie. De directie telt drie leden. Ook de verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen directie, afdelingshoofden en programmamanagers is aangepast en afgestemd op het nieuwe model. Aanleiding voor deze aanpassingen waren de nieuwe eisen die de dynamiek van de bestuurlijke omgeving en diverse ontwikkelingen in inhoudelijke beleidsvelden stellen aan het functioneren van de provincie. Zo heeft de herpositionering van de provincie als partner van andere (semi-)overheden en private partijen gevolgen voor de werkwijze van de medewerkers en de inrichting van de organisatie. Het uitvoeringsprogramma van het Omgevingsplan Flevoland ligt aan de basis van dit partnerschap. Toelichting bij jaarrekening 2008 Sluitstuk van een cyclus Dit jaarverslag voltooit de planning- en controlcyclus Deze cyclus is gestart in het voorjaar van 2007 met de ontwikkeling van een nieuwe programmabegroting. Nieuw aan deze programmabegroting was de themaindeling in aansluiting op het Hoofdlijnenakkoord. Bovendien is de programmabegroting 2008 opgezet in de vorm van een matrix. Speerpunten en projecten geven een dwarsdoorsnede van integrale activiteiten. De matrix maakt ook zichtbaar hoe thema s bijdragen aan andere thema s, projecten of het p-mjp. Jaarverslag spiegelt de begroting Dit jaarverslag is opgezet volgens dezelfde structuur als de programmabegroting. Nieuw ten opzichte van voorgaande jaarverslagen is, dat in dit jaarverslag de beoogde doelstellingen en activiteiten uit de programmabegroting en de voor- en najaarsnota in samengevatte vorm zijn terug te vinden. Volgens onderstaand stramien is verantwoording afgelegd over de doelstellingen en activiteiten. 12

13 Beoogde doelstellingen en activiteit in 2008 Verantwoording over de doelstellingen en activiteit in 2008 In de programmabegroting 2008 zijn meer dan 200 deels ongelijksoortige doelstellingen opgenomen. De ene doelstelling heeft een veel grotere politieke lading dan de andere, bijvoorbeeld omdat de laatste voortvloeit uit een reguliere taak of wetgeving. Daarom is onderscheid gemaakt in relevante (circa 80) en minder relevante (de overige) doelstellingen. Dit verschil in relevantie werkt door in dit jaarverslag. De relevante doelstellingen zijn uitgebreid toegelicht, waarbij een analytische vorm van verantwoording is nagestreefd. Bij de minder relevante doelstellingen is in de verantwoordingen veelal volstaan met één of twee regels. Verklaring resultaat per programma Provinciale Staten autoriseren de programmabegroting op het niveau van de programmaonderdelen. Daarom zijn in de jaarrekening de belangrijkste verschillen tussen raming en realisatie per programmaonderdeel toegelicht. De verschillenanalyse is opgenomen als integraal onderdeel van de programmatoelichtingen. De relatie tussen de drie W-vragen (Wat hebben we bereikt, Wat hebben we daarvoor gedaan, Wat heeft dit gekost) is direct zichtbaar. Apparaatskosten Een deel van de verschillen tussen raming en realisatie bij een programmaonderdeel is toe te schrijven aan de apparaatskosten, ook wel de kosten van bedrijfsvoering genoemd. Deze verschillen ontstaan door wijzigingen in de omvang van de totale apparaatskosten en wijzigingen in de verdeling over de programmaonderdelen. Dit leidt tot een ten opzichte van de begroting veranderde inzet van capaciteit. Oorzaken van de verschillen zijn: - Verdeling van de stelpost nog te verdelen apparaatskosten In de loop van het jaar zijn er wijzigingen nodig in de raming van de apparaatskosten, bijvoorbeeld door de verwerking van de effecten van een nieuwe CAO. De hiermee gemoeide bedragen worden niet over de programma s verdeeld, maar geraamd op een stelpost nog te verdelen apparaatskosten. Aan het eind van het jaar worden deze lasten (in 2008 circa 2,9 miljoen) verdeeld over de diverse programma s waardoor verschillen ontstaan ten opzichte van de oorspronkelijke raming. -Verschil tussen geraamde en werkelijke apparaatskosten De werkelijke apparaatskosten over 2008 zijn ongeveer 0,1 miljoen lager uitgekomen dan de raming. - Toerekening apparaatskosten aan de programma s Bij het opstellen van de begroting worden de apparaatskosten over de programmaonderdelen verdeeld. Dit gebeurt op basis van een inschatting van de inzet van medewerkers in deze programmaonderdelen. Na afloop van het jaar worden de apparaatskosten opnieuw verdeeld, maar dan op basis van de werkelijke inzet in de programmaonderdelen. Dit leidt tot verschillen die soms omvangrijk zijn. Een voorbeeld is de inzet van medewerkers voor de uitvoering van het Omgevingsplan. Op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten voor OostvaardersWold, IFA, IJmeer/Markermeer en Luchthaven doorbelast op het product Omgevingsplan terwijl op rekeningbasis deze lasten zijn toegerekend aan de afzonderlijke producten OostvaardersWold, IFA, IJmeer/Markermeer en Luchthaven. In de verschillenanalyse bij de programmaonderdelen zijn de verschillen tussen geraamde en werkelijke lasten toegelicht. De verschillen in de apparaatskosten zijn uitgelegd voor zover deze samenhangen met een gewijzigde toerekening. In het onderdeel jaarrekening zijn de verschillen tussen de geraamde en werkelijke totale baten en lasten van de bedrijfsvoering verklaard. Resultaat voor en na bestemming Het rekeningresultaat is het saldo van baten en lasten. Er is een resultaat vóór bestemming en een resultaat ná bestemming. In het resultaat voor bestemming zijn alle toevoegingen en onttrekkingen aan reserves buiten beschouwing gelaten; het resultaat na bestemming is inclusief de mutaties in de reserves. 13

14 Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat het resultaat voor bestemming per programma moet worden weergegeven. Alle mutaties in de reserves moeten op één plaats worden gepresenteerd. In veel gevallen is er een directe relatie tussen de mutaties in de reserves en de baten en lasten van de programma s. Deze relatie is in het jaarverslag zichtbaar gemaakt. Bij elk programma is zowel het resultaat voor als na bestemming weergegeven. Een toelichting op de afwijkingen tussen geraamde en gerealiseerde reservemutaties is opgenomen in het onderdeel jaarrekening. 14

15 II VERANTWOORDING PER PROGRAMMA 15

16 16

17 A. Programmaplan 17

18 1 Jongeren 1.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Het thema jongeren omvat de programmaonderdelen jeugdzorg, jongerenbeleid en onderwijs. 1.2 Externe ontwikkelingen 2008 Ook in 2008 stond de wachtlijstproblematiek in de jeugdzorg nadrukkelijk op de landelijke politieke agenda. Nog te veel kinderen wachten op zorg door de voortdurende groei van de vraag en achterblijvende structurele financiering. Het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Rijk hebben in de zomer 2008 een overeenkomst gesloten waarin is vastgelegd dat in dat jaar een groei van 7,8 procent van het aantal cliënten moet worden opgevangen. Voor deze taakstelling is weliswaar nieuw budget vrijgemaakt, maar een gedeelte van de groei moest binnen het reguliere budget worden gerealiseerd. Doel is en blijft de wachtlijsten terug te brengen tot de afgesproken maximale termijn van 9 weken. Het Rijk heeft voorbereidingen getroffen voor de invoering van de Wet passend onderwijs in Deze wet zal een nieuwe basis vormen voor de inrichting en financiering van het speciaal onderwijs. De verwachting is dat de nieuwe wet leidt tot verlichting van de financieringsproblematiek in Flevoland. 1.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Startkwalificatie arbeidsmarkt Vaststellen en beschrijven aard en omvang problematiek van de aansluiting op de arbeidsmarkt in Flevoland. Het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt Flevoland (PPA) heeft periodiek cijfers over werkloosheid en vacatures gepubliceerd. Het PPA maakt ook analyses over de kloof tussen vraag en aanbod en prognoses over de toekomstige vraag. De sectororganisaties (zoals Axion, Technocentrum, OOM en Metalektro) vervaardigen meer diepgaande arbeidsmarktprognoses. Er vindt continue monitoring plaats vanwege de grote dynamiek op de arbeidsmarkt. Opstellen sluitende aanpak, vergezeld van een uitvoeringsconvenant waarin onder andere de rol van de provincie is vastgelegd. Er is een convenant voortijdig schoolverlaten (VSV) Flevoland afgesloten tussen het rijk en scholingsinstellingen in Flevoland. Het PPA heeft het uitvoeringsprogramma van het convenant opgesteld. In oktober 2008 zijn programmagelden aangevraagd bij het ministerie van OCW en toegekend. Deze middelen worden ingezet als cofinanciering voor de acties uit de stagenota Beroepsonderwijs en arbeidsmarkt Regelmatig agenderen en bespreken van de afstemming van het onderwijsaanbod op de vraag naar personeel. De afstemming van het onderwijsaanbod op de vraag naar personeel is slechts een van de aandachtspunten van het PPA. De stagenota voorziet in een stagestuurgroep die dit onderwerp nadrukkelijk onder de aandacht zal brengen bij de diverse betrokken partijen en met hen zal bespreken. Het PPA is uitgebreid met drie vertegenwoordigers uit het onderwijs waardoor dit onderwerp een zwaarder gewicht heeft gekregen in het platform. Instellen transferpunt dat Er is een transferpunt ingesteld in de vorm van een database. Het betreft een 18

19 fungeert als online-stagebank en plek waar uitwisseling tussen arbeidsmarkt en onderwijs plaatsvindt. online-stagebank waar werkgevers zich presenteren en stages kunnen aanbieden en stagiaires naar een passende stages kunnen zoeken. De opzet van deze database is zo succesvol gebleken dat hij landelijk is ingevoerd. Het succes van de projecten Flevotalent en Flevotalent Junior is mede behaald op basis van de database achter de website Flevotalent. Stimuleren dat er minstens één nieuw project wordt gerealiseerd naar analogie van het succesvolle project FlevoTalent Junior. Het (ESF) project Flevotalent Junior is met succes afgesloten. Dit project zal tot 1 juli 2010 worden voortgezet onder vlag van de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC). Flevotalent Junior levert een bijdrage aan de bestrijding van voortijdig schoolverlaten. Voor dit doel heeft het ministerie van OCW extra middelen toegekend aan Flevoland. De minimale opbrengst van Flevotalent Junior is een jaarlijkse uitstroom naar een leerwerkbaan of dagonderwijs van in totaal 160 jongeren, waarvan de helft in Almere woont. Op 1 november 2008 waren al 80 jongeren uitgestroomd naar het beroepsonderwijs, de helft van hen naar een leerwerkbaan. Driekwart van deze jongeren heeft geen startkwalificatie. De provinciale organisatie levert 15 stageplaatsen; de Flevolandse (semi)- overheid heeft een aanbod van 150 stageplekken tot stand gebracht. De provincie heeft stageplaatsen geboden aan 20 MBO- en 7 HBO-leerlingen uit Almere, Lelystad, Emmeloord en Zwolle. In totaal zijn dit 7 stageplaatsen meer dan in 2007, een substantiële toename. Drie leerlingen van middelbare scholen uit Lelystad hebben een maatschappelijke stage bij de provincie gelopen. Naar aanleiding van een motie van Provinciale Staten zijn de Flevolandse medeoverheden opgeroepen tot het beschikbaar stellen van meer stageplaatsen. De doelstelling van deze oproep is ruimschoots gehaald. Stimuleren van leerwerkplekken en stages bij aanbestedingen - boven een nader te bepalen drempelbedrag - in de vorm van sociale voorwaarden en prestatieafspraken. Bij elke (Europese) aanbesteding bekijkt de provincie in hoeverre afspraken over stageplaatsen relevant zijn. Enerzijds kan het betreffende bedrijf als geheel stageplaatsen bieden. In diverse CAO s is dit al geregeld. Anderzijds kan worden geëist dat de beoogde leverancier stageplaatsen biedt bij de voor de provincie uit te voeren opdracht. In beide gevallen moet er voor worden gewaakt dat de eisen proportioneel zijn conform de Europese richtlijnen. In haar bestekken neemt de provincie een standaardtekst op over stages en leerwerkplekken. De coördinator inkoopbeleid toets een en ander Jongeren in klas 2 van het voortgezet onderwijs adequaat informeren over hun beroepskeuze. Met de projecten Kies je beroep en VMBO-carrousel van het Technocentrum Flevoland is er een betere beroepskeuzevoorlichting tot stand gekomen. Er zijn plannen om de VMBO-carrousel in 2009 voort te zetten en uit te breiden. De provincie heeft bij het ROC Flevoland in Almere drie gastlessen over oriëntatie op de arbeidsmarkt verzorgd Wachtlijsten jeugdzorg Verbeteren van de aansluiting tussen lokaal jeugdbeleid, het onderwijs en de jeugdzorg, justitie en gezondheidszorg (GAAF). Het meerjarige programma GAAF heeft gezorgd voor een betere aansluiting tussen lokaal jeugdbeleid, onderwijs, geestelijke gezondheidszorg voor de jeugd (JGGZ), politie/ justitie en jeugdzorg. Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt voor verbetering van deze aansluiting. De provincie heeft hiervoor (2008 tot en met 2011) per jaar per gemeente beschikbaar gesteld. De volgende bestuurlijke afspraken zijn gemaakt: invoering één verwijsindex; integrale indicatiestelling vanaf 1 januari 2009; voortzetten experimenten één kind - één plan en intensiveren betrokkenheid politie/ justitie en GGZ; 19

20 in kaart brengen en zo nodig optimaliseren van de zorgstructuren in de zes gemeenten. Eenduidig invoeren Elektronisch Kinddossier (EKD) en hanteren uniforme verwijsindex. Het Elektronisch Kinddossier (EKD) is niet ingevoerd. Het EKD wordt verplicht gesteld in de nieuwe Wet publieke gezondheid en beperkt zich tot medische gegevens. Invoering van het EKD is niet langer een provinciale verantwoordelijkheid. Als onderdeel van de GAAF-afspraken beschikken alle gemeenten vanaf 1 januari 2009 over een uniforme verwijsindex (ESAR) waarbij de zorgaanbieders zich hebben aangesloten. De invoering van ESAR verloopt volgens een plan van aanpak dat zich richt op uniformiteit. De regie voor de invoering ligt bij de gemeenten. Op basis van de evaluatie (eind 2007) besluiten over de voortzetting van het project Leef met Stijl. Provinciale Staten vinden Leef met Stijl succesvol, maar naar hun mening moet dit project een onderdeel worden van het reguliere werk. Leef met Stijl wordt op basis van de voorlopige evaluatie en een door de Staten aangenomen motie in ieder geval tot en met 2009 voortgezet. Per kwartaal geven van informatie over vraag en aanbod in de jeugdzorg. Gedeputeerde en Provinciale Staten kunnen dan zonodig (bij)sturen. Maandelijks heeft de provincie van Bureau Jeugdzorg informatie over de ontwikkeling van de wachtlijst (vraag) ontvangen. De Jeugdzorgaanbieders rapporteerden binnen 1 maand na afloop van elk kwartaal over de in-, door- en uitstroom van cliënten en de bezettingsgraad. In 2008 is gewerkt aan uniformering van deze informatiestromen Jongeren, sport en cultuur Voor uitwerking van dit themaonderdeel, zie thema Flevolandse Samenleving programmaonderdelen Sport en Cultuur Onderwijskolom Bewaken dat alle betrokkenen het Convenant Hoger Onderwijs uitvoeren. Op basis van het Convenant is in juni van 2008 een uitwerkingsovereenkomst gesloten tussen convenantpartijen. Op basis daarvan heeft Hogeschool Windesheim een businesscase uitgewerkt. De financiering daarvan wordt uitgewerkt en moet in het eerste kwartaal 2009 tot besluitvorming leiden t.b.v. de start van een Hogeschool voor Flevoland m.i.v De hogeschool zal breed regulier HBO-aanbod verzorgen met niche-opleidingen die passen bij Flevolandse thema s. Realiseren uitbreiding van (hoger) onderwijs in Flevoland, door afspraken over de komst van nieuwe studierichtingen van Windesheim in Flevoland en de start van Dutch Health School Almere. Het hoger onderwijs in Flevoland is met steun van de provincie uitgebreid door de start van een aantal opleidingen. Voorbeelden zijn de Dutch Health School In Almere, de opleiding Onderwijs, Innovatie en Techniek, de opleiding Small Business en Retailmanagement en de opleiding Commerciële Economie. Een aantal opleidingen start bij gebrek aan voldoende studenten op een later tijdstip. Flevolandse universiteit komt een stap dichterbij. Eind 2008 heeft de provincie een werkconferentie georganiseerd over de ontwikkeling van een universiteit in Flevoland. Een aantal mogelijkheden is verkend en wordt met betrokken partijen uitgewerkt. Gedacht wordt aan de realisering van een netwerk universiteit met leerstoelen rondom Flevolandse thema s. De 20

21 1.3.6 Indicatoren financiering van deze initiatieven zal nog nader bezien moeten worden. Wat willen we in 2008 bereiken Optimale aansluiting tussen het zorgaanbod en de geïndiceerde vraag 2008 van Bureau Jeugdzorg (BJZ) Versterken en waarborgen van de toegang tot de jeugdzorg door een goed functionerende Bureau Jeugdzorg (BJZ) Uitbreiding hoger onderwijs in Flevoland Stimuleren komst universiteit in Flevoland Hoe meten we het resultaat Afspraken met zorgaanbieders om te komen tot monitoring wachtlijsten van de jeugdzorg Verantwoording prestaties BJZ en jaarverslag BJZ Welk ambitieniveau 9 weken Start monitoring in 2008 Voldoen aan de wettelijke termijnen en richtlijnen In classificatie gesubsidieerde instellingen scoort BJZ 1 (dwz: Solide, geen extra toezicht nodig) Resultaten De wachtlijst had op unieke cliënten. De wachtlijst had op unieke cliënten. Een stijging van 4%. BJZ voldeed in 2008 aan de wettelijke termijnen m.b.t. de toegang en het AMK. In classificatie gesubsidieerde instellingen scoort BJZ 1 Aantal HO opleidingen Aantal studenten aan Flevolandse HOinstellingen ca Aantal op initiatief van provincie gevoerde overleggen Jeugdzorg Wat hebben we bereikt Binnen financiële kaders aanbod laten aansluiten op de vraag. Optimaliseren en versterken van het aanbod in de totale keten. Plan van aanpak als follow-up van het rekenkamerrapport over versterking van de provinciale sturing. Met ingang van 2008 rapporteren de jeugdzorgaanbieders elk kwartaal over het aantal cliënten in zorg, de bezetting van de verschillende zorgvormen en de kosten. Uit de rapportages blijkt dat de capaciteit van de jeugdzorg volledig is benut (gemiddeld 117 procent). Door efficiencyverbetering zijn in 2008 aanmerkelijk meer jongeren (ongeveer 200) geholpen dan in Meer jongeren zijn ambulant geholpen en de verblijfsduur is teruggebracht. Op advies van BJZ is Nieuw Veldzicht gestart met een observatiegroep voor jongeren ouder dan 12 jaar. Deze kortdurende observatie en behandeling zorgen er voor dat veel jongeren die aanvankelijk residentieel zouden moeten worden behandeld naar huis kunnen met ambulante hulp. In 2008 heeft de provincie een nieuwe sturingsvisie opgesteld die de komende jaren gefaseerd wordt ingevoerd. Doelen van de sturingsvisie zijn: meer cliënten helpen, meer ondernemersruimte voor de instellingen, sturen op cliënttrajecten en prestaties, aanzienlijk verbeteren logistiek. 21

22 Verbeteren functioneren Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Verbetering van het functioneren van Bureau Jeugdzorg (BJZ). Er zijn verbeteringen doorgevoerd en het AMK voldoet inhoudelijk en logistiek aan de eisen. Het ministerie van J&G heeft diverse verbetertrajecten ingezet voor het BJZ. De provincie heeft toegezien op een correcte uitvoering van deze trajecten. Voor diverse scholingen en trainingen is extra geld beschikbaar gesteld. Bevorderen van uitstroom uit de Jeugdzorg. De uitstroom en doorstroom in de jeugdzorg zijn gestimuleerd door afspraken met zorgaanbieders en andere betrokkenen. Dit heeft nog niet het gewenste effect op de wachtlijsten gehad. Daarom zal dit doel in 2009 worden gecontinueerd. Ondanks toename van de vraag is de wachtlijst met 10% gedaald. De logistiek kanten hebben in 2008 in de jeugdzorg centraal gestaan. Er is een gezamenlijke sturingsvisie opgesteld, die gefaseerd ingevoerd gaat worden. De crisisopvang is uitgebreid. In een pilot is geëxperimenteerd met verkorte trajecten. Uitstroombevorderende maatregelen zijn genomen. Dit beleid wordt in 2009 geïntensifieerd voortgezet. Versterken van de positie van de zorgvragers en bevorderen van cliëntgericht werken. Het versterken van de positie van zorgvragers en het bevorderen van cliëntgericht werken zijn op verschillende manieren gerealiseerd Wat hebben we daarvoor gedaan Sluiten contracten met zorgaanbieders op basis van een gericht advies van BJZ. Specifieke aandacht voor betere samenwerking in de keten. Bureau Jeugdzorg heeft aan de provincie een inkoopadvies uitgebracht voor het verbeteren van de relatie tussen vraag en aanbod en verbetering van de ketensamenwerking. Het inkoopadvies is gebruikt bij de besprekingen met de zorgaanbieders over de afspraken voor Vanaf 2009 wordt er met landelijke prestatie-indicatoren gewerkt. Ambtelijk en bestuurlijk aandacht vragen bij het Rijk (inclusief Tweede Kamer) voor de financieringsproblematiek. In 2008 hebben IPO, Rijk en MO-groep (brancheorganisatie van aanbieders) afspraken gemaakt over de invoering van een nieuw financieringsstelsel in In overleg met alle betrokken partners een nieuw beleidskader Jeugdzorg ontwikkelen. In december 2008 hebben Provinciale Staten het nieuwe Beleidskader Jeugdzorg voor de komende vier jaar vastgesteld. 22

23 Subsidiëren BJZ op basis van heldere prestatieafspraken. Harmoniseren indicatiestellingen jeugdzorg, GGZzorg en speciaal onderwijs. Met BJZ zijn duidelijke prestatieafspraken gemaakt. BJZ-medewerkers hebben de landelijke cursus VIB (Verbeteren Indicatiestelling Bureaus Jeugdzorg) gevolgd dankzij een extra bijdrage van de provincie. Harmonisatie van de indicatiestellingen heeft plaatsgevonden. Opstellen en uitvoeren plan van aanpak verbetering uitstroom met gemeenten, woningcorporaties en zorgaanbieders. In 2008 is op verzoek van de provincie gestart met het Zorgtafeloverleg, een initiatief van BJZ en de zorgaanbieders om de in-, door- en uitstroom in de jeugdzorg te verbeteren. Er is onder andere beter zicht ontstaan op de uitstroomproblematiek. Een plan om begeleid en zelfstandig wonen van jongeren te bevorderen, wordt in 2009 met de betrokken partijen besproken. Uitbreiding van de functie cliëntvertrouwenspersoon; meting cliënttevredenheid als onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de instellingen; sturen op de aanwezigheid van effectieve vormen van cliëntenparticipatie. De functie cliëntvertrouwenspersoon (CVP) is uitgebreid. Er is een tweede CVP aangesteld voor ondersteuning van cliënten(raden) binnen de instellingen. Cliëntvriendelijkheid wordt gemeten door: De jaarlijkse cliëntentoets (algemeen) Exitformulieren van cliënten (specifiek) Cliëntenparticipatie wordt geregeld door: Cliëntenraden Een provinciale platformfunctie (in wording) voor cliëntenorganisaties. 1.5 Jongerenbeleid Wat hebben we bereikt Door jeugdparticipatie stimuleren van de maatschappelijke participatie van Flevolandse jongeren; het provinciale beleid meer richten op de behoeften, wensen en belevingswereld van de jeugd. De provincie heeft de maatschappelijke participatie van jongeren onder andere gestimuleerd door de projecten Onderweg naar het Lagerhuis en het Nationaal Jeugddebat. In het Sociaal Debat was jongerenparticipatie een van de thema s. In 2009 gaat het project Flevosoap van start dat zich richt op de behoeften, wensen en belevingswereld van de jeugd Wat hebben we daarvoor gedaan GS-leden geven gastlessen aan middelbare scholieren Alle GS-leden hebben in het eerste kwartaal van 2008 gastlessen verzorgd (totaal 16 lessen). Op basis van de ervaringen zijn nieuwe scholen benaderd en is het lesmateriaal aangepast. Utvoeren Onderweg naar het Lagerhuis en het Nationaal Jeugddebat. Deze projecten zijn uitgevoerd. 23

24 1.6 Onderwijs Wat hebben we bereikt Hoger beroeps- en universitair onderwijs Zie verantwoording realisatie themadoelstellingen Wat hebben we daarvoor gedaan Hoger beroeps- en universitair onderwijs. Zie verantwoording realisatie themadoelstellingen. Speciaal onderwijs: Bij ministerie van OCW en Tweede Kamer blijven aandringen op oplossing structurele problemen financiering. Tijdens een werkbezoek van de staatssecretaris van OCW aan Flevoland heeft de provincie aangedrongen op een adequatere financiering van de groei van het speciaal onderwijs in Flevoland. Eind 2008 heeft dit mede geresulteerd in een financiële injectie (circa ) van OCW om de groei in Flevoland op te vangen en structureel te financieren. In de gaten houden inen uitstroom in het Flevolandse speciaal onderwijs en van de relatie speciaal - regulier onderwijs De door de provincie opgestelde Monitor Speciaal Onderwijs Flevoland is besproken in het bestuurlijk overleg met de gemeenten, het schoolbestuur Eduvier en in de commissie Samenleving. Naar aanleiding van het rapport onderzoekt Eduvier de mogelijkheden voor vestiging van speciaal onderwijs in Dronten. 24

25 Doelstellingen thema s 1.7 Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema s, speerpunten en het p-mjp Aan welke doelstellingen van andere thema s droeg dit programmaonderdeel bij Verkeer van mensen, producten en diensten Ontsluiting Flevoland Betere vervoersinfrastructuur binnen Flevoland Adequaat OVsysteem mede om extra groei automobiliteit te beperken Economie en arbeidsmarkt nieuwe banen in 4 jaar Flevolandse samenleving Achterstand voorzieningenniveau in 2011 met 1/3 teruggebracht naar 21% ten opzichte van 2005 Programmaonderdelen Jeugdzorg 1 Jongerenbeleid Onderwijs 2 3 Duurzaamheid, klimaat, water en natuur In 2013 is 60% van de energiebehoefte duurzame energie (muv transport) Waterkwaliteit behouden en waterkwantiteit bewaken Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Versterking van voorzieningen voor jeugdzorg heeft bijgedragen aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving, namelijk het terugbrengen van het tekort aan voorzieningen. 2. Goed en voldoende onderwijs heeft bijgedragen aan een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Bovendien heeft het creëren van onderwijs een positieve invloed op de werkgelegenheid. 3. Uitbreiding van onderwijsvoorzieningen heeft bijgedragen aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving, namelijk uitbreiding van voorzieningen in het algemeen. 25

26 1.8 Totale lasten en baten thema 1 Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Jongeren. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Jeugdzorg Lasten Baten Saldo Jongerenbeleid Lasten Baten Saldo Onderwijs Lasten Baten Saldo Jongeren Lasten Baten Saldo Saldo lasten en baten ; 10% ; 19% 1.1 Jeugdzorg 1.2 Jongerenbeleid 1.3 Onderw ijs ; 71% 1.9 Verschillenanalyse Programma onderdeel: 1.1 Jeugdzorg 26

27 De lasten zijn 0,6 miljoen hoger dan geraamd. Uitvoering wet op de jeugdzorg De apparaatslasten zijn 0,4 miljoen hoger dan geraamd. Dit is veroorzaakt door het aantal vacatures bij de sector Jeugdzorg, waarvoor inhuurkrachten zijn aangetrokken. Hiervoor heeft een begrotingswijziging plaatsgevonden. In de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten worden echter niet naar alle programma s doorbelast, dat gebeurt bij het opmaken van de jaarrekening. De subsidie aan bureau jeugdzorg valt 0,3 miljoen hoger uit dan geraamd omdat aan het eind van het jaar nog een betaling heeft plaatsgevonden voor het project verbetering indicatiestelling bureau jeugdzorg (VIB). Op de posten "interprovinciale afspraken", "week van de jeugdzorg" en "nog te verdelen middelen" zijn de lasten 0,1 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak is een te hoge raming. De baten zijn 0,2 miljoen hoger dan geraamd. De baten voor de VIB zijn 0,3 miljoen hoger dan geraamd omdat de raming op dit onderdeel niet is opgehoogd. Zie verder de toelichting bij de lasten. De baten voor "interprovinciale afspraken", "week van de jeugdzorg" en "nog te verdelen middelen" waren per saldo 0,1 miljoen lager dan geraamd. De (rijks)middelen zullen aan de vooruit ontvangen doeluitkering worden toegevoegd. Zie verder de toelichting bij de lasten. Programma onderdeel: 1.2 Jongerenbeleid De lasten zijn 0,15 miljoen lager dan geraamd Op de begrotingspost Cofinanciering gemeenten zijn de lasten 0,1 miljoen lager dan geraamd. De middelen waren pas laat in het jaar beschikbaar, waardoor twee gemeenten (Lelystad en Almere) niet op tijd hun aanvraag konden indienen. Op basis van de gewekte verwachtingen naar de gemeenten wordt voorgesteld deze middelen in 2009 alsnog in te zetten voor deze gemeenten. Op de begrotingspost Denktank uitvoerende medewerkers zijn de lasten 0,05 miljoen lager dan geraamd. De denktank is te laat op gang gekomen en in november 2008 zijn de eerste voorstellen gedaan. De concrete beoordeling van de eerste denktank voorstellen is begin 2009 ter hand genomen. 27

28 2 Verkeer van mensen, producten en diensten 2.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Het thema verkeer van mensen, producten en diensten omvat de programmaonderdelen mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer, wegen en vaarwegen. 2.2 Externe ontwikkelingen 2008 De invoering van de OV-chipkaart in Flevoland stond gepland voor 2008, maar is verschoven naar eind 2009/ begin Aanleiding hiervoor is het landelijke uitstel ondermeer naar aanleiding van de gebleken mogelijkheden om de beveiliging van de kaart te kraken. Daarnaast blijkt de noodzakelijke randapparatuur een langere ontwikkeltijd nodig te hebben en is de landelijke distributie organisatie nog niet op orde. Eind 2008 is er een landelijke regiegroep gestart die de gebiedsgewijze invoering van de OV-chipkaart in 2009/2010 gaat begeleiden. Flevoland werkt in dit verband al sinds 2006 nauw samen met de omringende concessieverleners, met wie in 2008 afspraken zijn gemaakt over tariefstelsels, bevoegdheden, gezamenlijke migratiedata en regionaal georiënteerde communicatie uitingen. Medio 2008 is er gestaakt in het openbaar streekvervoer. Op basis van nog te ontvangen informatie over klantwaardering en reizigersaantallen zal moeten blijken of deze staking een structureel negatief effect heeft gehad. Wel is met zekerheid te zeggen dat de staking een negatieve invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de reizigerskilometers in De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Ontsluiting Flevoland Door lobbyactiviteiten bevorderen dat het Rijk onherroepelijke voortgangsbesluiten neemt over de externe ontsluiting van de provincie Flevoland, zoals genoemd in het Omgevingsplan en de Nota mobiliteit Flevoland. De provincie bevordert (een optimaal gebruik van) infrastructuur om in de mobiliteitsbehoefte te voorzien en neemt zelf maatregelen voor de provinciale netwerken (wegen, vaarwegen, fietspaden en openbaar vervoer). Zij oefent invloed uit op lokaal, regionaal en nationaal beleid en de uitvoering ervan door deel te nemen in verschillende overlegorganen en projecten of door een bijdrage beschikbaar te stellen. Planstudie Weg Schiphol-Amsterdam-Almere (A6-A1-A9) Het Rijk heeft een bestuurlijk besluit genomen over de Trajectnota/MER. Verschillende wensen van de provincie Flevoland zullen worden gehonoreerd, waaronder het realiseren van de uitbreiding met een parallelbaansysteem. Andere zaken die in de komende periode verder worden uitgewerkt, zijn onder andere de vormgeving van de aansluitingen op de A6, de relatie met het ecoduct OostvaardersWold en een volledig vrije busbaan langs de A6-A1. Planstudie OV-SAAL (Flevolijn) De minister van V&W heeft een besluit genomen over de partiële spoorverdubbeling van de Flevolijn in Almere (trajecten Oostvaarders Buiten en Centrum Muziekwijk) waarvoor de provincie Flevoland op bestuurlijk en ambtelijk niveau heeft gelobbyd. Ook zijn er afspraken gemaakt over te nemen vervolgstappen, zoals een aanvullend onderzoek naar volledige viersporigheid in Almere en verdere spooruitbreidingen tot 2020 op de corridor Schiphol Lelystad. Uiterlijk eind 2009 moet hier meer duidelijkheid over komen. N23 van Alkmaar tot Zwolle 28

29 2.3.2 Vervoersinfrastructuur Provinciale Staten hebben de partiële wijziging van het Omgevingsplan vastgesteld die de plannen voor het project IJsseldelta Zuid mogelijk maakt. De verkeerskundige voorverkenning van de uitbouw van de N23 tussen Dronten en Kampen is voltooid en zal in 2009 tot besluitvorming leiden. De rijksbesluitvorming over zowel het project IJsseldelta Zuid als de MIRTbijdrage voor de N23 is uitgesteld. Het project IJsseldelta Zuid zal eerst worden getoetst aan de nieuwe inzichten van de Commissie Veerman (Tweede Deltacommissie). Voor de MIRT-aanvraag N23 wordt gewerkt aan een gefaseerde aanpak. Besluitvorming over beide zaken wordt nu verwacht in de eerste helft van Uitstel heeft geen directe gevolgen, de koppeling van beide projecten aan een nieuwe Roggebot-oeververbinding blijft mogelijk. Gebiedsgerichte studie Almere-Gooi-Utrecht In het voorjaars-mirt-overleg tussen Rijk en regio is afgesproken om voor Almere-Gooi-Utrecht (AGU) een voorverkenning uit te voeren. Deze komt in januari 2009 gereed waarna besluitvorming over het vervolg zal plaatsvinden. Deze studie betreft de ontsluiting van Flevoland met Gelderland en Utrecht en wat specifieker de oostzijde van Almere tezamen met de ontsluiting van t Gooi. Zowel het hoofdwegennet als het onderliggende wegennet en het openbaar vervoer komen aan de orde. Inmiddels is afgesproken dat AGU volledig wordt ingepast in het proces dat zal leiden tot de Rijksbesluiten Amsterdam-Almere-Markermeer/IJmeer (RAAM). Uitvoeren van de voor 2008 geplande activiteiten voor de aanleg van de N23 Lelystad Dronten. Het merendeel van de gronden, nodig voor de aanleg van de N23 (deel Lelystad- Dronten), is verworven. De voor eind 2008 geplande aanbesteding is niet gehaald. Er is gekozen voor een innovatieve wijze van het op de markt brengen van de realisatie van de N23. Naar aanleiding van de vraagspecificatie hebben de aannemers verzocht om meer voorbereidingstijd waardoor de aanbesteding is verschoven naar medio februari In de planning van het werk is rekening gehouden met onvoorziene omstandigheden - zoals archeologisch onderzoek - waardoor deze vertraging geen consequenties heeft. Oplevering van de N23 (deel Lelystad-Dronten) staat nog steeds gepland voor 31 december Inzicht krijgen in de benodigde capaciteit van de stadsautowegen in relatie met Schaalsprong Almere. Het inzicht in de benodigde capaciteit van de stadsautowegen groeit. Bij elk scenario voor Schaalsprong Almere hoort een (soms wisselend) pakket van infrastructuurmaatregelen. Deze worden getalsmatig onderbouwd. Onderzocht wordt ook wat deze infrapakketten betekenen voor de uitbreiding van wegdelen en de aansluitingen met het hoofd- en onderliggend wegennet. De kosten en te maken uitvoeringskeuzen worden eveneens in beeld gebracht. Een keuze voor de uitbreiding van de stadsautowegen kan niet eerder worden gemaakt dan het moment waarop de verstedelijkingsafspraken over de schaalsprong zijn gemaakt (najaar 2009). 29

30 Inzicht krijgen in de ruimtelijke, financiële en uitvoeringsaspecten van de verdubbeling van de Gooiseweg in relatie tot de ontwikkeling van de luchthaven; eventueel in combinatie met de aanleg van een ecoduct (OostvaarderWold). Er is een begin gemaakt met de voorverkenning van de baanverdubbeling van de Gooiseweg (N305) en de Nijkerkerweg (N30), inclusief een directe verbinding tussen de Gooiseweg en de A27. Na intensief overleg met de betrokken gemeenten en de provincie Gelderland zal de voorverkenning begin 2009 gereedkomen in plaats van in Dit heeft geen directe gevolgen. Er komen parallelwegen langs de Hanzeweg (Dronten-Roggebotsluis). Door een positieve uitspraak van de Raad van State zijn er geen juridische belemmeringen meer voor het gedeelte Dronten brug over de Hoge Vaart (1 ste fase). Deze fase krijgt zijn beslag in Op het gedeelte vanaf de brug over de Hoge Vaart tot aan Roggebotsluis (2 de fase) zijn de werkzaamheden volgens planning in oktober 2008 gestart. Het werk is gereed in mei Openbaar vervoer Verder optimaliseren van het voorzieningenniveau, de uitvoeringskwaliteit en de aansluitingen van het OV, binnen de lopende concessies (dynamisch concessiebeheer). Door intensief concessiebeheer zijn diverse verbeteringen van het voorzieningenniveau en de uitvoeringskwaliteit gerealiseerd: Intensievere handhaving van de uitvoeringskwaliteit van het streekvervoer Almere heeft ertoe geleid dat er vrijwel geen bussen te vroeg vertrekken en dat de bussen schoner zijn. Op diverse lijnen zijn ritten toegevoegd of zijn afspraken gemaakt voor toevoeging met ingang van 4 januari Het meest ingrijpend is de frequentieverhoging van Qliner 315 tussen Emmeloord en Lelystad. Er zijn afspraken gemaakt voor verbetering van het openbaar vervoer in en rond Zeewolde, met een doorgaande lijn tussen Almere, Zeewolde en Harderwijk. Deze verbeteringen gaan op 4 januari 2009 in. De effecten van gratis OV op de benutting van restcapaciteit en op de mobiliteit van de doelgroepen zijn bekend. De effecten van gratis OV voor de provincie Flevoland zijn niet bekend. Landelijke experimenten met gratis of goedkoop OV zijn inmiddels voltooid en geëvalueerd. De resultaten van de landelijke evaluatie gaan medio 2009 naar de commissie Werk, inclusief een globale vertaling naar de Flevolandse situatie en een aanzet voor een eventuele Flevolandse vervolgproef. De Regiotaxi geniet bekendheid als volwaardig alternatief voor OV in de avond- en weekenduren. De bekendheid en het gebruik van de Regiotaxi in Zeewolde blijven achter bij Lelystad, Noordoostpolder en Dronten. Om de bekendheid in Zeewolde te vergroten, heeft de gemeente een persconferentie gehouden. Gevolg is dat het gebruik van de Regiotaxi in Zeewolde in de eerste 3 kwartalen van 2008 met 74 procent is toegenomen ten opzichte van de eerste 3 kwartalen van

31 2.3.4 Indicatoren Indicator 2008 Doelstelling Wijze van meten Binnen de termijn Buiten de termijn Stiptheidseis Gemeente Lelystad, Gemeente Dronten Regiotaxi NOP en Zeewolde Minimaal 95% van de ritten op tijd Ritgegevens van de vervoerder worden gecontroleerd door gespecialiseerde onderzoeksbureaus in opdracht van de provincie Indicator 2008 Doelstelling Wijze van meten Uitgangsniveau (2006) Realisatie (2007) Verdere optimalisering van het voorzieningenniveau, uitvoeringskwaliteit en aansluitingen OV, binnen de lopende concessies, naar het oordeel van de reizigers. Minimaal handhaven van hetzelfde niveau Kennisinstituut houdt jaarlijkse onderzoeken, in opdracht van het ministerie van V&W, door het enquêteren van reizigers (klanttevredenheidonderzoeken). IJsselmond: 7,0 Streekverv. Almere: 7,4 Qliner 315: 7,3 Stadsverv. Almere: 6,8 Stadsverv. Lelystad: 7,2 Prov.Flevoland: 7,4 Landelijk gemiddelde: 7,0 (Bron KPVV 2007) (Schaal 1-10) IJsselmond: 7,0 Streekverv. Almere: 7,7 Qliner 315: 7,1 Stadsverv. Almere: 7,5 Stadsverv. Lelystad: 7,3 Prov.Flevoland:7,4 Landelijk gemiddelde: 7,0 (Bron KPVV 2008) (Schaal 1-10) Indicator reizigerskilometers bus Aantal 104 mln. 111 mln. 127 mln. 2.4 Mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer Wat hebben we bereikt Verkeersveiligheid Daling van het aantal verkeersslachtoffers door veilige infrastructuur en verbetering van het verkeersgedrag door educatie, voorlichting en handhaving. Het aantal verkeersdoden is in 2010 met minimaal 15 procent teruggebracht en het aantal ziekenhuisgewonden met 7,5 procent ten opzichte van het gemiddelde over De voorlopige cijfers van de politie Flevoland geven aan dat het aantal verkeersongevallen met letsel in 2008 ten opzichte van 2007 is afgenomen van 545 naar 482. Het aantal verkeersdoden daalde van 16 in 2007 naar 11 in Het aantal verkeersongevallen met uitsluitend materiële schade daalde volgens de politiecijfers van in 2007 naar in De beoogde doelstellingen lijken binnen bereik te zijn gekomen. In het voorjaar van 2009 zal het ministerie van V&W de definitieve cijfers bekendmaken. De provincie Flevoland Om Flevoland te kunnen vergelijken met de rest van Nederland, is per regio het 31

32 moet in 2008 in de top 3 van veiligste provincies blijven. Flevoland moet een van de veiligste regio s van Nederland zijn. aantal ernstige slachtoffers per inwoners berekend. Uit de tabel blijkt dat Flevoland sinds 2004 tot de veiligste regio s behoort. Vanaf 2005 is Flevoland zelfs de veiligste regio van Nederland. Aantal verkeersslachtoffers per inwoners periode Flevoland Zuid- Holland Friesland Utrecht Limburg Groningen Noord- Holland Gelderland Noord- Brabant Overijssel Zeeland Drenthe Openbaar Vervoer Een kostendekkend openbaar vervoernetwerk dat voorziet in een adequate en betaalbare basismobiliteit voor iedereen en dat een belangrijke bijdrage levert aan de bereikbaarheid van de steden, voorzieningen en werklocaties. Het huidige relatieve aandeel OV in de totale mobiliteit blijft ten minste gehandhaafd blijven en wordt waar mogelijk verhoogd. Naast het regulier openbaar vervoer dat volledig wordt betaald uit rijksmiddelen (BDU), brengt de Regiotaxi de dekking van het buslijnennet op 100 procent in de gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder en Zeewolde. In de gemeente Almere zorgt de stadsdienst voor een beschikbaarheid van bijna 100 procent, op Almere-Hout en enkele bedrijfsterreinen na. In 2008 is de aanbesteding van Regionet voorbereid, met als doel de frequentie op het tracé Almere Amsterdam te verbeteren zodat OV een volwaardig alternatief is voor de auto. Het aandeel OV ten opzichte van het autogebruik neemt enigszins toe. In onderstaande grafiek is dit weergegeven voor de periode

33 index 2000 = 100 Ontwikkeling inwoneraantal en mobiliteit in Flevoland index Inwoners index auto index OV index fiets Wat hebben we daarvoor gedaan Verkeersveiligheid Uitvoeren van de projecten die zijn opgenomen in het werkplan verkeersveiligheid Bijna alle in het werkplan opgenomen activiteiten zijn uitgevoerd. Er zijn 20 projecten aan provinciale wegen in uitvoering genomen of voltooid die een gunstig effect hebben op de verkeersveiligheid. Voorbeelden zijn de aanleg en verbetering van enkele rotondes (Spiekweg, Kuinderweg) en de aanleg van een parallelweg (Hanzeweg). Een aantal wegen is voorzien van nieuwe duurzaam veilig-markering en kantstrookverruwing. Glasbollen zorgen voor een betere geleiding tijdens duisternis. Dit soort maatregelen kan eenzijdige ongevallen voorkomen. Op het kruispunt Dronterringweg Elandweg is na overleg met bewoners een oversteekplaats voor de naar school fietsende jeugd aangelegd. De Fietsersbond heeft een praktische instructie voor de gebruikers verzorgd. Projecten voor bromfietsers en jonge automobilisten zijn doorgeschoven om eerst meer draagvlak te verwerven bij andere deelnemende partijen. Openbaar Vervoer De provincie Flevoland is eindverantwoordelijk voor al het openbaar streekvervoer en de Regiotaxi in de De OV-visie Flevoland is uitgewerkt in een OV-tactiek. Dit is het tactische beleidskader voor de verdere operationele uitwerking in programma s van eisen voor aanbesteding van de OV-concessies. Samen met de gemeente Almere is het programma van eisen voor aanbesteding van het streekvervoer Almere opgesteld. Er wordt ingezet op hoogwaardige 33

34 gemeenten Lelystad, Dronten, Zeewolde en Noordoostpolder. Het stadsvervoer van de gemeenten Almere en Lelystad is aan deze steden gedelegeerd; de provinciale verantwoordelijkheid beperkt zich tot het toezicht op de juiste naleving van de rijksregels voor de besteding en verantwoording van de aan deze gemeenten toegekende BDU-middelen. buslijnen tussen Almere en Amsterdam volgens de productformule RegioNet. Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt over de aanpassing van halteinfrastructuur en de inrichting of het verbeteren van OV-knooppunten. Met de gemeenten Almere en Lelystad zijn afspraken gemaakt over voortzetting van de delegatie van het stadsvervoer. Om de bereikbaarheid van de scholen te verbeteren, is vanaf begin 2008 een aantal wijzigingen doorgevoerd voor de verbinding van Emmeloord via Joure rechtstreeks naar Groningen (Qliner 315) en voor de verbinding vanuit Nijkerk naar Zeewolde (lijn 142). 2.5 Wegen en vaarwegen Wat hebben we bereikt Wegen In 2008 is de reistijd van deur tot deur in de spits niet langer dan 1,25 keer de reistijd buiten de spits. Het is niet gelukt het gewenste inzicht te krijgen in de reistijden in en buiten de spits. Reistijdmetingen, waarvoor in 2008 opdracht is gegeven, zijn langdurige onderzoeken. De eerste resultaten worden in de loop van 2009 verwacht. Een zodanig provinciaal wegen- en fietspadennet dat mensen zich nu en in de toekomst op een comfortabele, veilige wijze en met een goed in te schatten reistijd kunnen verplaatsen binnen of door de provincie Flevoland. In 2008 is uitvoering gegeven aan het PMIT-programma (niet)jaarlijks onderhoud en investeringen wegen en vaarwegen. Uit een imago-onderzoek (eind 2007/begin 2008) blijkt dat weggebruikers op de onderdelen informatievoorziening, rijplezier, reinheid, doorstroming en veiligheid, de provinciale wegen een gemiddeld cijfer van 7,0 geven. Er zijn voorbereidingen getroffen voor het plaatsen van een systeem met dynamische reisinformatiepanelen langs de bermen van de A6 en de stadsautowegen om het verkeer beter te geleiden. Bij het wegenonderhoud wordt rekening gehouden met de bij de laatste Algemene Beschouwingen aangenomen moties over het gebruik van LEDverlichting, actieve wegmarkeringen en wildspiegels. Er is onderzoek gedaan naar het gebruik van LED-verlichting en actieve wegmarkeringen. De resultaten en bijbehorende beslispunten worden begin 2009 voorgelegd aan het college van GS. De planning is dat eind 2009 de eerste aanpassingen plaatsvinden. Naar aanleiding van een onderzoek naar het gebruik ervan zijn op diverse risicovolle trajecten in samenwerking met andere overheden wildspiegels geplaatst. In 2010 wordt geëvalueerd of de spiegels het gewenste resultaat hebben opgeleverd. 34

35 Vaarwegen Een zo goed onderhouden vaarwegennet dat dit voor de beroeps- en recreatievaart voldoende bereikbaarheid biedt waarbij wordt voldaan aan de veiligheidseisen, en dat voor toerisme, recreatie en natuur aantrekkelijk is. Voor de instandhouding van de vaarwegen zijn in 2008 diverse onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Zie hiervoor : wat we hebben gedaan. De provincie zorgt voor voldoende aanlegplaatsen voor de recreatievaart in de provinciale vaarten. Uit een landelijk gehouden inventarisatie van knelpunten in de recreatievaart blijkt dat er voldoende aanlegplaatsen zijn in de provinciale vaarten. Er zijn geen nieuwe aanlegplaatsen aangelegd, wel zijn de bestaande aanlegplaatsen onderhouden. De oevers van de provinciale vaarten worden natuurvriendelijker ingericht. Ecologische verbindingszones verbeteren de ecologische functie en waterkwaliteit van de provinciale vaarten. De doelstelling voor waterkwaliteit wordt gehaald als 40 procent van de oevers van alle vaarten en tochten in Flevoland medio 2015 natuurvriendelijk is ingericht. Er zijn natuurvriendelijke oevers (nvo s) aangelegd op diverse plekken langs de Lage Vaart. Ook is er gestart met de voorbereiding van de aanleg van nvo s in de Noordoostpolder Wat hebben we daarvoor gedaan Wegen Voorbereiden en realiseren investeringsprogramma voor jaarlijks en niet jaarlijks onderhoud wegen (PMIT ). De provincie heeft in 2008 diverse grote (niet jaarlijkse) en kleine (jaarlijkse) onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd en investeringen gedaan om de verkeersveiligheid en doorstroming op het provinciale wegennet te verbeteren. Jaarlijks stelt de provincie een PMIT-programma op en voert dit uit. Vaarwegen Voorbereiden en realiseren investeringsprogramma voor jaarlijksen niet jaarlijks onderhoud vaarwegen (PMIT ). De volgende projecten uit het PMIT-programma 2008 zijn voorbereid en uitgevoerd: Vervangen verharding Drontermeerdijk. Vervangen beplanting langs de Oldebroekerweg en Domineesweg ter verbetering van de verkeersveiligheid. Voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg van de N23 (deel Lelystad- Dronten) en de parallelweg langs de Hanzeweg (deel Hoge Vaart- Roggebotsluis). Opwaarderen verkeersklasse van de aanbrug en uitvoeren van betonreparaties aan de Vollenhoverbrug. Voorbereidende werkzaamheden voor groot onderhoud aan de Voorstersluis 35

36 Doelstellingen thema s en Friese sluis. Baggeren van de Lage en Hoge Vaart. 2.6 Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema s, speerpunten en het p-mjp Aan welke doelstellingen van andere thema s droeg dit programmaonderdeel bij Jongeren Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt Aansluiting onderwijsarbeidsmarkt Geen wachtlijst in de jeugdzorg Verhogen participatie van jongeren via sport en cultuur Economie en arbeidsmarkt nieuwe banen in 4 jaar Flevolandse samenleving Achterstand voorzieningenniveau in 2011 met 1/3 teruggebracht naar 21% ten opzichte van 2005 Duurzaamheid, klimaat, water en natuur In 2013 is 60% van de energiebehoefte duurzame energie (muv transport) Waterkwaliteit behouden en waterkwantiteit bewaken Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen Mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer 1 2, 3 4, 5 Wegen en vaarwegen 6 7, 8 36

37 Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Vanaf begin 2008 is door het aanpassen van de dienstregeling op de lijn Emmeloord via Joure rechtstreeks naar Groningen en de lijn Nijkerk naar Zeewolde verbeterd, waardoor een aantrekkelijke verbinding is ontstaan voor studenten. Dit leidt tot een goede bereikbaarheid voor de doelgroep jongeren, waardoor betere participatie aan onze samenleving mogelijk is. 2. In overleg met de Eemhof en Walibi is in 2008 getracht met de inzet van dezelfde hoeveelheid middelen (overheid- en bedrijfsmiddelen) een beter vervoerproduct voor het betreffende personeel en overige reizigers te realiseren. Dit is niet gelukt. In 2009 zal onderzocht worden of een geringe financiële verhoging wel leidt tot een verbetering en daardoor bijdraagt aan de doelstelling van het thema Economie en arbeidsmarkt. 3. Een betere infrastructurele corridor Almere, Schiphol, West-Oost as en naar Noord Nederland draagt bij aan de economische schakelfunctie van de provincie Flevoland. Dit is in 2008 voorbereid en gerealiseerd door lobbyactiviteiten, onderzoeken en uitvoering van het investering- en (niet) jaarlijks onderhoud programma (PMIT 2008). 4. Met het treffen van maatregelen in bussen (in concessies meegenomen) en aan haltes (beheer en onderhoud wegen) voelt de reiziger zich veiliger en neemt het aantal incidenten af. 5. Naast het regulier openbaar vervoer wordt door het gebruik van de Regiotaxi de dekking van het buslijnennet tot 100% gecomplementeerd in de gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder en Zeewolde. Voor de gemeente Almere zorgt de stadsdienst voor een beschikbaarheid van bijna 100%, op Almere-Hout en enkele bedrijfsterreinen na. Op deze wijze draagt het openbaar vervoer als basisvoorziening bij aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving. 6. Een goed provinciaal wegennet moet het reistijdverlies door stagnatie van het verkeer beperken. Dit is in 2008 voorbereid en gerealiseerd door lobbyactiviteiten, onderzoeken en uitvoering van het investering- en (niet) jaarlijks onderhoud programma (PMIT 2008). 7. In 2008 zijn langs de Lage Vaart op diverse tracés natuurvriendelijke oevers aangelegd. Tevens is in 2008 gestart met de voorbereiding van de aanleg van natuurvriendelijke oevers in de Noordoostpolder. Het op deze wijze versterken van de ecologie langs provinciale vaarten draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur voor wat betreft het behouden van de waterkwaliteit (biodiversiteit). 8. Gedurende 2008 zijn een aantal wegen voorzien van duurzaam veilige markering conform de richtlijnen van de Essentiële Herkenbaarheids Kenmerken (EHK). Er zijn twee zoutstrooiers aangeschaft die door computergericht strooien minder zout verbruiken en de bermen ontzien. Op bepaalde wegdelen (veel stilstaand of wringend verkeer) is gemodificeerd asfalt gebruikt, dat duurder in aanschaf is, maar een langere levensduur heeft. Het gebruik van deze duurzame materialen draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-mjp IFA OostvaardersWold Speerpunten Markermeer / IJmeer Luchthaven Programmaonderdelen Mobiliteit, verkeerveiligheid en openbaar vervoer Wegen en vaarwegen p-mjp Toelichting bij de nummers in de tabel 1. De verkenning van de Stedelijke Bereikbaarheid Almere (zie thema 2) draagt bij aan de doelstelling van het speerpunt IFA (infrastructurele knelpunten). Door deze werkzaamheden wordt invulling gegeven aan een investeringsimpuls ten gunste van de schaalsprong Almere. 2. De OV SAAL-studie (zie thema 1) draagt bij aan het speerpunt IJmeer. De uitkomst van de studie bepalen de mogelijkheden qua mobiliteitsvoorzieningen (OV en weg) door het IJmeer. 37

38 3. Er is dit jaar een begin gemaakt met de préverkenning van de baanverdubbeling van de Gooiseweg (N305) en de Nijkerkerweg (N30), incl. een directe verbinding tussen de Gooiseweg en de A27. In combinatie met de OV SAAL-studie (ontsluiting OV) en de aanleg van de N23 draagt dit bij aan het speerpunt Luchthaven. Door deze maatregelen wordt de ontsluiting van de luchthaven verbeterd. 4. De activiteiten die in 2008 zijn uitgevoerd t.a.v. de stedelijke bereikbaarheid Almere ter uitbreiding van het wegennet (SAW s en aansluitingen) in en rondom Almere draagt bij aan de programmalijnen IFA (schaalsprong Almere). Door deze investeringen wordt de mobiliteitsgroei mogelijk met een minimale stagnatie van het verkeer. 5. De voorbereidingen voor de aanleg van een ecoduct, als onderdeel van de verdubbeling van de Gooiseweg, dragen bij aan het speerpunt Oostvaarderswold. Door de verdubbeling te combineren met de aanleg van een ecoduct wordt efficiency winst behaald en tevens voldaan aan de ecologische intenties van het project Oostvaarderswold. 6. Het onderzoek ten behoeve van de verdubbeling Gooiseweg (incl. geluidmaatregelen) en de voorbereidingen ten aanzien van de uitvoering van diverse onderhoudswerkzaamheden aan de Gooiseweg voor wat betreft kunstwerken en verhardingen draagt bij aan het speerpunt Luchthaven. Door de baanverdubbeling wordt de luchthaven beter ontsloten. 2.7 Totale lasten en baten thema 2 Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Verkeer van mensen, producten en diensten. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Mobiliteit, verkeer en vervoer Lasten Baten Saldo Wegen en vaarwegen Lasten Baten Saldo Verkeer mensen, producten, diensten Lasten Baten Saldo

39 Saldo lasten en baten ; 7% 2.1 Mobiliteit, verkeer en vervoer 2.2 Wegen en vaarw egen ; 93% 2.8 Verschillenanalyse Programmaonderdeel: 2.1 Mobiliteit, Verkeersveiligheid en Openbaar Vervoer Lasten. De lasten zijn 3 miljoen lager dan geraamd De lasten voor mobiliteitsprojecten zijn 0,4 miljoen lager dan geraamd. De gelden beschikbaar gesteld voor de préverkenning van de projecten N23 A tot Z, verdubbeling Gooiseweg, Stedelijke Bereikbaarheid Almere en planstudie SAAL-OV (Flevolijn), gedekt vanuit het Infrafonds, zijn in 2008 voor een totaalbedrag van 0,36 miljoen niet benut. Het uitgavenritme blijft door allerlei proces vertragingen (onderzoeken, overleggen, externe partijen, etc.) achter t.o.v. de budgettering. De niet benutte middelen blijven beschikbaar in het Infrafonds om in 2009 te worden ingezet voor dezelfde projecten. Aan projecten t.b.v. het stimuleren van vervoersmanagement is van het BDU budget niet benut omdat er in 2008 geen kansrijke projecten of projecten die voldoen aan de gestelde kaders zijn aangemeld. De provincie acteert op dit gebied niet als initiator maar reageert op wat er zich aandient. De lasten voor educatie en communicatie Verkeersveiligheid en instrumentatiebeleid zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. Voor 2008 werd verwacht dat derden meer initiatieven zouden ontplooien op verkeersveiligheid gebied op basis waarvan bijdragen worden verstrekt. Verschil komt eind 2008 niet ten laste van de BDU. De lasten voor het openbaar vervoer zijn circa 2,4 miljoen lager dan geraamd en worden niet ten laste gebracht van de BDU-middelen. I.v.m. het ontbreken van aanvullende financiering is het voor regionet gereserveerde bedrag van 0,9 miljoen niet aangewend door de gemeente Almere. Het budget is bestemd voor het opwaarderen van 40 haltes om hoogwaardig OV tussen Amsterdam en Almere mogelijk te maken. Het vervoer met regiotaxi heeft zich anders ontwikkeld dan verwacht. Er werd verwacht dat door het aanbieden van gratis en gereduceerde tarieven voor bepaalde doelgroepen en bepaalde tijdzones het gebruik van regiotaxi sterker zou stijgen. Niet benut budget is 0,5 miljoen De opgenomen post onvoorzien t.a.v. de invoering van de chipkaart ad 0,4 miljoen is niet benut. Door de staking medio 2008 is een bedrag van 0,3 miljoen niet uitbetaald aan exploitatielasten. Tot slot blijkt dat voor een bedrag van een deel van de investeringen aan het opwaarderen van haltevoorzieningen achterblijft door een vertraging in de voorbereiding van de betreffende projecten. 39

40 De baten zijn 2,6 miljoen lager dan geraamd. In verband met de BBV stelselherziening zijn de verantwoorde BDU-baten m.b.t. de BDU activiteiten mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer verlaagd tot het werkelijk uitgegeven bedrag in Redenen zijn bij de lasten beschreven. Het restantbedrag van 2,2 miljoen komt ten gunste van het BDUsaldo en wordt ingezet voor activiteiten in volgende jaren. Omdat het vervoer met regiotaxi zich anders heeft ontwikkeld dan verwacht, zoals bij de lasten beschreven, is de bijdrage regiotaxi van Flevolandse gemeenten 0,4 miljoen lager dan geraamd. Programmaonderdeel: 2.2 Wegen en Vaarwegen De lasten op het programmaonderdeel Wegen en Vaarwegen zijn 0,8 miljoen lager dan geraamd. Dit is als volgt opgebouwd. Voor instandhouding vaarwegen zijn de lasten 0,1 miljoen lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat op de post onderhoud taluds en plasbermen 0,1 miljoen minder is uitgegeven. Voornaamste reden is dat een onderhoudsbestek voordeliger is gegund dan geraamd en er zich gedurende het jaar geen calamiteiten hebben voorgedaan. Alle voorgenomen output is gerealiseerd. Voor investeringen wegen zijn de lasten 0,5 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak is dat een aantal gerealiseerde projecten financieel nog niet volledig zijn afgewikkeld met als gevolg lagere kapitaallasten. Voor investeringen vaarwegen zijn de p-mjp-lasten 0,2 miljoen lager dan geraamd. De aanleg van natuurvriendelijke oevers langs de Lage Vaart (deel Dronterweg-Swifterringweg) is medio 2008 gestart. Echter de afrondende werkzaamheden inclusief financiële eindafrekeningen lopen over de jaargrens heen. Een bedrag van 0,2 miljoen is niet aangewend in 2008, maar wordt aangewend in De baten op het programmaonderdeel Wegen en Vaarwegen zijn 0,16 miljoen hoger dan geraamd. In 2008 zijn van de gemeente Urk de vergoedingen ontvangen voor het bedienen door provinciaal personeel van de A. de Witbrug en de Zwolsebrug voor zowel de jaren 2007 en Consequentie is dat op de inkomstenpost doorberekende kosten voor instandhouding vaarwegen hoger is dan geraamd. De baten m.b.t. de rijksinkomsten uit BDU zijn hoger dan geraamd. In verband met de BBV stelselherziening zijn de verantwoorde BDU-baten verhoogd tot het werkelijk uitgegeven bedrag in

41 3 Economie en arbeidsmarkt 3.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Het thema Economie en arbeidsmarkt omvat de programmaonderdelen werken en ondernemen, toerisme en recreatie, landbouw en visserij en Europese programma s. 3.2 Externe ontwikkelingen 2008 Werken en ondernemen In de loop van 2008 werd steeds duidelijker dat de problemen van de financiële wereld zouden overslaan naar de reële economie en dat de kredietcrisis tot een wereldwijde recessie zou gaan leiden. Toch lijkt de doorwerking in de reële economie Nederland pas helemaal aan het eind van het jaar te hebben getroffen. De cijfers over de werkgelegenheidsontwikkeling in Flevoland van april 2008 kwamen immers nog uit op een zeer gunstig cijfer, namelijk additionele banen (saldo) ten opzichte van de vergelijkbare peilperiode in In de loop van 2008 werd al wel significant voelbaar dat het ondernemersvertrouwen en de investeringsbereidheid afnamen. Op tal van terreinen zijn in 2008 processen in een versnelling geraakt en zijn de uitdagingen toegenomen. Voorbeelden zijn de sociaal-economische agenda voor de Metropoolregio Amsterdam, de economische opgave Schaalsprong Almere, de ontwikkelingen rond Lelystad Airport in relatie tot de Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere (OMALA) en de bedrijventerreinontwikkeling. Toerisme en recreatie Wat de wereldwijde vertraging in de economische groei voor Flevoland betekent, is nog niet te zeggen. De cijfers over 2008 voor Flevoland zijn op dit moment nog niet bekend. Wel is gebleken dat in procent minder buitenlandse toeristen naar Nederland is gekomen. Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen attendeert erop dat de belangstelling voor binnenlandse vakanties groeit. Omdat de toeristenmarkt van Flevoland voor het grootste deel op het binnenland is georiënteerd, biedt dit kansen. Landbouw en visserij Het economisch perspectief voor de Flevolandse landbouw is in 2008 in een neerwaartse spiraal terechtgekomen. De opbrengstprijzen van diverse agrarische producten zijn sterk verlaagd. Door de wereldwijde kredietcrisis zijn de prijzen nog verder onder druk komen te staan. Mede door deze ontwikkelingen zijn de mogelijkheden voor de productie van biogas en biodiesel vertraagd en zijn de investeringen in biovergistingsinstallaties nog niet echt van de grond gekomen. De visserijsector staat onder druk. Door een regeling van de Europese Unie heeft een sanering plaatsgevonden. Vanuit het Europees Visserij Fonds worden visserijbedrijven gestimuleerd investeringen te doen in duurzame vismethoden of alternatieve vormen van visserij. Europese programma s Het ministerie van Economische Zaken heeft op verzoek van de Europese Commissie i.h.k.v. het Nationaal Aktie Plan Gele Kaart hercontroles uitgevoerd bij alle Nederlandse EFRO-programma s. In Flevoland zijn 24 projecten bij de controle betrokken. Met het eindresultaat zijn wij eind 2008 nolens volens akkoord gegaan. In de loop van 2009 wordt een besluit van de Europese Commissie verwacht, waarna wij de gevolgen voor Flevoland nader kunnen uitwerken. Vanwege de economische gevolgen van de kredietcrisis heeft de Europese Commissie eind 2008 aan alle lidstaten voorgesteld het verstrekken van subsidies op basis van de Europese programma s met een halfjaar te verlengen tot 1 juli Flevoland heeft hierop positief gereageerd omdat dit in 2009 nieuwe perspectieven biedt om de nog beschikbare EU-budgetten in te zetten ter versterking van de economie en werkgelegenheid. 41

42 3.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Banen De actuele en toekomstige marktvraag zijn in beeld; de juiste bedrijfslocaties komen op de juiste plaats. Via de uitgiftecijfers (IBIS enquete) wordt jaarlijks de marktvraag in beeld gebracht. De actuele en toekomstige marktvraag wordt op verschillende wijzen in diverse publicaties weergegeven. Periodiek verschijnen publicaties, zoals het rapport Economie en Arbeidsmarkt Flevoland, de Statistiek van de bedrijventerreinen en kantoorlocaties in Flevoland en de Monitor Plabeka. De provincie hanteert de Gemeentelijke Vestigingsvisie (GVV) als een sturings en planningsinstrument. In een GVV geeft een gemeente inzicht in de plannen voor de ontwikkeling van nieuwe en de herstructurering van bestaande bedrijfsterreinen. Op Almere na hebben alle gemeenten een GVV opgesteld. In IPO-verband vindt structureel overleg plaats met het Rijk over het beleidsthema Mooi Nederland. Mooi Nederland beoogt de kwaliteit van het landschap te verbeteren door verrommeling van bedrijventerreinen tegen te gaan. In 2008 zijn de voorbereidingen voor een convenant IPO-Rijk-VNG gestart. Binnen de Noordvleugel Randstad functioneert PRES (Platform Regionaal Economische Structuur), het bestuurlijk overleg over de sociaal-economische situatie en de werklocaties. Flevoland en Almere nemen deel aan PRES. Om het overschot aan kantoorruimte en de vraag naar bedrijventerreinen op te lossen, zijn afspraken gemaakt in de Uitvoeringsstrategie Plabeka. Met het project Flevokust is de voorbereiding van een buitendijkse multimodale overslaghaven en bijbehorend terrein in Lelystad vergevorderd. Ondersteunen 5 tot 10 innovatieve projecten die bijdragen aan de groei van de werkgelegenheid en het profiel van de economische structuur. Het beoogde aantal innovatieve projecten is gerealiseerd door deze succesvol onder te brengen in externe financieringsprogramma s (Exser, Pieken in bereikbaarheid, GEO-Valley, Flevoland Fast Foreward, Turing instituut Almere, Creative event Flevoland). Ook de start van het cluster creatieve industrie en het Watercluster Flevoland, moet worden gezien als een innovatief project. De provincie heeft deelgenomen aan het glasvezel-vraagbundelingsproject Breednet, gericht op het met snel glasvezel ontsluiten van bedrijventerreinen in Almere en Lelystad. Begin 2008 is het project Vraagbundeling glasvezel Flevoland-Oost door de provincie overgedragen aan de OMFL. De OMFL zal in 2009 een oordeel geven over de haalbaarheid. Start regionaal overleg verbetering vraaggerichte aansluiting onderwijsarbeidsmarkt. Naast de inzet door het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt Flevoland (PPA) wordt ook binnen de Noordvleugel overleg gevoerd over een sociaal-economische agenda. De provincie heef het initiatief genomen voor het thema onderwijsarbeidsmarkt. Stimuleren startend ondernemerschap. Het aantal startende ondernemers laat al jarenlang een stijging zien. Sinds de provincie in 2003 is gestart met een intensiever beleid is het aantal starters verdubbeld. Over heel 2008 circa 3000 starters. Het door de provincie geïnitieerde en gemanagede project Starterspunt Flevoland is per 1 juli 2008 beëindigd. Ruim 400 prestarters, starters en doorstarters zijn met dit project geholpen. Door het wegvallen van bijdrage uit het EPD programma kan het project StarterspuntFlevoland niet worden gecontinueerd. Er is gewerkt aan een oplossing voor het zgn. microfinancieringsvraagstuk; het 42

43 vinden van startkapitaal voor (onder meer startende) ondernemers. Het ministerie van EZ gaat voorlopig voorzien in dit startkapitaal waarbij de provincie een financiële bijdrage levert aan het ZLF die belast wordt met de uitvoering van de regeling. Door het project Groeilink worden snelgroeiende bedrijven ondersteund door het creëren van een platform voor interactie tussen deze ondernemers en het aanbieden van bijeenkomsten. De Commissie Werk heeft een beleidseffectmeting uitgevoerd naar het provinciale startersbeleid. Op 27 november 2008 heeft een hoorzitting met het werkveld plaatsgevonden. Hier komt het beeld uit naar voren dat de instellingen in Flevoland tevreden zijn geweest over de rol van de provincie. Er is aangedrongen op een meer gebundelde, structurele aanpak maar de huidige structurele middelen ontbreken hiervoor. Bundeling van krachten leidt tot effectieve inzet van middelen voor gebiedspromotie. Met een slimme gebiedspromotiecampagne moet een positieve houding ontstaan voor Flevoland als vestigingsgebied. Er is een strategisch promotieplan gemaakt. Sturen Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland (OMFL) op het gebied van acquisitie. In 2008 hebben zich in totaal 10 buitenlandse bedrijven in Flevoland gevestigd (9 in Almere en 1 op Lelystad Airport) met naar verwachting in totaal 640 arbeidsplaatsen). Onderbrengen ideeën en projecten in de externe financieringsprogramma s PidD, OP-West en FES. Zie de themadoelstelling Innovatieve projecten. In het uitvoeringskader Beleids- en Actieprogramma Recreatie en Toerisme 2008 (BART) primair inzetten op enkele majeure projecten en toeristisch-recreatieve mogelijkheden binnen gebiedsontwikkelingen. Nederlandse Ondernemers voor Recreatie en Toerisme (NORT) Flevoland is van start gegaan. NORT moet innovaties en allianties binnen toerisme, horeca en watersport aanjagen en mogelijk maken. Er is een aantal (gebiedsgerichte) projecten in gang gezet, zoals Flevoboulevard, Groene Synergie, Bijzondere Accommodaties en Havenkring Randmeren. Zie: Het project Eco-zoo bleek op de beoogde locatie in Noordelijk Flevoland niet haalbaar. Het zoeken naar een geschikte plek wordt voortgezet. De resultaten van de haalbaarheidsstudie Waterfront Almere zijn opgenomen in de Recreatievisie Markermeer-IJmeer. Onderzoeken mogelijke nieuwe economische dragers voor het platteland. De Kamer van Koophandel is gevraagd een visie te geven op de economische ontwikkeling van de kleine kernen in de Noordoostpolder. Een eerste opzet is besproken in het zogenaamde Tien-dorpen-overleg. 43

44 Ondersteunen projecten versterking en innovatie landbouw en visserij. Zie onderdeel p-mjp. Ondersteunen voorbereidingen Glastuinbouwgebied Nieuwland. Zie onderdeel p-mjp. Ondersteunen kansrijke initiatieven voor bedrijvigheid gericht op bioenergie. Zie onderdeel p-mjp. 3.4 Werken en ondernemen Wat hebben we bereikt Ruimte voor bedrijvigheid: voldoen aan de actuele en toekomstige marktvraag naar bedrijfslocaties. Zie de themadoelstelling Actuele en toekomstige marktvraag, juiste bedrijfslocaties op de juiste plaats. Structuurversterkende maatregelen en innovatie: versterking positie bedrijfsleven door innovatie. Zie de themadoelstelling 5-10 innovatieve projecten die bijdragen aan de groei van de werkgelegenheid en het profiel van de economische structuur. Internationalisering: vergroten internationale oriëntatie van het bedrijfsleven door bevordering export, internationale en technologische samenwerking en aantrekken buitenlandse investeringen. De internationale oriëntatie van het bedrijfsleven is vergroot via een aantal projecten en samenwerkingsverbanden. Het betreft de uitvoering van het koepelproject Internationalisering, de handelscontacten met China (handelsdelegaties), de uitbouw van het China Business Center/European Business Center en projecten als Mini-Europe en het programma Hanse Passage. 44

45 Creëren van een gunstige arbeidsmarktsituatie voor het Flevolands bedrijfsleven en het consolideren van Flevolands positie als starterparadijs. Via het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt (PPA) is met diverse projecten een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de arbeidsmarktsituatie in Flevoland (verbetering aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt) Wat hebben we daarvoor gedaan Internationalisering: vergroten internationale oriëntatie van het bedrijfsleven door bevordering export, internationale en technologische samenwerking en aantrekken buitenlandse investeringen. Het WTC is gestart met het koepelproject Internationalisering, met een IFAbijdrage voor de periode Projectonderdelen zijn: Expat Information & Services Center (EISC), International Incubator Support Center (IISC), International Business Academy (IBA), International Business Network Program (IBNP) en International Business Information Center (IBIC). In het voorjaar van 2008 heeft een handelsdelegatie uit Wujiang Flevoland bezocht. Het China Business Center/European Business Center is verder versterkt. Dit centrum bevordert de handel tussen China en Flevoland en begeleidt Chinese investeringen in Flevoland. De Europese Commissie heeft het project Mini-Europe goedgekeurd (Interreg IVc). Dit project moet internationaal zakendoen vergemakkelijken door het gebruik van innovatieve instrumenten. Het programma Hanse Passage (Interreg IIIc) met projecten op het gebied van arbeidsmarkt, innovatie, milieu, jeugd en bestuurlijke ontwikkeling, is voltooid. Creëren van een gunstige arbeidsmarktsituatie voor het Flevolands bedrijfsleven en het consolideren van Flevolands positie als starterparadijs. De Stagenota is vastgesteld. Doel is Flevolandse jongeren beter te kwalificeren voor de arbeidsmarkt. Dit gebeurt met voorlichting over beroepskeuze (Kies je beroep en VMBO-carroussel), begeleiding van allochtone jongeren naar stageplekken en tijdens de stage (Niet de afkomst maar de toekomst). Als penvoerder van het programma Voorkomen voortijdig schoolverlaten heeft de provincie verbanden gelegd tussen dit programma en de stagenota. Er zijn extra middelen verworven voor de acties uit de stagenota. De stagestuurgroep en de stuurgroep van de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) voortijdig schoolverlaten bewaken de samenhang van de activiteiten. Het (ESF) project Flevotalent Junior is in 2008 met succes afgesloten en zal tot 1 juli 2010 onder vlag van het RMC worden voortgezet in het kader van de bestrijding van voortijdig schoolverlaten. Het project Flevotalent Leren en Werken is verlengd tot 31 december Volgens de jongste cijfers zijn er van de duale trajecten al 333 gerealiseerd (doel: 380). Voor de trajecten Erkenning Verworven Competenties (EVC) ligt Flevotalent op schema (45 EVC-trajecten). Het Parapluproject, bedoeld om werkloze 45plussers, herintreders en vluchtelingen terug te leiden naar werk en/of opleiding, is in 2008 voltooid. De doelstelling is gedeeltelijk gerealiseerd. Er was plaats voor 80 deelnemers waarvan er uiteindelijk 44 zijn ingestroomd. 45

46 Acquisitie en gebiedspromotie: realiseren gemeenschappelijke aanpak, de slimme campagne. Zie de themadoelstelling Campagne gebiedspromotie. 3.5 Toerisme en recreatie Wat hebben we bereikt In het uitvoeringskader Beleids- en Actieprogramma Recreatie en Toerisme 2008 (BART) primair inzetten op enkele majeure projecten en toeristisch-recreatieve mogelijkheden binnen gebiedsontwikkelingen. Zie de themadoelstelling Beleids- en Actieprogramma Recreatie en Toerisme 2008 (BART). Groei van gemiddeld 5 procent per jaar (BART). Uitgaande van fte s in de sector toerisme en recreatie komt dit neer op een groei van ruim 150 banen (fte s) per jaar, ofwel bijna 600 fte s in vier jaar. Het toerisme in Flevoland laat een stijgende lijn zien. De bestedingen zijn in 2007 met 14 procent gestegen. De werkgelegenheid in de toeristische sector met 7 procent. Dit blijkt uit de resultaten van de Monitor Toerisme en Recreatie Flevoland Wat hebben we daarvoor gedaan Groei van gemiddeld 5 procent per jaar (BART). Uitgaande van fte s in deze sector komt dit neer op een groei van ruim 150 banen (fte s) per jaar, ofwel bijna 600 fte s in vier jaar. De provincie heeft onderzoek laten doen door ZKA Consultants & Planners: de Monitor Toerisme en Recreatie Flevoland

47 3.6 Landbouw en visserij Wat hebben we bereikt Onderzoek naar mogelijke nieuwe economische dragers voor het platteland. Zie de themadoelstelling Onderzoek naar mogelijke nieuwe economische dragers voor het platteland. Ondersteunen projecten versterking en innovatie landbouw en visserij Middels een aantal landbouwprojecten is via het p-mjp een bijdrage geleverd aan de verduurzaming van de landbouw en visserij en het verbeteren van de concurrentiekracht van deze sectoren. Ondersteunen voorbereidingen Glastuinbouwgebied Nieuwland. Via de uit het p-mjp gefinancierde acquisitieactiviteiten is inmiddels bijna de helft van de doelstelling van 450 hectare gerealiseerd, i.c. de verkoop van 200 hectare bestemd voor glastuinbouw. Ondersteunen kansrijke initiatieven voor bedrijvigheid gericht op bioenergie. De projecten Etherische Oliën en Opzet Energiecluster leveren een bijdrage aan de verduurzaming en concurrentiekracht van de landbouw (zie verder onderdeel B p-mjp) Wat hebben we daarvoor gedaan Ondersteunen van diverse projecten In 2008 heeft de provincie diverse projecten ondersteund vanuit het p-mjp Indicatoren Wat willen we bereiken Doelstelling Realisatie Provincie ondersteunt innovatieve projecten die bijdragen aan de groei van de werkgelegenheid en het profiel van de economische structuur 5 gehonoreerde projecten 5 projecten: Exser, Geo Valley, Pieken in bereikbaarheid, Flevoland Fast Forward, Creative event Flevoland Opstart van 2 nieuwe clusters Opstart 2 nieuwe clusters: creatieve industrie en Watercluster Flevoland 47

48 3.7 Europese programma s Wat hebben we bereikt Programmaperiode EPD Verkrijgen van een goede balans tussen sociaaleconomische Ontwikkeling, wonen en voorzieningen in de provincie Flevoland om te komen tot een evenwichtige samenleving. In 2008 zijn bijgedragen verstrekt aan o.a. de projecten: Flevonice, clustering visrookactiviteiten Gravis en Herinrichting havengebied. Leader+ Ontwikkelen en vernieuwen landelijk gebied in sociale en economische zin om de leefkwaliteit te verbeteren. In 2008 zijn bijgedragen verstrekt aan o.a. de projecten: Bierbrouwerij Praght in Dronten (leer- en werktraject), restauratie Vuurtoren Marknesse/Blokzijl (samenwerkingsproject Flevoland en Noordwest Overijssel) en de realisatie van een wandelpad voor minder validen in Dronten.. Programmaperiode OP-West Versterken van de internationale concurrentiekracht van de Randstad en het stimuleren van de economie om de Randstad in 2015 terug te krijgen in de top 5 van Europa. Kansen voor Flevoland heeft vanaf 1 februari 2008 een vliegende start gemaakt. Eind 2008 was circa 50% van het Europese budget toegewezen versterkt aan een 9-tal Flevolandse projecten OP-Vis Versterken werkgelegenheid aan de wal en concurrentiekracht van de lokale economie. Flevoland zet zich wat dit laatste aspect betreft vooral in voor de visserijgemeente Urk. De provincie Flevoland heeft zich er voor ingespannen dat Urk via OP-Vis de ruimte krijgt om regionale strategieën uit te voeren. Dit vindt via de zgn. Leaderaanpak plaats, waarbij een impuls wordt gegeven aan nieuwe lokale initiatieven en aan leefbaarheid. 48

49 Interreg IV Interregionaal en transnationaal samenwerken op het brede terrein van ruimtelijke ontwikkeling en economie om van elkaar te leren en de regio s te versterken. Belangrijkste thema's zijn innovatie en milieu. In 2008 goedkeuring krijgen voor SAWA, MINI Europe en MORE4NRG en uitwerken project Hanse Passage 2. Flevoland is leadpartner geworden van de in 2008 goedgekeurde projecten MORE4NRG (duurzaam energiebeleid regionale overheden) en MINI EUROPE (Dienstverlening aan MKB-bedrijven). Verder is Flevoland partner geworden in het project SAWA (integraal watermanagement en communicatie naar burgers). De aanvraag voor het project Hanse Innovation Potential is niet goedgekeurd. OP-ESF Vergroten arbeidsaanbod inclusief de arbeidsmarkt (voor werklozen) en het aanpassingsvermogen en investeren in menselijk kapitaal (voor werkenden). De provincie heeft voor de uitvoering van het Operationeel Programma Europees Sociaal Fonds (OP-ESF) geen eigen EU-budget gekregen van het coördinerend ministerie van SZW. Ook kan de provincie geen aanvrager zijn van ESF-projecten voor het thema sociale innovatie. Van de 1 miljoen euro provinciale cofinanciering voor OP-ESF is 0,2 miljoen overgeheveld naar OP-Vis. 0,8 miljoen wordt ingezet voor arbeidsmarktprojecten als startkwalificatie jongeren, stageplekken voor jongeren in het beroepsonderwijs, faciliteren van startende bedrijven en faciliteren van bedrijven om hun concurrentiepositie te verbeteren. Assembly of European Regions (AER) Benutten mogelijkheden van belangenbehartiging via internationale coalities voor diverse lobbydossiers en voor het uitwisselen van ervaringen, waaronder deelname aan de Zomerschool. Flevoland heeft input geleverd voor het toekomstig cohesiebeleid na Statenleden, 2 ambtenaren en 2 jonge startende ondernemers uit Flevoland hebben deelgenomen aan de Zomerschool met als thema helpen van regionale overheden om beleid op te zetten om jonge mensen aan te moedigen ondernemer te worden" Wat hebben we daarvoor gedaan Programmaperiode EPD en Leader+ Vele projecten zijn geïnitieerd en door ons voor uitvoering goedgekeurd. Als beheer- en betaalautoriteit hebben we de financiële en inhoudelijke voortgang van de programma s en de projecten continu gevolgd en daarover verantwoording afgelegd aan de financiers en Comité s van Toezicht. Voor zover mogelijk zijn de beschikbare budgetten benut, mede door het toepassen van overcommittering. 49

50 Programmaperiode OP West Vele projecten zijn geïnitieerd en de volgende zijn in uitvoering genomen: Duurzame groei door innovatie en kenniscirculatie, Ondersteuning innovatief ondernemerschap, Doorstart Technofonds Flevoland BV, Geo Valley, Kwaliteitsimpuls ontwikkeling kuststrook Lelystad, Atolplaza motor voor kwaliteitsimpuls leefomgeving Lelystad, Integrale inrichting Veluwe Randmeren en Innovatie Incentive Lelystad. De goedgekeurde regeling Technologische Milieu Innovatie (TMI) wordt vanaf 1 februari 2009 door de provincie in uitvoering genomen. Als Regionaal Programmabureau heeft Flevoland in 2008 vele 10-tallen projecten behandeld. OP-Vis Eind 2008 is de Provincie gestart met het opstellen van een ontwikkelingsstrategie voor As 4 Duurzame ontwikkeling visserijgebieden om ook daadwerkelijk projecten te kunnen uitvoeren. Naar verwachting start de uitvoering van projecten per 1 juli Interreg IV De Provincie heeft de uitvoeringsorganisatie voor MORE4NRG en MINI EUROPE ontwikkeld en geïmplementeerd en is met alle partners de uitvoering gestart. AER De tijdens de Zomerschool ontwikkelde checklist wordt gebruikt om te beoordelen of er voldoende wordt gedaan voor het bevorderen van jong ondernemerschap. De door Flevoland te organiseren AER-conferentie Key elements of the development of regional airports is vanwege te weinig belangstelling niet doorgegaan Indicatoren Programmaperiode EPD In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor Indicator Doelstelling EPD-periode Gecommitteerd t/m 2008 Realisatie t/m 2008 Tijdelijke werkgelegenheid (jaren) Aantal nieuwe en permanente banen * Vervulde vacatures Aantal werkende en werkloze deelnemers scholing Een deel van de banen wordt, vanwege het naijleffect, pas na de EPD-periode gerealiseerd. 50

51 Leader+ In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor Indicator Aantal nieuwe of verbeterde toeristische accommodaties en/of routestructuren Aantal nieuwe of verbeterde openbare commerciële voorzieningen Doelstelling EPD-periode Gecommitteerd t/m 2008 Realisatie t/m Programmaperiode OP-West In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor Indicator Gehele periode Randstadprogramma Gehele periode Flevoland programmadeel Doelstelling Doelstelling Committering Aantal bruto gecreëerde arbeidsplaatsen Aantal R&D-projecten Aantal ondersteunde MKB-bedrijven Aantal ondersteunde startende en kleine bedrijven jonger dan 5 jaar Aantal samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en kennis/researchinstellingen Aantal projecten gericht op verbetering van natuur, landschap of cultureel erfgoed Aantal projecten gericht op ondernemerschap, stads- en wijkeconomie Aantal projecten gericht op participatie, leefbaarheid of sociale activering Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp Het thema Economie en arbeidsmarkt is qua maatregelen en actielijnen zeer verweven met en afhankelijk van maatregelen die onder de andere thema s: Verkeer van mensen, producten en diensten, Samenleving in balans en Duurzaamheid, klimaat, water en natuur vallen. Omgekeerd vormt een dynamische, concurrerende economie het economisch draagvlak en de katalysator voor de realisering van veel van de doelstellingen onder die andere thema s. 51

52 Doelstellingen thema s Thema s Aan welke doelstellingen van andere thema s droeg dit programmaonderdeel bij Jongeren Verkeer van mensen, producten en diensten Flevolandse samenleving Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt Geen wachtlijst in de jeugdzorg Verhogen participatie van jongeren via sport en cultuur Ontsluiting Flevoland Betere vervoersinfrastructuur binnen Flevoland Adequaat OVsysteem mede om extra groei automobiliteit te beperken Achterstand voorzieningenniveau in 2011 met 1/3 teruggebracht naar 21% ten opzichte van 2005 In 2013 is 60% van de energiebehoefte duurzame energie (muv transport) Waterkwaliteit behouden en waterkwantiteit bewaken Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen 6.1 Werken en ondernemen 1, 2, 7 3, 5, 6 3, 4, 10 5, 6, 9, Toerisme en recreatie Landbouw en visserij Europese programma s EPD Leader+ 15 Interreg III 1.3 Europese programma s OP-West , 18 Leader 19 OP-Vis D3/Interreg IV 20 OP-ESF Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het project Flevotalent. De realisatie van 333 duale trajecten draagt bij aan de groei van de werkgelegenheid en versterkt ook in algemene zin de arbeidsmarktpositie van jongeren; 2. Het Project Starters.Flevoland. Vanuit dit project zijn ruim 200 prestarters, 120 starters en 80 doorstarters geholpen (begeleiding, kennisoverdracht en informatievoorziening). Het project heeft in die zin een bijdrage geleverd aan de groei van de werkgelegenheid en stimuleert ook jong ondernemerschap; 3. Via tussenkomst van de OMFL wordt bezien of er mogelijkheden zijn om de vraag te bundelen tbv de aanleg van breedbandverbindingen in Flevoland Oost. Ook via het project Breednet wordt gewerkt aan een optimale aansluiting op breedbanddiensten. Hierdoor wordt de digitale infrastructuur versterkt en wordt ook bijgedragen aan de vestiging van nieuwe voorzieningen en versterking van het voorzieningenniveau. 4. De campagne Flevoland omdat je wilt groeien is gelanceerd en versterkt het imago van Flevoland als vestigingsplaats met het doel dat bedrijven en instellingen voor Flevoland kiezen als vestigingslocatie. 52

53 5. In de planvorming t.a.v. de locatie Flevokust bij Lelystad voor multimodale overslag is de nodige vooruitgang geboekt. Realisering van locaties voor multimodale overslag zorgt voor extra werkgelegenheid en draagt bij aan ontlasting van de weginfrastructuur en ontlast het milieu. 6. In Noordvleugelverband maar ook binnen Flevoland zorgt de provincie voor de benodigde afstemming in de planning/ontwikkeling van de verschillende werklocaties. Vanuit de gedachte het juiste bedrijf op de juiste plaats wordt naast het accomoderen van de vraag vanuit de markt ook getracht een bijdrage te leveren aan het beperken van de pendel en de automobiliteit. 7. Door de opstart van een cluster Creatieve Industrie wordt een bedrijfstak gestimuleerd die ook een grote aantrekkingskracht uitoefent op jongeren en jonge ondernemers. 8. Vanuit toeristisch-recreatief oogpunt wordt voortdurend getracht nieuwe voorzieningen te koppelen aan Flevoland waardoor niet alleen de werkgelegenheid wordt gestimuleerd maar ook het voorzieningenniveau kan worden versterkt. 9. Ondersteuning van de samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven rond het thema water leidt naast nieuwe marktmogelijkheden ook tot initiatieven die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van onze provincie. 10. Het stimuleren van kennisclusters (o.a. Geomatica Business Park) en innovatieve projecten (o.a. Exser en het Alain Turing Instituut) draagt niet alleen bij aan de economische groei maar verhoogt ook het voorzieningenniveau. 11. Aandacht voor duurzaam ondernemen via de Technologische Milieu Innovatieregeling (TMI). 12. Via ondersteuning van het Agrarisch Kennis Netwerk en onderzoek naar nieuwe toepassingen in de landbouw wordt ook bijgedragen aan verduurzaming. 13. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling van het thema Jongeren: Startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. 14. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur: Duurzame energie. 15. Het Leader+ programma draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling 1 van het thema 'Balans Flevolandse samenleving'. 16. Het wegwerken van achterstanden in Almere en Lelystad op het gebied van stedelijke sociaal-culturele voorzieningen ter versterking van de sociale cohesie in de wijken (onderwijs, welzijn, sport). (zie OP-West Flevoland doelstelling 3.2 'Verbeteren leefklimaat'). 17. Het opzetten en benutten van een Toegepast Expertisecentrum Duurzame Energie draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur. De mogelijkheden hiertoe worden onderzocht (zie OP-West Flevoland doelstelling 1.3 'Milieu innovaties'). 18. In OP West Flevoland doelstelling 1.3 is een vervolg op de Technologische Milieu-Innovatieregeling (TMI) goedgekeurd, die een zwaarder accent op milieu-innovatie heeft gekregen dan de huidige TMI-regeling. 19. Leader programma draagt bij aan de realisatie van doelstelling 1 van thema 'Balans Flevolandse samenleving'. 20. Het Interreg IV.B project SAWA (Strategic Alliance for integrated Watermanagement Actions) en het Interreg IV.C project MORE4NRG dragen bij aan het realiseren van de doelstellingen van het thema 'Duurzaamheid, klimaat, water en natuur". 21. OP-West draagt bij aan de doelstellingen van het thema 'Jongeren', met uitzondering van jeugdzorg, sport en cultuur. 53

54 3.8.2 Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-mjp Speerpunten IFA OostvaardersWold Markermeer / IJmeer Luchthaven p-mjp Programmaonderdelen 6.1 Werken en 1, 2 3 ondernemen 6.2 Toerisme en recreatie Landbouw en visserij 1.3 Europese programma s EPD 7 Leader+ Interreg III 1.3 Europese programma s OP-West 8 9, 10 Leader OP-Vis D3/Interreg IV 12 OP-ESF Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Inmiddels is via ondersteuning van Almere Kennisstad het instituut voor diensteninnovaties Exser gestart (voorheen bekend onder naam ESIC) en zijn andere projectaanvragen in voorbereiding. Dit project is ook gehonoreerd binnen het EZ programma Pieken in de Delta. 2. Diverse organisaties van het bedrijfsleven waaronder het WTC hebben een plan uitgewerkt om het MKB meer internationaal georiënteerd te krijgen. Momenteel wordt bezien of hiervoor ook budget vanuit het IFA beschikbaar is. 3. Via OMALA wordt bezien hoe optimaal ingespeeld kan worden op de kansen die de ontwikkeling van Lelystad Airport biedt ten aanzien van het aantrekken van bedrijvigheid. 4. De ontwikkeling van het Oostvaarderswold biedt goede mogelijkheden voor toeristisch-recreatief medegebruik; de inzet richt zich op kansen om dit project verder te economiseren. 5. Binnen de ontwikkelingsvisie IJmeer/Markermeer is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de beoogde natuurontwikkeling te koppelen aan toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. 6. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van stedelijke ontwikkeling binnen het speerpunt IFA. 7. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de niet-luchtvaart gebonden economische activiteiten rond het vliegveld. 8. Bijna alle doelstellingen uit OP-West Flevoland hebben een mogelijke relatie. 9. Via het p-mjp is bestuurlijk afgesproken 3,0 miljoen te programmeren om in de gehele programmaperiode recreatieve doelstellingen in OP-West prioriteit 2 'Attractieve regio's' (mede) te realiseren. 10. In aansluiting op de doelstellingen genoemd in het p-mjp zal binnen het OP West Flevoland ongeveer driekwart van de EFRO-middelen worden ingezet ten behoeve van doelstelling 2.1 'Versterken economische vitaliteit met behoud van milieukwaliteit en landschappelijke waarden'. 11. Leader is als 4 e As opgenomen in het Provinciaal Ontwikkelings Programma (POP2), onderdeel van het provinciaal Meerjaren Programma Landelijk Gebied (p-mjp), en draagt ook bij aan het realiseren van de doelstellingen van het speerpunt 'Oostvaarderswold'. 12. Het Interreg IV.B project SAWA (Strategic Alliance for integrated Watermanagement Actions) draagt bij aan het realiseren van de doelstellingen van het speerpunt 'Markermeer/IJmeer'. 54

55 3.9 Totale lasten en baten thema 3 Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Economie en arbeidsmarkt. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Werken en ondernemen Lasten Baten Saldo Toerisme en recreatie Lasten Baten Saldo Landbouw en visserij Lasten Baten Saldo Europese programma's Lasten Baten Saldo Economie en arbeidsmarkt Lasten Baten Saldo Saldo lasten en baten ; 29% 3.1 Werken en ondernemen 3.2 Toerisme en recreatie 3.3 Landbouw en visserij 711 ; 4% ; 62% 3.4 Europese programma's 889 ; 5% 55

56 3.10 Verschillenanalyse Programmaonderdeel: 3.1 Werken en ondernemen De lasten zijn 4,8 miljoen lager dan geraamd. De apparaatskosten voor IFA vallen ogenschijnlijk 0,2 miljoen hoger uit. Dit is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het product omgevingsplan en op rekeningbasis aan dit product. Voor de Speerpunten en grote projecten, onderdeel IFA vallen de lasten 4,4 miljoen lager uit. Oorzaak is dat met betrekking tot de groenblauwe structuur er verschillende verkennende gesprekken gevoerd zijn, ter voorbereiding op concrete projecten. Dit heeft de gedachtevorming verder geholpen, maar heeft (nog) geen concrete projecten opgeleverd. Daardoor is een vertraging in de uitgaven ontstaan, waardoor voor 2008 sprake is van een aanzienlijke onderuitputting. De lasten zijn 0,41 miljoen lager dan geraamd omdat subsidieaanvragen van projecten, in het kader van het Noordvleugel programma Cofinanciering Pieken in de Delta, pas in het najaar zijn ontvangen (tenderronde najaar 2008). Dit betekent dat, in de lijn met de proceduregang van het ministerie van EZ, in het voorjaar 2009 beschikkingen worden afgegeven. De baten zijn 0,2 miljoen hoger dan geraamd. De baten van projecten die gefinancierd worden met ESF middelen, i.c. Starters.Flevoland, Actieplan Flevotalent, Flevotalent Junior, Leerbedrijf Portal Flevoland en het parapluproject zijn per saldo 0,2 miljoen hoger dan geraamd omdat er vorderingen zijn opgenomen, welke in 2009 ontvangen worden bij de vaststelling van de eindafrekening. Programmaonderdeel: 3.2 Toerisme en Recreatie De lasten zijn 1,6 miljoen hoger dan geraamd De afwikkeling van SGB-projecten wordt door DLG voor ons uitgevoerd. In 2008 zijn de lasten voor de realisatie 0,5 miljoen lager dan geraamd. De verwachting was dat er meer projecten in 2008 zouden worden afgewikkeld, dit is niet gelukt en de kosten zullen in 2009 gemaakt worden. De realisatie van toeristische voorzieningen is lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat er minder aanvragen tot een beschikking hebben geleid in Aan POP-bijdrage en provinciale cofinanciering resteert en van de gemeenten (Almere en NOP) Eind 2008 waren nog 4 aanvragen in procedure, die nu in 2009 tot een beschikking zullen leiden. Bij het project Atelier & Galerie Geert Weerstand, wat is beschikt, is de eigen bijdrage van de ondernemer niet begroot ter grootte van De lasten voor knelpunten landelijke fietsroutes zijn 0,75 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat de financiering van onze partners (de gemeente Urk en het Waterschap) niet was begroot. Dit betreft alleen een administratieve mutatie om de totale investering in het landelijk gebied aan het Rijk te kunnen rapporteren en zal niet tot een uitgave leiden. De lasten voor doelstelling nieuwe routes en oplossen knelpunten zijn 1,5 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door 4 projecten op het gebied van fietspaden waarbij de financiering van derden geld niet begroot was. Voor Europees geld (POP) wordt 0,65 miljoen overschreden, de gemeenten (NOP, Lelystad en Dronten) voor 0,75 miljoen en de terreinbeherende organisaties voor en overige gebiedspartners voor Dit betreft alleen een administratieve boeking om de totale investering in het landelijk gebied aan het Rijk te kunnen rapporteren en zal niet tot een uitgave leiden. De baten zijn 1,7 miljoen hoger dan geraamd De afwikkeling van SGB-projecten wordt door DLG voor ons uitgevoerd. In 2008 is de realisatie 0,45 miljoen lager dan geraamd. De inkomsten vanuit het Rijk zijn daarom ook 0,45 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor de realisatie van toeristische voorzieningen zijn per saldo lager dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag lager (de bijdrage van onze gebiedspartners en POP). De lasten voor knelpunten landelijke fietsroutes zijn 0,75 miljoen hoger dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag hoger (de inkomsten van de gebiedspartners: Waterschap en gemeente). De lasten voor nieuwe routes en oplossen knelpunten zijn 1,5 miljoen hoger dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag hoger (de bijdrage van onze gebiedspartners en POP). 56

57 Programmaonderdeel: 3.3 Landbouw en visserij De lasten zijn 0,7 miljoen lager dan geraamd. De p-mjp-lasten voor het doel Verbeterde ruimtelijke structuur zijn 0,7 miljoen lager dan geraamd. Een aanvraag voor Kavelruil heeft langere voorbereidingstijd nodig gehad en is pas in januari 2009 binnengekomen. Vanuit het Rijk is er dus over, vanuit provincie , vanuit POP en overige gebiedspartners (Waterschap, etc.) De p-mjp-lasten voor het doel Versterken Concurrentiekracht in de landbouw zijn 0,1 miljoen hoger dan geraamd. De bijdrage van de partners (ondernemers en gemeente NOP) voor het project ontwikkeling Glastuinbouwgebied Nieuwland is hoger dan geraamd. Bij het Leaderproject Van Flevolandse Bodem is de provinciale cofinanciering van niet in 2008 geraamd. De eigen bijdrage van de aanvrager van het project productie plantaardige etherische oliën van is niet geraamd. De baten zijn lager dan geraamd De p-mjp-baten voor het doel Verbeterde ruimtelijke structuur zijn 0,15 miljoen lager dan geraamd. Een aanvraag voor Kavelruil heeft langere voorbereidingstijd nodig gehad en is pas in januari 2009 binnengekomen. De p-mjp-baten voor het doel Versterken Concurrentiekracht in de landbouw zijn hoger dan geraamd. De inkomsten van de gebiedspartners zijn gelijk aan de uitgaven en daarom ook hoger en de eigen bijdrage van de aanvrager van het project productie plantaardige etherische oliën van is ook hoger dan geraamd Programmaonderdeel 3.4 Europese Programma s De lasten zijn 2,5 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor de uitvoering van de Europese programma s zijn 1,9 miljoen lager dan geraamd. Dit wordt voor 1,375 miljoen veroorzaakt door het EPD programma en voor 0,525 miljoen door het Leader+ programma. In de begroting 2008 is ervan uitgegaan dat ook daadwerkelijk alle projecten die in deze programma s vallen zouden zijn afgerekend in Dit is echter niet het geval. Er liggen nog een 60 tal projecten die afgerekend moeten worden. De nog resterende betalingen aan de projectaanvragers zijn daarom niet gerealiseerd. De definitieve eindafrekeningen zullen in 2009 plaatsvinden. Voor de co-financiering van de OP-west projecten zijn de lasten 0,4 miljoen lager dan geraamd. Het aantal projectaanvragen komt op gang maar heeft nog niet de verwachte omvang. Er hebben nog weinig uitbetalingen aan Flevolandse projecten plaatsgevonden. De niet uitgegeven middelen worden aan de reserve toegevoegd om in de volgende jaren aan de betalingsverplichtingen inzake de co-financiering te voldoen. In de begroting 2008 is een stelpost opgenomen van 0,3 miljoen bedoeld voor de extra inzet van mensen ten aanzien van de piekbelasting in de werkvoorraad van PME. Van deze post is in 2008 geen gebruik gemaakt. Door het verloop van personeel en de inhuur van nieuwe medewerkers konden de personeelskosten binnen het beschikbare budget worden opgevangen. De baten zijn 1,9 miljoen lager dan geraamd De baten voor Randstad provincies Leader+ zijn 0,9 miljoen hoger dan geraamd. Dit betreft de vergoeding van de Technische bijstand en de vergoeding voor de functioneringskosten in het kader van het Leader + programma. Het betreft hier een vergoeding van de door de provincie Flevoland uitgevoerde activiteiten voor de provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid- Holland. Deze baten zijn voor een te laag bedrag in de begroting opgenomen. De baten voor de overige Europese programma s (zijnde EPD, Interreg en Leader projecten) zijn per saldo ongeveer 2,8 miljoen lager dan geraamd. Het betreffen hier met name de ontvangsten van de Europese Commissie. De reden hiervoor is dat er minder lasten zijn gemaakt en er daarom een lager bedrag gedeclareerd kan worden. Tevens is het maximale percentage dat de Europese Commissie aan voorschotten uitkeert bereikt. In 2009 zal e.e.a. worden rechtgetrokken. 57

58 4 Flevolandse samenleving 4.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Het thema Flevolandse samenleving omvat de programmaonderdelen zorg en sociale kwaliteit, sport, cultuur, omroep Flevoland, wonen en ruimtelijke planning. 4.2 Externe ontwikkelingen 2008 In 2008 is het bestuursakkoord getekend tussen Rijk en Provincies. Het akkoord concludeert o.a. dat provincies belangrijke taken hebben op het gebied van jeugdzorg en cultuur. De commissie Lodders heeft gesteld dat zij op het gebied van zorg en welzijn primair een rol ziet voor de gemeenten. De taak van de provincies op sociaal gebied is aanvullend en concentreert zich op het periodiek signaleren en agenderen van vraagstukken en tekortkomingen. Voor provincies ligt er een taak, ingebed in een integrale aanpak van vraagstukken, vooral vanuit de rol van gebiedsregisseur bij het aanbrengen van samenhang en het leggen van verbindingen tussen de fysieke en de sociaal-culturele infrastructuur. Uiterlijk in 2009 zal een richtinggevend besluit worden genomen over de decentralisatie van de Regionaal Historische Centra (voor Flevoland ondergebracht in NieuwLand) naar de provincies. Met ingang van 2009 zijn de provinciale steunfuncties monumentenzorg en archeologie naar de provincies gedecentraliseerd. Tijdens de Olympische Spelen in Beijing is de kiem gelegd voor een mogelijke kandidatuur van Nederland voor de Olympische Spelen van Het Rijk neemt hierover in 2009 een besluit. Als Nederland zich kandidaat stelt, wil Flevoland een actieve rol spelen. Onze provincie biedt alle benodigde ruimtelijke mogelijkheden en de Spelen kunnen de infrastructuur van Flevoland in brede zin ten goede komen. In 2008 is voor het eerst het landelijke cultuurbeleid via de nieuwe systematiek uitgevoerd. Dit betekent minder beslissingen door het ministerie van OCW en de Tweede Kamer, deze gaan uitsluitend over de basisinfrastructuur. De besluitvorming over alle overige subsidieaanvragen ligt bij de fondsen, waarbij voor Flevoland met name het Fonds Podiumkunsten+ en het Fonds Cultuurparticipatie van belang zijn. De IJsselmeerziekenhuizen zijn in 2008 in zwaar weer terecht gekomen. Eind 2008 bereikten alle betrokkenen een principe-overeenstemming over een warme doorstart. Een faillissement is daarmee voorkomen. De provincie doet mee aan de onderhandelingen tussen Rijk, ziekenhuis, potentiële overnemers, zorgverzekeraar en decentrale overheden en draagt ook financieel bij aan de oplossing. Het proces van bibliotheekvernieuwing, waarover de provincies de afgelopen vier jaar de regie voerden, is voltooid. Op landelijk niveau is besloten dat die regierol in de toekomst niet meer door de provincies zal worden vervuld. Er komt een beperkt aantal expertnetwerken met een landelijke uitstraling. 58

59 4.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Balans in de samenleving Vaststellen Sociale Agenda, samen met betrokken partners. Maken van specifieke afspraken over beleidsmaatregelen die voortkomen uit deze agenda. Na een besluit van Gedeputeerde Staten eind 2007, is een Plan van Aanpak Sociale Agenda opgesteld. Onderdeel van dit plan is het uitvoeren van drie participatieprogramma s: voor jeugd/jongeren, kwetsbare groepen en maatschappelijke participatie. GS hebben in samenspraak met een werkgroep van Statenleden in mei 2008 het Sociaal Debat georganiseerd. Een inspirerende bijeenkomst die een aantal voorstellen heeft opgeleverd. Veelbelovend lijkt de Flevosoap. Dit idee wordt in 2009 uitgewerkt. De in 2008 verschenen en veel geraadpleegde Sociale Atlas heeft een belangrijke rol gespeeld in de voorbereiding van het Sociaal Debat Voorzieningenniveau Opstellen actieplannen voor de groei van voorzieningen in de sectoren: Sport Cultuur Zorg en Sociale kwaliteit Jeugdzorg Onderwijs. Het IFA, p-mjp en het Europese Programma OP West zijn belangrijke programma s die bijdragen aan de groei van het voorzieningenniveau. De provincie heeft onderzoek laten uitvoeren op de terreinen Sport, Cultuur, Zorg en Onderwijs om te komen tot meer concrete doelstellingen voor deze terreinen (Cebeon onderzoek). Dit is geïmplementeerd in de programmabegroting Sport en cultuur Onderzoek naar stimuleren sportdeelname door een Jeugdsport(Talenten)fonds. Sportservice Flevoland heeft de haalbaarheid van een Jeugdsport(Talenten)- fonds onderzocht. De resultaten van dit onderzoek worden besproken met de gemeenten en in de commissie Samenleving. Onbekend is nog of dit zal leiden tot de instelling van een provinciaal fonds. Afstemmen subsidieinstrumentarium sport en cultuur op de ondersteuning van aansprekende culturele en sportieve evenementen van regionaal belang, met speciale aandacht voor de ontwikkeling van jongeren. In de ontwikkeling van het Cultuurbeleid is rekening gehouden met de doelgroep jongeren, onder meer vanuit het nieuwe fonds cultuurparticipatie. Het regionale belang komt tot uiting in de beleidsregels projecten cultuur en beeldende kunst. Voor sport zal een en ander gestalte krijgen in de nieuwe Sportnota die in 2009 verschijnt. 59

60 4.4 Zorg en sociale kwaliteit Wat hebben we bereikt Sociale agenda en versterking voorzieningenniveau Het IFA project Almere Health City is gestart. De uitvoering van multifunctionele centra (MFC s) is nog in een voorbereidende fase, bestuurlijke afstemming met Zorgkantoor, zorgverzekeraars en zorgaanbieders over AWBZ-zorg heeft plaatsgevonden, dit jaar zijn er geen wachtlijsten en patiëntenstops geweest voor AWBZ-zorg. Daarnaast heeft de provincie zich zeer actief opgesteld rond de toekomst van de IJsselmeerziekenhuizen en het behoud van zo goed mogelijke ziekenhuiszorg in deze regio. Verbeteren van de kwaliteit van woonzorgprojecten. Met provinciale subsidie voor projecten is bijgedragen aan deze verbetering. Behouden en versterken van ziekenhuis- en ambulancezorg. De provincie heeft zich actief ingezet voor het behoud van de ziekenhuisvoorziening in noordelijk en oostelijk Flevoland. In 2008 heeft dit nog niet geleid tot sluitende afspraken. De Eerste Kamer heeft ingestemd met de Wet ambulancezorg. Deze wet zal vermoedelijk op 1 januari 2011 in werking treden. De regie over de ambulancezorg gaat dan van de provincies naar het Rijk. In afwachting van de invoering van de nieuwe wet heeft Flevoland het spreidingsplan geactualiseerd en een nieuwe vergunning verleend. Oplossen financiële knelpunten AWBZ-zorg. Het regiobudget voor Flevoland is nog steeds laag in vergelijking met andere regio s. Er zijn echter geen wachtlijsten in de AWBZ-zorg. Meer resultaatgericht aansturen Axion en Zorgbelang. In 2008 zijn werkplanafspraken met Axion en Zorgbelang gemaakt, gericht op uitvoering van de Sociale Agenda Wat hebben we daarvoor gedaan Sociale agenda Zie: themadoelstellingen. Uitvoeren bijdrageregeling wonen, welzijn en zorg. De tweede tender provinciale regeling Wonen-Welzijn-Zorg startte in Een aantal projecten loopt nog. Twee projecten zijn in 2008 succesvol voltooid: virtueel wijkplein woonservicezone De Hoven (Lelystad) en projectbegeleiding Woonmere (woon- en leefproject voor jongeren met een lichamelijke of meervoudige beperking) (Almere). 60

61 Bestuurlijke afstemming met zorgkantoor, zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Er zijn geen fricties opgetreden in de AWBZ-gefinancierde zorg. In het Zorgberaad heeft de provincie gestreefd naar afstemming. De bevindingen uit het Cebeon-onderzoek naar het Flevolandse voorzieningenniveau zijn ingebracht als extra argument voor meer budget voor Flevoland. Het Zorgkantoor heeft hierin het voortouw. Opstellen inhoudelijk sturingskader steunfunctie instellingen. De Sociale Agenda geeft sturing aan de werkplannen van Axion en Zorgbelang. De Cultuurnota doet dit voor de steunfunctie-instellingen cultuur en de Sportnota (vanaf 2009) voor Sportservice Flevoland. 4.5 Sport Wat hebben we bereikt Versterken sportinfrastructuur en aanhaken bij het Olympisch Plan IFA projecten topsportvoorzieningen zijn in een voorbereidende fase. Er is een unieke bovenlokale voorziening gerealiseerd: FlevOnice in Biddinghuizen met hulp van Europese en provinciale subsidie. Een 5 km buiten schaatsbaan is een wereldprimeur voor Flevoland! Het plan van aanpak voor de nieuwe sportnota is in december in de commissie Samenleving behandeld. Flevoland is aangehaakt op het Olympisch plan. Het Rijk moet nog een besluit nemen of zij Nederland kandidaat zal stellen voor de Olympische Spelen Een sportklimaat dat vooral jongeren stimuleert tot bewegen en sporten. Jongeren stimuleren tot bewegen en sporten is nadrukkelijk opgenomen in het werkplan van SportService Flevoland (SSF), de belangrijkste partner van de provincie voor de uitvoering van het sportbeleid. Profileren van Flevoland als sportminnende provincie. De provincie heeft in al haar beschikkingen opgenomen dat bij de uitvoering van evenementen de provincie Flevoland als (mede)subsidiegever zichtbaar moet zijn Wat hebben we daarvoor gedaan In het sportsubsidiebeleid nadruk leggen op bovenlokale initiatieven en Flevoland presenteren als sportiefste provincie. De provincie heeft 17 bovenlokale sportmanifestaties gesubsidieerd, waaronder WK Triathlon, NK Dammen, ranglijsttoernooi tennis. In nauwe samenwerking tussen provincie, gemeente Almere en tennisbond KNLTB is een IFA-project in voorbereiding. Samen met de gemeente Almere is subsidie verleend voor het project Betekenisvol Ontmoeten. De provincie heeft ook financieel bijgedragen aan het stichten van een playground op Urk. Met steun van de provincie heeft het talentteam van het landelijk handbalverbond de topsporthal Almere als thuisbasis gekozen. Flevoland sluit zich aan bij de Olympische Ambitie 2028 (zie externe ontwikkelingen). Sport Service Flevoland, een belangrijke uitvoerder van het provinciaal sportbeleid, houdt zich bezig met sportstimulering bij jongeren, de verbinding topsport-breedtesport en ondersteuning van sportverenigingen. 61

62 4.6 Cultuur Wat hebben we bereikt Verhogen van het culturele voorzieningenniveau. De nieuwe cultuurnota nadert haar voltooiing. Uitbreiding van de museale functie Almere (Schathuis) via IFA is in de ideevormende fase. Met OCW en landelijke fondsen is bereikt dat 4 Flevolandse culturele instellingen landelijk voor een periode van 4 jaar financiering ontvangen. Landschapskunst organisatorisch inbedden en werken aan vergroting van het publieksbereik. Museum De Paviljoens, de spil van landschapskunst in Flevoland, heeft subsidie gekregen voor het Flevolandse deel van de tentoonstelling van Gormley in de Rotterdamse Kunsthal. De provincie draagt bij aan de TV-serie over landschapskunst in Flevoland die de AVRO in 2009 uitzendt. Op bestuurlijk en ambtelijk niveau zijn met de gemeente Noordoostpolder de eerste verkennende gesprekken gevoerd over een zevende landschapskunstwerk. Bijdragen aan bibliotheekvernieuwing die resulteert in een goed toegankelijke bibliotheek als warenhuis van betrouwbare informatie en kennis. De inhoudelijke bibliotheekvernieuwing is gestimuleerd door de uitvoering van het Provinciaal Bibliotheekplan Het Rijk heeft hiervoor bijna beschikbaar gesteld. De provincie heeft onderzoek laten doen naar de organisatorische versterking van de provinciale Steunfunctie Flevolandse Bibliotheken (SFB). Er zijn twee oplossingsrichtingen: verbreding van de SFB met vergelijkbare organisaties buiten de provincie; verbreding door intensieve samenwerking met de beide basisbibliotheken die mogelijk leidt tot fusie. Er vindt overleg plaats met de gemeenten. Behouden en beschermen cultureel erfgoed en dit zichtbaar en beleefbaar maken. In NieuwLand, de belangrijkste partner van de provincie voor de uitvoering van het erfgoedbeleid, is sinds 2008 de permanente expositie OER over de Swifterbantcultuur te zien. NieuwLand heeft een Flevolandse versie van de Canon van Nederland gemaakt en met subsidie van de provincie meegewerkt aan het landelijke TV-programma Het verleden van Nederland. Een aantal p-mjpprojecten voor beleefbaar maken van cultureel erfgoed en archeologie is voorbereid. De gemeenten Zeewolde en Dronten hebben subsidie gekregen voor de ontwikkeling van archeologisch beleid. Binnenkort is Flevoland de eerste provincie met dekkend stelsel van gemeentelijke archeologische beleidskaarten Wat hebben we daarvoor gedaan Opstellen nota Cultuurbeleid Richtinggevend zijn het Hoofdlijnenakkoord, de evaluatie van het huidige beleid en de diverse beleidsontwikkelingen bij het Rijk. De nieuwe Cultuurnota is voorbereid in samenspraak met betrokkenen en de commissie Samenleving. Provinciale Staten zullen de nota begin 2009 vaststellen. Het nieuwe beleidskader cultuur richt zich op drie prioriteiten: jeugd, voorzieningen en innovatie. Dragers van het nieuwe cultuurbeleid zijn cultureel erfgoed, bibliotheken, podiumkunsten, beeldende kunst, amateurkunst, cultuureducatie, regionale omroep en cultuurmarketing. 62

63 Afsluiten nieuw cultuurconvenant. In 2008 hebben het Rijk en decentrale partners geen cultuurconvenant afgesloten. Het ontbrak aan breed gedragen overeenstemming over de beleidsmatige teksten. Flevoland is het wel met de inhoud eens en wil in 2009 alsnog een convenant afsluiten. De onderhandelingen hebben onder andere geleid tot financiering van de basisinfrastructuur (De Paviljoens en De BonteHond), conform het advies van de Raad van Cultuur, waarvoor eerst een korting van 20 procent dreigde. Ook onze aanvraag voor het Fonds Cultuurparticipatie is met instemming en complimenten ontvangen. 4.7 Omroep Flevoland Wat hebben we bereikt Versterken identificatie Flevolandse bevolking met haar leefgebied. Omroep Flevoland zendt programma s uit over Flevoland. De omroep verzorgt de programmering zelfstandig, het provinciaal bestuur mag hierop geen invloed uitoefenen. Een goed geïnformeerde bevolking in geval van een ramp of grootschalig ongeval. Omroep Flevoland fungeert als rampenzender wanneer zich een ramp of grootschalig ongeval voordoet Wat hebben we daarvoor gedaan Beoordelen of Omroep Flevoland in aanmerking komt voor een nieuwe concessieperiode. Provinciale Staten hebben in 2008 besloten opnieuw een positief advies uit te brengen aan het Commissariaat voor de Media over het verlenen van een nieuwe concessie aan Omroep Flevoland. Dit advies is overgenomen. De provincie is bereid in de komende periode zorg te dragen voor bekostiging. 4.8 Wonen Wat hebben we bereikt Een goede woonkwaliteit en ruimte voor eigen bewoners en instroom van nieuwe inwoners. De met behulp van CBS-cijfers opgestelde Woonmonitor Flevoland 2008 laat zien dat er ongeveer nieuwe woningen aan de voorraad zijn toegevoegd. Het Rijk heeft aan Flevoland toegekend voor het stimuleren van collectief en particulier opdrachtgeverschap. Er is een ontwerp beleidsregel Stimulering Collectief Particulier Opdrachtgeverschap opgesteld. Ook is inzicht verkregen in de haalbaarheid van een seniorenstad in Flevoland en de door ouderen gewenste locatie van deze stad ten opzichte van (zorg)voorzieningen. Toezicht houden op de huisvesting van statushouders. De gemeenten hebben in 2008 gezamenlijk voldaan aan de taakstelling voor de huisvesting van statushouders en pardonners. De totale taakstelling bedroeg 338 personen en er zijn 452 personen gehuisvest. 63

64 Toekennen investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV). De gemeenten hebben een budget gekregen uit ISV-2 om de kwaliteit van de bestaande woonomgeving te verbeteren Wat hebben we daarvoor gedaan Opstellen Woonmonitor Flevoland. Zie Verzorgen inzet ISV2- middelen. Voor de periode is bijna aan de provincie toegekend om ISVprojecten te stimuleren. In 2008 zijn voorschotten van subsidies verstrekt voor de projecten Bombardon (Almere), wijkverbetering Biddinghuizen en centrumverbetering Emmeloord. Lobby naar het Rijk voor een evenwichtigere inzet van herstructureringsgelden ISV-3. De gemeenten hebben gewerkt aan een onderbouwing van de noodzaak om ook in Flevoland de herstructurering voortvarend aan te kunnen blijven pakken. Participeren in vernieuwende bouwinitiatieven zoals de seniorenstad. Er is onderzoek gedaan naar de woonvoorkeuren van 55-plussers in Nederland en de bereidheid te verhuizen naar verschillende typen seniorensteden in de Noordoostpolder. Bevorderen dat zoveel mogelijk wordt voldaan aan de taakstellingen voor de huisvesting van statushouders. Het toezicht op de gemeenten is conform de Huisvestingswet uitgeoefend. De vereiste rapportages zijn gemaakt. Zorgen voor aandacht bij gemeenten en corporaties voor de huisvesting van jongeren. Samen met gemeenten en woningbouwcorporaties heeft de provincie de mogelijkheden onderzocht voor een regeling die voorziet in het scheppen van passende woonruimte voor jongeren die niet meer thuis kunnen wonen en ook geen permanente jeugdzorg nodig hebben. 4.9 Ruimtelijke planning Wat hebben we bereikt Goede regionale afstemming Rijk en Noordvleugel. In de Rijksstructuurvisie Randstad 2040 is de gewenste ontwikkeling van Zuidelijk Flevoland helder opgenomen conform het Omgevingsplan Flevoland en de Noordvleugelvisie Almere is aangeduid als volwaardige vijfde complete stad in de Randstad die via hoogwaardige verbindingen bereikbaar is vanuit Amsterdam en Utrecht. Bevorderen ruimtelijke kwaliteit en vitaliteit Op grond van het experimentkader landelijk gebied zijn twee grootschalige ontwikkelingen van start gegaan die de economische positie van het landelijk gebied 64

65 platteland. en de kwaliteit van de omgeving versterken: Brennels Buiten in de Noordoostplder en Roggebotstaete - Plan De Voorde in Dronten. Bevorderen windenergie en ruimtelijke kwaliteit. Hare Majesteit de Koningin en de minister van VROM hebben zich tijdens een informele bijeenkomst op locatie laten informeren over het Flevolandse windenergiebeleid en het project Zuidlob Zeewolde. Bij de landelijke uitwerking windenergie heeft de provincie zich sterk gemaakt voor opschalen en saneren. Dit onderwerp wordt onderdeel van de in 2009 te vormen rijksvisie op windenergie. Een stuurgroep onder voorzitterschap van de provincie houdt zich bezig met het versnellen van het vergunningentraject windpark Noordoostpolder. Deelnemers aan deze stuurgroep zijn de gemeente Noordoostpolder, Koepel windenergie Noordoostpolder en de ministeries van VROM, EZ en LNV. De stuurgroep heeft een projectdirecteur en een communicatieadviseur aangetrokken. Voor de realisatie van de provinciale duurzame energie-ambitie door windenergie hebben Provinciale Staten extra middelen beschikbaar gesteld. Zorgen voor bovenlokale en regionale afstemming werklocaties en detailhandel. Op die van Almere na zijn alle Gemeentelijke Visies Vestigingsbeleid (GVV) vastgesteld. De GVV van Almere wordt in het kader van de schaalsprong van Almere uitgewerkt. Bevorderen doorwerking provinciaal beleid in gemeentelijke plannen. In 2008 zijn 121 gemeentelijke plannen getoetst op rechtmatigheid en consistentie met rijks- en provinciaal beleid. Aan 7 plannen is (gedeeltelijk) goedkeuring onthouden. Er is een plan-mer procedure doorlopen voor het uitwerken van het Omgevingsplan voor het Nationaal Evenementen Terrein. Na onderzoek van drie locaties is voor Biddinghuizen gekozen. Het Omgevingsplan is partieel herzien voor de gebiedsontwikkeling IJsseldelta. Voorsorteren op de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening (Wro). Het Omgevingsplan en de Verordening voor de fysieke leefomgeving zijn partieel herzien. Er zijn een nieuwe verordening voor schade-advisering en beleidsregels voor de beoordeling van gemeentelijke plannen vastgesteld. Beide zijn gekoppeld aan de bevoegdheden van de nieuwe Wro. De nwro geeft de provincie nieuwe instrumenten om haar ruimtelijke beleid vorm te geven. Dit instrumentarium is ingezet voor de ontwikkeling van het natuur- en recreatiegebied OostvaardersWold. In juli 2008 is een voorbereidingsbesluit genomen, in december is de Verordening groenblauwe zone vastgesteld. Bevorderen ontwikkeling van geo-informatie in ruimtelijk beleid. Vooruitlopend op de verplichtingen uit de nwro heeft de provincie alle Flevolandse gemeenten de mogelijkheid geboden digitale bestemmingsplannen te ontsluiten via het Omgevingsplanportaal. Luchtfoto s van Flevoland (1947-heden) kunnen door een publieksvriendelijke internettoepassing op de website van de provincie worden bekeken. In samenwerking met het Nieuwland Erfgoedcentrum is een historische atlas van Flevoland gemaakt waarin alle kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland zijn gebundeld. 65

66 4.9.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Behartigen Flevolandse belangen in de Noordvleugel. Er zijn bijdragen geleverd aan de Rijksstructuurvisie Randstad 2040, samen met de Flevolandse gemeenten en de Noordvleugel. Begeleiden initiatieven voor experimenten landelijk gebied. Voor Brennels Buiten en Roggebotstaete - Plan de Voorde hebben de betrokken gemeenten onderbouwd hoe deze initiatieven zorgen voor economische versterking en bijdragen aan de kwaliteit van landschap en natuur. Uitwerken opschalen en saneren windenergie. Begeleiden nationaal plan windmolens. Zie Verkennen vestigingsbeleid perifere en grootschalige detailhandel. Onderlinge afstemming gemeentelijke plannen op basis van GVV s. De GVV s van alle gemeenten, met uitzondering van die van Almere, zijn vastgesteld. Er is nog geen aanleiding geweest voor onderzoek naar grootschalige detailhandelvestigingen. Beoordelen gemeentelijke plannen (tot 1 juli op basis van Wro en na 1 juli op basis van overgangsrecht of nieuwe Wro). Zie ook De provincie staat huisvesting van meer dan 50 (buitenlandse) werknemers in het buitengebied van Noordoostpolder niet toe. Met de gemeente is besproken hoe tijdelijke huisvesting van (buitenlandse) werknemers in de toekomst op een duurzame wijze vorm kan krijgen. In de commissie Ruimte is gediscussieerd over de verruiming van ontwikkelingsmogelijkheden van intensieve veehouderij voor gezinsbedrijven zonder dat dit leidt tot grootschalige intensieve veehouderijbedrijven in het buitengebied. Werkafspraken met gemeenten. Vernieuwen reglement POCF. Voorbereiden organisatie op nieuwe Wro. Kennis inbrengen en adviseren speerpunt-gebiedsprojecten. Zie Ontwikkelen inhoud en werkwijze geoinformatie. De provincie is toegetreden tot het Consortium Ruimte voor Geo-informatie en neemt als partner deel aan het innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp 66

67 Doelstellingen thema s Thema s In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema s, speerpunten en het p-mjp Aan welke doelstellingen van andere thema s droeg dit programmaonderdeel bij Jongeren Verkeer van mensen, producten en diensten Economie en arbeidsmarkt Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt Aansluiting onderwijsarbeidsmarkt Geen wachtlijst in de jeugdzorg Verhogen participatie van jongeren door sport en cultuur Ontsluiting Flevoland Betere infrastructuur in Flevoland Adequaat OVsysteem, mede om extra groei automobiliteit te beperken nieuwe banen in 4 jaar In 2013 wordt in 60 procent van de energiebehoefte voorzien met duurzame energie (m.u.v. transport) Waterkwaliteit behouden en waterkwantiteit bewaken Programmaonderdelen Sluitende onderwijskolom Zorg en Sociale kwaliteit 1 2 Sport 3 4 Cultuur Omroep Flevoland Wonen Ruimtelijke planning Toelichting bij de nummers in de tabel 1. De sociale agenda heeft als 1 van haar thema s de bevordering van jongerenparticipatie. In 2008 is een start gemaakt met de Flevosoap (werktitel) voor en door jongeren. 2. De beoogde uitbreiding van het voorzieningenniveau levert de realisatie van een groot aantal banen per jaar verdeeld over de verschillende sectoren van voorzieningen. 3. De provincie wil de actieve participatie van jongeren aan sport en cultuur extra stimuleren en daarmee een bijdrage leveren aan de doelstelling binnen het thema Jongeren; Voor cultuur is dit gerealiseerd in de nieuwe cultuurnota, voor sport in het lopend beleid dat zal worden geïntensiveerd in de nieuwe sportnota (2009). 4. Uitbreiding van sportaccommodaties en van culturele voorzieningen dragen bij aan de groei van het voorzieningenniveau en de werkgelegenheid, doelstelling binnen het thema Economie en arbeidsmarkt. 5. De archeologie heeft een relatie met het thema Verkeer van mensen, diensten en producten. Bij infrastructurele projecten dient onderzoek plaats te vinden op archeologische waarden in de bodem; in 2008 heeft uitgebreid archeologisch onderzoek plaats gevonden rond de N Zie Zie

68 8. Betreft intrinsiek onderdeel van ISV2 subsidies. 9. Ruimtelijke planning heeft bijgedragen aan de lobby en realisatie van infrastructuur (o.a. Rijksstructuurvisie Randstad 2040). De inzet op het gebied van windenergie draagt bij aan neveninkomsten en daarmee vitaliteit van het landelijk gebied. Op het gebied van duurzame energie draagt windenergie in Flevoland voor 90% bij aan het behalen van de ambitie van de provincie Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-mjp Speerpunten IFA OostvaardersWold Markermeer / IJmeer Luchthaven p-mjp Programmaonderdelen 7.4 Zorg en Sociale kwaliteit Sport Cultuur 8.2 Omroep Flevoland Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het thema Leefbaarheid binnen het p-mjp wordt (deels) ingevuld vanuit het programmaonderdeel Zorg en Sociale kwaliteit. Het realiseren van multifunctionele centra (MFC) in Dronten en Zeewolde wordt gestimuleerd vanuit dit programmaonderdeel. In 2008 zijn voorbereidingen getroffen voor de realisatie van MFC s. Vanuit Leader wordt ook geïnvesteerd in bewonersparticipatie in het landelijke gebied en in stimulering van projecten; 2. Het programma versterking voorzieningenstructuur binnen het IFA biedt kansen om ook op het gebied van sport een initiatief te ondersteunen; Relaties en verbanden met de Europese programma s Europese Programma s Programmaonderdelen Zorg en Sociale kwaliteit 1 Sport Cultuur Omroep Flevoland Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het thema Leefbaarheid wordt voor het landelijk gebied uitgewerkt met het LEADER-programma van de EU dat vanaf 2007 onderdeel uitmaakt van het p-mjp. Dit geldt voor projecten die op basis van bewonersinitiatieven worden vormgegeven met een totale omvang van minimaal en maximaal Voor het stedelijk gebied speelt het programma OP-West die rol. 68

69 4.11 Totale lasten en baten thema 4 Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Flevolandse samenleving. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Zorg en Sociale kwaliteit Lasten Baten Saldo Sport Lasten Baten Saldo Cultuur Lasten Baten Saldo Omroep Flevoland Lasten Baten Saldo Wonen Lasten Baten Saldo Ruimtelijke planning Lasten Baten Saldo Flevolandse samenleving Lasten Baten Saldo

70 Saldo lasten en baten ; 18% ; 14% 125 ; 1% ; 35% ; 6% ; 26% 4.1 Zorg en Sociale kw aliteit 4.2 Sport 4.3 Cultuur 4.4 Omroep Flevoland 4.5 Wonen 4.6 Ruimtelijke planning 4.12 Verschillenanalyse Programmaonderdeel: 4.1 Zorg en sociale kwaliteit Bevorderen sociale kwaliteit De lasten zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd De apparaatslasten zijn 0,07 miljoen hoger dan geraamd. Dit is veroorzaakt door het niet in 2008 realiseren van de formatieve bezuinigingstaakstelling. De p-mjp-lasten zijn ruim 0,35 miljoenlager dan geraamd. De oorzaak is de post Nationaal netwerk ( 0,3 miljoen). Deze aanvraag was eind 2008 nog in behandeling omdat er nog geen toestemming van DLG is ontvangen. Het doel stimulering bewonersparticipatie heeft een onderschrijding ( 0,05 miljoen). Er zijn projecten in voorbereiding De eerste concrete aanvraag is binnen, maar zal pas in 2009 worden beschikt. De baten zijn 0,2 miljoen lager dan geraamd De p-mjp-baten voor het Nationaal netwerk zijn (ruim 0,1 miljoen) achtergebleven door onderbesteding (zie lasten). Dit geldt ook voor de post bewonersparticipatie ( 0,1 miljoen). Programma onderdeel: 4.3 Cultuur De lasten zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Cultureel erfgoed De lasten voor uitvoering archeologie Omgevingsplan zijn ruim lager dan geraamd. De functie archeologisch medewerker was een aantal maanden vacant en er zijn alleen wettelijke taken uitgevoerd. Door vrijvallende afwikkelingsverschillen - uit voorgaande jaren - zijn de lasten lager dan geraamd. Deze verschillen hebben vooral betrekking op een voor 2007 toegezegde subsidie voor de restauratie van het orgel in de Bethelkerk die in dat jaar geen doorgang heeft gevonden. De p-mjp-lasten zijn 0,15 miljoen lager dan geraamd. Voor de post beleefbare archeologie/cultuurhistorie is in 2008 voorbereidend werk gedaan dat de komende jaren tot uitvoering moet leiden. Bevorderen kunstuitingen De lasten voor de reparatie van het kunstwerk De Tong zijn in lager dan geraamd. De restauratie vindt plaats in 2008 en De voor 2008 geplande werkzaamheden stagneerden waardoor minder is uitgevoerd dan verwacht. 70

71 Voor projecten beeldende kunst en vormgeving is in 2008 voor 0,15 miljoen aan subsidieaanvragen gehonoreerd, minder dan de raming. Vooral vanuit de gemeente Almere zijn minder aanvragen ingediend. Het restant wordt bij de definitieve eindafrekening terugbetaald aan het ministerie van OC&W. De baten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd Cultureel erfgoed De p-mjp-baten voor beleefbare archeologie/cultuurhistorie zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd door achterblijvende lasten (zie toelichting lasten). Programma onderdeel: 4.5 Wonen De lasten zijn 0,2 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd omdat de regeling pas in 2009 voor het eerst kan worden uitgevoerd. Het verdelen van deze middelen over de betreffende gemeenten moet plaatsvinden door het vaststellen van een beleidsregel en het benoemen van subsidieplafonds door Provinciale Staten. Wij stellen PS voor deze middelen vanuit het rekeningresultaat 2008 te bestemmen voor het betreffende doel. De lasten voor het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS) zijn 0,1 miljoen hoger dan geraamd. Naast de geraamde rijksbijdragen voor 2005 en 2006 is ook de rijksbijdrage voor 2007 ontvangen en doorbetaald aan de rechthebbende gemeenten. De baten zijn 0,1 miljoen hoger dan geraamd De baten voor het Besluit Locatiegebonden Subsidies zijn 0,1 miljoen hoger dan geraamd. Zie toelichting onder lasten. Programma onderdeel: 4.6 Ruimtelijke Planning De lasten zijn 0,9 miljoen hoger dan geraamd. De apparaatskosten voor IJmeer - Markermeer en Luchthaven vallen ogenschijnlijk 1,3 miljoen hoger uit dan geraamd. De oorzaak is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het onderdeel omgevingsplan en op rekeningbasis aan dit onderdeel. Ook is de formatieve wijziging uit de voorjaarsnota niet verwerkt in de begroting na wijziging, maar wel in de jaarrekening. Zie ook de toelichting bij het onderdeel Omgevingsplan. Voor de speerpunten en grote projecten, onderdeel IJmeer - Markermeer zijn de lasten 0,4 miljoen lager dan geraamd. De vervolgopdracht van het Rijk voor fase 2 heeft 3 maanden langer op zich laten wachten dan gepland. Hierdoor is fase 2 pas eind 3 de kwartaal 2008 gestart. Intensivering van de variantenonderzoeken vindt in het 1 ste kwartaal van 2009 plaats en niet, zoals gepland, in Verder heeft de onderlinge interactie van de experts bij de verschillende bureaus meer tijd in beslag genomen dan oorspronkelijk werd verwacht. 71

72 5 Duurzaamheid, klimaat, water en natuur 5.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur omvat de programmaonderdelen algemeen waterbeleid, bescherming tegen overstromingen, grondwaterbeheer, omgevingskwaliteit, afronding SGB-regeling, duurzame ontwikkeling en natuur- en landschapsbeleid. 5.2 Externe ontwikkelingen 2008 Waterwet De invoering van de Waterwet is uitgesteld tot 22 december De overdracht van grondwatertaken aan het Waterschap Zuiderzeeland wordt hierdoor een half jaar uitgesteld. Zie verder programmadoelstelling Grondwaterbeheer, doelstelling 1 taakoverdracht. Warmte-koude opslag De vraag naar warmte-koude opslag (WKO) is sterk toegenomen. Eind 2008 waren er 50 WKO-systemen in gebruik, eind 2009 zullen dit er 70 zijn. Om in te spelen op deze ontwikkeling werkt de provincie aan nieuw beleid. Zie verder programmadoelstelling Grondwaterbeheer, doelstelling 4 WKO. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht De tweede helft van 2008 heeft de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) veel publiciteit opgeleverd. In juli 2008 is bekend gemaakt dat de invoering van de Wabo een jaar wordt uitgesteld, de streefdatum van het kabinet voor de inwerkingtreding is nu 1 januari Volgens het kabinet moet de Wabo worden uitgevoerd door regionale omgevingsdiensten en zullen de provincies (bijna) al hun eerstelijns bevoegdheden verliezen. In de plaats daarvan komt het tweedelijns toezicht in handen van de provincies. Een en ander is besloten naar aanleiding van de conclusies van de commissies Mans, Oosting, Lodders en d Hondt. De Eerste Kamer heeft de Wabo in november 2008 aangenomen, maar de invoeringswet en belangrijkste uitvoeringsbesluiten moeten nog worden vastgesteld. De Eerste Kamer is geen voorstander van het verplicht instellen van regionale omgevingsdiensten. De minister van VROM heeft vervolgens aan de Tweede Kamer gemeld dat het Rijk zo n verplichting niet zal opleggen. Indien de Wabo op 1 januari 2010 in werking treedt, zal dat zijn op de manier zoals vóór september 2008 is beoogd. De discussie over regionale omgevingsdiensten zal in 2009 zeker een vervolg krijgen, maar pas over een aantal jaren tot resultaat leiden. Zie verder programmadoelstelling (fysieke) omgevingskwaliteit, doelstelling 6 Wabo. 72

73 5.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Duurzame energie De in Flevoland opgewekte hoeveelheid duurzame energie moet in 2013 voorzien in minimaal 60 procent van de totale Flevolandse energiebehoefte (exclusief transport). Medio 2009 zal in de Midterm Review het behaalde percentage duurzame energie worden gepresenteerd. Wind levert de belangrijkste bijdrage aan de duurzame energiedoelstelling. Zie voor meer informatie over de projecten Zuidlob Zeewolde en Windkoepel Noordoostpolder hoofdstuk 4, paragraaf Ruimtelijke Planning. Actieplan en instrumentarium voor het halen van de doelstelling voor duurzame energie. Op basis van de strategische visie Werk maken van duurzame energie zijn actieplannen uitgewerkt voor windenergie, bio-energie en gebouwde omgeving met concrete acties en een beschrijving van de provinciale rol. Deze plannen worden in het voorjaar van 2009 gepresenteerd aan Provinciale Staten. Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid met activiteiten die zich richten op de trias energetica. In combinatie met acties op het gebied van klimaatmitigatie en -adaptatie is een Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid opgesteld. Begin 2009 vindt besluitvorming plaats. Voor een deel van de activiteiten is subsidie aangevraagd bij VROM ( SLOK-regeling). Er is gestart met de activiteiten uit het Klimaatprogramma. Programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling , gericht op het ontwikkelen van netwerken en het op gang brengen van leerprocessen rond duurzame energie en duurzame ontwikkeling, waaronder het duurzaam bouwennetwerk Nieuw Flevolands Peil. Het ministerie van LNV heeft het Uitvoeringsprogramma Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO) in november 2008 vastgesteld. Op dit moment zijn wij bezig met het concretiseren van het nieuwe programma. Er zijn voorbereidingen getroffen voor een nieuwe koers van Nieuw Flevolands Peil (NFP). Flevoland is pilotregio voor activiteiten van de Regieraad Bouw Oost- Nederland (RBON). Flevoland is trekker van de RBON-werkgroep Duurzaamheid. 73

74 5.3.2 Water In 2015 moet het watersysteem conform Waterbeheer 21 ste eeuw (WB21) voldoen aan de normen voor wateroverlast bij extreme neerslag. In 2015 moeten ook alle Natura 2000-gebieden conform de Kaderrichtlijn Water (KRW) voldoen aan ecologische en chemische doelstellingen, uiterlijk 2027 alle andere waterlichamen. De ambitie is dat alle waterlichamen in Flevoland in 2021 voldoen aan de doelstellingen. In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) is afgesproken de maatregelen voor waterkwaliteit en -kwantiteit in samenhang op te pakken. Zowel de waterkwantiteits- als waterkwaliteitsdoelen worden in hoofdzaak bereikt door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers (nvo s). De Provincie Flevoland is verantwoordelijk voor het aanleggen van nvo s in de provinciale vaarwegen, het Waterschap Zuiderzeeland voor het aanleggen van nvo s in de overige provinciale vaarten en tochten. Meer informatie over de aanleg van nvo s staat in het hoofdstuk p-mjp. Om in 2050 te voldoen aan de norm voor bescherming tegen wateroverlast, zijn aanvullende maatregelen nodig in de vorm van waterbergingsgebieden. Over deze maatregelen verschillen provincie en waterschap nog van inzicht. Provinciale Staten hebben de ambitie in 2021 te voldoen aan de waterkwaliteitsdoelstellingen. In concept gereed komen van het stroomgebiedbeheersplan, met normen voor waterkwaliteit en kwantiteit per waterlichaam. Deze doelstellingen worden in 2009 opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan. In de eind 2008 door GS vastgestelde herziening van het Omgevingsplan zijn doelen en maatregelen voor waterkwaliteit opgenomen conform het stroomgebiedbeheersplan. Voor de Natura 2000-gebieden zijn geen KRW-maatregelen nodig. Bereiken van overeenstemming met de gebiedspartners over ruimtevragende oplossingen zodat deze in 2009 kunnen worden opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan. Het waterschap heeft de wateropgave voor 2015 te laat aangeleverd en aan de provincie maatregelen voorgesteld voor de waterkwantiteit. Het waterschap voorziet voor 2015 geen functiewijzigingen of ruimtevragende maatregelen. Voor het oplossen van de wateropgave tot 2050 (situatie met klimaatverandering en bodemdaling) zijn wel ruimtelijke maatregelen nodig. Waterschap Zuiderzeeland en de provincie Flevoland hebben een groot verschil van inzicht over het oplossen van de wateropgave en de bijbehorende rol- en taakverdeling. Er vindt overleg plaats over de mate waarin de langetermijnmaatregelen nu al moeten worden geprogrammeerd. Om deze reden is de wateropgave nog niet in de herziening van het Omgevingsplan is opgenomen. Dit zal in mei 2009 gebeuren. Provinciale Staten stellen de partiële herziening Water van het Omgevingsplan op 3 december 2009 vast. 74

75 Groter bewustzijn en grotere betrokkenheid bij de gebiedspartners over de wateropgave. Deze is alleen in gezamenlijkheid op te lossen. De betrokkenheid en het bewustzijn van gebiedspartners bij het oplossen van de wateropgave worden belangrijk wanneer de benodigde langetermijnmaatregelen duidelijk zijn. Het Europese bewustwordingsproject SAWA (Strategic Alliance for integrated Water management Actions) zal in 2009 starten. 5.4 Algemeen waterbeleid Wat hebben we bereikt Zie themadoelstelling Water. Idem Wat hebben we daarvoor gedaan Op regioniveau opstellen van WB21-maatregelen, voorbereiden herziening Omgevingsplan waarin de ruimtevragende oplossingen zijn opgenomen. Zoals gemeld zijn de ruimtevragende oplossingen voor de wateropgave nog niet opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan. Dit gebeurt in Uitvoeren Interreg IV SAWA-programma, gericht op het bewust maken van de gevolgen van overstromingen en klimaatverandering en er creatief en innovatief mee om te gaan. Het Europese Interregprogramma IVB SAWA is in het voorjaar van 2008 ingediend voor subsidiëring, een half jaar later dan gepland. Het programma is goedgekeurd zodat het in 2009 van start kan gaan. Watertoets op ruimtelijke plannen om tijdig te kunnen anticiperen op ruimtelijke ontwikkelingen. Op 60 ruimtelijke plannen is een watertoets uitgevoerd. Bestuurlijk vaststellen KRW-doelen voor grondwater en oppervlaktewater; bepalen maatregelen op regioniveau en voorbereiden herziening Omgevingsplan. De doelen en de maatregelen zijn vastgelegd in de herziening van het Omgevingsplan. 75

76 Uitvoeren projecten in het stroomgebied Rijn- Midden in samenwerking met andere provincies, gemeenten en waterschappen. Voor het stroomgebied Rijn-Midden is een synergieprogramma opgesteld. Voor dit programma heeft het Rijk 17,5 miljoen beschikbaar gesteld. Flevoland kan in de periode tot en met 2015 rekenen op 5,8 miljoen rijksbijdrage voor uitvoeringsprojecten waterkwaliteit en -kwantiteit. Uitvoeren pilotprojecten duurzame landbouw van het Rijk om emissies van mest en bestrijdingsmiddelen naar het water terug te dringen. Het al voor 2007 geprogrammeerde project Actief Randenbeheer Flevoland beoogt de emissies naar het water terug te dringen. Vanwege geschillen in de aanbestedingsprocedure start het project in Bescherming tegen overstromingen Wat hebben we bereikt Beschermen tegen overstromingsgevaar door veilige primaire en regionale waterkeringen. De primaire waterkeringen rond de polders zijn in tegenstelling tot die in de rest van Nederland in goede staat. Bij de Houtribdijk en Roggebotsluis zijn verbeteringen nodig. Hetzelfde geldt voor de regionale waterkering Knardijk. Vergroten van het bewustzijn bij andere overheden van de risico s en handelingsperspectieven bij overstromingen. De rampenoefening met dijkdoorbraak op 5 november 2008 heeft de gebiedspartners bewuster gemaakt van de gevolgen van overstromingen en de te verrichten handelingen bij een dergelijke ramp Wat hebben we daarvoor gedaan Afspraken maken over de maatregelen bij primaire waterkeringen. Met Rijkswaterstaat zijn afspraken gemaakt over de maatregelen die nodig zijn bij de Houtribdijk en Roggebotsluis en over de planning van de uitvoering. Normen vaststellen voor regionale waterkeringen en verbeteringsplannen goedkeuren. De norm voor de Knardijk is bepaald, evenals de huidige situatie. Na vaststelling in 2009 door Provinciale Staten zal het Waterschap Zuiderzeeland de benodigde maatregelen uitvoeren. Toezicht op de muskusen beverrattenbestrijding door Waterschap Zuiderzeeland. Het jaarverslag 2007 muskus- en beverrattenbestrijding is beoordeeld. De Landelijke Coördinatiecommissie Muskusrattenbestrijding heeft besloten dat de landsdekkende bestrijding wordt voortgezet. De commissie vindt wel dat verder onderzoek noodzakelijk is, mede om te komen tot een meer ethisch verantwoorde manier van bestrijden. Ontwikkelen Hoogwater Informatie Systeem. Rijkswaterstaat ontwikkelt de monitoringsmodule van het Hoogwater Informatie Systeem. In 2008 is prioriteit gegeven aan de rivieren en de kust. Het is onduidelijk of Rijkswaterstaat de module IJsselmeer in 2009 zal ontwikkelen. 76

77 Bijdrage leveren aan Rijksbeleid om gevolgen van overstromingen te beperken. De provincie Flevoland heeft inbreng geleverd in het Nationaal Waterplan en de Deltacommissie. De rampenoefening met dijkdoorbraak heeft landelijke aandacht gekregen. 5.6 Grondwaterbeheer Wat hebben we bereikt Voorbereiden overdracht van een deel van de grondwatertaken aan het Waterschap Zuiderzeeland in De overdracht van grondwatertaken aan het waterschap zal per 22 december 2009 plaatsvinden. De vergunningverlening en handhaving voor alle - behalve de industriële - onttrekkingen > m 3, voor onttrekkingen voor de openbare drinkwatervoorziening en WKO-systemen komen bij het waterschap te liggen. Het waterschap moet in 2009 nog zijn ambitie voor de nieuwe grondwatertaak bepalen. Het waterschap kan bijvoorbeeld nieuw operationeel beleid formuleren en de grootte bepalen van de formatie die zij wil inzetten voor het grondwaterbeheer. Afspraken maken met het waterschap over het grondwatermeetnet; grondwaterregister en - dossiers overdragen. De dossiers zullen in 2009 worden overgedragen. In hetzelfde jaar wordt meegedaan aan de bouw van een nationaal grondwaterregister. Provincie en waterschap vullen het register voor Flevoland gezamenlijk. Vaststellen van de maatregelen die nodig zijn om in 2015 te voldoen aan de KRW-doelstellingen voor grondwaterkwaliteit. In de herziening van het Omgevingsplan, vastgesteld door GS op 9 december 2008, zijn de doelen en de maatregelen voor grondwaterkwaliteit opgenomen. Beperken van grondwateronttrekkingen uit het 3 de watervoerend pakket in Zuidelijk Flevoland. Het beleid om grondwateronttrekkingen uit het 3 de watervoerend pakket in Zuidelijk Flevoland tegen te gaan, is verduidelijkt in de Verordening voor de Fysieke Leefomgeving: onttrekkingen anders dan voor drinkwater zijn niet toegestaan. 77

78 Optimale benutting van grondwater voor duurzame energie Het beleid voor warmte-koude opslag (WKO) in de herziening van het Omgevingsplan is gebaseerd op drie uitgangspunten: a. Optimale benutting van het grondwater voor de energieopslag; b. Regulering van open (grondwateronttrekking/infiltratie) en gesloten (warmtewisselaar) WKO-systemen; c. Inzetten op collectieve systemen en/of collectieve ontwerpen. De invoering van het beleid in 2009 en later, onder andere in een beleidsregel en gericht op bestuurlijk commitment van betrokken overheden, leidt naar het beoogde doel Wat hebben we daarvoor gedaan Met het waterschap voorbereiden van de overdracht van grondwatertaken. Een werkgroep van provincie en waterschap heeft in de loop van 2008 procesafspraken gemaakt, zodat eind 2009 de grondwatertaken kunnen worden overgedragen. Deze afspraken betreffen: - grondwatermeetnet; - samenwerking grondwaterregister; - opstellen keur waarin de grondwaterregelgeving van Waterschap Zuiderzeeland wordt opgenomen. Onderhouden en actueel houden grondwatermeetnet, grondwaterregister en vergunningenbestand. De bestanden zijn geactualiseerd en onderhouden. KRW-doelen en maatregelen voor grondwaterkwaliteit opnemen in de herziening Omgevingsplan. De KRW-doelen en -maatregelen zijn vastgelegd in de herziening van het Omgevingsplan. Concretiseren beleid voor grondwaterkwaliteit en kwetsbaarheid van het grondwater en dit opnemen in de herziening Omgevingsplan. Het grondwaterbeleid bestaat uit beleid van de provincie (opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan) en beleid van het waterschap (opgenomen in de herziening van het Waterbeheersplan). De grondwaterregelgeving in de Verordening Fysieke Leefomgeving (VFL) is aangepast aan de komende Waterwet. Gedeputeerde Staten hebben de ontwerp-wijzigingsverordening vastgesteld. Voor het 3 de watervoerende pakket in Zuidelijk Flevoland alleen vergunningen afgeven voor drinkwatervoorziening. Vitens is onttrekt als enige grondwater uit het 3 de watervoerende pakket in Zuidelijk Flevoland. De provincie heeft negatief besloten op een aantal ontheffingsaanvragen uit de Almeerse wijk Overgooi. Handhaven illegale grondwateronttrekkingen. Er zijn in 2008 geen nieuwe illegale grondwateronttrekkingen geconstateerd. Concretiseren beleid voor de verdeling van grond- Het beleid voor warmte-koude opslag (WKO) is opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan. In de voorbereidingsfase zijn twee informatiebijeenkomsten 78

79 watervoorraden en dit opnemen in de herziening Omgevingsplan. gehouden voor ambtenaren, koepelorganisaties en belangenbehartigers die te maken hebben of krijgen met WKO in Flevoland. De monitoringsvoorschriften voor WKO-vergunningen zijn geëvalueerd en bijgesteld. Door personeelsgebrek is er in 2008 geen toezicht en handhaving geweest op WKO-systemen en zijn WKO-vergunningen buiten de wettelijke termijn afgehandeld. In 2009 is meer formatie beschikbaar en zijn deze problemen opgelost. 5.7 (Fysieke) Omgevingskwaliteit Wat hebben we bereikt Verlenen milieuvergunningen binnen de wettelijke termijn. In 2008 is 84 procent van alle vergunningen en meldingen binnen de wettelijke termijnen afgehandeld. Door de toename van het aantal aanvragen is vooral vertraging opgetreden bij grondwatervergunningen, ontgrondingenvergunningen en -meldingen en vuurwerkontbrandingen. De aanvragers hebben hierover geen klachten, zij ontvangen de vergunning tijdig voor de uitvoering van de vergunde activiteiten. Inmiddels zijn de achterstanden ingelopen, is het proces geoptimaliseerd en is er in 2009 meer capaciteit beschikbaar. Door toezicht en handhaving is er 100 procent naleving van milieu- en natuurwetten en verordeningen. Het nalevingspercentage lag in 2008 aanvankelijk op 75 procent. Na hercontrole voldeed 96 procent van de bedrijven aan de gestelde milieueisen. Opstarten 2 grondwatersaneringen; uitvoeren van 1 voorbereidende grondwatersanering. De grondwatersaneringen Heijboer Biddinghuizen, Lange Nering Emmeloord en Wijk 8-12 Urk zullen starten in De sanering van de Lange Nering heeft lange tijd stilgelegen vanwege een conflict met de aannemer. De sanering van Wijk 8-12 kon niet eerder starten vanwege een conflict met de bewoners. Ontwikkelen en invoeren Extern Veiligheidsbeleid voor transport van gevaarlijke stoffen; opzetten van een kennisnetwerk van provincie, gemeenten en hulpverleningdienst. Gedeputeerde Staten zullen het beleid voor het transport van gevaarlijke stoffen in 2009 vaststellen waarna dit wordt ingevoerd. Provincie, gemeenten en hulpverleningsdienst zullen in 2009 het voorstel voor een samenwerkingsverband ondertekenen. 79

80 Verminderen aantal geluidgehinderden bij de Gooiseweg en het industrieterrein Luchthaven Lelystad. Het aantal geluidgehinderden is nog niet verminderd door vertraging bij de uitvoering van activiteiten (zie: wat we hebben gedaan). Verlagen administratieve en toezichtslasten voor bedrijven door gereed te zijn voor de omgevingsvergunning (Wabo). De administratieve en toezichtslasten zijn nog niet verlaagd door uitstel van inwerkingtreding van de Wabo. Het ingezette invoeringstraject is eind september 2008 stilgelegd. De invoering van de Wabo is uitgesteld tot 1 januari Verder speelt de discussie of de Wabo moet worden uitgevoerd door regionale omgevingsdiensten in plaats van gemeenten en provincies Wat hebben we daarvoor gedaan Verlenen van vergunningen op maat. In 2008 zijn 103 vergunningen en 258 meldingen afgehandeld. In het vergunningverleningsproces wordt rekening gehouden met de situatie van de aanvrager. Hierdoor kan het proces wat langer duren, maar is de aanvrager geholpen met een kwalitatief betere vergunning. Transparante vergunningverlening door tracking & tracing op internet. Tracking & tracing van vergunningen zou op basis van de Wabo worden geregeld met de Landelijke Voorziening Omgevingsvergunning (LVO), een internetomgeving waar bedrijven hun vergunningaanvraag kunnen indienen. Gezien de onduidelijkheden over de Wabo is de invoering van de LVO stilgelegd. Uitvoeren 15 milieueffectrapportages (m.e.r.) voor bestemmingsplannen. Er zijn in m.e.r.-procedures en -beoordelingen uitgevoerd. De provincie heeft gereageerd op 20 m.e.r.-procedures waarvoor zij geen bevoegd gezag is. Formuleren beleid voor de Regelgeving Burger- en Militaire Luchthavens (RBML). De Eerste Kamer heeft de RBML in december vastgesteld. De invoering van het beleid, waarmee de provincie bevoegd gezag wordt voor vergunningverlening aan regionale luchthavens, is medio 2009 voorzien. Luchthaven Lelystad is uitgesloten van deze regelgeving. Voorbereiden overdracht van nazorg stortplaats Het Friese Pad aan de provincie. Het nazorgdossier is aangevuld. De mogelijkheden voor aanbesteding van de nazorg zijn onderzocht. Toezicht en handhaving overeenkomstig vastgesteld handhavingsbeleid. In 2008 zijn 358 van de 475 geplande controles uitgevoerd. Het begrote aantal is niet gehaald door gebrek aan capaciteit. Inmiddels is de handhavingscapaciteit weer op niveau. Doordat er in 2008 meer aspectgericht en integraal is gecontroleerd, is er toch voldoende toezicht uitgeoefend (met uitzondering van WKOinstallaties). 80

81 Milieuklachten tijdig afhandelen. Er zijn 268 klachten ontvangen, 38 procent had betrekking op geurhinder en 24 procent op geluidsoverlast door vliegverkeer. Ten opzichte van 2007 (359 klachten) is het aantal klachten gedaald. Het digitaal klachtenformulier en de Milieuklachtentelefoon zijn goed bereikbaar. Stimuleren en waarborgen doelmatige samenwerking tussen provincie, gemeenten en waterschap. De samenwerking tussen handhavingspartners wordt gecoördineerd vanuit het Servicepunt Handhaving. Met de handhavingspartners is uitvoerig overleg gevoerd over de Wabo en de aanbevelingen van de Commissie Mans (regionale omgevingsdiensten). Uitvoeren programma bodemsanering met nadruk op de locaties Heijboer Biddinghuizen, Houtwijk Dronten en Wijk 8-12 Urk. De (grondwater)saneringen zijn voorbereid, de uitvoering start in De grondsanering van de locatie Houtwijk Dronten wordt uitgesteld tot Voor deze sanering zijn middelen beschikbaar binnen het nieuwe bodemsaneringsprogramma Beoordelen bodemsaneringen door derden. Er zijn 19 bodemsaneringen, uitgevoerd door derden, beoordeeld. Uitvoeren provinciaal uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid Het provinciaal uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid ligt op koers. Realiseren geluidswal langs de Gooiseweg. Omwonenden hebben geen behoefte aan een geluidswal. In overleg met hen wordt de geluidhinder teruggebracht met behulp van stil asfalt. Dit wordt in de periode aangebracht. Realiseren geluidsmeetsysteem rond Luchthaven Lelystad. De opdracht voor het meetsysteem is in 2008 verstrekt, het wordt in 2009 gerealiseerd. 81

82 Geluidzonebeheer rond Industrieterrein Luchthaven Lelystad. Het zonebeheerplan, met de verdeling van de beschikbaar komende geluidsruimte van industrielawaai, is in concept klaar. Door vertraging bij de vaststelling van het bestemmingsplan, is de invoering van het geluidzonebeheer uitgesteld tot Instellen bezwarencommissie voor zienswijzen tegen de ontwerpaanwijzing Luchthaven Lelystad. Het ministerie van VWS heeft nog geen ontwerpaanwijzing voor de Luchthaven Lelystad vastgesteld. De aanwijzingprocedure zal in 2009 worden voltooid. De instelling van de bezwarencommissie is dan ook uitgesteld tot Voorbereiden van de organisatie op de invoering van de Wabo. De Wabo-werkprocessen zijn beschreven, in 2009 wordt dit traject vervolgd. Gedeputeerde Staten en de commissie Ruimte zijn geïnformeerd over de recente ontwikkelingen rond de Wabo en de mogelijke gevolgen voor Flevoland. Vaststellen Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Noordvleugel (RSLN). Het RSLN is vastgesteld. Uitvoeren van het RSLN waaronder de aanleg van aardgastankstations in Almere en Lelystad en trainingen Het Nieuwe Rijden. Het eerste Flevolandse aardgastankstation bevindt zich in Lelystad en is in december 2008 feestelijk geopend. De bouw van het tankstation in Almere is voorbereid. Na het voltooien van de vergunningenprocedure in 2009 kan dit tankstation worden gerealiseerd. Er is een subsidieregeling gemaakt voor particulieren die aardgasauto s aanschaffen. De training Het Nieuwe Rijden is uitgevoerd. Beschikbaar stellen van milieuinformatie aan burgers conform het Verdrag van Aarhus. Flevoland geeft op dit moment geen invulling aan het Verdrag van Aarhus (digitaal ontsluiten van milieu-informatie via internet). Besloten is eerst de technische knelpunten van digitale ontsluiting op te lossen. Vanuit de samenleving en Brussel zijn geen klachten gekomen over het niet voldoen aan het verdrag. 82

83 5.8 Afronding SGB-regeling De verantwoording van de doelen en activiteiten van het programmaonderdeel SGB is te vinden onder p-mjp. 5.9 Duurzame ontwikkeling Wat hebben we bereikt Duurzame energie: zie themadoelstelling Zie themadoelstelling Duurzame energie. Klimaatprogramma: zie themadoelstelling Zie themadoelstelling Duurzame energie. Leren voor Duurzame Ontwikkeling: zie themadoelstelling Zie themadoelstelling Duurzame energie. Het Flevolands bedrijfsleven bewust maken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Door het geven van prioriteit aan andere duurzaamheidsdoelstellingen (duurzame energie, Klimaat, LvDO, NFP, subsidie NMF), is in 2008 niet gewerkt aan de doelstelling MVO. De ambities voor 2008 zijn naar beneden bijgesteld. Voor 2009 zijn de MVO-doelstellingen nog onderwerp van discussie, we zetten vooral in op de sociale kant van het ondernemerschap. Bevorderen duurzaam bouwen & wonen: zie Nieuw Flevolands Peil in themadoelstelling Zie themadoelstelling Duurzame energie. Beperken gebruik primaire bouwgrondstoffen. Bij provinciale werken bestaat 40 procent van het bouwmateriaal uit gerecyclede secundaire grondstoffen. Sterke en onafhankelijke maatschappelijke organisaties voor natuur en milieu (-educatie). IVN Flevoland en Natuur & Milieu Flevoland hebben de dialoog met de provincie scherp gehouden en hebben in het maatschappelijk veld milieudoelen bereikt. NMF heeft veel tijd gestoken in het reageren op de motie om in 2009 te korten op de subsidie. NMF heeft hierdoor minder projecten kunnen uitvoeren. Vroegtijdig betrekken milieuaspecten bij ruimtelijke plannen en ontwikkelingen. Ruimtelijke plannen worden onderworpen aan een watertoets en milieueffectrapportage. De tijdige inbreng van milieuaspecten bij majeure ontwikkelingen vindt onder andere plaats door deelname in de projectgroep Schaalsprong Almere Wat hebben we daarvoor gedaan Formuleren actieplan en Het actieplan en instrumentarium voor duurzame energie zijn in overleg met 83

84 instrumentarium voor duurzame energie. betrokken afdelingen en externe partners opgesteld. In het plan is de rol van de provincie Flevoland uitgewerkt. Uitwisselen kennis over monitorsystemen voor duurzame energie en over ervaringen in beleid; uitvoering via het Interregproject MORE4NRG (More for Energy). MORE4NRG is goedgekeurd in het kader van Interreg IVc. Aan de startbijeenkomst heeft de provincie Flevoland een inhoudelijke bijdrage geleverd. Opstellen Klimaatprogramma Op basis van activiteitenplannen en andere klimaat- en energieprojecten van de provincie is het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid opgesteld. Over dit programma valt in het voorjaar van 2009 een besluit. Mogelijk maken van de vestiging van grotere bioenergieproductieeenheden op bedrijventerreinen. De provincie brengt diverse initiatieven voor grootschalige vergisting in beeld. Wanneer een initiatief concreter wordt, kan worden ingezoomd op de mogelijkheden van vestiging. Bieden van experimenteerruimte voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van bioenergie. Samen met de gemeente Lelystad bekijkt de provincie mogelijkheden om ACRRES (Locatie WUR Lelystad) experimenteerruimte te bieden voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van bio-energie. Deze activiteit is ingepast in het project Energierijk van het Europese programma Kansen voor West. Samen met gasbedrijven (lokaal en regionaal) mogelijkheden zoeken voor distributie en afzet van bioaardgas (groen gas). Essent en NAM onderzoeken de mogelijkheden voor het toevoegen van groen gas aan het aardgasnetwerk. ACRRES doet onderzoek naar de mogelijkheden om lokaal opgewekte bioaardgas in de omgeving af te zetten. Subsidiëren projecten met middelen voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling. In 2008 is het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling voltooid. Omdat de beschikking voor het programma pas in december 2008 is ontvangen, zijn geen nieuwe subsidies verleend. Opstellen programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling De provincie heeft het nieuwe uitvoeringsprogramma opgesteld en besproken met Senter Novem. In 2009 zal dit programma verder worden ingevuld. Creëren netwerken Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). In 2008 is deze activiteit niet opgepakt; voor 2009 zijn de MVO-activiteiten nog onderwerp van discussie. 84

85 Aandacht besteden aan MVO tijdens het Flevopenningengala. Tijdens het Flevopenningengala is aandacht besteed aan de duurzaamheid van de genomineerde ondernemingen. Verbreiden kennis MVO. Het boekje Klimaatneutraal Ondernemen is verspreid onder belanghebbenden. Afspraken met gemeenten en bouwbedrijven over energiebesparing in de bouw. Op een symposium Nieuw Flevolands Peil is gestimuleerd samenwerking te zoeken op het gebied van energiebesparing. Er is aansluiting gevonden bij de Regieraad Bouw Oost-Nederland. Met deze raad zijn de mogelijkheden verkend voor het voorbereiden van energieafspraken. Uitvoeren pilotproject Duurzaam Bouwen: Cascadepark Almere. In het kader van het project Rekenen en Tekenen aan Duurzame Stedelijke Ontwikkeling (RTDSO) is de duurzaamheidsprestatie berekend van het ontwerp voor Cascadepark West, het stadspark van Almere Poort. Het resultaat en de verbeteropties zijn opgenomen in het ontwikkelingsplan. Door deze aanpak is het Cascadepark een inspirerend voorbeeld van duurzaamheid in Nederland. Uitvoeren van projecten Grondstoffen Regulerend Implementatie Programma (GRIP). Door prioriteit te geven aan andere duurzaamheidsdoelstellingen (duurzame energie, klimaat, LvDO, NFP, subsidie NMF) is deze activiteit niet opgepakt. Dit heeft geen problemen opgeleverd. In 2009 moeten de afspraken met andere partijen die deelnemen aan het GRIP worden bijgesteld. Toepassen van alternatieven voor primaire grondstoffen in provinciale werken. Bij werkzaamheden aan provinciale wegen en fietspaden wordt funderingmateriaal gebruikt dat voor 40 procent bestaat uit gerecyclede producten, zoals gebroken puin, gefreesd asfalt en gemalen beton en baksteen. Subsidiëren IVN Flevoland en NMF. IVN en NMF hebben een budgetsubsidie ontvangen. De subsidie voor NMF wordt in 2009 verlaagd. Inbrengen en ontsluiten milieu-informatie die van belang is voor ruimtelijke ontwikkelingen, met specifieke aandacht voor bodem. De effecten en kansen voor het milieu in de Schaalsprong Almere zijn tijdens de planvormingsfase in beeld gebracht. In het project bodempilot Markermeer-IJmeer zijn bodemwaarden ontwikkeld voor het ruimtelijk ordeningsproces speerpuntgebied Markermeer-IJmeer Natuur- en landschapsbeleid Wat hebben we bereikt Lobby voor salderingsmogelijkheden. In samenwerking met het IPO is een enquête naar mogelijkheden voor saldering uitgevoerd. Op basis van juridisch onderzoek wordt de Europese Commissie verzocht om toestemming voor de Toekomst Markermeer-IJmeer benadering. 85

86 Garanderen duurzaam voortbestaan soorten in water- en moerasgebieden en akkervogels (waaronder grauwe kiekendief). Voor het voortbestaan van soorten is bij het ministerie van LNV een uitwerking voor Flevoland ingediend als bod voor de leefgebiedenbenadering. Deze uitwerking bevat een longlist van in het kader van het p-mjp uit te werken maatregelen. Deze uitwerking is ook te gebruiken als afwegingskader voor de PSmotie groene leefomgeving. Stimuleren natuurbeleving De kwaliteit van de Flevolandse natuur is op verschillende wijzen bij een breed publiek onder de aandacht gebracht, onder andere in een speciale aflevering van het TV-programma Nederland onder water. Behouden en benutten van de Flevolandse Landschapskarakteristieken. Zie: wat we hebben gedaan. 5. Mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer verbeteren en koppelen met soortenbeleid. Het gebiedsplan Agrarisch Natuurbeheer is geactualiseerd. Voor de pilot agrarisch natuurbeheer voor akkervogels in het middengebied toonden agrariërs veel belangstelling. Samen met LNV is een nulmeting uitgevoerd die laat zien dat de Flevolandse quota voor agrarisch natuurbeheer niet toereikend zijn. Er is aangedrongen op een meer op Flevoland toegesneden benadering Wat hebben we daarvoor gedaan Onderzoeken mogelijkheden lobby. Zie Uitwerken leefgebiedplannen of concrete uitvoeringsprojecten. Zie en p-mjp (2.4). Media benutten om mensen te laten profiteren van Flevolandse natuurgebieden. Zie

87 Uitvoeren Agenda Landschapsbeleid met projecten p-mjp en planvorming speerpuntgebieden. De op uitvoering gerichte visie van de provincie op de gewenste versterking van het Flevolandse landschap is vastgesteld met de publicatie van Fraai Flevoland. In IPO-verband is een bijdrage geleverd aan de Canon van het Nederlandse landschap. In deze canon zijn vijf waardevolle Flevolandse landschappen opgenomen. Voor p-mjp-projecten wordt verwezen naar paragraaf 2.5 (p-mjp). Uitvoeren Natura In samenwerking met het Flevo-landschap is het beheerplan Lepelaarplassen voorbereid. Gelet op het juridische eigendom van dit gebied, neemt LNV als bevoegd gezag deze activiteit over. LNV heeft de Natura 2000-aanwijzing van het Markermeer-IJmeer gepubliceerd. Uitvoeren Ecologisch Hoofdstructuur (EHS). De ontwikkeling van een nieuw subsidiestelsel voor het beheer van natuurgebieden is uitgesteld tot De voorbereiding is wel uitgevoerd. Uitvoeren groene wetgeving. Het faunabeheerplan is geactualiseerd. Het Faunafonds heeft een positief advies gegeven over dit plan. 87

88 Doelstellingen thema s Thema s 5.11 Relatietabel andere thema s, speerpunten en p-mjp In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze de programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema s, speerpunten en het p-mjp Aan welke doelstellingen van andere thema s droeg dit programmaonderdeel bij Jongeren Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt Aansluiting onderwijsarbeidsmarkt Geen wachtlijst in de jeugdzorg Verhogen participatie van jongeren door sport en cultuur Verkeer van mensen, producten en diensten Ontsluiting Flevoland Betere infrastructuur in Flevoland Adequaat OVsysteem, mede om extra groei automobiliteit te beperken Economie en arbeidsmarkt nieuwe banen in 4 jaar Balans Flevolandse samenleving Achterstand niveau voorzieningen in 2011 met 1/3 teruggebracht naar 21 procent ten opzichte van 2005 Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen Algemeen waterbeleid Bescherming tegen overstromingen Grondwaterbeheer 1 (fysieke) 2 3 Omgevingskwaliteit Afronding SGB-regeling Duurzame ontwikkeling 4 Natuur en landschapsbeleid Toelichting op directe relaties in de tabel 1. Advisering over vergunningverlening voor installaties voor warmte-koude opslag en het verdelen van de grondwatervoorraad voor een juiste toepassing van deze installaties zorgt voor energiebesparing waardoor bedrijven lagere kosten maken. 2. Met de groei van de mobiliteit nemen de emissies toe. Het overschrijden van grenswaarden voor luchtkwaliteit kan een belemmering zijn voor ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen. Samen met gemeenten heeft de provincie activiteiten ontplooid die verslechtering van luchtkwaliteit tegengaan: de training Het Nieuwe Rijden en de aanleg van een aardgastankstation in Lelystad. 3. Proactieve vergunningverlening en samenwerking bij toezicht en handhaving beperken de administratieve lasten voor bedrijven. 88

89 4. De provincie onderhoudt netwerken met gebiedspartners en bedrijven over maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling. Investeren in duurzame innovatie versterkt de concurrentiepositie van Flevolandse bedrijven Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-mjp IFA Oostvaarderswold Speerpunten Markermeer / IJmeer Luchthaven Programmaonderdelen Algemeen waterbeleid 1 1 Bescherming tegen overstromingen Grondwaterbeheer (fysieke) 2 2 2, Omgevingskwaliteit Afronding SGB-regeling Duurzame ontwikkeling 4 Natuur- en landschapsbeleid p-mjp Toelichting op directe relaties in de tabel 1. In het p-mjp zijn maatregelen opgenomen voor het oplossen van de wateropgave in het landelijk gebied. Binnen het OostvaardersWold wordt ruimte gezocht om een deel van de wateropgave van de omgeving op te vangen (waterbergingsgebied). 2. Er is geadviseerd over water- en milieuaspecten van de grote ruimtelijke ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen zijn getoetst aan wet- en regelgeving en het provinciale beleid voor onder andere externe veiligheid, geluid en bodemwaarden. 3. Binnen het p-mjp is een pilotproject duurzaam bodembeheer uitgevoerd. In de ruimtelijke ontwikkeling van het Markermeer-IJmeer wordt rekening gehouden met bodemwaarden. 4. Het stadspark voor Almere Poort, Cascadepark West, is met een bijdrage van de provincie Flevoland een inspirerend voorbeeld van duurzaam bouwen in Nederland geworden. 89

90 5.12 Totale lasten en baten thema 5 Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Algemeen waterbeleid Lasten Baten Saldo Bescherming tegen overstromingen Lasten Baten Saldo Grondwaterbeheer Lasten Baten Saldo (Fysieke) omgevingskwaliteit Lasten Baten Saldo Afronding SGB-regeling Lasten Baten Saldo Duurzame ontwikkeling Lasten Baten Saldo Natuur- en landschapsbeleid Lasten Baten Saldo Duurzaamheid, klimaat, water, natuur Lasten Baten Saldo

91 Saldo lasten en baten ; 28% 705 ; 5% 847 ; 6% 529 ; 4% 5.1 Algemeen w aterbeleid 5.2 Bescherming tegen overstromingen 5.3 Grondw aterbeheer 5.4 (Fysieke) omgevingskw aliteit 5.5 Afronding SGB-regeling ; 12% 198 ; 1% ; 44% 5.6 Duurzame ontw ikkeling 5.7 Natuur- en landschapsbeleid 5.13 Verschillenanalyse Themaonderdeel: 5.1 Algemeen Waterbeleid De lasten zijn 0,4 miljoen lager dan geraamd. De p-mjp-lasten voor het doel wateropgave Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. In 2008 zijn nog geen projecten vanuit de NBW-wateropgave van start gegaan. In het Omgevingsplan staat een globale, nog onvoldoende uitgewerkte wateropgave. Het waterschap heeft deze uitwerking verzorgd en weergegeven in het rapport Koersbepaling NBW. Dit onderzoek vormt de basis voor partiële herziening van het Omgevingsplan. In deze herziening staat hoe met de wateropgave moet worden omgegaan. De grootste opgave ligt in de Noordoostpolder. De provincie geeft de kaders aan, het waterschap is leidend voor de technische oplossingen. De provincie is aan zet als er ook sprake is van functieverandering. Vanaf 2009 zullen de wateropgaveprojecten p-mjp van start gaan. De lasten voor Rijn-Midden zijn lager doordat de inventarisatiefase Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) Rijn-Midden goedkoper is uitgevallen. Het resterende door derden beschikbaar gestelde bedrag van blijft beschikbaar voor Dit geld is bestemd voor het uitvoeren van onderzoeken en kennisuitwisseling in het kader van het samenwerkingsverband Rijn-Midden. De activiteiten voor Nederland Leeft met Water zijn goedkoper uitgevallen. De baten zijn 0,4 miljoen lager dan geraamd. De p-mjp-baten voor het doel NBW-wateropgave zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Omdat er nog geen projecten vanuit de NBW-wateropgave van start zijn gegaan, zijn er ook geen inkomsten gegenereerd. De baten voor Rijn-Midden zijn lager. De van drie provincies, drie waterschappen en Rijkswaterstaat ontvangen bijdragen van in totaal (bestemd voor onderzoeken en kennisuitwisseling Rijn-Midden) worden als overlopende passiva overgeheveld naar De bijdrage van het ministerie van VWS voor Nederland Leeft met Water is lager dan geraamd vanwege lager uitgevallen kosten. Themaonderdeel: 5.3 Grondwaterbeheer De lasten zijn 0,3 miljoen hoger dan geraamd. De apparaatslasten zijn 0,25 miljoen hoger. Er is meer formatie aan dit programmaonderdeel toegerekend in verband met beleidsformulering, vergunningverlening en handhaving van WKO-systemen en overleg met het waterschap over de taakopdracht. De lasten voor onderzoek grondwaterbeheer zijn lager. In 2008 zijn minder onderzoeken door externen uitgevoerd. De focus lag op de ontwikkeling van WKO-beleid en overleg met het waterschap. Hiervoor is eigen personeel ingezet. 91

92 De dotatie aan de voorziening grondwaterbeheer is 0,1 miljoen hoger. Er is meer grondwaterheffing ontvangen en minder ten laste van de heffing uitgegeven (50 procent van de kosten voor onderzoek). Deze middelen worden toegevoegd aan de voorziening. De baten zijn 0,1 miljoen hoger dan geraamd. De baten uit grondwaterheffing zijn 0,1 miljoen hoger. Vitens heeft 33,1 miljoen m 3 grondwater onttrokken terwijl in de raming was uitgegaan van 27,8 miljoen m 3. Naast een stijging van de drinkwatervraag door groei van de bevolking en industrie binnen Flevoland, wordt er meer drinkwater geleverd aan het oude land (met name Utrecht en Gelderland). Themaonderdeel: 5.4 (Fysieke) omgevingskwaliteit De lasten zijn 0,9 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor luchtkwaliteit zijn lager. Het tankstation in Almere is nog niet gerealiseerd en er is nog geen gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor aardgasauto s. De resterende door het ministerie van VROM beschikbaar gestelde middelen voor het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) blijven beschikbaar voor De lasten voor bodemsanering zijn lager. De opdrachtverlening voor de grondwatersanering van de locatie Heyboer Biddinghuizen heeft niet in 2008, maar in januari 2009 heeft plaatsgevonden. De sanering van de locatie Lange Nering Emmeloord heeft lange tijd stilgelegen, maar loopt inmiddels weer. De resterende door het ministerie van VROM beschikbaar gestelde middelen voor het bodemsaneringsprogramma blijven beschikbaar voor De lasten voor externe veiligheid zijn lager. De kosten voor de visie Externe Veiligheid (hoe om te gaan met groepsrisico) en voor het samenwerkingsverband zullen pas in 2009 worden gemaakt. De resterende door het ministerie van VROM voor het Provinciaal Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid beschikbaar gestelde middelen blijven beschikbaar voor Voor het doel bodemkwaliteit zijn in 2008 geen concrete projecten ingediend. De p-mjp-lasten zijn hierdoor lager dan geraamd. De baten zijn 0,9 miljoen lager dan geraamd. De baten voor luchtkwaliteit zijn lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor De baten voor bodemsanering zijn lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor De baten voor externe veiligheid zijn lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor Aangezien er nog geen projecten voor bodemkwaliteit van start zijn gegaan, zijn er ook geen inkomsten gegenereerd. De p-mjp-baten zijn hierdoor lager dan geraamd. Themaonderdeel: 5.5 Afronding SGB-regeling De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De apparaatslasten zijn lager. De formatie voor afronding van de SGB-regeling is ingezet voor gebiedscoördinatie p-mjp. De personele inzet voor afronding van de laatste subsidies is dermate klein dat deze niet is toegerekend aan het programmaonderdeel afronding SGB-regeling. De p-mjp-lasten voor het doel inrichting bestrijding verdroging zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. DLG verzorgt voor de provincie de afwikkeling van SGB-projecten. De verwachting was dat er meer projecten in 2008 zouden worden afgehandeld. Dit is niet gelukt, de kosten zullen in 2009 worden gemaakt. De p-mjp-lasten voor het doel ontwikkeling herstellen beplanting wegen/erven/dorpen en bedrijven zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat er onvoldoende projecten beschikt zijn. Twee aanvragen zaten eind 2008 nog in de aanvraagprocedure. De p-mjp-lasten voor het doel kleinschalige economische versterking zijn 0,2 miljoen hoger dan geraamd. Oorzaak is vooral het project Vlindervallei Luttelgeest. Dit project is naar aanleiding van een bezwaarprocedure alsnog goedgekeurd, maar er was toen niet meer voldoende budget voorhanden. De komende jaren is er wel geld voor. De baten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De rijksbijdrage SGB-regeling is 0,12 miljoen lager. De gemaakte kosten worden pas na voltooiing van de projecten gedeclareerd bij DLG. Het verschil tussen lasten en baten wordt verrekend met de reserve SGB. Aan deze reserve wordt in ,12 miljoen onttrokken. 92

93 De p-mjp-baten vanuit het Rijk zijn 0,13 miljoen lager dan geraamd. De realisatie van het doel inrichting bestrijding verdroging is lager uitgevallen. De p-mjp-baten voor het doel kleinschalige economische versterking zijn ongeveer hoger dan geraamd. Oorzaak zijn vooral de niet begrote eigen bijdragen van de uitvoerder van de projecten Vlindervallei en Van Flevolandse Bodem. Themaonderdeel: 5.6 Duurzame ontwikkeling De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De apparaatslasten van dit programmaonderdeel zijn 0,1 miljoen hoger. Oorzaak is vooral de toename van apparaatslasten zoals toegelicht bij het onderdeel bedrijfsvoering. De lasten voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling zijn 0,16 miljoen lager. De beschikking van het ministerie van LNV voor het programma is pas eind december 2008 ontvangen. Hierdoor konden er in 2008 geen uitgaven plaatsvinden. Door een hogere cofinanciering van gebiedspartners voor projecten uit het programma (voltooid in 2008), zijn de kosten voor de provincie lager uitgevallen. De resterende door het ministerie van LNV beschikbaar gestelde middelen voor het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling en de benodigde provinciale cofinanciering blijven beschikbaar voor De baten zijn 0,2 miljoen lager dan geraamd. De baten voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling zijn 0,16 miljoen lager doordat de lasten lager zijn uitgevallen. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor Themaonderdeel: 5.7 Natuur- en landschapsbeleid De lasten zijn 7,4 miljoen lager dan geraamd. De p-mjp-lasten voor het Groenfonds, 0,13 miljoen, zijn abusievelijk niet begroot in 2008 (wel in toekomstige jaren). De p-mjp-lasten voor het doel verwerven robuuste verbinding zijn 6,4 miljoen lager dan geraamd. Dit bedrag was bestemd voor een grondaankoop in het OostvaardersWold. Deze transactie heeft niet in 2008 plaatsgevonden, maar begin De p-mjp-lasten voor het doel inrichting nieuwe EHS zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak zijn de inrichtingsactiviteiten die DLG voor de provincie uitvoert. Deze projecten hebben vertraging opgelopen en zullen deels in 2009 worden voltooid. De p-mjp-lasten voor het doel realiseren maatregelen soortenbeleid zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Voor twee begrote projecten, Infocentrum Hulkesteinse bos en Versterken Robuust Moeras, is nog geen aanvraag ingediend. De p-mjp-lasten voor het programmabeheer zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. De Dienst Regelingen (DR) voert deze subsidieprojecten voor de provincie uit. Het betreft meerjarige subsidiebeschikkingen waardoor het lastig is in te schatten wat op welk boekjaar drukt. De provincie is afhankelijk van het indienen van projecten, maar ook van de doorlooptijd bij DR. De lasten voor de opvang van overwinterende ganzen zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Deze regeling wordt buiten de provincie om uitgevoerd. Er vinden geen betalingen en ontvangsten plaats. De apparaatskosten van het product natuur- en landschapsbeleid zijn 0,6 miljoen lager dan geraamd. Op rekeningbasis is aan het product natuur- en landschapsbeleid 5 fte minder toegerekend dan geraamd. Oorzaak is de overdracht van de handhavingsactiviteiten naar de afdeling Milieu en Water en de inzet voor de speerpunten die was geraamd op natuur- en landschapsbeleid. De apparaatskosten voor het OostvaardersWold zijn ogenschijnlijk 1 miljoen hoger dan geraamd. Dit is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het onderdeel omgevingsplan en op rekeningbasis aan het OostvaardersWold. Ook is de formatieve wijziging uit de voorjaarsnota niet verwerkt in de begroting na wijziging, maar wel in de jaarrekening. Zie ook de toelichting op het onderdeel Omgevingsplan. De proceslasten voor het OostvaardersWold zijn 0,5 miljoen lager dan geraamd. Er is sprake van een verschuiving van de uitvoering van werkzaamheden naar 2009, zoals voor de structuurvisie. 93

94 De belangrijkste posten zijn: Structuurvisie (lay-out, vormgeving, druk), communicatie, DVD, uitwerking inrichtingenschets en aanvullingen plan-mer Diverse (aanvullende) onderzoeken voor recreatie, infrastructuur en ecopassages, archeologie, natuur en grondverzet/ ontgrondingen, onderzoek en monitoring water en regionale economie. Restant onvoorzien, restant grondbeleid en diversen De baten zijn 7,3 miljoen lager dan geraamd. De p-mjp-baten zijn 7 miljoen lager doordat er minder lasten zijn voor de doelen verwerven robuuste verbinding, realiseren maatregelen soortenbeleid en het programmabeheer. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor De baten voor de opvang van overwinterende ganzen zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Zie toelichting onder de lasten. 94

95 6 Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Activiteiten die niet passen binnen de vijf thema s van het Hoofdlijnenakkoord zijn in dit hoofdstuk als een zesde thema gepresenteerd. 6.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Dit hoofdstuk omvat de programmaonderdelen bestuur, openbare orde en veiligheid, Omgevingsplan, algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en stelposten. Daarnaast zijn, in hoofdlijnen, de mutaties in de reserves beschreven. 6.2 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord Invloed en sturing Provinciale Staten Andere opzet (programma)begroting. Door de matrixstructuur is de programmabegroting 2008 anders van inhoud en vorm dan de voorgaande programmabegrotingen. De relaties tussen de doelen binnen de thema s enerzijds en de projecten anderzijds zijn transparant gemaakt. Regelmatiger, soms meer informeel overleg met de leden van Provinciale Staten. In 2008 is een werkgroep van Statenleden ingesteld die zich met vernieuwende werkvormen bezighoudt. Deze werkgroep formuleert voorstellen voor Provinciale Staten. Onderzoeken en eventueel aanpassen vormgeving (commissie)vergaderdagen. Alle commissievergaderingen vinden nu op dezelfde dag plaats Transparante en zichtbare provincie Inwoners, medevormgevers van de provincie, meer en intensiever betrekken bij het bepalen resultaten. Eind 2008 is een imago-onderzoek gestart dat een beeld moet geven van de daadwerkelijke zichtbaarheid en beeldvorming van de provincie bij externe partijen. Er zijn ook vragen opgenomen over onze communicatie-uitingen. De resultaten van het onderzoek worden in februari 2009 verwacht en zullen dienen als nulmeting. Het imago-onderzoek zal elke twee jaar worden herhaald. Meer gebruik maken van digitale mogelijkheden, zoals het internet en digitale nieuwsbrieven voor specifieke doelgroepen (waaronder jongeren). Digitale media spellen een steeds grotere rol in de communicatie met inwoners. Deze media maken het mogelijk informatie op alle momenten op maat aan te bieden en direct en snel met individuele inwoners en groepen in contact te treden. Het huidige digitale panel Flevosense gaat één op één over in het Flevopanel. Dit betekent dat er een provinciebreed panel is dat wordt verrijkt met zogenaamde burgerschapsstijlen waarmee specifieke doelgroepen kunnen worden onderscheiden. Dit kan aanknopingspunten bieden voor gerichte communicatie met deze doelgroepen. De provincie heeft in 2008 een begin gemaakt met de vernieuwing van haar digi- 95

96 6.2.3 Omslag beleid naar uitvoering tale media waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de nieuwste technische mogelijkheden. Ook is de navigatiestructuur aanmerkelijk verbeterd waardoor gebruikers makkelijker en sneller kunnen vinden wat ze zoeken. In samenspraak met de deelnemende partijen wordt de Flevoportal geïntegreerd in de nieuwe website. Naar verwachting gaat deze site in het eerste kwartaal van 2009 de lucht in. Er is een start gemaakt met de ontwikkeling van het Flevoland Panel waarmee Gedeputeerde en Provinciale Staten peilingen kunnen uitvoeren onder de inwoners. In 2008 zijn alle gedeputeerden begonnen met 'het weekjournaal'. In dit digitale journaal doen zij verslag geven van hun belevenissen, ervaringen en visies. Hierdoor krijgen inwoners meer inzicht in hun werk. De ontwikkeling van digitale nieuwsbrieven is eind 2008 gestart, dit krijgt in 2009 zijn beslag. Bestuursopdrachten van het college aan de directie die duidelijk maken wat wel én wat niet wordt gevraagd van de organisatie; scherpte in de verhouding tussen resultaten en middelen. Er is een matrixorganisatie opgebouwd die verder wordt ontwikkeld. Naast de lijn- en stafafdelingen zijn programmamanagers en projectleiders actief. Er is een programma voor organisatieontwikkeling opgesteld met de titel Van een organisatie van professionals naar een professionele organisatie Gebiedsontwikkeling Opstellen nota grondbeleid die per project de uitvoering vormgeeft, in samenwerking met Domeinen, DLG en private partners. Eind 2008 is de nota Grondbeleid ambtelijk gereed gekomen. Onderzocht wordt wat grondbeleid betekent voor de ambtelijke en administratieve organisatie. De nota Grondbeleid zal in 2009, samen met het organisatievoorstel en de voorgestelde procedures (AO s), ter besluitvorming aan GS en PS worden aangeboden. Zie verder de in deze jaarrekening opgenomen Paragraaf Grondbeleid Dmitrov Opstellen Terugblik 2008 en Vooruitblik 2009 Dmitrov. Volgen bestuurlijke afspraken en hierover rapporteren. GS hebben in november 2008 Dmitrov Terugblik 2008 en Vooruitblik 2009 vastgesteld. De commissie Bestuur behandelt dit beleidsdocument in februari Hoogtepunten in 2008 waren 20 missies over en weer, Dmitrov netwerkbijeenkomst, kennismakingsbezoek commissie Bestuur, Company College, Apollo Summer Academy en Rusland tournee, Rotary ontvangt studenten Dubna Universiteit, afscheid van de heer Jager, MATRA-subsidie van euro voor uitwisselingsproject PS met Dmitrov Doema. Overige activiteiten: 7 nieuwsbrieven en website, schenking van aan de Yachromksky Correction School (mede dankzij Domicus Savio Harderwijk) en een expositie Russische kunstenaars in Almere-Haven. 96

97 Flevolandse partnerorganisaties ondersteunen en nieuwe initiatieven beoordelen. Er is een schenkingsovereenkomst van opgesteld voor de Triade-donatie aan Eiland van Hoop. Er is bemiddeld in de visumaanvragen voor China en Rusland (Omroep Flevoland voor de Volvo Classic-rally Bant-Beijing en met Meet & Greet in Dmitrov). Het Apollo Ensemble heeft een tournee gemaakt in Rusland. Er zijn 6 officiële uitnodigingen opgesteld voor partnerorganisaties. Ook zijn er diverse kansrijke projecten gesignaleerd, beoordeeld en na overleg met partnerorganisaties opgenomen in de Vooruitblik Circa 15 missies over en weer; ondersteunen samenwerking tussen non-profit instellingen. In 2008 zijn er 20 missies uitgevoerd (10 inkomend en 10 uitgaand), waaronder het afscheidsbezoek van de heer Jager en het werkbezoek van de commissie Bestuur. Tijdens het werkbezoek zijn diverse samenwerkingsprojecten bezocht, is het memorandum voor samenwerking ondertekend en vond een informatieve werkconferentie plaats met Russische projectleiders. Ook is een bestuurlijke conferentie gehouden met vertegenwoordigers van de Doema. De ambtelijke inzet voortzetten op het bestaande niveau (provinciebreed 1,0 fte.) In 2008 is de ambtelijke inzet provinciebreed 1,0 fte geweest Samenwerking Randstadverband Bijdragen aan opstellen Urgentieprogramma voor de Randstad. Het Rijk en diverse regionale partners hebben in 2007 het Programma Randstad Urgent opgesteld. Voor Flevoland zijn met name de volgende projecten van groot belang: Weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere, de Planstudie Openbaar Vervoer Schiphol Amsterdam Almere Lelystad ( OV-SAAL), project Ontwikkelingsmogelijkheden lange termijn Schiphol en de luchthaven Lelystad, Toekomstagenda Markermeer-IJmeer en Schaalsprong Almere Het voor Flevoland ook relevante project Randstadagenda 2040 is in 2008 voltooid. De Randstadagenda wordt nader uitgewerkt in een Verkenning Randstad Sleutelprojecten en een aantal uitvoeringsallianties. 97

98 6.3 Bestuur Wat hebben we bereikt Terugdringen van het tekort aan Flevolandse voorzieningen. Zie thema Samenleving. Zelfstandig en in samenwerking met andere provincies de (inter)provinciale belangen op Europees gebied in Brussel behartigen. De Flevolandse beleidsbeïnvloeding in Brussel verloopt langs drie hoofdlijnen: A. In interprovinciaal verband via het Huis van de Nederlandse provincies. In 2008 speelden de volgende lobbydossiers. Multi-sectorale lobby- en beleidsontwikkeldossiers: - Toekomst regionaal beleid Herziening EU-begroting Herziening EU-landbouwbeleid (Health Check) - Klimaat en energie - Territoriale Cohesie Sectorale wetgevingsdossiers: - Herziening staatssteun - Luchtkwaliteit - Duurzame industriepolitiek - Bodemrichtlijn - Prioritaire stoffen (uitwerking Kaderrichtlijn Water) - Afvalpreventie en recycling - Procedures concessieverlening Monitoringdossiers: - Biodiversiteit - Stedelijk vervoer - Lissabonstrategie - Betere EU-regelgeving - Vogel- en habitatrichtlijn - Groen transportpakket - Actieprogramma binnenvaart - Diensten van algemeen belang - Europese onderzoeksruimte - Milieueffectenrapportages Dossiers voor sommige provincies: - Maritiem beleid - Visserij - Opslag kernafval - Muskusratten (humane vallen) Zie de kwartaalrapportages aan het algemeen bestuur van het IPO, in casu het IPO Bestuurlijk Platform Europa (voor multisectorale dossiers) of de betreffende IPO Brede Overleg- en Adviesgroep (sectordossiers). Voor terugkoppeling over monitoringdossiers en dossiers voor minder dan 12 provincies, zie de jaarlijkse terugblik aan IPO BPE (verwacht februari 2009). Nieuwtjes over alle dossiers staan in de wekelijkse digitale nieuwsbrief Europese Ster. 98

99 B. Met de vier randstedelijke provincies voerde Flevoland lobby op de thema s: - Klimaatadaptatie - Luchtkwaliteit en duurzame mobiliteit - Natuur in relatie tot ruimtelijke ordening - Territoriale cohesie - Netwerk van Peri-urbane regio s (PURPLE): stad-land - Lisbon Regions Netwerk: economie en innovatie Terugkoppeling is halfjaarlijks in het Randstad P4 Europa portefeuillehoudersoverleg. C. Voor Flevoland autonoom lag de nadruk in 2008 op: 1. Bestuurlijke lobby in het Comité van de Regio s: bevorderen gebruikmaken nieuwe EU-subsidies in de organisatie. 2. Profilering Flevoland tijdens Open Days 3. Markermeer-Ijmeer Terugkoppeling via interne nieuwsbrief. In het najaar 2008 is de interne ambtelijke capaciteit voor Europa uitgebreid. Waarborgen bescherming rechten en belangen van derden voor zover het de provincie betreft, zich uitend in besluitvorming die is opgewassen tegen bezwaar en beroepsprocedures. Zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau heeft de kwaliteit van de besluitvorming blijvend de aandacht. Bij zeer complexe en/of gevoelige dossiers zoals OostvaardersWold wordt bij afwezigheid van de benodigde expertise extern advies ingewonnen. Tweemaal per jaar gaat de organisatie met een steekproef na of genomen inkoop- en subsidiebesluiten op rechtmatige wijze tot stand zijn gekomen. De directie krijgt een rapport van deze controle. Zo nodig neemt zij maatregelen om de besluitvorming over deze zaken te verbeteren. Bij verplichte procesvertegenwoordiging behartigt de advocaat in dienstbetrekking de belangen van de provincie. Bevorderen van een gezond en evenwichtig financieel beleid bij gemeenten, waterschap en gemeenschappelijke regelingen in de provincie. Het financieel toezicht is op adequate wijze uitgevoerd op basis van het nieuw beleidskader Zichtbaar Toezicht. De diepte van het financieel toezicht is bepaald door de mate waarin soliditeit van de financiële positie van de gemeente wordt verondersteld. Deze gedifferentieerde aanpak zal het komende jaar verder worden uitgewerkt. De gemeente Urk is onder preventief toezicht gesteld vanwege de financiële problematiek door bodemverzakkingen. De overige gemeenten vielen onder het regulier repressief financieel toezicht. Een organisatie zijn die denkt in termen van ketens en samenwerking, die klantbewust en omgevingsbewust invulling geeft aan de regierol van de provincie. Er zijn goede digitale basisvoorzieningen die ook voldoen aan wettelijke verplichtingen. Afhandelen en adviseren bezwaren conform wettelijke bepalingen. De organisatie maakt stappen vooruit en is zich steeds meer bewust van ketens en samenwerking. De managementsturing volgens het concept van verbinden draagt hieraan bij. In 2009 werkt de organisatie verder aan het ontwikkelen van een dienstverleningsconcept waarmee het klantgericht- en omgevingsbewustzijn wordt geconcretiseerd. De provincie Flevoland loopt met haar Bedrijfsinformatieplan (BIP) voorop in de ontwikkeling van digitale voorzieningen. In 2009 wordt het BIP verder uitgerold. Eind 2008 is het Nationaal Uitvoeringsprogramma betere Dienstverlening en e-overheid (NUP) ondertekend. Aan de hand van het NUP is vastgesteld waar de prioriteiten liggen voor betere digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven. Het afhandelen van bezwaren en verzoeken om goedkeuring, evenals adviseren over besluitvorming van andere overheidslichamen, heeft plaatsgevonden conform de wettelijke bepalingen. 99

100 6.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Voorbereiden van en adviseren bestuurlijk overleg over: Beïnvloeden van Europees beleid Subsidies verwerven Samenwerking met andere regio s Profilering van Flevoland Profilering van de Randstad Flevoland heeft in 2008 capaciteit geleverd aan het IPO en Huis van de Nederlandse Provincies over: bodemrichtlijn, biodiversiteit, vogel- en habitatrichtlijn, territoriale cohesie, mede-organisatie HNP seminar over interne markt, betere regelgeving. In haar netwerk met 31 Europese regio s heeft Flevoland gewerkt aan een voorstel ter vereenvoudiging van de uitvoering van structuurfondsen. Dit voorstel is in december 2008 besproken met de Europese Commissie. Door de kredietcrisis heeft de Raad van Ministers een aantal van de door ons voorgestelde maatregelen versneld vastgesteld. Ook in het Comité van de Regio s is ingezet op verdere administratieve lastenverlichting en betere toegang tot EU-financiering (vooral midden- en kleinbedrijf). Een aantal aanbevelingen uit het advies Dijksma zijn inmiddels terug te vinden in het Europese beleidsplan Small business act. Flevoland verzorgt het secretariaat van de EU-samenwerking van de P4 en neemt het voortouw bij de lobbydossiers territoriale cohesie en natuur en ruimtelijke ordening. Belangrijk lobbydoel was het verkrijgen van instemming van de Europese Commissie voor onze aanpak van toetsing voor het Toekomstperspectief Markermeer-Ijmeer. De Europese Commissie toont zich gevoelig voor onze argumenten. Wij hopen dan ook op een positief standpunt. Voor het stimuleren van deelname aan EU-subsidies zijn: Een EU-subsidielijst gemaakt en intern verspreid; Bestuursondersteuners geïnformeerd over mogelijk relevante programma s en internationale partners. Tijdens de Open Days 2008 heeft Flevoland zich in de Europese netwerken gepositioneerd als voorbeeldregio voor windenergie. Samen met slechts twee andere Europese regio s is Flevoland door de Europese Commissie uitgenodigd als spreker bij de viering in Brussel van 20 jaar Cohesiebeleid. Uitoefenen van wettelijk toezicht op de lagere overheden in de provincie, waarbij het realiseren van een duurzaam (financieel) evenwicht geldt als criterium voor het bepalen van het financiële toezichtregime. De begrotingen van de gemeenten en gemeenschappelijke regelingen zijn tijdig beoordeeld. Vóór 31 december zijn besluiten genomen over het toezichtregime. De gedeputeerde, belast met het financieel toezicht, heeft waar nodig bestuurlijk overleg gevoerd met de gemeenten over punten die mogelijk de soliditeit van de begrotingspositie kunnen aantasten. Dit overleg vond in het bijzonder plaats met Almere (schaalsprong) en Urk (verzakkingproblematiek). In 2008 is invulling gegeven aan het treasurytoezicht. Door landelijke ontwikkelingen kregen de bij de gemeenten uitgezette gelden specifiek aandacht. De Flevolandse gemeenten hebben rechtmatig gehandeld. Ook zijn er geen verliezen ontstaan door het op Ijslandse banken zetten van publiek geld. Het preventief toezicht op de begroting van Urk is door monitoring van de financiële positie en afzonderlijke goedkeuring van begrotingswijzigingen uitgevoerd. Over de besteding van ICL-gelden (Inderdepartementale Commissie Lelystad) voor het excessieve onderhoud van deze stad is gerapporteerd aan de minister van BZK. Het nieuw beleidskader Zichtbaar Toezicht is in 2008 ingevoerd. De Begroting 2008 en Jaarrekening 2007 van het Waterschap Zuiderzeeland zijn 100

101 beoordeeld en van een reactie voorzien. Er is vooral aandacht gevraagd voor de omvang van de post dubieuze debiteuren. Met het waterschap Zuiderzeeland is afgesproken twee keer per jaar financieel overleg te voeren om eerder adequaat financieel toezicht te kunnen uitoefenen. Met het waterschapsreglement kaders stellen voor de taakuitoefening van het waterschap waardoor de provincie verantwoording draagt voor het vormgeven van deze organisatie. Het gewijzigde Reglement voor Waterschap Zuiderzeeland is in 2008 aangepast aan de herziene Waterschapswet. Provinciale Staten van Flevoland, Fryslân en Overijssel hebben het vastgesteld. De provincie Flevoland heeft dit reglement opgesteld, de inspraakprocedure begeleid, besluitvorming laten plaatsvinden en de communicatie verzorgd. Aanpassen Reglement Waterschap Zuiderzeeland in verband met wijziging Waterschapswet. Met het waterschap zijn op ambtelijk en bestuurlijk niveau voorbereidingen getroffen om in te spelen op de nieuwe verhoudingen zoals die zijn vastgelegd in de Waterwet. Zorgen voor besluitvorming die is opgewassen tegen bezwaaren beroepsprocedures. De provincie heeft 25 beslissingen op bezwaren genomen, de begrotingen van de zes gemeenten met repressief (5) of preventief (1) toezicht en de vier samenwerkingsverbanden goedgekeurd en 121 gemeentelijke ruimtelijke plannen getoetst op rechtmatigheid en op consistentie met provinciaal en rijksbeleid. Aan 7 plannen is (gedeeltelijk) goedkeuring onthouden. In 2008 is besloten meer aandacht te besteden aan mediation. Op 1 januari 2009 gaat het pilotproject Mediation van start, voorlopig voor de duur van een jaar. De mediation richt zich vooralsnog op bezwaarschriften voor subsidiebeschikkingen van de afdeling Jeugd, Samenleving en Cultuur (JSC). Na afloop van het proefjaar zal een evaluatie plaatsvinden. 6.4 Openbare orde en veiligheid Wat hebben we bereikt Alle gemeenten beschikken over actuele rampenplannen en rampenbestrijdingsplannen, die minimaal aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsingscriteria voldoen. In 2008 is niet getoetst of de gemeenten beschikken over actuele rampenplannen en rampenbestrijdingsplannen die minimaal aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsingscriteria voldoen. Wel is geconstateerd dat gemeenten hun eigen rampenplan naar aanleiding van de landelijke wateroefening (Taskforce Management Overstromingen, oefening Waterbassin op 5 november 2008) op onderdelen hebben geactualiseerd. De Wet op de veiligheidsregio s (waarschijnlijk op van kracht) zal uitsluitsel geven hoe en wanneer de nieuwe planvormen, zoals het regionaal crisisplan, zullen worden getoetst. 101

102 De Veiligheidsregio Flevoland i.o. beschikt over een actueel regionaal beheersplan rampenbestrijding, organisatieplannen van Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en een regionale brandweer die voldoen aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsingscriteria. Volgens de huidige wetgeving toetst het college van Gedeputeerde Staten genoemde plannen tenminste eenmaal in de vier jaar. In 2008 heeft een dergelijke toetsing niet plaatsgevonden. De Wet op de veiligheidsregio s (waarschijnlijk op van kracht) zal uitsluitsel geven hoe en wanneer de nieuwe planvormen, zoals het regionaal crisisplan, zullen worden getoetst. Waterschap Zuiderzeeland en Rijkswaterstaat IJsselmeergebied beschikken over actuele calamiteitenplannen die voldoen aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsingscriteria. In 2008 hebben Gedeputeerde Staten de calamiteitenplannen van de waterbeheerders niet getoetst. Wel is geconstateerd dat de waterbeheerders hun eigen calamiteitenplannen naar aanleiding van de landelijke oefening Waterbassin op onderdelen hebben geactualiseerd. De nieuwe Waterstaatswet zal uitsluitsel geven hoe en wanneer de calamiteitenplannen zullen worden getoetst. Een direct beschikbaar en functionerend Provinciaal Coördinatiecentrum (PCC) en een actueel Provinciaal Coördinatieplan (PCP); een volgens een meerjarig oefen- en opleidingsbeleidsplan opgeleide crisisstaf. Het PCC is in 2008 verder geoptimaliseerd. De communicatiehulpmiddelen zijn verbeterd en er is nieuw kaartmateriaal aangeschaft. Het PCP is eind 2007 herzien en weer actueel. De nieuwe Wet veiligheidsregio s zal tot herziening van de provinciale planvorming leiden. In 2008 heeft het opleiden en oefenen de nodige aandacht gekregen. Er waren twee bestuurlijke oefeningen, waarvan één multidisciplinair: tijdens de landelijke oefening Waterbassin oefenden naast het PCC ook de veiligheidsregio Flevoland en tal van actoren op het nationale niveau. Elke nieuweling in de provinciale crisisorganisatie heeft een basiscursus crisisbeheersing gevolgd. Er zijn specifieke functiegerichte opleidingen georganiseerd voor leden van het Berichtencentrum, vakinhoudelijke experts, voorzitters en notulisten. Bij nagenoeg alle afdelingen in de organisatie zijn presentaties over rampenbestrijding en crisisbeheersing verzorgd, waardoor het bewustzijn over dit onderwerp is vergroot. 7 dagen per week en 24 uur per dag toegang tot de informatie van de risicokaart Flevoland op internet. Sinds 25 april 2006 is de volgens het landelijke model ontworpen risicokaart Flevoland fulltime online. Tot en met 8 december 2008 publiceerde de provincie Flevoland zelf de risicokaart op het internet, zowel de burger- als professionele versie. Sinds 9 december 2008 wordt de risicokaart Flevoland gehost bij de Landelijke Beheer Organisatie, een onderdeel van het IPO. In 2008 zijn diverse workshops georganiseerd om het gebruik van de kaart nader onder de aandacht te brengen. 102

103 6.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Toetsing diverse planvormen op gebied van crisisbeheersing Provinciaal Coördinatiecentrum (PCC) Geen nadere acties op het gebied van toetsing. Deelname aan twee bestuurlijke oefeningen. Opleidingen voor specifieke functiegerichte functies. Optimaliseren van de PCC-ruimte. Presentaties voor nagenoeg alle afdelingen van de provincie over de meest actuele ontwikkelingen op gebied van crisisbeheersing. Risicokaart De overdracht van het hosten van de risicokaart Flevoland aan de landelijke beheer organisatie van het IPO. 6.5 Omgevingsplan OPF algemeen In 2008 is verder gegaan met de uitvoering van het in 2006 vastgestelde Omgevingsplan. De doelen zijn gericht op de langere termijn. In de eerste jaren van de uitvoering zal het niet altijd mogelijk zijn te bepalen in welke mate deze doelen zijn bereikt. Sinds 2007 vindt de programmering decentraal plaats in begrotingsprogramma s en projecten. De uitvoering voltrekt zich in vele beleidsvelden en gebieden. Het Meerjarenprogramma Landelijk gebied (p-mjp) en de benoemde speerpunten zijn het kader voor de uitvoering. In het Hoofdlijnenakkoord is vastgelegd dat de provincie zich in deze bestuursperiode vooral richt op de speerpunten Investeringsimpuls Flevoland-Almere (IFA), Luchthaven Lelystad, Toekomstagenda Markermeer- IJmeer (TMIJ) en OostvaardersWold. In 2008 is de provincie steeds nauwer betrokken geraakt bij het Urgentieproject Randstad (UPR) Schaalsprong Almere. De provincie pakt dit op als een groot project, centraal aangestuurd door het college van GS en de ambtelijke organisatie en met een eigen werkbudget Externe ontwikkelingen Er is een concept nationaal Waterplan gepubliceerd. De nieuwe Wet ruimtelijke ordening (nwro) is vastgesteld Wat hebben we bereikt Uitvoeren Omgevingsplan. Er zijn twee partiële herzieningen van het Omgevingsplan vastgesteld: aanpassing aan nwro en IJsseldelta/N23. Begin 2009 heeft de ontwerp partiële herziening Water ter inzage gelegen; zie programmaonderdelen. Schaalsprong Almere wordt sinds de begroting 2009 als apart groot project behandeld Wat hebben we daarvoor gedaan Voortgangsrapportage Omgevingsbeleid. Een extern bureau heeft een rapportage Voortgang omgevingbeleid opgesteld. Begin 2009 verschijnt de eindrapportage voor GS. Dit rapport is een uitgangspunt voor de Tussenbalans. 103

104 6.6 Algemene dekkingsmiddelen Wat hebben we bereikt en daarvoor gedaan Algemene uitkering - verdeelmodel provinciefonds. De financiële verhouding tussen Rijk en provincies staat al enige tijd in de belangstelling van de fondsbeheerders (staatssecretaris BZK en minister van financiën), het IPO en de Raad voor de Financiële verhoudingen (Rfv). Cebeon heeft begin 2008 het vooronderzoek herziening verdeelmodel provinciefonds afgerond. De uitkomst van dit onderzoek: de huidige verdeling van het provinciefonds is niet meer adequaat. Naar aanleiding van dit vooronderzoek en gelet op de invoering van de kilometerheffing waardoor de provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelasting op termijn zullen verdwijnen - is in het bestuursakkoord Rijk-provincies afgesproken dat de Rfv een breed onderzoek doet naar de financiële verhoudingen. Dit onderzoek beschouwt de omvang en verdeling van het provinciefonds en het provinciaal belastinggebied in relatie tot de taken van de provincies. De Rfv brengt naar verwachting in het voorjaar van 2009 advies uit over de financiële verhouding Rijk-provincies. Het IPO-bestuur heeft twee adviseurs opdracht gegeven gezamenlijke uitgangspunten voor de herziening van het verdeelmodel provinciefonds te ontwikkelen die op draagvlak van de provincies kunnen rekenen. Het advies betreft de financiële verhouding Rijk-provincies op lange termijn en een oplossing op korte termijn voor de financiële knelpunten van Flevoland en Drenthe. In afwachting van een nader onderzoek door bureau APE is een definitieve oplossing voor de korte termijn nog niet bereikt. Flevoland behartigt haar financiële belangen in de BOAG-Middelen, de IPOcommissie BFEW en het IPO-bestuur. Opcenten motorrijtuigenbelasting (MRB). Volgens het Regeerakkoord wordt de kilometerheffing in deze kabinetsperiode - eventueel gefaseerd - ingevoerd. Naar verwachting vervalt de motorrijtuigenbelasting (MRB) met ingang van 2012 en wordt deze omgezet in een heffing per gereden kilometer. Waarschijnlijk verdwijnen ook de provinciale opcenten die over de MRB worden geheven. Op welke manier de provincies hiervoor worden gecompenseerd, is nog in discussie. Flevoland heeft de provinciale opcenten 2008 extra verhoogd met 2 opcenten boven de reguliere verhoging voor loon- en prijsontwikkeling ten behoeve van het Infrafonds. Van de totale opbrengst MRB over 2008 is 2,97 procent toegevoegd aan de reserve Infrafonds. Dividend. Door deelname in het aandelenkapitaal van Essent, NUON, BNG, Vitens en Afvalzorg Holding NV is dividend ontvangen. Van NV Afvalverwerkingsbedrijf Het Friese Pad is een liquidatiedividend ontvangen. 104

105 Saldo financieringsfunctie. Het saldo van de financieringsfunctie bestaat uit het totaal van de rente over uitgezette liquiditeiten en de bespaarde rente wegens financiering van investeringen en verstrekte geldleningen aan derden uit eigen middelen (zie verder de paragraaf financiering). De rente van de Groenfondsrekening ILG wordt toegevoegd aan het programma p-mjp. De rente over ontvangen, maar nog niet bestede Brede Doeluitkering (BDU) verkeer en vervoer is, conform de wettelijke voorschriften, toegevoegd aan het ontvangen bedrag. 6.7 Onvoorzien en stelposten Wat hebben we bereikt en daarvoor gedaan Onvoorzien en stelposten. Op de post onvoorziene uitgaven en stelposten worden in het algemeen geen lasten verantwoord. Deze posten zijn primair bedoeld voor de dekking van elders verantwoorde uitgaven. Als last is wel verantwoord een bijdrage van 4 miljoen aan het ministerie van L en V. Dit bedrag is het Flevolands aandeel in de 200 miljoen die in het Bestuursakkoord Rijk-provincies is afgesproken als bijdrage van de provincies in het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MIRT) en het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Deze bijdrage komt in de plaats van een korting op het provinciefonds. Ook is als last 0,6 miljoen verantwoord. Dit bedrag moet naar aanleiding van een door de Belastingdienst uitgevoerd boekenonderzoek naar het BTWcompensatiefonds (BCF) over de periode worden terugbetaald. Van de post onvoorzien is uiteindelijk bijna 0,05 miljoen overgebleven. De stelpost nog te verdelen apparaatskosten ( 2,9 miljoen) geeft het totaal weer van de in de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten. Deze mutaties worden niet gedurende het jaar naar alle programma s doorbelast, maar pas bij het opmaken van de jaarrekening. 105

106 6.8 Totale lasten en baten thema 6 Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Bestuur. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen. Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Bestuur Lasten Baten Saldo Openbare orde en veiligheid Lasten Baten Saldo Omgevingsplan Lasten Baten Saldo Algemene dekkingsmiddelen Lasten Baten Saldo Onvoorzien/stelposten Lasten Baten Saldo Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Lasten Baten Saldo Verschillenanalyse Programmaonderdeel: 6.1 Bestuur De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor bevordering in- en externe communicatie zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat er minder nieuwsbrieven en drukwerk zijn geproduceerd. Het jaar 2008 heeft vooral in het teken gestaan van de vernieuwing van intra- en internet. De apparaatslasten zijn 0,2 miljoen (41 procent) hoger dan geraamd. Dit vindt met name zijn oorzaak in de toerekening van tijdelijke capaciteit. Deze is wel geraamd binnen de concernproducten, maar niet doorbelast naar het programmaonderdeel. De lasten voor de Dag van Flevoland zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. Dit evenement is niet is doorgegaan. De lasten voor de fractieondersteuning en de Statenfracties zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De fracties doen niet jaarlijks een beroep op de post fractieondersteuning. 106

107 Programmaonderdeel: 6.2 Openbare orde en veiligheid De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. De lasten voor het samenwerkingsverband Randstad zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat dit samenwerkingsverband formeel is opgeheven. Er is nog wel sprake van samenwerking in P4-verband op diverse beleidsterreinen. Flevoland is de trekker is van de P4-samenwerking op Europees terrein. Ook bij de uitvoering van het Bestuursakkoord wordt in P4-verband samengewerkt. Programmaonderdeel: 6.3 Omgevingsplan De lasten zijn 1,4 miljoen lager dan geraamd. De apparaatskosten zijn 1 miljoen lager dan geraamd. De oorzaak is deels technisch van aard. Op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten voor OostvaardersWold, IFA, IJmeer-Markermeer en Luchthaven doorbelast op dit product Omgevingsplan. Op rekeningbasis zijn deze lasten toegerekend aan de afzonderlijke producten OostvaardersWold, IFA, IJmeer-Markermeer en Luchthaven. Daarnaast is sprake van een toename van 1,5 miljoen van de totale apparaatslasten voor de speerpunten en grote projecten. De formatieve wijzigingen gedurende het jaar, onder andere op basis van de voorjaarsnota, worden niet verwerkt in de begroting na wijziging maar wel in de jaarrekening. De formatie is in 2008 uitgebreid met onder ander een projectleider en ondersteuner voor de Schaalsprong Almere en projectondersteuning voor de Luchthaven, Toekomst Markermeer-IJmeer en OostvaardersWold. De lasten speerpunten en grote projecten zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Voor Noordelijk Flevoland is sprake van onderuitputting van Niet alle voor 2008 voorziene projecten uit het Economisch Ontwikkelingspakket Noordelijk Flevoland zijn in uitvoering genomen. De betreffende gemeenten hebben niet of niet tijdig een subsidieverzoek ingediend. De kosten van inhuur zijn bijna 0,2 miljoen lager uitgevallen. Enerzijds door een wijziging in de uitvoering die ten tijde van de najaarsnota nog niet was te voorzien. Continuering van de uitvoering vindt plaats in Anderzijds is de reden technisch van aard door de systematiek voor het doorbelasten van personeelskosten gekoppeld aan inhuurbudgetten. Tot slot is de Schaalsprong Almere lager uitgevallen. Een vacature voor een interne projectleider is sneller dan verwacht opgevuld waardoor minder inhuur nodig was ( ). Ook heeft het onderzoek naar de effecten op natuur en omgeving niet plaatsgevonden ( ). De planvorming voor Schaalsprong Almere is later op gang gekomen dan oorspronkelijk gepland. Programmaonderdeel: 6.4 Algemene dekkingsmiddelen De baten zijn 0,5 miljoen hoger dan geraamd. De baten opcenten motorrijtuigenbelasting zijn 0,2 miljoen (0,5 procent) hoger dan geraamd. Oorzaak is vooral de toename van het gewicht van de motorvoertuigen. De baten voor dividenduitkeringen zijn in totaal 0,3 miljoen hoger dan geraamd. Er is vooral extra dividend ontvangen van de nutsbedrijven. Programmaonderdeel: 6.5 Onvoorzien / stelposten De lasten zijn 2,8 miljoen lager dan geraamd. Op de posten onvoorzien en stelposten worden in het algemeen geen lasten verantwoord. De stelpost nog te verdelen apparaatskosten 2,9 miljoen geeft het totaal weer van de in de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten. Deze mutaties worden niet gedurende het jaar naar alle programma s doorbelast, maar pas bij het opmaken van de jaarrekening. Naar aanleiding van een door de Belastingdienst uitgevoerd boekenonderzoek naar het BTW-compensatiefonds (BCF) over de periode zijn de lasten 0,1 miljoen hoger dan geraamd. 107

108 108

109 B. Speerpunten en p-mjp 109

110 1 Speerpunten Omgevingsplan 1.1 Speerpunt IFA Wat hebben we bereikt Het IFA richt zich op ideeën, ondernemingen en mensen en wil via investeringen in de sociale, culturele en economische infrastructuur bijdragen aan een duurzaam aantrekkelijk Almere. De projecten moeten passen in een of meer van de volgende programmalijnen: 1. Versterking economische structuur 2. Kwaliteitsslag groenblauwe stad 3. Versterking voorzieningenstructuur 4. Versterking hoger onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs 5. Infrastructurele knelpunten. Uiteraard zijn de doelen uit de vijf programmalijnen niet in één jaar te behalen. De uitvoeringstermijn van het IFA strekt zich dan ook over een langere periode uit (10 tot 15 jaar). De aanloopfase staat vooral in het teken van ideeën genereren, partners stimuleren en dergelijke. Kortom: scheppen van de voorwaarden waaronder in een volgende fase concrete projecten kunnen worden gerealiseerd. De oogst aan concrete projecten is in deze aanvangsperiode dan ook nog bescheiden. Per programmalijn is het volgende bereikt: 1. In 2008 is het project Internationalisering Almeerse Economie gestart. Dit project heeft als doel infrastructuur te bouwen voor het stimuleren van internationale handel en voorzieningen bieden om gemakkelijker buitenlandse investeerders en kenniswerkers naar Flevoland te trekken. 2. Diverse verkennende gesprekken hebben nog geen concrete projecten opgeleverd. Er is een vertraging in de uitgaven ontstaan, waardoor voor 2008 sprake is van een aanzienlijke onderuitputting. Wel is opdracht verstrekt voor het in kaart brengen van de wezenlijke kenmerken en waarden van de natuurgebieden rond Almere. Het resultaat wordt verwacht in februari De meeste projecten in deze programmalijn verkeren nog in de verkennende fase. Dit geldt voor het Schathuis, voor het Top Tennis Centrum en voor de Civielrechtelijke Jeugdinrichting. Health City verkeert in de uitwerkingsfase. Ad 4. Het International New Town Institute (INTI) heeft de uitvoeringsfase bereikt met de aanstelling van een directeur. Ad 5. In diverse projecten wordt gewerkt aan de verbetering van de verkeerstechnische integratie van Almere in de Noordvleugel. Deze projecten komen samen met de besluitvorming over de Schaalsprong met Almere in de door het kabinet op te stellen RAAM-brief. De provincie is bij deze projecten en het RAAMproces betrokken. Financieel zal de provincie een bijdrage leveren aan de aanpassing van de onderliggende infrastructuur voor de Schaalsprong. Tot nu toe is voor infrastructuur slechts een marginale bijdrage vanuit het IFA gevraagd. Een substantiële bijdrage is aan de orde als het deelproject Stedelijke Bereikbaarheid Almere het benodigde inzicht heeft gegeven en de besluitvorming over dit project heeft plaatsgevonden. Als zogenaamde quick win is het project Oostkavels centrumgebied Almere voorbereid waarvoor een bijdrage van in totaal 3 miljoen beschikbaar is gesteld. De uitvoering is gestart. 110

111 1.1.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Economische structuur De OMFL en KvK hebben in het kader van OP West een koepelproject Internationalisering gestart, onder regie van de provincie Flevoland. Het project Internationalisering Almeerse Economie, waarvan het WTC Almere de beoogde uitvoerder is, is aan dit initiatief gekoppeld. Voor dit project is een groot deel van de financiering geregeld via het IFA. Groenblauwe structuur Met verschillende gebiedspartners is gesproken over concrete projectideeën voor de kwaliteitsverbetering van de boswachterijen in de gemeente Almere. De aandacht gaat vooral uit naar het creëren van een waternetwerk aan de oostkant van Almere, in aansluiting op OostvaardersWold. Voorzieningenniveau Er is geregeld overleg gevoerd om de voortgang van projecten te bespreken en zo mogelijk te bespoedigen. Belangrijk element is het verkrijgen van zekerheid dat de exploitatie van een voorziening zonder IFA-bijdragen structureel is gewaarborgd. Hoger onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs In nauw overleg met de gemeente Almere wordt gesproken met diverse onderwijsinstellingen. Infrastructuur In samenwerking met Almere is een quick win -project voorbereid. Groenblauwe structuur Over de groenblauwe structuur zijn verschillende verkennende gesprekken gevoerd ter voorbereiding van projecten. Dit heeft de gedachtevorming verder geholpen, maar nog geen concrete projecten opgeleverd. Er is een vertraging in de uitgaven ontstaan waardoor voor 2008 sprake is van een aanzienlijke onderuitputting Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening IFA Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema

112 1.2 Speerpunt Luchthaven Wat hebben we bereikt Ontwikkelen van de luchthaven binnen de grenzen van de Planologische Kernbeslissing (PKB). De uitbreidingsprocedure voor de luchthaven is vertraagd door een uitspraak van de Raad van State in oktober Daarom is in april 2008 een nieuwe MERprocedure opgestart. Volgens de planning zal deze procedure in oktober 2009 worden voltooid waarna verlenging van de start- en landingsbaan kan plaatsvinden. Er is voortvarend gewerkt aan de uitvoering van het convenant Ontwikkeling Luchthaven Lelystad dat de gemeente Lelystad, luchthaven Lelystad, de Schiphol Group en de provincie eind 2007 hebben afgesloten Wat hebben we daarvoor gedaan Optimaliseren van de lusten (werkgelegenheid) en minimaliseren van de lasten. De provincie neemt deel aan de NV Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere (OMALA) voor de ontwikkeling van fase 1 van het bedrijventerrein bij de luchthaven. Het businessplan OMALA is diverse malen aangescherpt en alle voorbereidingen voor het tekenen van de aandeelhoudersovereenkomst zijn getroffen. Er is opdracht verstrekt voor het opstellen van de Ruimtelijk-economische visie Oostelijk en Zuidelijk Flevoland e.o. Deze opdracht is nagenoeg volledig uitgevoerd. De routestructuur is uitgewerkt en geoptimaliseerd in samenwerking met het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR). Een adviesbureau heeft de wijze van ontsluiting van de luchthaven voor de korte termijn uitgewerkt Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Luchthaven Lelystad Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema s 4 en

113 1.3 Speerpunt Markermeer/IJmeer Wat hebben we bereikt Afronden visievorming en geven aanzet voor de uitvoering. Centraal staan versterking natuurkwaliteit, waterveiligheid, vervoerswaarde, belevingswaarde en recreatief medegebruik. Het samenwerkingsverband Toekomst Markermeer-IJmeer (TMIJ) heeft overeenstemming bereikt over de ecologische ambitie voor het Markermeer en IJmeer. Voor deze ambitie is draagvlak bij overheden en maatschappelijke organisaties in de regio. Het Ontwikkelingsperspectief Markermeer-IJmeer is voltooid en in april 2008 aan de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat aangeboden. De aanzet voor de uitvoering loopt gelijk op met de voorbereiding van de samenhangende rijksbesluitvorming over het Programma Randstad Urgent. Dit betekent dat er een verdiepingsslag nodig is voor onderdelen die van belang zijn voor de uitvoering, zoals de financieringsstrategie. Zoals verwacht, is met de uitvoering van het Ontwikkelingsperspectief nog geen begin gemaakt. Voordat de daadwerkelijke uitvoering (natuurontwikkeling, verstedelijking) kan starten, zijn nog diverse besluiten en procedures noodzakelijk. De eerste is een principebesluit door het Rijk over grootschalige natuurontwikkeling en buitendijks bouwen. Dit besluit valt, naar verwachting, in het najaar van TMIJ is een onderdeel van de Rijksbesluiten Amsterdam-Almere- Markermeer (RAAM) Wat hebben we daarvoor gedaan Deelnemen aan rijksprojecten, deze zelf op onderdelen uitwerken, relaties leggen met andere publieke en private ontwikkelingen, vergroten van bekendheid en draagvlak. Aan het eind van de eerste fase (visievorming) en bij de formulering van het Ontwikkelingsperspectief is veel aandacht besteed aan het creëren van draagvlak in de regio. In het voorjaar van 2008 zijn diverse (bestuurlijke) consultatiebijeenkomsten en overleggen georganiseerd. In april 2008 is het Ontwikkelingsperspectief aangeboden aan de staatssecretaris van V&W. Het ministerie van V&W, tevens verantwoordelijk voor het Programma Randstad Urgent, heeft Flevoland verzocht ook in de tweede fase de regie op zich te nemen. Wel vraagt het Rijk om verdieping van een aantal punten. De projectorganisatie heeft, in overleg met de stuurgroep, een aantal deelprojecten gedefinieerd (varianten-, recreatie- en financieringsstudie). Samen met het Rijk is een programma opgezet waarin onderzoeksvragen vanuit Markermeer-IJmeer en andere (rijks)projecten op elkaar worden afgestemd. De projectorganisatie is deelnemer in deze trajecten. Genoemd proces loopt door totdat de Tweede Kamer (naar verwachting in oktober 2009) een samenhangend besluit neemt. Dit besluit moet positief uitvallen voor onder andere het toekomstbestendige ecologisch systeem, mogelijkheden voor buitendijks bouwen en de IJmeerlijn. Starten fase 2. De vervolgopdracht van het Rijk voor fase 2 heeft drie maanden langer op zich laten wachten dan gepland. Fase 2 is pas in het 3 de kwartaal 2008 gestart. De intensivering van de variantenonderzoeken vindt in het 1 ste kwartaal van 2009 plaats en niet, zoals gepland, in

114 1.3.3 Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Markermeer/IJmeer Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema Speerpunt Oostvaarderswold Externe ontwikkelingen Om ervoor te zorgen dat gemeenten een bestemmingsplan vaststellen waarin het Oostvaarderswold wordt mogelijk gemaakt en te voorkomen dat het gebied minder geschikt zou worden voor de realisatie van de groenblauwe zone, was het in 2008 nodig een voorbereidingsbesluit te nemen en een verordening op te stellen. Dit was niet voorzien in het plan van aanpak voor de planvormingsfase. In 2008 was er dan ook extra capaciteit en inzet nodig, bovendien is het opstellen van de structuurvisie opgeschoven. In het waterschap is een discussie gaande over de wateropgave in gebiedsprojecten,waarvan OostvaardersWold het eerste is. Deze discussie heeft consequenties voor de totstandkoming en inhoud van de structuurvisie Wat hebben we bereikt In deze collegeperiode 600 ha van het OostvaardersWold verwerven, naast het realiseren van 200 ha agrarisch natuurbeheer. In 2007 is 72 hectare van het OostvaardersWold verworven, in hectare. In 2009 wordt onderzocht of agrarisch natuurbeheer in de directe omgeving van het OostvaardersWold een rol kan vervullen als compensatie van foerageergebied voor kiekendieven Wat hebben we daarvoor gedaan Uitvoering van de planvorming voor de inrichting van het OostvaardersWold: Structuurvisie Plan-MER Samenwerkingsoveree nkomst, inclusief financiële afspraken. Er wordt gewerkt aan de structuurvisie met daarin het ontwerp voor het OostvaardersWold. In mei 2008 heeft de stuurgroep de voorstudie alternatieven OostvaardersWold vastgesteld waarin een voorkeursvariant is opgenomen. De onderbouwing voor dit besluit is te vinden in de concept plan-mer die in juni 2008 in de stuurgroep is besproken. In december 2008 is de voorkeursvariant nader uitgewerkt in de structuurvisie en heeft de stuurgroep de aangepaste concept plan-mer vastgesteld. De besluitvorming over de structuurvisie, de plan-mer en de samenwerkingsovereenkomst (inclusief financiële afspraken) zal conform het plan van aanpak plaatsvinden in Provinciale Staten hebben een verordening OostvaardersWold vastgesteld. Bij deze vaststelling is duidelijkheid verschaft over de toekomstige functie van de gronden in het zoekgebied. 114

115 1.4.4 Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening Oostvaarderswold Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema Schaalsprong Almere In de programmabegroting 2008 is de Schaalsprong Almere nog niet opgenomen. In 2008 hebben de minister van VROM en de gemeente Almere een aanmerkelijke aanpassing van het procesplan Schaalsprong afgesproken. Er is een zwaarder accent op het maken van integrale afspraken komen te liggen. Dit heeft gevolgen voor de rol van de provincie. Door de samenhang met meerdere grote projecten in Zuidelijk Flevoland is deze rol veranderd van een inhoudelijke naar een strategische. De provincie heeft een aantal directe belangen bij de Schaalsprong Almere. Het gaat dan om verbindingen, ecologie, bovenlokale werklocaties en de afstemming van de provinciale projecten en speerpunten. Er moet een goede samenhang komen tussen projecten TMIJ, mobiliteitsprojecten OV-SAAL en SAA, OostvaardersWold en Luchthaven Lelystad. Verder moeten de ontwikkelingen in en rond Almere passen binnen de kaders van het provinciaal beleid, zoals onder meer vastgelegd in het provinciaal Omgevingsplan Wat hebben we bereikt 1. Almere moet zich kunnen ontwikkelen tot een aantrekkelijke en vitale stad in de Noordvleugel van de Randstad, met een breed aanbod woonmilieus. 2. Meerzijdige ontwikkeling blijft het uitgangspunt en is noodzakelijk voor de voorziene opvangtaak van Almere. De gemeente Almere en de coördinerend minister van VROM hebben een convenant gesloten over de Schaalsprong Almere. In dit convenant is het doel van de Schaalsprong als volgt verwoord: De doorgroei van Almere naar een complete stad met inwoners in 2030 met een eigen herkenbare identiteit, door de bouw van woningen, het volwaardig doorontwikkelen van de sociaal economische structuur met een goede bereikbaarheid via de weg en openbaar vervoer, onder gelijktijdige versterking van de groenblauwe structuur. Over deze groeiopgave leggen Rijk en Almere afspraken vast in een Integraal Afsprakenkader Almere Dit IAK zal vóór 31 oktober 2009 worden ondertekend. De provincie is geen directe contractpartner bij de Schaalsprong Almere, maar is wel nauw betrokken bij het proces. De provincie heeft toegezegd haar instrumentarium, zo veel als mogelijk en nodig, te benutten om de Schaalsprong mogelijk te maken. 115

116 1.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Innemen provinciaal standpunt over het meerzijdig ontwikkelen van Schaalsprong Almere. Om de directe belangen van de provincie snel te kunnen toetsen, is de provinciale visie Schaalsprong Almere: duurzaam en bereikbaar opgesteld. GS hebben deze visie ter kennisname aan de Statencommissie aangeboden. De visie is een afgeleid document van het Omgevingsplan. In de Noordvleugelbrief van september 2006 heeft het kabinet een aantal besluiten genomen over de uitbreiding van Almere. Vervolgens is in de Nota Ruimte een integraal afsprakenkader voor de schaalsprong van Almere aangekondigd. Eind 2007 is in het kader van het Urgentieprogramma Randstad een convenant over de schaalsprong gesloten tussen de gemeente Almere en de coördinerend minister van VROM Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 schaalsprong Almere Apparaatslasten Beheerslasen Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland Wat hebben we bereikt Provincie heeft de regierol voor de uitwerking van de sociaal-economische opgave van dit deelgebied. Op aangeven van de Staten is in het voorjaar inzet ten behoeve van Noordelijk Flevoland opgewaardeerd. In tegenstelling tot de begroting voor 2008 wordt er derhalve in dit verslag gesproken over Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland. Er zijn, in nauwe samenwerking met beide gemeenten, diverse verkenningen en haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd, gericht op de sociaal economische versterking van Noordelijk Flevoland. Tevens is een Stuurgroep geformeerd rondom de uitvoering van de gebiedsverkenning Zuyderzeerand bestaande uit de provincie en de gemeenten Noordoostpolder, Lemsterland en Steenwijkerland. Gedeputeerde Greiner is voorzitter van deze stuurgroep Wat hebben we daarvoor gedaan Marktverkenning en haalbaarheidsonderzoeken voor de sociaal economische versterking Noordelijke Flevoland. Er zijn diverse verkenningen en haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd, gericht op de sociaal economische versterking van Noordelijk Flevoland. Ook is een verkenning uitgevoerd naar de versterking van de economische structuur van het gebied Zuyderzeerand, het grensgebied van Noordoostpolder, Steenwijkerland en Lemsterland. 116

117 1.6.3 Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Noordelijk Flevoland Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema Totale lasten en baten van de speerpunten Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 primitief Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Speerpunten Apparaatslasten Beheerslasten Totaal lasten Totaal baten Saldo

118 2 p-mjp 2.1 Algemeen Het provinciaal meerjarenprogramma landelijk gebied (p-mjp) geldt voor de periode De beschikbare budgetten zijn gelijkelijk, in porties van 1/7, over de begrotingsjaren verdeeld. Bij dit soort programma s ligt het accent in het begin meer op de voorbereiding, daarna gaat het reële uitgavenpatroon elk jaar toenemen. Dit verklaart voor een belangrijk deel de afwijkingen tussen de begrote budgetten en de uitgaven voor het jaar Bij andere provincies doet zich hetzelfde verschijnsel voor. In 2009 doen we Provinciale Staten voorstellen over het beter toerusten van de begrotingssystematiek op de aard en het karakter van een programma als het p-mjp. Provincies mogen de p-mjp-budgetten flexibel inzetten. Voorwaarde is dat de met het Rijk afgesproken doelen in 2013 zijn gerealiseerd. In het begin van de planperiode zet de provincie vooral in op het OostvaardersWold, onder meer door geïntensiveerd gronden aan te kopen. Belangrijk aandachtspunt is de projectontwikkeling. In 2008 is er voor 17,5 miljoen aan harde projectideeën (exclusief grondverwerving OostvaardersWold en Programma Beheer) tot stand gekomen. 6 miljoen heeft daadwerkelijk tot een beschikking geleid, de verwachting is dat de rest in 2009 zal worden beschikt. In 2008 is in totaal (inclusief OostvaardersWold en Programma Beheer) voor 17, 8 miljoen gerealiseerd. Een projectidee omzetten naar projectuitvoering kost de nodige tijd. Dit zal zowel van externe partijen als van de provincie een forse inspanning vragen. Om dit proces te ondersteunen, hebben we in 2008 de programmasturing versterkt. Er is een actieplan opgesteld met een lijst van verbeterpunten. Deze verbeterpunten hebben betrekking op versterking van de projectontwikkeling, verkorting van de doorlooptijden van subsidieprocessen (zowel in als extern), training en competentieontwikkeling, formuleren van voorstellen om de begrotingssystematiek beter toe te snijden op programmasturing en om meer flexibiliteit in het programma aan te brengen, versterking van de informatie en monitoringsysteem en versterking van de in en externe communicatie. Al deze acties moeten leiden tot een betere sturing op en uitputting van het programma. 2.2 Natuur Wat hebben we bereikt In 2008 is 542 ha Ecologische Hoofdstructuur (EHS) verworven en ingericht. De 542 ha verwerving en inrichting EHS heeft betrekking op de totale programmaperiode In totaal is 221 ha van het OostvaardersWold verworven (2007: 72 ha; 2008: 149 hectare). Treffen van 5 verschillende maatregelen op basis van leefgebiedplannen. De volgende maatregelen zijn getroffen: aanleg waterpartijen, inrichting bermen, aanleg en inrichting speelbos door scholieren, beschermingsmaatregelen voor de grauwe kiekendieven en herstel rietmoeras. 240 hectare natuur niet meer verdroogd. Beheer ganzenfoerageer- De projecten Zwolse Vaart en Strandgaperbeek zijn uitgevoerd. Dit betekent dat in circa 400 hectare verdroogd gebied anti-verdrogingsmaatregelen zijn uitgevoerd. In de gebieden die zijn begrensd als ganzenfoerageergebied (totaal ha) 118

119 gebied van in totaal circa ha. worden beheersvergoedingen op basis van het Programma Beheer verstrekt. Buiten de foerageergebieden wordt ganzenschade voorkomen en beperkt binnen de kaders van de Flora- en faunawet Wat hebben we daarvoor gedaan Grond aankopen voor het realiseren van de robuuste verbinding OostvaardersWold. Zie bij OostvaardersWold. Akkerland inrichten als natuur. Binnen het project Veldleeuwerik is een proef gedaan met de aanleg van faunaranden in agrarisch gebied. Wegens succes wordt deze proef in 2009 voortgezet. Aanleggen waterpartijen zodat bedreigde dier- en plantensoorten beter kunnen overleven. In 2008 zijn 9 projectaanvragen soortenbeleid ontvangen. Door de uitvoering van deze projecten zijn waterpartijen en leefgebieden voor diverse dier- en plantensoorten gecreëerd. Ontwikkelen natuurlijke overgang van nat naar droog en een rietzoom langs de Zwolse Vaart. De projecten Zwolse Vaart en Strandgaperbeek zijn uitgevoerd. Instellen aantrekkelijk foerageergebied voor ganzen; nemen van maatregelen om landbouwschade buiten de foerageergebieden te beperken. In de gebieden die zijn begrensd als ganzenfoerageergebied (1.270 ha) worden beheervergoedingen op basis van het Programma Beheer verstrek. Buiten de foerageergebieden wordt schade voorkomen en beperkt binnen de kaders van de Flora- en faunawet. Opsporen en beschermen nesten van weidevogels. Landschapsbeheer Flevoland heeft de nestbescherming in Flevoland gecoördineerd en hiervoor een vergoeding van de provincie ontvangen. Uitvoering groene wetgeving. De ontwikkeling van een nieuw subsidiestelsel voor het beheer van natuurgebieden is uitgesteld tot De voorbereidende stappen zijn genomen Wat heeft het gekost 119

120 Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 EHS Soortenbeleid Milieutekorten Natuuur buiten EHS Totaal lasten EHS Soortenbeleid Milieutekorten Natuuur buiten EHS Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema

121 2.3 Recreatie en toerisme Wat hebben we bereikt In het uitvoeringskader Beleids- en Actieprogramma Recreatie en Toerisme 2008 (BART) primair inzetten op enkele majeure projecten en toeristisch-recreatieve mogelijkheden binnen gebiedsontwikkelingen. Nederlandse Ondernemers voor Recreatie en Toerisme (NORT) Flevoland is van start gegaan. NORT moet innovaties en allianties binnen toerisme, horeca en watersport aanjagen en mogelijk maken. Er is een aantal (gebiedsgerichte) projecten in gang gezet, zoals Flevoboulevard, Groene Synergie, Bijzondere Accommodaties en Havenkring Randmeren. Zie: Oplossen van knelpunten door het aanleggen, verbeteren en beheren van 45 km fiets- en wandelpad; verbeteren/aanleggen van 15 km regionale routes. Er zijn 10 p-mjp-projecten gehonoreerd en beschikt; voor (POP + ILG + provincie) is bijgedragen aan 7 fietspaden (26 km), 2 wandelpaden (51 km) en 1 toeristische voorziening Uitvoering vindt deels plaats in Wat hebben we daarvoor gedaan Aanleggen van wandel- en fietspaden. Er is een bijdrage (inhoudelijk en financieel) geleverd aan de totstandkoming van het project NORT en aan de realisatie van een aantal wandel- en fietspaden Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Recreatie uitloopgebied Landelijke routestructuren Regionale routestructuren Recreatie om de stad Totaal lasten Recreatie uitloopgebied Landelijke routestructuren Regionale routestructuren Recreatie om de stad Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema

122 2.4 Landschap Wat hebben we bereikt Voltooien 2 projecten behoud en herstel cultureel erfgoed; vergroten bewustzijn bewoners en bezoekers voor de ontstaans- en inrichtingsgeschiedenis van de drie polders. In 2008 is het project Havenhoofd Elburg gerealiseerd. Rondom het havenhoofd is een waterpartij gegraven en de strekdam is in steen uitgevoerd. Op het havenhoofd is een lichtopstand geplaatst. Het project restauratie diverse monumenten Noordoostpolder is gereed voor definitieve besluitvorming. De projecten Oud Kraggenburg en Swifterbantpad zijn in een voorbereidend stadium. Landschapsbeheer Flevoland heeft een exploitatiesubsidie ontvangen Wat hebben we daarvoor gedaan Recreatief aankleden havenhoofd Elburg. Verstrekken exploitatiesubsidie aan Landschapsbeheer Flevoland. Zie Behouden en beschermen cultureel erfgoed en dit zichtbaar en beleefbaar maken. NieuwLand heeft met subsidie van de provincie meegewerkt aan het landelijke TV-programma Het verleden van Nederland. Enkele projecten voor het beleefbaar maken van cultureel erfgoed en archeologie zijn voorbereid. De uitvoering van plannen in Oud Kraggenburg en het Swifterbantgebied start naar verwachting in Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Landschappelijke kwaliteit Cultuurhistorie Totaal lasten Landschappelijke kwaliteit Cultuurhistorie Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema s 4 en

123 2.5 Landbouw Wat hebben we bereikt Ondersteunen voorbereiding vestiging Glastuinbouwgebied Nieuwland. Het glastuinbouwgebied Nieuwland is volop in ontwikkeling. De acquisitie financieel ondersteund. Er is 200 hectare uitgegeven Wat hebben we daarvoor gedaan Onderzoeken en ondersteunen nieuwe vormen van bedrijvigheid gericht op bio-energie. Er is onderzoek gedaan naar de productie van en marktmogelijkheden voor vier oliehoudende gewassen. Een subsidieaanvraag van de Stichting Syntens voor het uitvoeren van het project Opzet Energiecluster Flevoland is gehonoreerd. Ondersteuning enkele projecten gericht op versterking en innovatie van de landbouw en visserij. Er zijn vijf landbouwprojecten in uitvoering: Productie plantaardige etherische oliën, Energiecluster Flevoland, Van Flevolandse bodem, Biologische Velddag en de Creilerflora. Twee kavelruilprojecten Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Verbeterde ruimtelijke structuur Concurrentiekracht/duurzame landbouw Totaal lasten Verbeterde ruimtelijke structuur Concurrentiekracht/duurzame landbouw Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema

124 2.6 Water Wat hebben we bereikt Richten doelen waterbeleid op het voorkomen van overlast door overschot of tekort aan water en op een goede ecologische toestand voor alle wateren. Ontwikkelen en behouden duurzame en robuuste watersystemen. Gebruik maken van de kansen die de watersystemen bieden voor verschillende functies. Zie themadoelstelling Wat hebben we samen met de gebiedspartners bereikt in 2008 Inrichten natuurvriendelijk oevers die mede bijdragen aan het voldoen aan de norm voor bescherming tegen wateroverlast bij extreme neerslag. Zowel de waterkwantiteits- als waterkwaliteitsdoelen worden in hoofdzaak bereikt door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers (nvo s). De Provincie Flevoland is verantwoordelijk voor het aanleggen van nvo s in de provinciale vaarwegen, het Waterschap Zuiderzeeland voor het aanleggen van nvo s in de overige provinciale vaarten en tochten. Om in 2050 te voldoen aan de norm voor bescherming tegen wateroverlast, zijn aanvullende maatregelen nodig in de vorm van waterbergingsgebieden. Over deze maatregelen verschillen provincie en waterschap nog van inzicht Wat hebben we daarvoor gedaan Inrichting 18,3 km natuurvriendelijke oevers langs tochten en vaarten (Noordertocht, Wisenttocht, Larservaart, Kadoelertocht, Kalenbergertocht, Zwijnstocht, Neushoorntocht, Hertentocht, Lindetocht) van Flevoland. De provincie heeft op het traject Lage Vaart-WisentBos en het traject Lage Vaart tussen Dronterweg en de Swifterringweg natuurvriendelijke oevers aangelegd (voorjaar 2009 gereed). De voorbereiding van het volgende deel van de Lage Vaart, tussen de Swifterringweg en het Wisentbos in Dronten, start conform de planning najaar De aanleg van natuurvriendelijke oevers in de Noordoostpolder is in voorbereiding. In totaal is er in 2008 in de provinciale vaarwegen 4 km natuurvriendelijke oever aangelegd. In 2008 heeft het waterschap diverse kilometers natuurvriendelijke oevers langs de tochten gerealiseerd. Dit is gebeurd zonder co-financiering uit het p-mjp. Daarom rapporteert het waterschap niet aan de provincie om hoeveel kilometers het gaat. Na de vaststelling van de herziening van het Omgevingsplan is de aanleg van natuurvriendelijke oevers door het waterschap wel onderwerp van gesprek, vanuit het toezicht dat de provincie uitoefent. 124

125 Coördineren integrale projecten met waterdoelen uit het p-mjp, zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers. Overleggen met Waterschap Zuiderzeeland over het ecologisch inrichten van vaarten en tochten. Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers door het waterschap is onderwerp van gesprek. De voor dit doel op basis van het p-mjp beschikbare rijksmiddelen is gekoppeld aan kavelruil waarvoor tot nu toe weinig belangstelling bestaat. Met het waterschap en andere maatschappelijke partijen vindt overleg plaats over het op een andere wijze inzetten van de p-mjp-middelen. Natuurvriendelijker inrichten oevers van de provinciale vaarten ter verbetering van de ecologische functie. Met het realiseren van ecologische verbindingszones worden de provinciale vaarten natuurvriendelijk ingericht waardoor de ecologische functie en waterkwaliteit verbeteren. Uitgangspunt is dat de doelstelling voor de waterkwaliteit medio 2015 wordt gehaald als 40 procent van de oevers van alle vaarten en tochten in Flevoland natuurvriendelijk is ingericht. Naast de aanleg van natuurvriendelijke oevers op diverse tracés langs de Lage Vaart, is in 2008 gestart met de voorbereiding van de aanleg van natuurvriendelijke oevers in de Noordoostpolder Wat hebben we daarvoor gedaan Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Kader Richtlijn Water Natuurvriendelijke oevers WB21/NBW Totaal lasten Kader Richtlijn Water Natuurvriendelijke oevers WB21/NBW Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Wat hebben we daarvoor gedaan Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema s 2 en

126 2.7 Leefbaarheid Wat hebben we bereikt Uitvoeren voorstudie die een bijdrage levert aan het realiseren van circa 10 multifunctionele centra (MFC s) in In de najaarsnota is verantwoord dat de doelstelling in het p-mjp beperkt blijft tot 5 MFC s Wat hebben we daarvoor gedaan Verbeteren van dienstverlening aan inwoners bij het realiseren van MFC s. Met de gemeenten Dronten en Zeewolde is periodiek contact geweest over de voortgang van de plannen in die gemeenten. Dit overleg heeft ertoe geleid dat we verwachten dat in de huidige p-mjp periode 1 MFC in Dronten en 1 MFC in Zeewolde gerealiseerd zal worden. Ook met de gemeente Noordoostpolder worden gesprekken gevoerd over de realisering van een of meerdere MFC s in de groendorpen (wellicht beperkter in omvang) Wat heeft het gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Leefbaarheid Totaal lasten Leefbaarheid Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema s 4 en

127 2.8 Milieu Wat hebben we bereikt Behouden van de schone en innovatieve voorsprong van Flevoland en spaarzaam omgaan met de milieuruimte. De provincie streeft naar ontkoppeling, het afnemen van de milieudruk bij economische groei. Voor de thema s vermesting, verstoring (geluid), klimaat en ruimtegebruik zijn aanvullende provinciale maatregelen nodig om aan wettelijke grenswaarden en gewenste kwaliteitsniveaus te voldoen. Over het ontkoppelingsniveau wordt gerapporteerd in de monitoringsrapportage Milieubalans. Deze Milieubalans verschijnt eenmaal per 2 jaar voor het eerst weer in Zie voor de doelstellingen en activiteiten voor het beperken van milieubelasting programmadoelstelling 5.5: (fysieke) omgevingskwaliteit Wat hebben we samen met de gebiedspartners bereikt in 2008 Voltooien 2 pilots die een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van een visie duurzaam bodemgebruik en het opstellen van een bodeminformatiesysteem. In 2008 zijn twee bodempilots uitgevoerd die bijgedragen aan een visie op duurzaam bodemgebruik. De bodemvisie wordt in 2009 opgesteld. - Pilot Schokland: bodemdiensten (subsidiëren behoud bodemkwaliteit) zijn mogelijk in Flevoland. In de bodemvisie moet worden aangegeven in hoeverre dit instrument dient te worden ingezet. - Pilot Markermeer-IJmeer: bodemwaarden zijn succesvol gebruikt bij het ruimtelijke ordeningsproces van het speerpuntgebied Markermeer-IJmeer Wat hebben we daarvoor gedaan Het bodeminformatiesysteem bestaat uit een digitale kaart van bodemverontreinigingen in de provincie. Deze kaart moet nog op internet beschikbaar worden gesteld aan inwoners en andere geïnteresseerden. In 2009 willen we ervaringen opdoen met andere bodeminformatie die in deze rapportage kan worden opgenomen, zoals bodemkwaliteit en bodemdaling. Uitvoeren pilot waarin de waarden van bodem en ondergrond worden betrokken bij de ontwikkeling van een gebied; maken van een bodemvisie waarin beschermingsdoelstellingen voor bodemthema s worden gerealiseerd. De bodemvisie wordt opgesteld in In het project Markermeer-IJmeer zijn de bodemwaarden betrokken bij de ontwikkeling van dit gebied. Mate realisatie afgeleid doel 2008 voor het meerjarenprogramma Leader, uitgewerkt in het Ontwikkelingsplan Leader Flevoland Leader is onderdeel van het Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) in het p-mjp 127

128 (Kwalitatief) ontwikkelen en vernieuwen van het landelijk gebied in sociaal-economische zin, door samenwerken en door het versterken van het organisatievermogen van de lokale gemeenschap. Leader heeft in 2008 bijgedragen aan het in uitvoering nemen van een aantal projecten zoals: Denksportcentrum Dronten, Van Flevolandse Bodem en Atelier en galerie Geert Weerstand. Om dit nieuwe programma zo breed mogelijk onder de aandacht te brengen, is een PR-campagne gestart en zijn informatieavonden georganiseerd voor de inwoners van de Leader-gemeenten. Het indienen van projecten - en daarmee ook van de uitvoering - kwam traag op gang, maar eind 2008 is er een inhaalslag gemaakt. Van de ingediende projecten is een aantal betrokken bij het in 2008 te voltooien Leader+ programma periode Wat het heeft gekost Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 na wijziging Rekening 2008 Geluid Duurzame energie Bodem Totaal lasten Geluid Duurzame energie Bodem Totaal baten Saldo Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema

129 2.9 p-mjp Rijksbijdrage Van het Ministerie van LNV worden in het kader van het p-mjp ILG-middelen ontvangen. Met het Rijk is afgesproken dat er jaarlijks een verloopstaat over de bestede middelen wordt opgenomen. Bedragen in EUR 1000 Specificatie bestede rijksbijdragen ILG Bestedingen DLG Bestedingen DLG, PNB Bestedingen DR Ov. bestedingen rijksbijdragen ILG Totaal bestede rijksbijdragen ILG De niet ontschotte budgetten ILG zijn besteed aan de doelen waarvoor ze bestemd zijn. 129

130 III PARAGRAFEN 130

131 131

132 1 Provinciale heffingen De provincie Flevoland kende in 2008 de volgende heffingen. Algemene heffing Bestemmingsheffingen Opcenten Motorrijtuigenbelasting (MRB) Leges Grondwaterheffing Nazorgheffing Beleid ten aanzien van de Heffingen Opcenten motorrijtuigenbelasting De provincie heft een opslag (de zogenaamde opcenten) op de motorrijtuigenbelasting. Het Rijk stelt jaarlijks de maximale hoogte vast. Het wettelijk toegestane aantal te heffen provinciale opcenten bedraagt voor de periode 1 april 2008 tot en met 31 maart ,9. De provincie bepaalt met inachtneming hiervan zelf het tarief. Ten opzichte van 2007 is het tarief voor de opcenten per 1 april aangepast aan loon- en prijsontwikkelingen (2,25%) en een extra verhoging met 2 opcenten. In het Hoofdlijnenakkoord is afgesproken de opcenten vanaf 2008 drie achtereenvolgende jaren te verhogen met 2 opcenten per jaar boven op de jaarlijkse indexering in verband met de voeding van het Infrafonds met het oog op toekomstige investeringen in de weginfrastructuur. Op basis van de werkelijk ontvangen opcenten in 2008 is ruim 0,97 miljoen toegevoegd aan de reserve. De opbrengst per opcent bedraagt in De onbenutte belastingcapaciteit is circa 26,6 miljoen (107,9 67,4 ) x Leges De provincie heft leges voor diverse diensten en documenten (op basis van de legesverordening provincie Flevoland 1998). Bij de tariefstelling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: de leges voor drukwerk zijn gebaseerd op de variabele kosten (papier, kopieerkosten en porti); de leges voor vergunningen, ontheffingen en dergelijke zijn gebaseerd op het gemiddeld tijdsbeslag dat met het verlenen hiervan is gemoeid, vermenigvuldigt met het gemiddelde uurtarief van de daarmee belaste medewerkers. De tarieven worden jaarlijks aangepast in verband met loon- en prijsontwikkelingen. Voor 2008 is een toename met 2,25% gehanteerd. Grondwaterheffing De provincie belast het onttrekken van grondwater aan de bodem door bedrijven en instellingen vanaf m3. Het tarief is enerzijds gebaseerd op een raming van de lasten van het grondwaterbeheer op langere termijn en anderzijds op een inschatting van het volume van de jaarlijkse grondwateronttrekkingen. Het tarief bedraagt sinds ,71 per 100 m3. In 2008 is er sprake van een belastbare onttrekking van circa 33,1 miljoen m3, leidende tot een opbrengst van Voor zover de gerealiseerde opbrengst uit de grondwaterheffing afwijkt van de daaraan toerekenbare kosten, wordt het verschil toegevoegd of onttrokken aan de voorziening grondwaterbeheer. In 2008 is per saldo toegevoegd aan de voorziening; deze had op 31 december 2008 een werkelijke omvang van Nazorgheffing De provincie Flevoland heeft te maken met drie vuilstortplaatsen, te weten: Het Friese Pad (Emmeloord), Zeeasterweg (Lelystad) en Braambergen (Almere). De provincie heeft een eeuwigdurende nazorgplicht voor vuilstortplaatsen die zijn gesloten (afgedicht). Hiervoor is een bedrag nodig; het zogenaamde doelvermogen. De stortplaatsexploitanten dragen de lasten via een jaarlijkse nazorgheffing. Deze heffing wordt door de provincie in een fonds het nazorgfonds gestort. Het is de bedoeling dat het fonds op het moment dat de vuilstortplaats wordt gesloten voldoende groot is om eeuwigdurend het onderhoud aan de stortplaats te kunnen bekostigen. Het doelvermogen voor de stortplaatsen Friese Pad en Braambergen is in 2005 opnieuw berekend op basis van de geactualiseerde nazorgplannen. Gebleken is dat het benodigde doelvermogen voor Het Friese Pad inmiddels is bereikt maar dat het definitieve nazorgplan pas wordt vastgesteld bij oplevering van de stortplaats. 132

133 De huidige berekening gaat uit van een benodigd doelvermogen voor Friese Pad op 1 januari 2009 van 4,4 miljoen Het tarief voor Braambergen zal worden aangepast wanneer stortplaatshouder Afvalzorg NV een nieuw nazorgplan ter goedkeuring aan Gedeputeerde Staten voorlegt. Voor Braambergen is het benodigde doelvermogen op 1 januari 2013 volgens de huidige berekening 9,4 miljoen Voor de te heropenen stortplaats Zeeasterweg zal nog een nazorgplan moeten worden ingediend op basis waarvan het doelvermogen en de nazorgheffing kunnen worden vastgesteld. Overzicht Tarieven Lokale heffingen Opcenten MRB tarief per ,4 64,0 67,4 Grondwaterheffingen tarief per 100 m 3 1,71 1,71 1,71 Nazorgheffing tarief Friese Pad tarief Braambergen Kwijtscheldingsbeleid Voor de lokale heffingen bestaat er geen mogelijkheid tot kwijtschelding. De legesverordening kent wel een zogenaamde hardheidsclausule. Hierin is geregeld dat het college van GS tegemoet kan komen aan onbillijkheden van overwegende aard, welke zich bij de toepassing van de verordening voordoen. Lokale lastendruk Onder lokale lastendruk wordt verstaan hoe de tarieven van de provinciale belastingen en heffingen zich verhouden tot de tarieven in de andere provincies. Voor de opcenten MRB is de situatie per 1 april 2008 als volgt. Opcenten MRB 2008 Opcenten MRB 2008 Noord-Holland 63,9 Groningen 77,8 Flevoland 67,4 Friesland 78,8 Zeeland 69,3 Limburg 79,6 Noord-Brabant 71,6 Drenthe 79,7 Utrecht 72,6 Gelderland 81,4 Overijssel 76,8 Zuid-Holland 91,8 Van laag naar hoog gerangschikt neemt Flevoland de tweede plaats in voor wat betreft het tarief van de opcenten MRB. Het landelijke gemiddelde tarief was op 1 april ,9 opcenten. Met betrekking tot de grondwaterheffing lopen de tarieven tussen de provincies uiteen van 0,81 per 100 m3 tot 2,54 per 100 m3. Het tarief in Flevoland bedraagt sinds de instelling van de grondwaterheffing 1,71 per 100 m3. De hoogte van de uiteindelijk opgelegde heffing is overigens niet alleen afhankelijk van de hoogte van het tarief, maar ook van een mogelijk minimum bedrag en vrijstellingen. In Flevoland is geen minimum bedrag vastgesteld en zijn onttrekkingen kleiner dan m3 grondwater vrijgesteld van de provinciale grondwaterheffing. Voor interprovinciale vergelijking zijn alleen de opcenten MRB en de grondwaterheffing relevant vanwege de omvang en/of de hoogte van de heffing. De activiteiten waarvoor leges worden gevraagd (zoals toezending provinciale documenten) verschillen tussen de provincies, waardoor vergelijking niet goed mogelijk is. Gelet op het specifieke karakter van de nazorgheffing is een vergelijking met andere provincies evenmin zinvol. 133

134 Opbrengst van de lokale heffingen Lokale heffing (X 1.000) Rekening 2007 Begroting 2008 na wijz. Rekening 2008 Opcenten MRB Leges Grondwaterheffingen Nazorgheffing Totaal

135 2 Weerstandsvermogen Algemeen De provincie Flevoland loopt bij de realisatie van de beleidsdoelstellingen en de bedrijfsvoering risico s. Het weerstandsvermogen geeft aan hoeveel financiële ruimte de provincie heeft om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat het beleid bijgesteld moet worden en/ of dat doelstellingen niet kunnen worden gerealiseerd. Het weerstandsvermogen wordt bepaald door twee aspecten: 10. de weerstandscapaciteit; de financiële buffer om risico s structureel of incidenteel te kunnen opvangen; 11. de risico s; de kans op het optreden van ongewenste gebeurtenissen met een nadelig financieel gevolg. Het weerstandsvermogen geeft een indicatie hoe solide de begroting is. Voldoende weerstandsvermogen voorkomt dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen of het verhogen van tarieven of belastingen. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit betreft het vermogen om calamiteiten en financiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit invloed heft op de voortzetting van bestaande taken. Dit vermogen is het geheel van middelen en mogelijkheden binnen de financiële positie van de provincie die zij als vrij aanwendbaar wil aanmerken. Het gaat dus om vrij aanwendbare middelen waar geen enkele verplichting tegenover mag staan en mogelijk alsnog te generen (onbenutte) inkomsten. Overeenkomstig de BBV maken we bij de opbouw en samenstelling van de weerstandscapaciteit onderscheid tussen incidentele en structurele componenten. De incidentele (i.c. éénmalig) weerstandscapaciteit bestaat uit de algemene bestemmings 1 en stille reserve. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit onbenutte belastingcapaciteiten het bedrag onvoorzien. Componenten weerstandscapaciteit (raming X 1.000) Incidenteel Structureel (jaarlijks) Algemene reserve Bestemmingsreserves Stille reserves 2 Aandelen Totaal incidenteel Onbenutte belastingcapaciteit Motorrijtuigenbelasting Onvoorzien Totaal structureel Totaal generaal In 2008 is de incidentele weerstandscapaciteit afgenomen met 11 miljoen De afname is vooral toe te schrijven aan een daling van de omvang van de algemene reserve en een terugloop van de vrij besteedbare ruimte in de bestemmingsreserves, met name de reserve co-financiering Zuiderzeelijn. In het hoofdlijnenakkoord is opgenomen dat bij niet doorgaan van de Zuiderzeelijn de gespaarde cofinancieringsmiddelen worden verdeeld over de ontwikkeling van Noordelijk Flevoland, mobiliteitsprojecten in midden Flevoland en de as Almere-Amsterdam. De structurele weerstandscapaciteit is licht toegenomen met 1 miljoen, vooral als gevolg van een toename van de niet benutte belastingcapaciteit. 1 2 Bestemmingsreserves zijn meegerekend, voor zover er geen sprake is van afdwingbare verplichtingen naar derden; voor een onderbouwing wordt verwezen naar de staat van reserves in onderdeel 5 van de jaarrekening. In 2004 is vanwege een aandelenruil de marktwaarde van de aandelen Afvalzorg bepaald op 11,2 mln.; voor de aandelen Essent is uitgegaan van een gecalculeerde opbrengst bij overname door RWE van 1,6 mln. Voor de overige aandelen is uitgegaan van de boekwaarde ad. 1,196 mln. 135

136 Beleid inzake risicomanagement 1. Risicomanagement is het systematisch en regelmatig onderzoek doen naar de risico s, de formulering en implementering van een beleid, waarmee deze risico s tegemoet worden getreden. Hierdoor worden onzekerheden tijdig ingeschat en worden passende maatregelen genomen, zodat: de gebeurtenis zoveel mogelijk wordt voorkomen (helemaal voorkomen is vaak niet mogelijk of onevenredig duur); de gevolgen van de gebeurtenis beperkt worden. Wanneer de kansen en gevolgen van de verschillende risico s in kaart gebracht zijn, komt het risicoprofiel van de organisatie naar voren. Dit laat zien hoeveel risico een organisatie wenst te lopen op welke gebieden en welke beheersmaatregelen er genomen zijn of genomen kunnen worden. Sinds 2004 wordt jaarlijks een concernbrede risico-inventarisaties gehouden waardoor er inzicht is in de aanwezige risico s. Voor de geïdentificeerde risico s is een risicoprofiel opgesteld. Daarin krijgen de risico s een score (groot (rood), middel (geel) of klein (groen)) op basis van: de kans: hoe groot is de kans dat het risico optreedt; het gevolg: de omvang in geld, tijd, kwaliteit of imagoschade uitgedrukt. Een risico heeft een hogere score naarmate de kans van optreden en/of het effect groter is. De geïdentificeerde risico s zijn niet alleen financieel van aard. Zo zijn er ook risico s die kunnen leiden tot vertraging in de uitvoering, suboptimale resultaten en imagoschade. Op basis van de jaarlijkse risico-inventarisatie wordt nagegaan of de onderkende risico s nog aanwezig zijn, of de kans hierop gelijk is gebleven en of er mogelijkheden zijn deze risico s te voorkomen of te beheersen. Tevens wordt bezien of er nieuwe risico s zijn ontstaan. Het beschikbare risico-overzicht wordt jaarlijks geactualiseerd en vertrouwelijk besproken in de Commissie Bestuur. Kwaliteitslag In 2008 heeft een kwaliteitslag plaatsgevonden ten aanzien van de risico-inventarisatie. Tot 2008 waren de risico s, veelal operationeel van aard. In 2008 is de focus verlegd van operationele naar strategische risico s. Aan de hand van de programmadoelstellingen 2008 is gekeken welke gebeurtenissen het realiseren van de doelstellingen mogelijk zouden kunnen bedreigen. Daarnaast is in 2008 het beleid ten aanzien van risicomanagement vastgesteld in het Visiedocument Risicomanagement (september 2008). De provincie Flevoland wil risicomanagement verder vormgeven op een moderne en integrale wijze. Uitgangspunt hierbij is dat risicomanagement niet een jaarlijks eenmalige inventarisatie is, maar een manier waarop het management continue naar zaken kan kijken. Dit betekent niet dat de provincie geen enkel risico meer loopt, maar zal met name het risicobewustzijn en hoe vanuit die bril naar zaken gekeken kan worden, bevorderen. Het is zaak dat risicomanagement zodanig in de organisatie wordt ingebed, dat het als afwegingskader bij projecten en het realiseren van beleidsdoelstellingen dient. Doel is te groeien naar een model waar de basis voor risicomanagement op orde is. Dit zal op een gefaseerde wijze plaatsvinden. Risico s bepalend voor benodigde weerstandscapaciteit Om de benodigde weerstandscapaciteit te kunnen bepalen is het nodig alle risico s in beeld te hebben die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de balans of de financiële positie van de provincie Flevoland. Zodoende worden in deze risicoparagraaf die risico s opgenomen die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Omdat veel van de geïdentificeerde risico s daaraan niet voldoen zijn deze zaken buiten deze weerstandsparagraaf gehouden. Van materiële betekenis zijn die risico s die voor de provincie substantiële negatieve financiële gevolgen kunnen hebben, waarbij gedacht kan worden aan gevolgen van minimaal 1 miljoen incidenteel en structureel per risico. Op de volgende bladzijden worden de onderkende specifieke risico s van materiële omvang vermeld, waarvoor geen verzekeringen zijn afgesloten en waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd. Voor een logische aansluiting bij de begroting is het risico-overzicht ingedeeld naar de thema s. Aangegeven wordt in hoeverre de risico s, zoals opgenomen in de programmabegroting 2008 en 2009, zich hebben voorgedaan dan wel nog steeds actueel zijn. Tot slot zijn nieuwe risico s, die in voorliggende documenten nog niet gesignaleerd waren, opgenomen. 136

137 Risico s opgenomen in de programmabegroting 2008 Hieronder wordt per risico, zoals opgenomen was in de weerstandsparagraaf van de programmabegroting 2008, aangegeven of het risico zich al dan niet heeft voorgedaan in Risico en beheersmaatregel Kans X gevolg ( ) Thema: Jongeren Risico: De vraag naar jeugdzorg groeit terwijl de uitkering van het Rijk gebaseerd is op aantallen uit voorgaande jaren. De instroom vermindert niet: de wachtlijsten nemen toe Beheersmaatregel: Onderhandeling IPO en lobby bij het Rijk GAAF, extra financiële middelen, tijdige informatievoorziening t.b.v. (bij)sturing, meer grip op aansturing. Voorgedaan in 2008 Nee, vervalt * Nee, vervalt * Toelichting vervalt * Het Rijk heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor ad 4,2 miljoen onder de voorwaarde dat de provincie Flevoland ook extra middelen ter beschikking stelt. De provincie Flevoland heeft zodoende 2,3 miljoen additionele middelen beschikbaar gesteld. Met deze extra financiële impuls van totaal 6,5 miljoen dienen de wachtlijstaanspraken te verminderen, de groei in de vraag gegarandeerd te worden en de stagnatie in de uitstroom opgelost te worden. Thema: Economie en arbeidsmarkt Risico: Nadelige gevolgen eindafrekeningen voor de EU-programma's , te weten: een verschil van mening met de Europese Commissie (EC) om ten minste 5% nationale publieke cofinanciering te leveren bij FIOVprojecten, waardoor de afrekening van het FIOV-deel van het EPD nog openstaat; een eventuele nieuwe uitspraak van de Raad van State n.a.v. begin september 2007 opnieuw door GS te nemen beslissing op bezwaar inzake de projecten Flevo Herbs c.s. Op dit moment is niet in te schatten welk financieel risico de provincie daardoor loopt. Beheersmaatregel: Voor de afronding van de programma's uit de periode is circa 1 miljoen gereserveerd in de reserve 'cofinanciering EU-projecten '. Op basis van de nu bekende gegevens is de verwachting dat dit budget toereikend moet zijn voor het afdekken van de risico's. Thema: Economie en arbeidsmarkt Risico: Nadelige beslissing voor Provincie Flevoland door EC inzake de terugbetaling van gelden EPD Er is een geschil tussen de EC en de provincie Flevoland inzake de door het Ministerie toegepaste onderzoeksmethode (Actie Gele Kaart) en uitleg van de regelgeving. Het betreft een mogelijk terug te betalen bedrag van 3,3% ( 2,4 miljoen EFRO) dat nog niet is uitgegeven. Beheersmaatregel: Er wordt naar gestreefd om het te korten bedrag van 2,4 miljoen alsnog te kunnen declareren door nieuwe projecten in te dienen. Thema: Verkeer van mensen, producten en diensten Risico: Aansprakelijk worden gesteld bij bodemverontreiniging bij wegen die door de provincie zijn of worden overgedragen aan gemeenten. Kans: groot Gevolg: PM incidenteel Kans: klein Gevolg: PM incidenteel Kans: klein Gevolg: 2,4 miljoen incidenteel Kans: klein Gevolg: < 0,2miljoen Nee Nee Nee Nee, vervalt * 137

138 6 Risico en beheersmaatregel Kans X gevolg ( ) Toelichting vervalt * Daar er zich de afgelopen perioden geen concrete gevallen hebben voorgedaan, wordt dit risico niet meer opgenomen. Thema: Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Risico: Indien er milieuhandhaving dient plaats te vinden zonder verhaalsmogelijkheid, komen de kosten ten laste van de provincie. Beheersmaatregel: - incidenteel Kans: klein Gevolg: 1miljoen incidenteel Voorgedaan in 2008 Nee 7 8 Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Vertrek van autoleasebedrijven uit Flevoland zal leiden tot lagere opbrengst uit de opcenten motorrijtuigenbelasting van circa 16 miljoen per jaar; dit effect is grotendeels tijdelijk omdat na twee jaar voor een belangrijk deel compensatie plaatsvindt via het Provinciefonds. Beheersmaatregel: Tarief voor de opcenten MRB niet buitensporig verhogen. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: In 1998 heeft in Apeldoorn het Europartenariat The Netherlands plaatsgevonden, georganiseerd door lokale en regionale overheden, waaronder de provincie Flevoland. De afwikkeling van de verleende Europese subsidie verloopt moeizaam, vanwege gebeurtenissen die naderhand in ander verband plaatsvonden. Volledige terugvordering behoort tot de mogelijkheden: 20% van 1,85 miljoen voor provincie Kans: klein Gevolg: ± 32 miljoen incidenteel; ± 3,5 miljoen structureel Kans: reëel Gevolg: 0,4 miljoen incidenteel Nee Nee* 9 * M.i.v zal dit risico niet meer worden opgevoerd, daar de hoogte van het risico onder de norm van substantieel ligt (i.c. norm is 1 miljoen). Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Het Rijk heeft besloten de provincies, naar rato van hun vermogenposities, in totaal 200 miljoen per jaar te laten bijdragen aan de investeringsagenda van het Rijk. De provincie Flevoland heeft in de begroting 2008 rekening gehouden met een korting van 4 miljoen voor 2008 en 3 miljoen voor de jaren Een eventueel bestuursakkoord tussen Rijk en Provincies moet nog definitief worden overeengekomen. De onderhandelingen over het akkoord of een mogelijk eenzijdig besluit van het Rijk kunnen tot een andere verdeelsleutel leiden en daardoor tot een andere korting van Flevoland dan de hier vermelde 3 miljoen Ja* Toelichting Ja *: Het bestuursakkoord is gesloten en de kosten voor de provincie Flevoland voor ad 3 miljoen zijn in de begroting verwerkt. 138

139 Nieuwe dan wel gewijzigde risico s ten opzichte van de programmabegroting 2009 In de tabel hieronder staan risico s vermeld welke ten tijde van opstelling van de programmabegroting 2009 nog niet actueel waren, maar nu wel, of waar het risico gewijzigd is Overzicht specifieke risico s met financiële gevolgen Kans Gevolg Thema: Jongeren Risico: Provincie wordt aangesproken op organisatie en kwaliteit van de Jeugdzorg. Incident in het jeugdzorgcircuit met een inbreuk op de kindveiligheid (overlijden, mishandeling, bedreiging), terwijl bij de betreffende instelling de landelijk afgesproken maatregelen niet zijn uitgevoerd, waarop provincie toezicht houdt. Beheersmaatregel: De provincie Flevoland verscherpt het toezicht op de door haar gefinancierde instellingen in de Jeugdzorg; of zij voldoen aan de daarvoor geldende richtlijnen (Landelijk, Inspectie). Thema: Jongeren Risico: Provincie wordt aangesproken op organisatie en kwaliteit van de Jeugdzorg. Beheersmaatregel: De provincie Flevoland toetst regelmatig of haar samenwerkingspartners in de Jeugdzorg voldoen aan geldende regels op het gebied van bedrijfsvoering. Thema: Verkeer van mensen, producten en diensten Risico De bedoeling is om bruggen en sluizen op termijn op afstand te bedienen. Aanvankelijk was gedacht aan een SDSL verbinding die zou leiden tot een besparing van 0,4 miljoen per jaar, welke in de meerjarenraming verwerkt is. Daarna is vast komen te staan dat een hogere beeldkwaliteit via glasvezels noodzakelijk is. Op dit moment loopt een onderzoek naar door middel van vraagbundeling. klein klein PM PM Vervalt* Toelichting vervalt* In het begrotingskader 2009 is besloten de meerjarenraming te corrigeren en is bovengenoemde besparing zodoende niet meer genomen. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Vanwege het invoeren van rekeningrijden is vanuit het Rijk het initiatief genomen om de motorrijtuigenbelasting af te schaffen. Onderzoek naar alternatieven voor inkomsten generatie door provincies zijn in onderzoek en in onderhandeling. Beheersmaatregel: Nieuwe basis voor te heffen belasting zal waarschijnlijk niet vervoersgerelateerd zijn. Overige opties zijn in onderzoek. Kans dat geen alternatief wordt gevonden is klein. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Stijging hoogte bedrag dubieuze debiteuren; voorziening is te laag. Beheersmaatregel: Beleid ten aanzien van dubieuze debiteuren opstellen en onderzoek verrichten welke debiteuren hier dan in aanmerking voor komen, waarna de hoogte van de voorziening conform aangepast zal worden. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Van rijkswege wordt de hoogte van het provinciefonds heroverwogen. Aantal provincies hebben materiele vermogenspositie, bijv. aandelenbezit energiemaatschappijen. Rijk wil dit laten meewegen in behoeftebepaling provincies. Een korting op het provinciefonds is niet uitgesloten. reëel reëel reëel PM PM PM 139

140 7 Overzicht specifieke risico s met financiële gevolgen Kans Gevolg Beheersmaatregel: Van rijkswege loopt een onderzoek naar de uitkomsten van verschillende scenario s van behoeftebepaling van de provincies. Via IPO wordt getracht een rechtvaardige verdeling tussen provincies te realiseren. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Eind 2007 heeft controle plaatsgevonden door de Belastingdienst van de declaraties in het kader van het BTW-compensatiefonds over Op basis hiervan zal de provincie naar verwachting een bedrag van 0,3 miljoen aan teveel terugontvangen BTW moeten terugbetalen. Hiermee is in de jaarrekening 2007 rekening gehouden. Er is een reële kans dat, op basis van nog te verrichten controles, ook over de jaren een terugvordering van teveel terug ontvangen BTW zal plaatsvinden. Naar verwachting zal het daarbij om geringere bedragen gaan. Beheersmaatregel: Voorlichting naar de organisatie en aanscherpen controle. Mogelijk treffen van voorziening. reëel 0,2 miljoen* Incidenteel Toelichting *: Is gebeurd: t/m 2006 is afgerekend. Naast bovengenoemde risico s zijn er de algemene begrotingsrisico s, zoals een afwijkende ontwikkeling van de rentestand, onzekerheid over de te verwachten opbrengst uit de opcenten motorrijtuigenbelasting en het Provinciefonds, etc. Dergelijke onzekerheden zijn uiteraard wel aanwezig en de financiële gevolgen kunnen omvangrijk zijn, maar deze kunnen, bij een realistische begrotingsraming, zowel voor- als nadelig zijn. Naast de hierboven vermelde specifieke risico s zijn er nog de normale bedrijfsvoeringrisico s (zoals brand, stroomuitval, ziekte, integriteit, juridische geschillen) die zich jaarlijks kunnen voordoen. Naast de genoemde risico s heeft de provincie een drietal geldleningen gegarandeerd tot een totaalbedrag van bijna 7,5 miljoen. Het betreft leningen aan het Erfgoedcentrum ( 3,8 miljoen), de stichting ROC ( 2,2 miljoen) en de stichting Groenfonds ( 1,5 miljoen) (standen per 1 januari 2009). Op dit moment is er geen reden deze garanties als risicovol te beoordelen. De wijze waarop en de volgorde waarin de diverse componenten van de weerstandscapaciteit zullen worden ingezet, indien de risico s daadwerkelijk tot financiële lasten leiden, zullen afhankelijk zijn van de aard (incidenteel of structureel) en omvang van de lasten. Omdat daarvoor een begrotingswijziging nodig zal zijn, wordt dit uiteindelijk door Provinciale Staten bepaald. Conclusie beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit De geschatte totale omvang van de hieronder vermelde risico s (maximaal 36,0 miljoen incidenteel en 3,5 miljoen structureel + PM) is zodanig dat de aanwezige weerstandscapaciteit hiervoor toereikend wordt geacht, zeker indien de onbenutte belastingcapaciteit daarbij zou worden benut. Dit mede gelet op de geringe kans van de afzonderlijke risico s en het feit dat deze risico s geen verband met elkaar houden, waardoor de kans gering is dat alle risico s zich gelijktijdig manifesteren. Zodoende zien wij geen reden om de hoogte van de benodigde weerstandscapaciteit aan te passen. 140

141 3 Onderhoud kapitaalgoederen Algemeen De provincie is verantwoordelijk voor het aanleggen, beheren en onderhouden van wegen, fietspaden en vaarwegen, inclusief bruggen, via- en aquaducten, sluiscomplexen, verkeersregelinstallaties, openbare verlichtingsinstallaties, etc. Deze infrastructuur is van de provincie en vormt de kapitaalgoederen. Daarnaast bezit de provincie onroerend goed in de vorm van het provinciehuis in Lelystad en de gebouwen waarin de provinciale vestigingen zijn gehuisvest in Emmeloord, Dronten en Zeewolde (Stichtsebrug). Kapitaalgoederen worden gedurende een bepaalde periode gebruikt; dit is de levensduur van het goed. Gedurende de levensduur dient onderhoud te worden uitgevoerd om het kapitaalgoed zodanig in stand te houden, dat het kapitaalgoed veilig en ongestoord gebruikt kan worden en kapitaalvernietiging wordt tegengegaan. Voor ieder kapitaalgoed wordt van te voren een gewenst onderhoudsniveau (staat) bepaald. Beleidskader ten aanzien van het onderhoud Wegen en Vaarwegen De instandhouding van het provinciale wegen en vaarwegennet wordt gewaarborgd door alle tot het wegen en vaarwegennet behorende componenten op goede wijze te beheren, exploiteren en te onderhouden. Ten aanzien van het wegennet houdt dit in het op tijd uitvoeren van onderhoud aan de verhardingsconstructies, de civiele kunstwerken (bruggen, viaducten, duikers en (fiets)tunnels) de wegmarkering, de bermen, de beplantingen, het wegmeubilair (openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, ANWB-bewegwijzeringsborden, RVV-bebording en het meubilair ten behoeve van het openbaar vervoer). Daarnaast zijn een adequate gladheidbestrijding en het voeren van een goed publiekrechtelijk (wegenverkeerswet) en privaatrechtelijk beheer van provinciale eigendommen langs/in provinciale wegen ook belangrijke aspecten om het provinciale wegennet op goede wijze te kunnen beheren, exploiteren en in stand te houden op het gewenste kwaliteitsniveau. De exploitatie en beheer van het vaarwegennet omvat naast het zorg dragen voor het vastgestelde vaarwegprofiel ook het op tijd uitvoeren van onderhoud aan de sluiscomplexen, de oevers, inclusief de aanwezige oevervoorzieningen zoals steigers, loswallen en servicepunten. Uiteraard draagt ook hier het voeren van een goed publiekrechtelijk en privaatrechtelijk beheer van provinciale eigendommen langs/in de provinciale vaarten bij aan het op goede wijze beheren, exploiteren en in standhouden op het gewenste kwaliteitsniveau van het provinciale vaarwegennet. In de zogenoemde bouwstenen worden de uitgangspunten (kwaliteitsniveaus) met betrekking tot het beheer, de exploitatie en de instandhouding van het wegen- en vaarwegennet voor tenminste vijf jaren vastgelegd. De huidige bouwstenen zijn eind 2006 vastgesteld voor de periode Eind 2008 is gestart met het formuleren van de inhoudelijke randvoorwaarden om de basisinformatie inzake wegen en vaarwegen in een geautomatiseerd beheersysteem onder te brengen. Aan de hand van de in de bouwstenen geformuleerde uitgangspunten en op basis van inspecties van de werkelijke situatie worden ieder jaar de onderhoudsprogramma s opgesteld, waarbij de beschikbare financiële middelen de randvoorwaarde vormen met betrekking tot de omvang van de onderhoudsprogramma s. Er is sprake van verschillende soorten onderhoud; jaarlijks en niet-jaarlijks onderhoud. Het niet-jaarlijks onderhoud (niet regulier) bestaat uit grootschalig klein onderhoud (gemiddeld om de 3 tot 5 jaar uitgevoerd) en groot onderhoud (gemiddeld om de 10 tot 20 jaar). Een voorbeeld van niet-jaarlijks onderhoud is het vernieuwen van een gehele deklaag van een weg. Het niet-jaarlijks onderhoud gaat ten laste van de voorzieningen Niet jaarlijks Onderhoud Landwegen en Vaarwegen. Onder het jaarlijks onderhoud (regulier) wordt bijvoorbeeld verstaan het dichten van gaten in wegen, het maaien van bermen of het vervangen van kabelwerk in de huisvesting. Het jaarlijks onderhoud is opgenomen in de programmabegroting opgenomen onder het thema Verkeer van mensen, producten en diensten. 141

142 Wegen Verhardingen Het onderhoud aan de verhardingsconstructies is erop gericht om het in de bouwsteen verhardingen vastgestelde kwaliteitsniveau te handhaven. Dit houdt in dat de verkeersveiligheid voldoende wordt gewaarborgd, doordat nergens veiligheids- en aansprakelijkheidsnormen worden onder- of overschreden. Ook ligt het rijcomfort op een aanvaardbaar niveau en wordt overal tijdig het noodzakelijk zogeheten structureel onderhoud uitgevoerd. Door dit laatste punt is de instandhouding van de constructies voor langere tijd zeker gesteld (duurzaamheid). Er wordt echter geen conserverend onderhoud uitgevoerd, waardoor er sprake is van een geringe kapitaalvernietiging. Aangezien toonbaarheid geen issue is, zullen op bepaalde plaatsen schades of reparatieplekken zichtbaar zijn. Wegbermen Het onderhoud van de wegbermen geschiedt aan de hand van een hiertoe opgesteld bermbeheer plan. Het plan voorziet in een maairegime afgestemd op de in een berm aanwezige vegetatie. Het doel hiervan is een verschraling van de bermen, waardoor het afkomende maaisel wordt beperkt en het aantal vegetatiesoorten toeneemt. Het slootbeheer is gebonden aan de Keur van het Waterschap Zuiderzeeland. De Keur bevat onder andere eisen ten aanzien van het onderhoudsniveau en onderhoudstijdstip. Gladheidbestrijding De gladheidbestrijding heeft tot doel het (zoveel mogelijk preventief) bestrijden van gladheid op de wegen en fietspaden. De wegbeheerder heeft namelijk een wettelijk vastgelegde inspanningsverplichting om bij optredende gladheid de weg zo goed mogelijk bereidbaar te houden. Voordat natte weggedeelten gaan opvriezen wordt een preventieve strooiactie uitgevoerd. Bij sneeuwval wordt een sneeuwbestrijding actie uitgevoerd. Het aantal strooibeurten varieert per jaar sterk en bedraagt gemiddeld 31 preventieve strooiacties en 7 sneeuwbestrijding acties. In de zogenaamde kwakkelwinters, met temperaturen rond het vriespunt, worden de meeste strooiacties uitgevoerd. Omdat er met name eind 2008 sprake was van winterse weersomstandigheden zijn er 32 preventieve strooiacties en 5 sneeuwbestrijding acties uitgevoerd. Civiele Kunstwerken Het onderhoud van de kunstwerken is erop gericht om het in de bouwsteen civiele kunstwerken kwaliteitsniveau te handhaven. Dit houdt in dat wordt voldaan aan de randvoorwaarden veiligheid en beschikbaarheid. Er worden geen acties opgenomen ten aanzien van het onderhouden van onderdelen van kunstwerken. In plaats hiervan worden de betreffende onderdelen alleen periodiek vervangen. Bij dit niveau kan aan de overige randvoorwaarden zoals toonbaarheid, duurzaamheid en bruikbaarheid van de kunstwerken niet worden voldaan. Een kortere levensduur van de kunstwerken wordt geaccepteerd als gevolg van dit minimale onderhoudsniveau. Openbare verlichting en Verkeersregelinstallaties Het onderhoud aan de openbare verlichting en de verkeersregelinstallaties is erop gericht om het aantal storingen en uitval tot een minimum te beperken, opdat de veiligheid van de weggebruikers voldoende is gewaarborgd. Het onderhoud van portalen, masten, uithangers, lantaarns en dergelijke wordt beperkt tot het hoogst noodzakelijke (corrosie bestrijden, controle op materiaalmoeheid) en een vervanging aan het eind van de technische levensduur. Bij de automaten van de verkeersregelinstallaties (VRI) is niet alleen de technische levensduur bepalend, maar ook het feit dat de fabrikanten maar voor een beperkte tijd garanderen dat reserveonderdelen verkrijgbaar zijn. De meeste VRI zijn de afgelopen jaren voorzien van LED-verlichting. Deze ombouw zal in de komende jaren worden afgerond. Deze investering verdient zich binnen een paar jaar terug doordat wordt bespaard op energiekosten (LED s gebruiken veel minder energie) en op de kosten voor de jaarlijkse vervanging van de lampen. Beplanting Het onderhoud van de beplanting, zijnde bomen en singels, is erop gericht om het eindbeeld te realiseren. Dit eindbeeld is voor de bomen en de singels beschreven in de bouwsteen Beplantingen. Voor de duurzame instandhouding van de boombeplantingen is het boomvervanging plan opgesteld. Een deel van het budget wordt ingezet voor het onderhoud van de sierbeplanting in de rotondes. 142

143 Jaarlijks wordt ook een zogeheten zorgplichtinspectie uitgevoerd bij circa 1/3 deel van het totale bomenbestand. Hierbij wordt de vitaliteit van de bomen langs de wegen door externen gecontroleerd, zodat voorkomen wordt dat de bomen gevaar opleveren voor de weggebruikers. Vaarten Voor de vaarten zijn scheepvaartprofielen vastgesteld uitgaande van de maatgevende scheepsafmetingen (vermeld in de landelijk gehanteerde CVB Richtlijnen) en de maximale invaardiepte bij de sluizen. In de Flevolandse vaarten is het leggerprofiel (profiel benodigd voor de waterafvoer) echter vrijwel overal dieper dan het scheepvaartprofiel. In 2004 is in bestuurlijk overleg overeengekomen dat het Waterschap voortaan het baggerwerk in de vaarwegen op zich gaat nemen en dat de provincie afhankelijk van haar verantwoordelijkheden 20% van de kosten voor het achterstallig baggeronderhoud draagt. Het Waterschap is in 2008 gestart met het uitvoeren van de eerste baggeracties. Oeverbescherming Voor de oeverbescherming is met het Waterschap afgesproken dat ook daar gekomen gaat worden tot een verdeling van de kosten en de uitvoering daarvan. Arcadis heeft eind 2008 een rapportage opgesteld ter onderbouwing van zo n verdeling. In de loop van 2009 zullen deze voorstellen worden omgezet in bestuurlijke afspraken. Bij de oeverbescherming ontstaat nu een onderhoudsintensieve periode waarbij veel oeverbeschermingen dienen te worden vervangen doordat in het verleden grote trajecten ineens zijn aangelegd. Intentie is natuuren milieuvriendelijke alternatieven toe te passen, op de locaties waar dat mogelijk is, voor de aanwezige verticale oeverbescherming. Daarnaast moeten de KRW doelstellingen i.h.k.v. de waterkwaliteit de komende jaren leiden tot de aanleg van vele kilometers natuurvriendelijke oever, dit vooral in de Noordoostpolder. De voorbereidingen hiervoor zijn eind 2008 gestart. Sluiscomplexen Alle sluisobjecten worden onderhouden op een niveau waarbij de veiligheid en bruikbaarheid zijn gegarandeerd. Door middel van grote en kleine onderhoudswerkzaamheden worden de veiligheid en de bruikbaarheid gegarandeerd en vindt instandhouding van de complexen plaats op een niveau waarbij niet of nauwelijks kapitaalvernietiging optreedt. Alle sluizen hebben een waterkerende functie. Aangezien deze functie van essentieel belang is voor de veiligheid van het achterliggende gebied wordt deze functie met enige regelmaat getoetst. Steunpunten Het beheer en onderhoud van de provinciale infrastructuur wordt fysiek verzorgd vanuit de provinciale vestigingen Dronten, Stichtsebrug (begin jaren 80) en Emmeloord (midden jaren 90). Het groot onderhoud bestaat onder andere uit schilderwerk, vervanging dakbedekkingen, lambriseringen, CVinstallatie, etc. Door de aanwezigheid van strooizout is het onderhoud aan de zoutloodsen intensiever en kostbaarder dan aan het kantoorgebouw. Tevens wordt bijzondere aandacht geschonken aan de toepassing van de milieu- en ARBO wetgeving op de vestigingen. Provinciehuis In de periode heeft een ingrijpende renovatie van het Provinciehuis plaatsgevonden. Daarbij is tevens de vloeroppervlakte uitgebreid. Zoals in de begroting 2008 is aangegeven maakt de gewijzigde situatie het noodzakelijk om een nieuw onderhouds- en investeringsplan op te stellen. Daartoe heeft in 2008 een uitgebreide inventarisatie plaatsgevonden van het noodzakelijke reguliere onderhoud, het meerjarenonderhoud en de investeringen voor het gehele provinciehuis, inclusief de daarin aanwezige installaties, de inrichting en het buitenterrein. Hierbij is er vanuit gegaan dat het door het bestuur geschetste gebruiks-, onderhouds- en uitstralingsniveau dat als grondslag is genomen bij de opstelling van de renovatie- en nieuwbouwplannen blijvend moet worden gegarandeerd. Geconcludeerd moet worden dat op basis van deze uitgangspunten er de komende jaren geleidelijk meer middelen nodig zullen zijn voor de uitvoering van dit plan. Dit plan zal begin 2009 voor besluitvorming worden voorgelegd. Financiële consequenties van het onderhoud Zoals eerder is vermeld bestaat het onderhoud uit jaarlijks en niet jaarlijks onderhoud. Het jaarlijks onderhoud aan land- en vaarwegen maakt onderdeel uit van de exploitatielasten die zijn verantwoord binnen het programma infrastructuur en mobiliteit. 143

144 Het niet jaarlijks onderhoud wordt rechtstreeks ten last van de daarvoor gevormde voorzieningen gebracht. Om de voorzieningen op het juiste peil te houden, worden hieraan jaarlijks middelen toegevoegd ten laste van de exploitatiebegroting (programma infrastructuur en mobiliteit) Het jaarlijks onderhoud aan het provinciehuis, alsmede de jaarlijkse toevoeging aan de voorziening niet jaarlijks onderhoud, maakt onderdeel uit van de kosten van de bedrijfsvoering en wordt via de kostenverdeelstaat verdeeld over de diverse programma s. Jaarlijks onderhoud (ten laste van de exploitatie) Jaarlijks onderhoud (x 1000) Jaarlijks onderhoud landwegen Jaarlijks onderhoud vaarwegen Jaarlijks onderhoud provinciehuis Totaal Reservering niet jaarlijks onderhoud (ten laste van de exploitatie) Reservering niet jaarlijks onderhoud (x 1000) Reservering niet jaarlijks onderhoud landwegen Reservering niet jaarlijks onderhoud vaarwegen Reservering niet jaarlijks onderhoud provinciehuis Totaal Niet jaarlijks onderhoud (ten laste van de voorziening) Niet jaarlijks onderhoud (x 1000) A. Verhardingen B. Kunstwerken C. Voorzieningen wegverkeer D. Beplanting Totale kosten Wegen E. Baggerwerk - - p.m. p.m. p.m. p.m. F. Oeverbescherming G. Sluiscomplexen Totale kosten Vaarwegen H. Provinciehuis* p.m. p.m. p.m. p.m. Totaal

145 Ontwikkeling stand voorziening niet jaarlijks onderhoud Stand per 31/12 (x 1000) Voorziening NJO Landwegen Voorziening NJO Vaarwegen Voorziening NJO provinciehuis* p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. Totaal * In dit overzicht is nog geen rekening gehouden met onttrekkingen aan de voorziening niet jaarlijks onderhoud provinciehuis, één en ander in afwachting van het nieuwe meerjarenonderhoudsplan. 145

146 4 Financiering/treasury Uitzettingen De hoeveelheid liquide middelen (rekening-courant tegoeden en deposito s) is in 2008 gestegen van 94,0 miljoen tot 95,5 miljoen Dit saldo bestaat uit: Bedrag Aandeel uitzettingen met een looptijd langer dan 1 jaar 9,0 mln. 9,4% uitzettingen met een looptijd korter dan 1 jaar 86,5 mln. 90,6% Totaal 95,5 mln. 100,0% In 2008 lag de vergoeding voor korte uitzettingen nagenoeg op gelijk niveau met de vergoeding voor lange uitzettingen. Het aandeel korte uitzettingen (deposito s < 1 jaar en rekening courant saldo) is vanwege deze reden dan ook hoger dan het aandeel lange uitzettingen. Aan het eind van 2008 was de vergoeding voor uitzettingen met een looptijd > 1 jaar gunstiger en is een bedrag van 9 miljoen voor 1 jaar uitgezet. Risicobeheer In het Treasurystatuut van de provincie staat beschreven hoe moet worden omgegaan met de beschikbare liquide middelen. De provincie dient de waarde hiervan in stand te houden. Het Treasurystatuut is gebaseerd op de wet Fido (Financiering decentrale overheden). In het Treasurystatuut worden vier risico s onderkend: renterisico: de kans dat rentewijzigingen nadelige financiële gevolgen hebben; koersrisico: de garantie dat de hoofdsom in stand blijft gedurende de looptijd van de uitzetting; kredietrisico: de kans dat een debiteur de hoofdsom niet terugbetaalt als gevolg van betalingsproblemen en/of een faillissement; liquiditeitrisico: de kans dat er op korte en/of lange termijn te weinig liquide middelen voorhanden zijn om te kunnen voldoen aan de betalingsverplichtingen. Alle vier de risico s zijn in 2008 afdoende ondervangen door gespreid gelden uit te zetten in vastrentende waarden (de hoofdsom is gegarandeerd) bij solide financiële instellingen. Het beleid van de provincie Flevoland geeft aan dat prudent wordt omgegaan met de gelden. Er worden geen gelden aangetrokken om deze tegen een hoger rendement uit te zetten (bankieren). Er zijn ook geen gelden uitgezet bij financiële instellingen die door de kredietcrisis in de problemen zijn gekomen. De overtollige middelen zijn uitsluitend uitgezet bij Nederlandse banken. De gemiddelde netto-vlottende schuld per kwartaal mag de kasgeldlimiet (7% van de begrotingsomvang) niet overschrijden. Aangezien het saldo over alle kwartalen positief was is aan deze norm voldaan. De renterisiconorm (20% van de vaste schuld per 1 januari) is bedoeld om het renterisico op langlopende schuld te beperken. Aangezien de provincie Flevoland geen vaste schuld heeft en vooralsnog geen geld voor de lange termijn zal aantrekken, zal aan de renterisiconorm worden voldaan. Performance Het gerealiseerde rendement bedraagt afgerond 4,7% over een gemiddelde hoeveelheid liquide middelen van 105,1 miljoen De opbrengst ( 4,9 miljoen) is hoger dan begroot ( 4,5 miljoen na begrotingswijziging), wat wordt veroorzaakt door een hogere gemiddelde liquiditeitenomvang en een hogere rentestand in de tweede helft van Liquide middelen Algemene middelen Europa Totaal Deposito's > 1 jaar 2,3 9, ,3 9,0 Deposito's < 1 jaar 79,5 74, ,5 74,0 Rekening courant 27,7 24,2-15,5-11,7 12,2 12,5 Totaal 109,5 107,2-15,5-11,7 94,0 95,5 146

147 5 Bedrijfsvoering 5.1 Aanpassing organisatie De positie en taken van provincies veranderen. Om de provinciale doelstellingen te realiseren is in toenemende mate samenwerking met omgevingspartners gewenst. Vanuit externe ontwikkelingen worden ook nieuwe eisen gesteld aan het optreden van de provincie. Dit heeft gevolgen voor de provinciale organisatie. Om goed in te kunnen spelen op de veranderingen is een flexibele organisatie noodzakelijk. De onderlinge samenwerking binnen en tussen de diverse organisatieonderdelen is verbeterd door de methode van verbinden door te voeren. In 2008 was dit een centraal thema en zijn meerdere afdelingen intensief aan de slag geweest met verbinden. Speciale aandacht is er voor de samenwerking tussen de lijnorganisatie en de programma s en projecten. Daar moeten medewerkers vanuit onderscheiden oriëntatie en met onderscheiden vaardigheden leren samenwerken om tot de beoogde eindproducten te komen. Het College van Gedeputeerde Staten en het Directieteam hebben in 2008 het organisatieontwikkelprogramma van professionals naar professionele organisatie gestart. Dit programma bevat meerdere actiepunten die zijn onder te verdelen in de thema s: samenwerken, ondersteunen van het bestuur en planning en control. De voorbereidende fase (definitiefase) is gestart en in 2009 zullen de actiepunten gerealiseerd worden. Het Directieteam is aangevuld met een derde directielid in augustus Dit betekende een nieuwe verdeling van afdelingen over de directie. Er is op vele plekken een ander type medewerker gewenst om de nieuwe rol te kunnen vervullen; andere vaardigheden worden belangrijk. Hiervoor hebben we in het afgelopen jaar stappen gezet, door onder meer gericht te investeren in het opleiden en ontwikkelen van medewerkers. Zo konden medewerkers in het kader van mobiliteitsbeleid leren hoe zij hun loopbaanontwikkeling kunnen versterken. Daarnaast vervult een medewerker van de afdeling P&O als mobiliteitsmakelaar een belangrijke rol op het gebied van de interne mobiliteit, door proactief vraag en aanbod in de organisatie te matchen. Tevens zijn er verkennende kontakten met andere werkgevers in onze omgeving die mogelijk de externe mobiliteitskansen kunnen vergroten. 5.2 Kwaliteit dienstverlening Actieprogramma Andere Overheid In 2008 is het actieprogramma Andere Overheid afgerond door enkele resterende activiteiten en het daarbij horende budget onder te brengen in de (lijn)organisatie. Het onderdeel Digitale provincie is opgenomen in het programma BIP (Bedrijfsinformatieplan) Klantgerichte provincie Wat hebben we bereikt? Wat hebben we daarvoor gedaan De activiteiten vallen onder de uitvoering van het kwaliteitshandvest en zijn in uitvoering genomen. De concrete resultaten worden in de loop van 2009 gepubliceerd in het Burgerjaarverslag Digitale provincie/programma Andere Overheid Het Programma Andere Overheid, in termen van ketens en samenwerking, is in essentie voor haar resultaten erg afhankelijk gebleken van de voortgang, die mede overheden wisten te realiseren. In de loop van 2008 is duidelijk geworden dat de resultaten zoals afgesproken ten tijde van De verklaring betere dienstverlening en vermindering administratieve lasten niet binnen de afgesproken termijn zullen worden gehaald. 147

148 Wat hebben we bereikt De provincie Flevoland heeft daarom gekozen voor het opstellen van een eigen bedrijfsinformatieplan waarin alle wettelijke verplichtingen en de afspraken uit verschillende convenanten in onderlinge samenhang zijn geanalyseerd. Er is een huidge situatie beschreven en de gewenste situatie is in kaart gebracht. Het ontstane inzicht heeft geleid tot tien uit te voeren projecten. Uit de verkregen inzichten zijn de volgende primaire conclusies getrokken: werken in digitale ketens is mogelijk; regierol van de provincie ondersteunen door klant- en omgevingsgericht de werkprocessen in te richten; er bestaan goede digitale basisvoorzieningen Wat hebben we daarvoor gedaan De volgende voor 2008 geplande onderwerpen konden (deels) met succes worden afgerond. Geoloket Gerealiseerd conform planning op de provinciale website. DIGID Digid is beschikbaar. Onze provinciale website is hiervoor ingericht. De aansluiting van de provinciale bedrijfsprocessen op het digitale loket is nog een punt van aandacht. Een aantal andere projecten bleek vooral door de eerdergenoemde vele externe afhankelijkheidsrelaties niet volgens planning te kunnen worden ontwikkeld of afgerond. Ook bleken enkele interne werkprocessen onvoldoende geschikt voor een effectieve digitale aansluiting. Ontwikkelen en beschikbaar krijgen van elektronische formulieren voor 15 procedures. Verdrag van Arhus. Status milieuklachten. Bedrijvenloket. Tendernet. Omgevingsvergunning. De complexiteit van de verschillende projecten en hun onderlinge samenhang is groter gebleken dan werd gedacht. Het halen van de provinciale deadlines wordt inmiddels ondervangen door projectmatig te gaan werken. Het realiseren van inhoudelijke samenhang wordt nu bereikt door het werken onder architectuur. Alle bovenstaande projecten maken nu inhoudelijk en organisatorisch onderdeel uit van de projectstructuur van het BIP. 5.3 Samenwerking P Wat hebben we bereikt In 2008 is invulling gegeven aan samenwerking met de provincie Zuid-Holland. Enerzijds door continuering van de detachering van een afdelingshoofd vanuit Flevoland naar de interim pool van Zuid-Holland. Anderzijds door inhuur van een interim manager uit de interim pool. Ook op het gebied van Inkoop en aanbesteding is er binnen de P4 samengewerkt Juridische dienstverlening Wat hebben we bereikt In de eerste plaats hebben we gezamenlijke Algemene Inkoopvoorwaarden opgesteld. Deze zijn per 1 oktober van kracht geworden. Daarnaast hebben we op verschillende gebieden kennis en informatie gedeeld. Gezamenlijk met Noord Holland hebben we de energievoorziening aanbesteed. In 2008 is naast kennismaking vooral gewerkt aan kennisuitwisseling tussen de juristen van de P4-provincies en is meer aandacht besteed aan en gekomen voor mediation. Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 zijn in P4-verband twee bijeenkomsten georganiseerd. Deze bijeenkomsten hebben o.a. ten doel kennisuitwisseling tussen de juristen van de P4-provincies. In het voorjaar van 2008 heeft in het Provinciehuis te Lelystad een themabijeenkomst over mediation plaatsgevonden. 148

149 In het najaar van 2008 vond in Utrecht een bijeenkomst over de nieuwe Wet ruimtelijke ordening plaats. Verder staan op de agenda de organisatie van bijeenkomsten en cursussen over o.a. staatssteun. Gezamenlijke selectie en beoordeling van geschikte inkooppakketten. Na inventarisatie bleek er geen geschikt inkooppakket te zijn voor een gezamenlijke aanbesteding. De onderlinge samenwerking op het gebied van ondersteuning bij de professionalisering van inkoop en aanbesteding werd voortgezet. De focus is daarbij verlegd van tactische naar strategische aspecten. 5.4 Externe communicatie De provincie hecht veel waarde aan een goede informatievoorziening naar de burger over taken en beleid waarvoor zij verantwoordelijk is, openhei rond beleidsprocessen en communicatie met betrokkenen rond belangrijke beslissingen. Op die manier wil de provincie zich ook helder en herkenbaar profileren. Om de herkenbaarheid van de provincie te versterken, is de huisstijl het afgelopen jaar gerevitaliseerd en de bewaking ervan versterkt. De digitale media spelen hierin een steeds grotere rol. Vandaar dat in 2008 is gestart met de vernieuwing van de provinciale website, waardoor informatie makkelijk vindbaar zal worden en er met de burger kan worden gecommuniceerd, onder meer via het digitale panel. Verder zal de site gaan dienen als loket voor allerlei vormen van e-dienstverlening. In het tweede kwartaal van 2009 moet de nieuwe corporate site de lucht in gaan. Naast de digitale media is de pers erg belangrijk voor informatievoorziening en beeldvorming over de provincie. Naast de persberichten en persconferenties rond belangrijke ontwikkelingen is daarom eind 2008 besloten het wekelijkse persuur na het college weer in te stellen. In dat uur presenteren één of meerdere gedeputeerden één of meer onderwerpen die in het college zijn behandeld aan de pers. Bovendien kan de pers dan nog vragen stellen over andere onderwerpen die in het college aan de orde zijn geweest. Ten slotte zijn er in 2008 regelmatig informatie- en inspraakbijeenkomsten georganiseerd rond met name grote projecten (OostvaardersWold, Luchthaven Lelystad). Deze bijeenkomsten zijn erg belangrijk om betrokkenen te informeren over beleidsvoornemens en ontwikkelingen en hen daarbij te betrekken. Essentieel bij alle communicatieactiviteiten blijft dat die doelgroepgericht is, tijdig, open en begrijpelijk. Naarmate dat beter lukt, ontstaat er meer begrip, draagvlak en vertrouwen in een transparante provincie Wat hebben we bereikt Intensivering van de communicatie via digitale media, pers en overige communicatiemiddelen met als doel de bekendheid van en het draagvlak voor provinciale (beleids-)onderwerpen te vergroten Wat hebben we daarvoor gedaan Dit hebben we bereikt door: openheid te betrachten bij onze werkzaamheden en daar transparant informatie over te geven; het zo optimaal, efficiënt en effectief mogelijk inzetten van digitale communicatiemiddelen; meer aandacht in de media (lokaal, regionaal en nationaal) om onze provincie beter te profileren; een betere zichtbaarheid van de Gedeputeerde Staten leden bij het uitdragen van het provinciale beleid bij andere besluitvormers, betrokkenen, nieuwsmedia en burgers. 149

150 5.5 Integriteit Wat hebben we bereikt? Er is blijvende aandacht voor en bewustzijn van het aspect van de integriteit. Zowel nieuwe medewerkers als zittende medewerkers hebben in trainingen, werkoverleggen of contacten met collega s, te maken gehad met de regels en afspraken ten aanzien van integer handelen. Het feit dat er geen misstanden bekend zijn kan erop wijzen dat het integriteitbeleid goed heeft gefunctioneerd. Niettemin blijft er aandacht voor dit onderwerp Wat hebben we daarvoor gedaan? Conform het bestaande integriteitbeleid hebben nieuwe medewerkers de ambtseed afgelegd en een workshop integriteit gevolgd. Integriteit is door de directie benoemd als speciaal aandachtspunt voor de afdelingsplannen Er is een audit uitgevoerd naar de stand van de beheersmaatregelen op het gebied van integriteit. Daarvoor is onder meer een enquête gehouden onder een groep van 12 leidinggevenden en 20 medewerkers. Op basis van de uitkomsten zijn adviezen en maatregelen voorbereid op het vlak van kwetsbare functies, de gedragscode en nevenfuncties. 5.6 Werkomgeving Huisvesting In 2008 is het project Renovatie en nieuwbouw provinciehuis afgesloten met een eindrapportage. Op 5 september 2008 heeft de officiële opening door minister Ter Horst plaatsgevonden. Na afronding van de laatste bouwfase 2A kon het vergadercentrum op 1 maart 2008 in gebruik worden genomen. In april is het buitenterrein opgeleverd. Hiermee zijn ruim 100 extra parkeerplaatsen gerealiseerd. Daarnaast zijn er aanvullende wensen gerealiseerd of nog in uitvoering: aanpassing van de Rietkerkzaal waardoor deze ook gebruikt kan worden als vergaderruimte voor de commissies; restylen van de Han Lammerszaal waardoor deze meer geschikt is voor speciale ontvangsten en bijeenkomsten; upgrading van het restaurant en vervanging van het meubilair. Met de renovatie zijn de volgende doelstellingen gehaald: een herkenbaar, open en transparant provinciehuis dat inmiddels bewezen heeft uitnodigend voor het publiek te zijn; goede huisvesting voor afdelingen en programma s; ruime mogelijkheden voor overleg met collega s in het vergadercentrum, de middenzones en plaza s; nieuwe audiovisuele apparatuur in alle bijzondere ruimten Exploitatiefase Om het huidige onderhoudsniveau, de bedrijfszekerheid en de uitstraling van het gebouw te kunnen garanderen is een uitgebreide inventarisatie van het noodzakelijk onderhoud en de benodigde investeringen gemaakt. Op basis hiervan is het concept meerjaren onderhoudsplan (MJOP) opgesteld. Besluitvorming zal begin 2009 plaatsvinden. Dit plan is inmiddels wel in gebruik als leidraad voor het periodieke onderhoud. 150

151 5.6.2 Professionalisering Inkoop en Aanbesteding In 2008 was de borging van rechtmatigheid bij inkoop en aanbesteding een belangrijk thema. Naar aanleiding van de controle eind 2007 is besloten te rapporteren over de rechtmatigheid over alle verplichtingen groter dan Het hoofd van de afdeling Financiën is aangesteld als coördinator rechtmatigheid. Uit de controle is gebleken dat de dossiervorming steeds beter wordt. Wel is vastgesteld dat in het eerste half jaar een aantal gevallen ten onrechte enkelvoudig onderhands is aanbesteed. In sommige gevallen was hiervoor een plausibele verklaring. Deze zijn achteraf alsnog gesanctioneerd. Daarnaast is gebleken dat in enkele gevallen ten onrechte niet Europees is aanbesteed. Vanaf begin 2008 zijn alle openbare aanbestedingen via de aanbestedingskalender gepubliceerd. Deze zijn ook vermeld op de provinciale website. Ook is gewerkt aan de verdere ontwikkeling van toe te passen selectie- en gunningscriteria met als doel te komen tot gunning aan de inschrijving met de optimale prijs-kwaliteitverhouding. Hiermee kan beter uitleg worden gegeven aan marktpartijen zodat de kans op gerechtelijke procedures wordt verkleind Archiefinspectie De Provinciale archiefinspectie heeft in de eerste helft van 2008 bijdragen geleverd aan interprovinciale en landelijke ontwikkelingen op het gebied van inspectie, auditing en toezicht met betrekking tot de digitale informatiehuishouding. In de tweede helft van het jaar zijn diverse inspecties gestart en deels afgerond. Regelmatig zijn zowel intern als extern vooral wet- en regelgevende adviezen gegeven over en bijdragen geleverd aan uiteenlopende zaken met betrekking tot de archiefzorg en het archiefbeheer Informatiemanagement In de eerste helft van 2008 is het bedrijfsinformatieplan (BIP) opgesteld. Het richt zich op de wet- en regelgeving die van buitenaf op de provincie afkomt. De realisatie van het bedrijfsinformatieplan is belegd bij een programma op concernniveau onder aansturing van een stuurgroep met een directielid als voorzitter. Daarnaast is er het Project Portfolio Management (PPM) waarin de wensen vanuit de organisatie zijn ondergebracht. Om samenhang en flexibiliteit aan te brengen in de bedrijfsvoering van de gehele organisatie en dit te borgen gaat Flevoland werken onder architectuur. Hiertoe is de Referentie Architectuur Flevoland (RAF) ontwikkeld. Deze gaat zowel voor de projecten uit het bedrijfsinformatieplan als voor projecten uit het PPM gelden. Met het project Klantcontact uit het BIP is een start gemaakt. Het plan van aanpak hiervoor is gepresenteerd in de stuurgroep BIP. Op het gebied van systeembeheer is een verkenning gedaan naar de mogelijkheden tot samenwerking met de gemeente Lelystad. In het 2 e kwartaal 2009 vindt verdere besluitvorming plaats Documentair Informatievoorziening De ondersteuning van medewerkers van de provinciale organisatie bij het gebruik van Documentair Management Systeem (DMS) vraagt nog steeds veel inzet. Om hierin verbetering te brengen zijn regelmatig trainingen georganiseerd. Voor het registreren van de inkomende en uitgaande documenten is extra capaciteit ingeschakeld. Tevens zijn de volgende projecten uitgevoerd: deelbijdragen aan projecten uit het BIP en PPM; verbetering administratieve voorbereiding en afhandeling van documenten voor besluitvorming Provinciale Staten, Presidium, Commissies en Gedeputeerde Staten; herontwerp van subsidieproces op basis van de Algemene Subsidieverordening Flevoland en het Kwaliteitshandvest; Het digitaliseren van de facturenstroom is in afwachting van de uitkomsten van het ERP onderzoek uitgesteld Automatisering In het voorbije jaar is een stabiele technische infrastructuur gerealiseerd. Er is geen onverwachte downtime van systemen geweest. Een groot aantal wijzigingen is op beheerste wijze doorgevoerd. Daarnaast is er in ruime mate aandacht besteed aan informatiebeveiliging. Voorts is onderzoek gedaan naar: een nieuwe inrichting van de werkplekken. Op basis hiervan is een Europese aanbesteding gestart; de vervanging van de uitwijkfaciliteiten van de provincie; 151

152 mogelijkheden tot invoering van tijd- en plaatsonafhankelijk werken. Hiervoor is een pilot gestart; mogelijkheden om technische hulpmiddelen beter aan te laten sluiten bij de wensen van de gebruikers. Deze projecten krijgen in 2009 een vervolg. De voorgenomen vervanging van het personeels- en salarissysteem Beaufort is niet uitgevoerd omdat onderzoek moest worden gedaan naar de eventuele aanschaf en implementatie van een organisatiebreed ERP systeem. Het project is nu opgenomen in het programma BIP. 5.7 Ambtelijk apparaat Formatie Wat hebben we bereikt Een personeelsformatie die is aangepast aan de gewijzigde taken die het bestuur heeft gedefinieerd. Deze wijziging kon niet opgevangen worden binnen de 0% groei. Met de wijziging van de formatie ontstaat een nieuwe nullijn Wat hebben we daarvoor gedaan In de begroting 2008 is een formatie neergezet die was afgestemd op de toenmalige taken van de organisatie. Enerzijds is via de bezuinigingsoperatie 11,18 fte bij de afdelingen verdwenen en daarnaast is via de voorjaarsnota de formatie aangepast omdat de grenzen van de flexibiliteit van de organisatie in zicht waren, zowel kwalitatief als kwantitatief. Bij de keuze tussen het temperen van het ambitieniveau of het versterken van de organisatie is gekozen voor het laatste. Er is toen voorgesteld de formatie te versterken voor de projectorganisatie voor de speerpuntprojecten en het p-mjp alsmede voor de strategische advieskracht van de organisatie. Daarnaast vroegen nieuwe (semi-) wettelijke taken om extra inzet. Om bovenstaande activiteiten te doen is in ,1 fte toegevoegd aan de formatie en zal in 2009 nog 8,0 fte extra worden toegevoegd. Indicatoren 0% formatiegroei. 100% score in gevoerde plannings-, voortgangs- en beoordelingsgesprekken met elke medewerker waarin het individuele werkplan werd vastgesteld en geëvalueerd. Formatie Flevoland (excl. GS-leden en Randstedelijke Rekenkamer) Bezetting Flevoland (excl. GS-leden en Randstedelijke Rekenkamer) (in fte) (in fte) (in fte) (in fte) (in fte) 419,90 425,74 427,75 425,23 427,43 393,82 395,91 Projecten en activiteiten die in 2008 gerealiseerd zijn Gefaseerde aanpassing van de formatie in de loop van de 2 e helft van Aangaan van contracten om de allochtone Nederlander als medewerker binnen te halen binnen de provinciale organisatie. Mobiliteit en mobiliteitsmakelaar: Om de mobiliteit van medewerkers in onze organisatie te stimuleren en ondersteunen is een mobiliteitsmakelaar aangewezen. Deze draagt er zorg voor dat medewerkers worden uitgenodigd om na te denken over nieuwe kansen binnen en buiten de organisatie. Voor omgaan met vacatures is een vaste procedure en er zijn mogelijkheden om medewerkers een preferente positie te bieden. Het aantal succesvolle mobiliteitstrajecten is mede daardoor toegenomen. In toenemende mate vervullen leidinggevenden een actieve rol bij mobiliteit van medewerkers. Strategische personeelsplanning: In 2008 is het denken over strategische personeelsplanning geïntroduceerd in onze organisatie. Dit thema is gekoppeld aan het programma organisatieontwikkeling. Binnen de organisatie is door de directie afgesproken dat in 2009 bij twee afdelingen, te weten Wegen Verkeer en Vervoer en Economische Zaken, een pilot wordt uitgevoerd met strategische personeelsplanning. 152

153 Doelstelling van strategische personeelsplanning is om voor langere termijn een kwalitatief en kwantitatief optimale personeelsbezetting te hebben, afgestemd op de organisatieontwikkeling. Integraal management: In de dagelijkse advisering ondersteunen de PenO adviseurs het management bij de uitvoering van hun leidinggevende taken. De managementinformatie vormt een belangrijk instrument op basis waarvan de leidinggevenden hun besluiten kunnen nemen. In toenemende mate ontwikkelt zich een situatie waarin managers hun verantwoordelijkheid (leren) nemen, ook omdat zij daar door de directie op worden aangesproken. Niet alle leidinggevenden zijn hier even sterk in. De voor 2009 geplande management assessments kunnen leiden tot maatwerkontwikkeling voor individuele managers. Arbeidsvoorwaarden Wat hebben we bereikt In 2008 is de IKAP-regeling, als gevolg van de in de CAO afgesproken interprovinciale evaluatie in 2007, op een aantal punten aangepast. Ook heeft er in 2008 een interprovinciale evaluatie plaatsgevonden van het in 2005 ingevoerde beoordeling- en beloningsbeleid. De uitvoering van de aanbevelingen daarvan zal in 2009 plaatsvinden. Lokaal zijn - na instemming met het Georganiseerd Overleg - een tweetal nieuwe regelingen opgesteld. De uitruilregeling biedt de medewerkers de mogelijkheid om een fiscaal ondermatige reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer uit te ruilen tegen een hogere netto eindejaarsuitkering. Daarnaast is de Stimuleringsregeling bewegingsactiviteit opgesteld om iedere medewerker een financiële prikkel tot meer bewegen te geven. Een derde regeling betreft de beschikbaarheidregeling van medewerkers in de buitendienst van de afdeling Wegen en verkeer. Deze is op formalisering na afgehandeld in Over alle wijzigingen is het personeel uitvoerig geïnformeerd. Middels de advisering van de PenO-adviseurs en trainingen (jaargesprekken in december) is het management ondersteund in de uitvoering van haar HRM taken. De voor 2008 geplande actualisatie van de overige lokale regelingen heeft wegens andere prioriteiten niet plaatsgevonden. Deze actualisatie zal in 2009 worden opgepakt Ontwikkeling en opleiding ambtenaren Wat hebben we bereikt De taken van de provincie veranderen en daarmee veranderen de eisen die aan medewerkers worden gesteld. Dit betekent dat zij hun kennis en kwaliteiten moeten blijven ontwikkelen. Het centrale opleidingsbeleid biedt die trainingen en opleidingen die passen in de organisatieverandering. Het opleidingsplan is daar een concrete vertaling van Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 is op grote schaal gebruik gemaakt van het aanbod in het programma medewerkerontwikkeling. Bijzonder succesvolle trainingen van afgelopen jaar zijn geweest: Onderhandelingsvaardigheden, Overtuigend en Inspirerend Presenteren. De deelnemers zijn hierdoor nog beter in staat de provincie naar buiten toe te vertegenwoordigen. Apart is te noemen de interne training MS Office, waaraan door ruim 200 medewerkers is deelgenomen. De workshop Integriteit voor nieuwe medewerkers heeft bijgedragen aan een groter bewustzijn van het belang en de gevolgen van integriteitaspecten van het werken bij de provincie. De centrale opleidingsactiviteiten ten behoeve van de mobiliteitsbevordering hebben een andere vorm gekregen. De Employabillity Carrousel is vervangen door een aanbod van 3 verschillende trainingen op het gebied van loopbaanontwikkeling. Volgend jaar zal duidelijk zijn of dit tegemoet komt aan de wensen van de medewerkers. Daarnaast is er per afdeling een afdelingsbudget opleidingen ingezet om medewerkers door grotendeels vakgerichte (specifieke) opleidingen en trainingen te ondersteunen in hun vakmatige en persoonlijke ontwikkeling. 153

154 5.7.3 Arbo- en ziekteverzuim Wat hebben we bereikt Ziekteverzuimpercentage van 4,5% Wat hebben we daarvoor gedaan Het doel in 2008 was om het lage verzuim percentage in 2007 (3,4%) vast te houden. De doelstelling is helaas niet gehaald, ondanks inspanningen van het management om het verzuim preventief aan te pakken en te zorgen voor een snelle terugkeer bij herstel van de medewerker. Om verzuim te voorkomen heeft de preventieve aanpak van RSI en het omgaan met werkdrukbeleving zijn vruchten afgeworpen. Het management onderkent haar rol in deze. Medewerkers zijn zich meer bewust van de risico s en melden klachten aan het bewegingsapparaat zoals RSI voordat uitval ontstaat. De werkplekinrichting van het gerenoveerde kantoor met nieuw meubilair hebben eveneens een preventieve bijdrage aan de RSI bestrijding geleverd. Er is onder andere veel aandacht besteed aan het inrichten van de werkplekken. In het kader van de werkdrukbeleving zijn in 2008 goede stappen gezet in de bewustwording van de belastbaarheid van medewerkers. In het beleidsmatig Sociaal Medisch Team voor alle leidinggevenden is dit aan de orde geweest en zijn instrumenten voor herkenning aangereikt. De sturingsindicatoren Het ziekteverzuim percentage van 4,5 procent is in 2008, 1,1 procent hoger dan in Het verschil laat zich verklaren door een stijging van het langdurig verzuim. Het kortverzuim is 2008 gelijk met 2007 gebleven. Van het langverzuim (> 21 dagen ziek) was 37% niet te beïnvloeden, er was geen relatie met het werk. Voor de overige 63% is veelal een combinatie van werk en privé de oorzaak. Bij een concentratie van langverzuim bij één onderdeel heeft dit geleid tot het instellen van een onderzoek naar de belastbaarheid van medewerkers. In individuele gevallen zijn re-integratie trajecten voor herstel aangeboden. Het resultaat is dat het aantal medewerkers langer dan een jaar (gedeeltelijk) ziek beperkt is gebleven tot drie. De verzuimfrequentie is gedaald van 1,68 in 2007 naar 1,56 in 2008 Het aantal malen dat medewerkers zich ziek melden is hiermee licht gedaald. Een trendbreuk lijkt te zijn ingezet. Van de projecten en activiteiten in 2008 zijn een aantal succesvol ingang gezet. De eerste fase van de arbocatalogus provincies is eind 2008, in samenwerking met het A+O fonds provincies, opgeleverd. In 2008 is het stimuleren van bewegen op twee onderdelen succesvol ingevoerd. Iedere medewerker kan een bijdrage krijgen in de kosten van sportactiviteiten. Om de bewustwording van de individuele vitaliteit van de medewerkers te vergroten zijn 140 medewerkers getest. Hieraan gekoppeld is een individueel bewegingsactiviteiten programma opgesteld. Na een halfjaar is een voortgangstest voorzien. Als onderdeel van de digitale risico inventarisatie is een proef gedaan om ervaring op te doen. Een plan van aanpak voor een organisatiebrede RI&E voor 2009 is vastgesteld. Het managementinformatiesysteem op het gebied van verzuim wordt gekoppeld aan een organisatiebreed bedrijfsvoering informatie plan. De jaarlijks op te stellen interprovinciale personeelsmonitor levert managementinformatie op waarbij de provincies onderling verglijkbaar zijn o.a. op het gebied van het ziekteverzuim. De resultaten over 2008 zullen breed in de organisatie bekend worden gemaakt. De decentrale preventietaken zullen gekoppeld aan de RI&E in 2009 verder gestalte krijgen. 154

155 5.8 Sturen op resultaat Planning en control Wat hebben we bereikt In 2008 is de programmabegroting verder verbeterd op gebied van de integrale benadering van thema s. Tevens is aansluiting gezocht met andere sturingsinstrumenten voor Provinciale Staten op de herziene programmabegroting. Met de gewijzigde opzet van de Voor- en Najaarsnota is deze aansluitend op de vorm en inhoud van de programmabegroting gemaakt. Dit jaarverslag 2008 in de herziene stijl voltooit de planning en control cyclus Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 zijn bouwstenen uit de P&C-cyclus (zoals een visie op risicomanagement, de financial control) doorontwikkeld. Daarnaast vindt met de Statenwerkgroep P&C (voorheen Klankbordgroep programmabegroting) regelmatig bijeenkomsten plaats om bouwstenen uit de cyclus te bespreken en dan vervolgens wijzigingen te implementeren. Op deze wijze wordt invulling gegeven aan de gehele herziening van de cyclus. Ten aanzien van audit zijn in 2008 de audits Beleidstoetsing structurele Subsidies, Integriteit (beiden doorloop van 2007) en Inkomende en uitgaande post uitgevoerd. Tevens is de audit Facturenstroom en Archivering gestart Juridisch beheer en control Wat hebben we bereikt Permanent streven wij er op juridisch gebied naar een kwaliteitsverbetering van dienstverlening op het punt van beheer en control te realiseren Wat hebben we daarvoor gedaan Mandatering Het mandaatregister is geactualiseerd en wordt voorbereid voor bestuurlijke besluitvorming. Regelgeving Het project decentrale regelgeving op internet is afgerond: alle regelgeving van de provincie is nu via te raadplegen Andere acties in het kader van juridische control De tweejaarlijkse controle rechtmatigheid subsidieverstrekking heeft plaatsgevonden. 155

156 6 Verbonden Partijen Algemeen Verbonden partijen zijn publiekrechtelijke (gemeenschappelijke regelingen) of privaatrechtelijke rechtspersonen (verenigingen, stichtingen, BV s en NV s) waarin de provincie een bestuurlijk èn een financieel belang heeft. Een bestuurlijke band houdt in dat invloed op het beleid en de bedrijfsvoering kan worden uitgeoefend door het bezit van een zetel in het bestuur of het hebben van stemrecht. Een financiële band betekent dat aan de verbonden partij financiële middelen ter beschikking zijn gesteld of dat de provincie financieel verantwoordelijk is voor de verbonden partij. Beoordelingskader verbonden partijen Sinds 2008 beschikt de provincie Flevoland over een Nota verbonden partijen. In december 2008 stelde Provinciale Staten na een onderzoek van de Randstedelijke Rekenkamer omtrent verbonden partijen het Beoordelingskader verbonden partijen vast. Deze nota beoogt transparantie te geven in de keuzes die bij de vele aspecten voor het al dan niet aangaan of aanhouden van een verbonden partij een rol spelen. Ontwikkelingen gedurende het begrotingsjaar In 2008 is met twee partijen de samenwerking beëindigd. Dit zijn het ICTU en het Samenwerkingsverband Randstad. Verder is eind 2008 besloten een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan met NV OMALA, de Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere. Formeel is daarmee nog geen verbonden partij aangegaan, dat gebeurt als de aandeelhouderovereenkomst is getekend. Deelnemingen Gewenste effecten met betrekking tot de deelnemingen: nutsbedrijven (Essent, NUON, Vitens, Friese Pad en Afvalzorg): tarieven voor de burgers, kwaliteit van de dienstverlening. Provincie Flevoland beoogt met haar deelnemingen in Nuon, Essent en Vitens de energietarieven respectievelijk watertarieven voor de burgers, alsmede de kwaliteit van de dienstverlening te bewaken. De invloed van de provincie is evenredig aan het percentage van de aandelen die zij bezit (0.02% Essent, 0.04 % Nuon en 0,08 % Vitens); nazorgfonds: een gemiddeld doelrendement van in ieder geval 5,06% (over 30 jaar) over het belegde vermogen; ontwikkelingsmaatschappij Flevoland: aantal (met succes afgeronde) projecten, spin-off van projecten in termen van geacquireerde bedrijvigheid en werkgelegenheid, naamsbekendheid, mate van kennisverspreiding; Bank Nederlandse gemeenten: goed advies en dienstverlening tegen een concurrerende prijs. Daarnaast geven de aandelen een prima rendement. Samenwerkingsverbanden Gewenste effecten met betrekking tot de samenwerkingsverbanden: Interprovinciaal overleg: mate van kennisuitwisseling, mate van invloed op Rijksbeleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten; Stichting Landelijk Meldpunt Afvalstoffen: kwaliteit en hoeveelheid aangeleverde gegevens; BonRoute: Kwaliteit afwikkeling verkeer en vervoer, investering in projecten, mate van invloed op Rijksbeleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten; Openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land: mate waarin een breed scala aan doelgroepen is geïnformeerd over het cultureel erfgoed van Flevoland middels tentoonstellingen, bezoek aan studiecentrum en raadplegen van archieven. 156

157 Overzicht verbonden partijen (bedragen in euro, nb = niet bekend bij opmaken begroting, n.v.t. = niet van toepassing). Essent NV, Arnhem Openbaar belang Het belang van de provincie Flevoland in Essent is historisch gegroeid via het voormalige belang in EDON. In 2008 is bekend geworden dat Essent na de verplichte splitsing in een productie- en leveringsbedrijf (plb) en een netwerkbedrijf (nwb, Enexis ), zich niet meer in staat voelt om met voldoende kracht de internationale concurrentie aan te gaan. Eind 2008 zijn er vergaande gesprekken gevoerd tussen Essent en het Duitse RWE m.b.t. overname van Essent door RWE. De aandeelhouders zullen zich voor de zomervakantie van 2009 uit moeten spreken over verkoop van hun aandelen aan RWE. In het geval van de provincie Flevoland betekent dit dat de uiteindelijke verkoopbeslissing voorbehouden is aan Provinciale Staten. Wijze van participatie De deelneming betreft aandelen Essent van 1. Financiële gegevens Eigen vermogen mln mln mln mln. Vreemd vermogen 724 mln mln mln mln. Nettoresultaat 956 mln. 761 mln. 525 mln. 414 mln. Ontvangen dividend NV NUON, Amsterdam Openbaar belang Het belang van de provincie Flevoland in NUON is historisch gegroeid. Net als Essent is ook NUON in 2008 begonnen met het splitsen van het bedrijf in een productie- en leveringsbedrijf (plb) en een netwerkbedrijf (nwb). Het netwerkbedrijf blijft in handen van overheden. Het plb mag verkocht worden. Inmiddels is duidelijk dat het Zweedse Vattenfal NUON over gaat nemen. De aandelen worden eerst voor 49% overgedaan. De resterende 51% volgt binnen 6 jaar. Bij deze overname wordt aan de aandeelhouders een exitmogelijkheid geboden, waarbij de aandelen verkocht kunnen worden. Medio 2009 zal dit aan de aandeelhouders worden voorgesteld. In het geval van de provincie Flevoland is de uiteindelijke verkoop een beslissing van provinciale Staten. Wijze van participatie De deelneming betreft aandelen à 5 nominaal. Financiële gegevens Eigen vermogen mln mln mln mln Vreemd vermogen mln mln mln mln. Nettoresultaat 1.14 mln. 764 mln mln. 264 mln. Ontvangen dividend 150 mln

158 NV Afvalverwerkingsbedrijf Het Friese Pad Openbare taak Het zekerstellen van toekomstige stortcapaciteit en het beheersbaar houden van de bijbehorende toekomstige milieuconsequenties tegen maatschappelijk acceptabele kosten. Het afvalverwerkingsbedrijf heeft haar stortactiviteiten gestaakt en houdt zich nu met de afwerking bezig. Wijze van participatie De deelneming betreft 510 aandelen à 45,38 (51% van het totale aandelenkapitaal), nominale waarde bedraagt Hierover is 5% rente vergoed. Aandeelhouders Gemeente Urk: 24,5% Gemeente Noordoostpolder: 24,5% Provincie Flevoland: 51,0% Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Nettoresultaat Toegekend dividend In 2008 en 2009 (liquidatie) wordt het eigen vermogen naar de aandeelhouders verdeeld. Dit eigen vermogen is per ultimo miljoen en Flevoland bezit 51% van de aandelen, per saldo ruim 4 miljoen Daartoe is in dividend gerealiseerd en in 2009 wordt de laatste dividenduitkering geraamd op Dit is substantieel meer dan de dividenduitkering in 2007 ( ). Afvalzorg Holding NV Openbaar belang Het zekerstellen van toekomstige stortcapaciteit en het beheersbaar houden van de bijbehorende toekomstige milieuconsequenties tegen maatschappelijk acceptabele kosten. Wijze van participatie De deelneming betreft aandelen à 200 (10% van het totale aandelenkapitaal), de nominale waarde bedraagt Aandeelhouders Provincie Flevoland 10,0% Provincie Noord-Holland 90,0% Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Nettoresultaat Ontvangen dividend

159 Nazorgfonds gesloten stortplaatsen provincie Flevoland, Lelystad Openbare taak De wetgever heeft in het kader van de nazorgverplichting in de Wet Milieubeheer voor de na 1 september 1996 gesloten stortplaatsen aan het nazorgfonds rechtspersoonlijkheid toegekend. Het nazorgfonds is verantwoordelijk voor het beheer van de gelden die ten behoeve van de nazorg door de stortplaatsexploitanten worden opgebracht en de eeuwigdurende nazorg van de gesloten stortplaatsen. Ontwikkelingen in 2007 Het negatieve bedrijfsresultaat over 2007 bedraagt en is een gevolg van het verschil tussen de gecalculeerde beleggingsopbrengst (5,06%) enerzijds en de gerealiseerde beleggingsopbrengst (2,74%) anderzijds. Het gecumuleerde negatieve resultaat tot en met 2007 bedraagt Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Resultaat In 2009 wordt het benodigd doelvermogen voor de stortplaatsen herberekend. Het negatief eigen vermogen van het Nazorgfonds wordt verrekend met de aanwezige voorziening voor nazorg en de op te leggen nazorgheffing (die voor Braambergen van 2010 tot 2013 wordt geheven en voor Het Friese Pad in 2010 als eindheffing wordt opgelegd). Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland, Lelystad Openbare taak Sinds mei 2004 is de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland (OMFL) actief. Doel van de OMFL is het bevorderen van investeringen en werkgelegenheid. De kerntaken van de OMFL zijn: - de ontwikkeling van thematische bedrijvenparken en centra/ incubators; - projectmanagement en uitvoering; - acquisitie en economische gebiedspromotie; - participaties (MKB Fonds en Technofonds). Met ingang van 2007 is de OMFL tevens verantwoordelijk voor de toeristische promotie van Flevoland. Deze taak wordt uitgevoerd door een aparte businessunit, Toerisme Flevoland genaamd, die volledig is geïntegreerd in de OMFL. TF wordt apart door de provincie gesubsidieerd voor deze activiteit en heeft een eigen raad van advies. De OMFL heeft drie (juridisch onafhankelijke) dochters: het MKB Fonds, het Technofonds en BV Management MKB Fondsen. Het MKB Fonds, waarvan naast de OMFL 4 banken aandeelhouder zijn, participeert in startende en groeiende MKB-ondernemingen. Het Technofonds, waarvan 4 gemeenten tevens aandeelhouder zijn, houdt zich bezig met de kapitaalverstrekking aan startende en groeiende MKB-ondernemingen met een technologische invalshoek. De Beheer Flevoland Participaties BV voert de directie over beide participatiefondsen. De provincie bezit 100% van de aandelen van de OMFL. De OMFL is voortgekomen uit de in 1996 opgerichte Holding Flevoland BV. Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Nettoresultaat / De toename van het netto resultaat in 2007 wordt veroorzaakt door een (eenmalig) resultaat van het participatiefonds De Aanjager ad ; wegens het afwikkelen van dit fonds vloeien de gerealiseerde participaties over van de voorzieningen naar het resultaat. 159

160 NV Bank voor Nederlandse Gemeenten, s-gravenhage Openbaar belang BNG draagt bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger door haar financiële dienstverlening aan overheden en instellingen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en nut. De provincie bankiert met een bankinstelling die goed advies en dienstverlening verleent en voldoet aan de hoogste rating (AAA). Daarnaast geven de aandelen een goed rendement. Wijze van participatie De deelneming betreft aandelen à 2,50 nominaal. De voorlopers van deze aandelen zijn in 1990 aangekocht voor een totale verkrijgingprijs van Aandeelhouders O.a. alle provincies Financiële gegevens Eigen vermogen mln mln mln mln. Vreemd vermogen mln mln mln mln. Nettoresultaat 195 mln. 199 mln. 311 mln. 301 mln. Ontvangen dividend InterProvinciaal Overleg (IPO), Den Haag Openbare taak/belang De twaalf provincies werken samen in het Interprovinciaal Overleg (IPO), teneinde de condities waaronder provincies werken te optimaliseren en provinciale vernieuwingsprocessen te stimuleren. Het IPO behartigt de belangen door regelmatig te overleggen met onder andere de verschillende overheden en maatschappelijke organisaties. Daarnaast vervult het IPO een platformfunctie door gelegenheden te creëren kennis en ervaringen uit te wisselen, gezamenlijke standpunten te bepalen en initiatieven te ontplooien. Bovendien ondersteunt het IPO de provincies bij het uitvoeren van verschillende taken. Het IPO is actief op terreinen als milieu, landbouw, natuur, zorg, cultuur, sociale vraagstukken, ruimtelijke ordening, economie, mobiliteit en Europa. Veranderingen in de participatie Geen. Deelnemers Alle provincies. Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Nettoresultaat

161 Fonds BONRoute (Stichting) Openbare taak/belang Het bevorderen van een goed functionerend verkeer- en vervoersysteem in de Noordvleugel van de Randstad. Gewenste effecten: kwaliteit afwikkeling verkeer en vervoer, investering in projecten, mate van invloed op Rijksbeleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten. In 2008 zijn vijf projecten medegefinancierd door Bonroute: Internetzuil busstation P&R Almere t Oor, Aanpassing rotonde Buitenring-Thijssenweg, Aanpassing Tussenring-Buitenhoutsedreef en Tussenring Mondriaanweg/Vrijheidsdreef, Filedetectie/groene golf Hogering Almere en Aanpassing Waterlandseweg- Kemphaanweg. Wijze van participatie Gedeputeerde Dijksma is lid van de Raad van Aangeslotenen. In het fonds Bonroute is door diverse overheden gestort. De provincie Flevoland heeft ingebracht. Deelnemers In Bonroute zijn de volgende overheden vertegenwoordigd: de provincie Noord-Holland, het Regionaal Orgaan Amsterdam (ROA), de gemeente Amsterdam, Rijkswaterstaat directie Noord-Holland, de provincie Flevoland, gewest Gooi- en Vechtstreek en de gemeenten Aalsmeer, Almere, Amstelveen, Beemster, Diemen, Haarlem, Haarlemmermeer, Landsmeer, Purmerend, Uithoorn, Wormerland, Zaanstad en Zeevang. De Gedeputeerde Verkeer en Vervoer van de Provincie Noord-Holland, Cornelis Mooij, is voorzitter. Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Netto resultaat Stichting Landelijk Meldpunt Afvalstoffen, Den Haag Openbare taak Via de LMA verkrijgt de provincie gegevens omtrent binnenlandse transporten van gevaarlijk afval, scheepsafval en bedrijfsafval met het oog op handhaving, beleid en vergunningverlening. Het doel van het LMA is om informatie te beheren en te verstrekken van deze transporten. Wijze van participatie In de Raad van Toezicht zijn alle provincies vertegenwoordigd. De gedeputeerde Milieu vertegenwoordigt de provincie Flevoland. Deelnemers Alle provincies. Financiële gegevens Eigen vermogen Vreemd vermogen Resultaat -/ / /

162 Vitens NV, Utrecht Openbare taak Als aandeelhouder van Vitens NV, het waterleidingbedrijf in onze provincie, is de provincie uit eerste hand geïnformeerd over eventuele (beleids)voornemens van het bedrijf. Ook kan de provincie samen met andere aandeelhouders invloed uitoefenen op het beleid van Vitens NV. De provincie is op grond van de Grondwaterwet beheerder van het grondwater. De informatie kan worden gebruikt om het beheer van het zoete grondwater in Zuidelijk Flevoland, dat de belangrijkste bron is voor de drinkwatervoorziening in Flevoland, beter vorm te geven. Wijze van participatie De deelneming betreft aandelen à 1 nominaal. Deelnemers Provincies en gemeenten in Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel en een aantal gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Financiële gegevens Eigen vermogen nb Vreemd vermogen nb Resultaat nb Openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land (gemeenschappelijke regeling) Openbaar belang Sinds 1999 voert het provinciaal bestuur de regie voor versterking van de samenwerking op het gebied van archieven en collecties. Dit heeft geresulteerd in de instelling van het openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land (per 1 februari 2004, 9 partners). De 9 partners hebben hiertoe de Regeling, Toelichting op de regeling en de Financiële bijlage ondertekend. Het doel van Nieuw Land is: De belangen van de partners bij alle aangelegenheden betreffende de archiefbescheiden en collecties die onderdeel uitmaken van Nieuw Land in gezamenlijkheid te behartigen. De Digitale Catalogus Flevoland is een onderdeel van Nieuw Land. Deelnemers Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, provincie Flevoland, gemeenten Lelystad, Dronten, Urk, Zeewolde, het Waterschap Zuiderzeeland, Nieuw Land Poldermuseum en Sociaal Historisch Centrum Flevoland. Financiële gegevens Het bruto resultaat bedroeg in Dit bedrag is toegevoegd aan de reserves van Nieuw Land waarmee het netto resultaat in 2007 nihil is. Nieuw Land heeft in 2008 een subsidie van van de provincie ontvangen voor de exploitatie en een bedrag van voor kosten van rente en aflossing van een lening van Nieuw Land. Financiële gegevens (in ) Eigen vermogen Vreemd vermogen Nettoresultaat

163 7 Grondbeleid De Programmabegroting 2008 kende nog geen paragraaf Grondbeleid. Deze werd voor het eerst in de begroting 2009 opgenomen. Omdat de rekening een afspiegeling hoort te zijn van de begroting, zou in deze jaarrekening 2008 geen paragraaf Grondbeleid opgenomen zijn. Er is echter gekozen om dit wel te doen, zodat de informatie aan Provinciale Staten in de tijd bezien logisch consistent is. In 2008 is gewerkt aan het vormgeven van het provinciaal grondbeleid en eind 2008 was de nota Grondbeleid ambtelijk gereed. Om de uitvoering van het beleid te waarborgen wordt onderzocht wat dit voor de ambtelijke en administratieve organisatie betekent. De nota zal in 2009, samen met het organisatievoorstel en de voorgestelde procedures (AO s), ter besluitvorming worden aangeboden. Grondbeleid heeft als doel de kaders weer te geven voor een doelgerichte interventie van de provincie op de provinciale grondmarkt, met als doel het realiseren van het door Provinciale Staten vastgestelde ruimtelijk beleid. Met het provinciale grondbeleid beoogt de provincie tijdig gronden beschikbaar te krijgen of te laten krijgen voor de realisering van door haar beoogde ruimtelijke doelen. Hiertoe zijn voor de te realiseren ecologische hoofdstructuren aankoopstrategieplannen vastgesteld. Aangezien de Provincie Flevoland zelf geen grondexploitaties voert in de zin van de Wro (Wet Ruimtelijke Ordening), kan in deze begroting niet worden ingegaan op prognoses van resultaten van grondexploitaties, onderbouwing van winstnemingen, noch op beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico's van de grondzaken. 163

164 IV JAARREKENING 164

165 165

166 1 Jaarrekening op hoofdlijnen De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Resultaat Het rekeningresultaat ná bestemming bedraagt circa 3,5 miljoen. Opbouw resultaat Over het jaar 2008 bedragen de werkelijke lasten en baten (vóór resultaatbestemming) 207,5 miljoen respectievelijk 209,0 miljoen. Het gevolg is een rekeningresultaat vóór bestemming van 1,5 miljoen. Daarnaast is per saldo 2,0 miljoen onttrokken aan de reserves, zodat het resultaat ná bestemming 3,5 miljoen bedraagt. Het resultaat heeft zich als volgt ontwikkeld: Programmabegroting 2008 (bedragen x 1.000) Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Verschillen tussen gewijzigde begroting en rekening 2008 Totale lasten Totale baten Resultaat vóór bestemming Toevoeging reserves Onttrekking reserves Saldo mutatie reserves Resultaat ná bestemming Hieronder worden de voornaamste verschillen op hoofdlijnen aangegeven tussen realisatie en begrotingsraming na wijziging. Voor een nadere verklaring van de verschillen wordt verwezen naar de verschillenanalyses die in het jaarverslag bij de onderscheiden thema s zijn opgenomen. Analyse resultaat Verschil realisatie - raming na wijziging waarvan: Analyse resultaat 2008 op hoofdlijnen Totaal p-mjp Speerpunten c.a. BDU EUprojecten Overige onderdelen Totale lasten -22,6-7,0-5,6-2,4-2,8-4,8 Totale baten -10,9-6,1-2,4-1,9-0,5 A. Resultaat vóór bestemming 11,7 0,9 5,6 0 0,9 4,3 Toevoeging reserves 3,0 2,7 0,3 Onttrekking reserves -11,2-0,8-5,4-3,8-1,2 B. Saldo mutatie reserves -8,2-0,8-5,4 0-1,1-0,9 C. Resultaat ná bestemming 3,5 0,1 0,2 0-0,2 3,4 166

167 Toelichting op de verschillen tussen geraamde en gerealiseerde baten en lasten De totale lasten en baten zijn 22,6 miljoen respectievelijk 10,9 miljoen achtergebleven bij de raming. Daarnaast zijn de onttrekkingen aan de reserves circa 8,2 miljoen achtergebleven. Voor een belangrijk deel zijn de oorzaken gelijk, te weten: 1. de inkomsten en uitgaven voor het p-mjp zijn achtergebleven bij de raming als gevolg van een latere start van het programma. Daardoor is de onttrekking aan de reserve p-mjp eveneens lager uitgevallen; 2. de lagere lasten hebben grotendeels (voor 4,5 miljoen) betrekking op achterblijvende betalingen voor de IFA-projecten. Daarnaast zijn de proceskosten circa 1,1 miljoen achtergebleven bij de raming. De daarmee samenhangende onttrekkingen aan de reserve IFA en de reserve omgevingsplan zijn daardoor eveneens aanmerkelijk lager; 3. door lagere uitgaven voor projecten die bekostigd worden uit de Brede Doeluitkering Verkeer en Vervoer (BDU), zijn ook de inkomsten navenant lager; 4. de lasten voor de projecten in het kader van de Europese programma s zijn lager uitgekomen dan geraamd, hierdoor zijn minder bijdragen van de EU ontvangen en is de onttrekking aan de reserve cofinanciering eveneens lager. Per saldo heffen deze effecten elkaar nagenoeg op; 5. hier is het totaal van de overige verschillen vermeld, die individueel van geringere omvang zijn. Deze verschillen zijn wel nagenoeg geheel verantwoordelijk voor het uiteindelijke rekeningsresultaat na bestemming. Verschillen die het rekeningresultaat bepalen Zoals hiervoor is aangegeven heeft een groot deel van de hierboven vermelde verschillen uiteindelijk niet of nauwelijks effect op het rekeningresultaat na bestemming. Hieronder wordt ingegaan op de oorzaak van het uiteindelijke rekeningresultaat. Het resultaat na bestemming bedraagt circa 3,5 miljoen, terwijl de begroting 2008 na wijziging uitging van een evenwicht tussen baten en lasten. Dit resultaat is op hoofdlijnen ontstaan door: hogere algemene dekkingsmiddelen (opcenten en dividend) 0,5 miljoen kapitaallasten investeringen landwegen 0,4 miljoen budget cofinanciering Pieken in de Delta 0,4 miljoen stimuleringsbudget Collectief Particulier Opdrachtgeverschap 0,3 miljoen diverse onderdelen product Provinciale Staten 0,3 miljoen diverse onderdelen product Gedeputeerde Staten 0,3 miljoen proceskosten speerpunten omgevingsplan 0,2 miljoen jongerenbeleid 0,2 miljoen instandhouding land- en vaarwegen 0,2 miljoen overige verschillen (< 0,2 miljoen) 0,7 miljoen Totaal 3,5 miljoen 167

168 2 Overzicht baten en lasten Baten en lasten 2008 per programma Lasten 2008 Bestuur (incl. Europa) Infrastructuur en mobiliteit Water M ilieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien Baten 2008 Bestuur (incl. Europa) Infrastructuur en mobiliteit Water M ilieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien 168

169 Beleidslasten van de provincie Flevoland vóór bestemming (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR Programma Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Verschil begr. na wijz. - rek. 1 Bestuur Infrastructuur en mobiliteit Water Milieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien Totaal programma s Beleidsbaten van de provincie Flevoland vóór bestemming (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR Programma Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Verschil begr. na wijz. - rek. 1 Bestuur Infrastructuur en mobiliteit Water Milieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien Totaal programma s

170 Saldi baten en lasten van de provincie Flevoland (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR Programma Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Verschil begr. na wijz. - rek. 1 Bestuur Infrastructuur en mobiliteit Water Milieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien Resultaat voor bestemming Af: toevoegingen reserves Bij: onttrekkingen reserves Saldo mutaties reserves ** Resultaat na bestemming * Een toelichting op de verschillen is per programma opgenomen in het jaarverslag. ** In onderdeel reserves op pagina 184 wordt een nadere toelichting gegeven 170

171 Conversietabel (van programma s naar thema s) (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Verkeer van Duurzaamheid, Programma Thema s mensen, Economie goederen en Flevolandse klimaat, Jongeren en diensten arbeidsmarkt Samenleving water en natuur Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Totaal per programma 1 Bestuur Infrastructuur en mobiliteit Water Milieu Natuur en landschap Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn Cultuur Wonen Ruimtelijke planning Alg. dekking/ onvoorzien Resultaat voor bestemming Af: toevoegingen reserves Bij: onttrekkingen reserves Saldo mutaties reserves Resultaat na bestemming

172 Saldi baten en lasten van de provincie Flevoland naar thema s (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Programma Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Verschil begr. na wijz. -rek. 1 Jongeren Verkeer mensen, producten en diensten Economie en arbeidsmarkt Flevolandse samenleving Duurzaamheid, klimaat, water, natuur Bestuur en algemene dekkingsmiddelen a. Bestuur c.a b. Algemene dekkingsmiddelen c. Onvoorzien en stelposten Resultaat voor bestemming Af: toevoegingen reserves Bij: onttrekkingen reserves Saldo mutaties reserves Resultaat na bestemming Baten en lasten van de provincie Flevoland (Door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR Lasten (naar economische categorie) Rekenin g 2007 Rekenin g 2008 Onvoorziene uitgaven 0 0 Salarissen en sociale lasten Sociale uitkeringen personeel Aankoop van onroerende zaken Uitbestede investeringen Aankoop roerende zaken Overige goederen en diensten Belastingen Inkomensoverdrachten Vermogensoverdrachten Rente 0 0 Administratieve boekingen Kredieten en deelnemingen Baten (naar economische categorie) Rekenin g 2007 Rekenin g 2008 Belastingopbrengsten Leges en andere rechten Verkoop van onroerende zaken 0 15 Huren en pachten Overige goederen en diensten Dividenden en winsten Inkomensoverdrachten Vermogensoverdrachten 0 0 Rente Administratieve boekingen

173 8. 0 Toegerekende apparaatskosten De hiervoor vermelde baten en lasten naar kostensoorten zijn inclusief de toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves, die via de exploitatie hebben plaatsgevonden. Om die reden wijken de bedragen af van de hiervoor vermelde baten en lasten. Daar zijn de baten en lasten vóór bestemming vermeld, waarin deze reservemutaties buiten beschouwing moeten worden gelaten. Het saldo van baten en lasten naar economische categorie is gelijk aan het resultaat na bestemming ( 3,5 miljoen). Onder de lasten wijkt de post 4.1 Vermogensoverdrachten in 2008 ( 9,7 miljoen) af ten opzichte van 2007 ( 2,7 miljoen). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door: - bijdrage aan het Ministerie van LNV, 4 miljoen; - hogere bijdrage busbanen Almere, 1,8 miljoen; - hogere rentetoerekening BDU, 0,4 miljoen 173

174 Algemene dekkingsmiddelen van de provincie Flevoland Algemene dekkingsmiddelen (X 1.000) Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Provinciefonds Opcenten motorrijtuigenbelasting Dividend (zie specificatie) Saldo financieringsfunctie (zie specificatie) Totaal algemene dekkingsmiddelen Dividend uit deelnemingen (X 1.000) Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Essent N.V Nuon N.V Afvalverwerkingsbedrijf het Friese Pad N.V Afvalzorg Holding N.V Bank Nederlandse Gemeenten Vitens Totaal dividend Saldo financieringsfunctie (X 1.000) Rekening 2007 Begroting 2008 oorspronkelijk Begroting 2008 na wijziging Rekening 2008 Rente provincie Rente Europa Betaalde rente en disagio Bespaarde rente Saldo financieringsfunctie Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen De algemene dekkingsmiddelen zijn oorspronkelijk geraamd op 97,1 miljoen. Deze raming is later herzien tot 102,9 miljoen. De grootste tussentijdse bijstellingen zijn: - hoger geraamde uitkering Provinciefonds ( 3,6 miljoen) als gevolg van het ongedaan maken van de korting op het Provinciefonds als bijdrage aan de investeringsagenda van het rijk ( 3 miljoen), toename van het accres ( 0,3 miljoen) en een eenmalige toevoeging voor stimuleringsbudget Collectief Particulier Opdrachtgeverschap ( 0,3 miljoen); - hoger geraamde opcenten MRB ( 0,5 miljoen) als gevolg van toename van het wagenpark en door toename van het gewicht van auto s; - hogere rentebaten ( 1,2 miljoen) door meer uitgezette middelen dan was geraamd en door een hogere kortlopende rente. Voor een analyse van de verschillen tussen begroting na wijziging en de werkelijke bedragen wordt verwezen naar de toelichting bij thema

175 Aanwending post onvoorzien In de ontwerpbegroting 2008 was een post onvoorzien opgenomen van In de loop van het jaar hebben Provinciale Staten via een negental begrotingswijzigingen per saldo voor beslag gelegd op de post onvoorzien. De mutaties op de post onvoorzien zijn hieronder weergegeven, waarbij individuele bedragen > apart zijn benoemd. 1e wijziging: Geringe mutaties Uitstel invoering n-wro e wijziging: Aanpassing kilometervergoeding in Reis- en verblijfkostenregeling e wijziging: Geringe mutatie Tentoonstelling Olympisch Odyssee e wijziging: Diverse geringe mutaties e wijziging: Geringe mutatie Het in 2008 niet bestede deel van de post onvoorzien ( ) maakt onderdeel uit van het rekeningresultaat. Incidentele baten en lasten Incidentele baten en lasten zijn inkomsten en uitgaven die zich eenmalig of gedurende een beperkt aantal jaren voordoen. Dit in tegenstelling tot de structurele baten en lasten die jaarlijks in een vergelijkbare omvang terugkomen. Incidentele lasten zijn in veel gevallen gekoppeld aan incidentele bijdragen van derden of onttrekkingen aan reserves; dergelijke incidentele baten en lasten hebben geen effect op het rekeningresultaat ná bestemming. Andere incidentele baten en lasten hebben wel bijgedragen aan het resultaat ná bestemming. Hieronder zijn per programma de belangrijkste incidentele begrotingsposten in 2008 weergegeven (bedragen boven 0,1 miljoen) waarbij is aangegeven wat het effect is op het rekeningresultaat. In totaal is het rekeningresultaat met circa 1,2 miljoen positief beïnvloed door incidentele posten. 175

176 Incidentele lasten en baten (bedragen x 1.000) Programma Infrastructuur en mobiliteit Lasten Baten Effect op resultaat Studie Regionale IJmeerverbinding Voorverkenningen infrafonds Programma Economische Ontwikkeling Ontwikkelings Maatschappij Flevoland Programma Zorg, onderwijs en welzijn Sportstimulering Dutch Health School Almere Programma Ruimtelijke planning Windenergiebeleid Programma Algemene dekking en onvoorzien Dividend Het Friese Pad N.V Navordering BTW Afwikkelingsverschillen oude jaren Saldo voor- en nadelige afwikkelingen 793 Totalen EMU-saldo Jaarlijks dient de bijdrage van de lagere overheden in de hoogte van het EMU-saldo (en het aandeel van de lagere overheden daarin) te worden bepaald. De bijdrage van Flevoland aan het EMU-saldo 2008 kan worden berekend op 0,4 miljoen nadelig. Dit betekent feitelijk dat Flevoland een verwaarloosbare nadelige bijdrage heeft geleverd aan het EMU-saldo in Bijdrage Flevoland aan EMU-saldo 2008 (bedragen x 1.000) Exploitatiesaldo voor mutaties reserves (- is tekort) afschrijvingen t.l.v. exploitatie dotaties aan voorzieningen t.l.v. exploitatie investeringen vaste activa bijdragen van derden in investeringen betalingen t.l.v. voorzieningen EMU-saldo

177 3 Bedrijfsvoering Cijfers op hoofdlijnen Saldi bedrijfsvoering van de provincie Flevoland (baten -/- lasten) Alle bedragen zijn in EUR Begroting Begroting Verschil Programma Rekening oorspronkelijk 2008 na wijziging Rekening 2008 begr. - rek. C1 Personeel C2 Facilitair C3 Juridisch C4 Financieel C5 Informatie Verklaring resultaat bedrijfsvoering Onder lasten van de bedrijfsvoering worden verstaan de salarissen en de overige apparaatlasten, zoals huisvesting, automatisering en dergelijke. De bedrijfsvoeringlasten worden doorbelast naar de programma s. De totale netto lasten van de bedrijfsvoeringonderdelen bedragen in ,6 miljoen ten opzichte van een raming van 40,7 miljoen. Het bedrijfsvoeringresultaat ( 0,1 miljoen voordelig) wordt voor circa 0,2 miljoen veroorzaakt door hogere lasten op het onderdeel personeel en 0,3 miljoen door lagere kapitaallasten bij de onderdelen facilitair en informatietechnologie als gevolg van achterblijvende investeringen. Ten opzichte van 2007 zijn de netto bedrijfsvoeringlasten toegenomen met 1,0 miljoen, ofwel 2,5%. Deze stijging wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door CAO ontwikkelingen. Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) In het kader van de WOPT melden wij in het jaarverslag dat niemand meer heeft ontvangen dan het loon van de minister-president. 177

178 4 Investeringen Cijfers op hoofdlijnen Het merendeel van de provinciale uitgaven heeft betrekking op de exploitatie. In 2008 bedroegen de exploitatieuitgaven (exclusief toevoegingen aan reserves) circa 207 miljoen. Daarnaast worden er uitgaven gedaan die niet direct ten laste van de exploitatie worden gebracht. Het gaat daarbij om investeringen (die worden geactiveerd) en uitgaven die rechtstreeks ten laste van voorzieningen worden gebracht, zoals niet jaarlijks onderhoud aan wegen en vaarwegen. Voor de uitgaven ten laste van de voorzieningen wordt verwezen naar de toelichting op de balans. In 2008 bedragen de investeringen in totaal 10,3 miljoen waartegenover 2,8 miljoen baten staan (hoofdzakelijk bijdragen van derden in infraprojecten.per saldo is een bedrag van 7,5 miljoen geactiveerd. De kapitaallasten hiervan worden als exploitatielasten doorberekend naar de programma s. De in omvang belangrijkste investeringsuitgaven minus bijdragen (> 0,25 miljoen) in 2008 zijn : Infrastructuur en mobiliteit - parallelweg Hanzeweg ( 0,3 miljoen); - N23 West Lelystad-Dronten ( 1,7 miljoen; - reconstructie Spiekweg-Baardmeesweg ( 0,4 miljoen). Facilitaire zaken - renovatie Provinciehuis ( 2,3 miljoen). Informatie Automatiseringsprojecten ( 1,3 miljoen). Daarnaast zijn er diverse kleine projecten gerealiseerd en geringe uitgaven gedaan voor grotere investeringswerken, die in eerdere jaren zijn gestart en in 2008 zijn afgerond of juist in 2008 zijn gestart en later worden afgerond. 178

179 5 Balans Balans De balans biedt inzicht in de vermogenspositie van de provincie. De balans laat enkele verschuivingen zien die in de volgende paragrafen verder worden toegelicht. ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EURO ACTIVA PASSIVA Immateriële vaste activa - - Eigen vermogen Materiele vaste activa Reserves met maatschappelijk nut: met economisch nut Algemene reserves toevoeging resultaat Financiële vaste activa - Bestemmingsreserves Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Overige langlopende leningen Resultaat na bestemming Deposito's > 1 jaar c.a Bijdragen activa eigendom derden Voorzieningen Totaal vaste activa Totaal vaste financieringsmiddelen VLOTTENDE ACTIVA VLOTTENDE PASSIVA Uitzettingen rentetyp looptijd < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Verstrekte kasgeldleningen Overige vorderingen Netto-vlottende schulden overige schulden rentetyp looptijd < 1 jaar Liquide middelen Saldi kas, bank, giro Overlopende activa Overlopende passiva Totaal vlottende activa Totaal vlottende financieringsmiddelen TOTAAL GENERAAL TOTAAL GENERAAL Gewaarborgde geldleningen

180 Vaste activa De vaste activa worden onderscheiden in : Immateriële vaste activa Tot Immateriële vaste activa worden bijvoorbeeld gerekend kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief. De provincie kent geen immateriële vaste activa. Materiele vaste activa De materiële vaste activa worden onderscheiden in activa met economisch nut en activa met maatschappelijk nut. Activa met maatschappelijk nut (investeringen in de openbare ruimte) mogen worden geactiveerd, maar genereren geen middelen omdat er gaan markt voor is. Het gaat voornamelijk om grond-, weg- en waterbouwkundige werken. Activa met een economisch nut kunnen middelen genereren voor de provincie of zijn verhandelbaar. Dergelijke activa dienen te worden geactiveerd. Hieronder kunnen worden verstaan: - bedrijfsgebouwen (onroerend goed); - machines, apparaten en installaties (grote investeringen van bijvoorbeeld automatiseringsmiddelen) benodigd voor het provinciehuis of voor een van de steunpunten; - overige materiële vaste activa, zoals meubilair en inventaris (overige kleine investeringen) benodigd voor het provinciehuis of voor één van de steun punten. Financiële vaste activa - Verstrekte langlopende leningen en uitzettingen in het kader van beleid (aan bedrijven), bedrijfsvoering (aan personeel) of financiering (beleggingen in deposito s, effecten met een rentetypische looptijd langer dan 1 jaar); hierop wordt niet afgeschreven. - Aandelen en deelnemingen (BNG, NUON, Essent, Vitens, Friese Pad, Afvalzorg Deponie en Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland), worden gewaardeerd tegen de historische verkrijgingsprijs; hierop wordt niet afgeschreven. - Bijdragen aan activa in eigendom van derden (bijvoorbeeld een fietspad in bezit van een gemeente); hierop wordt wel afgeschreven. 180

181 Alle bedragen zijn in EUR Vaste activa provincie Flevoland Boekwaarde 1 jan 2008 Vermeerderingen Verminderingen *) Afschrijving 2008 Boekwaarde 31 dec 2008 Rentelasten 2008 Kapitaallasten 2008 Immateriële vaste activa: Materiële vaste activa: 1: Vaste activa met maatschappelijk nut Grond-, weg- en waterbouw a: verhardingen (wegen, fietspaden, etc.) b. kunstwerken (bruggen, sluizen, etc.) c. openbare verlichting d. gronden en terreinen Totaal vaste activa met maatsch. nut 2: Vaste activa met economisch nut Bedrijfsgebouwen: a. provinciehuis b. steunpunten Technische installaties, machines en apparaten Overige materiële vaste activa Totaal vaste activa met economisch nut Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa: verstrekte langlopende geldleningen kapitaalverstrekkingen uitzettingen > 1 jaar e.a bijdragen aan activa van derden Totaal financiële vaste activa Totaal immateriële vaste activa Totaal materiële vaste activa Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa

182 Staat van reserves provincie Flevoland Alle bedragen zijn in EUR Naam reserve Stand per Algemene reserve Toevoegen resultaat 2007 na bestemming Stand per Reservering/ oormerken Netto Algemene reserve Bestuur Cofinanciering EU-projecten Cofinanciering EU-projecten Cofinanciering EU-projecten Technische bijstand Europa Omgevingsplan Flevoland Investeringsimpuls Flevoland- Almere Toevoeging Onttrekking beschikbaar p-mjp Landelijk Gebied GO-gelden Totaal Bestuur Infrastructuur Voorfinanciering investeringen Infrafonds Totaal Infrastructuur Milieu Cofinanciering SGB Totaal Milieu Welzijn en zorg Projecten ouderenbeleid Sportaccommodaties c.a Egalisatiereserve jeugdzorg Totaal Welzijn en zorg Cultuur Grootschalige kunstprojecten Monumentenzorg Algemene dekkingsmiddel en Totaal Cultuur Ontwikkelings/strategische projecten Co-financiering Zuiderzeelijn Reserve risico kapitaalverstrekking Totaal Algemene dekkingsmiddelen Totaal programmareserves Bedrijfsvoering Personele frictiekosten Totaal reserves Saldo rekening baten en lasten Totaal reserves na resultaatbestemming

183 Reserves Voor de reserves is uitgegaan van de nota reserves en voorzieningen zoals deze op 4 oktober 2007 in PS is vastgesteld. Een reserve behoort tot het eigen vermogen. De reserves bestaan uit middelen die nog min of meer vrij kunnen worden ingezet. Wel is aan een deel van de reserves als gevolg van toekomstige verplichtingen of aangebrachte oormerken een (voorlopige) bestemming gegeven. De totale omvang van de reserves is in 2008 afgenomen met 2,0 miljoen. Dit is exclusief de toevoeging van het rekeningresultaat over 2008 ( 3,5 miljoen) aan de algemene reserve. In de begroting na wijziging werd uitgegaan van een afname van de reserves met 10,2 miljoen. Uiteindelijk is er sprake van een afwijking ten opzichte van de raming met 8,2 miljoen. De afname van de reserves met 2,0 miljoen bestaat uit een afname van de algemene reserve met 4,2 miljoen en een toename van de bestemmingsreserves met 2,0 miljoen. Mutaties reserves op hoofdlijnen De omvang van de algemene reserve is met 4,2 miljoen teruggelopen. Deze terugloop bestaat uit een toevoeging van 1,0 miljoen en een onttrekking van 5,2 miljoen. De toevoeging van 1,0 miljoen bestaat uit een aantal onderdelen; de in omvang belangrijkste is een toevoeging van 0,5 miljoen die verband houdt met het doorschuiven van niet bestede middelen voor het Bedrijfsinformatieplan (BIP). De vermindering van 5,2 miljoen bestaat voor 1,7 miljoen uit de bestemming van een deel het rekeningresultaat Het resultaat maakt voorafgaand aan de bestemming onderdeel uitmaakt van de algemene reserve. Daarnaast heeft voor 3,5 miljoen aan andere onttrekkingen plaatsgevonden. De in omvang belangrijkste daarbij zijn: - 1,0 miljoen voor het beschikbaar stellen van werkkapitaal aan de OMFL; - 1,1 miljoen ter dekking van een deel van de bijdrage ad 4 miljoen die aan het Rijk betaald moest worden in het kader van de afroming van vermogensoverschotten bij de provincies; - 0,6 miljoen ter dekking van een terugvordering van teveel gedeclareerde omzetbelasting in het kader van het BTW compensatiefonds; - 0,5 miljoen om een aantal budgetverhogingen bij de Voorjaarsnota mogelijk te maken. De omvang van de bestemmingsreserves is met 2,2 miljoen toegenomen. Deze toename bestaat uit een toevoeging van 16,9 miljoen en een onttrekking van 14,7 miljoen. De in omvang belangrijkste mutaties zijn: a. toevoegingen > 1,0 miljoen - 2,7 miljoen toevoeging aan de reserve IFA ter dekking van de projecten die t/m 2020 zullen worden uitgevoerd in het kader van het Investeringsprogramma Flevoland-Almere. - 2,6 miljoen toevoeging aan de reserve cofinanciering Zuiderzeelijn, waaraan -na het besluit tot niet realiseren van de Zuiderzeelijn- een gewijzigde invulling wordt gegeven. - 2,6 miljoen toevoeging aan de reserve p-mjp, bestaande uit de in 2008 beschikbare maar nog niet ingezette co-financieringsmiddelen voor dit programma. - 2,2 miljoen toevoeging aan de reserve strategische- en ontwikkelingsprojecten. - 2,0 miljoen toevoeging aan de reserve risico s kapitaalverstrekking, met het oog op de te verstrekken achtergestelde geldlening ten behoeve van de IJsselmeerziekenhuizen. - 1,9 miljoen toevoeging aan de reserve co-financiering EU-projecten ,1 miljoen toevoeging aan de reserve personele frictiekosten. b. onttrekkingen> 1,0 miljoen - 5,9 miljoen onttrekking aan de reserve IFA in verband met betalingen aan projecten in het kader van het Investeringsprogramma Flevoland-Almere. - 3,5 miljoen onttrekking aan de reserve strategische en ontwikkelingsprojecten, waarvan 2,0 miljoen is overgeheveld naar de reserve risico s kapitaalverstrekking, met het oog op de te verstrekken achtergestelde geldlening ten behoeve van de IJsselmeerziekenhuizen. Daarnaast is 0,9 miljoen onttrokken voor de afwikkeling van de zogenoemde strategische pijlers De overige onttrekkingen zijn van geringere omvang. - 2,3 miljoen onttrekking aan de reserve cofinanciering EU-projecten voor betalingen aan projecten van het aflopende Europees programma ,1 miljoen onttrekking aan de reserve jeugdzorg. 183

184 Verschillen tussen geraamde en gerealiseerde mutaties in reserves. Ten opzichte van de begroting na wijziging zijn de reserves toegenomen met 8,2 miljoen. Dit wordt voor 11,2 miljoen veroorzaakt door lagere onttrekkingen en voor 3,0 miljoen door lagere toevoegingen. De lagere onttrekkingen bestaan uit: - 4,3 miljoen lagere onttrekking aan de reserve IFA, als gevolg van achterblijvende betalingen aan projecten; - 3,8 miljoen lagere onttrekking aan de reserves voor cofinanciering EU-projecten als gevolg van een tragere afwikkeling van projecten dan verwacht; tegenover deze lagere onttrekking staat een lagere toevoeging van 2,5 miljoen (zie hierna bij toevoegingen), zodat aan deze reserves per saldo 1,3 miljoen minder is onttrokken dan geraamd; - 1,5 miljoen lagere onttrekking aan de reserve p-mjp, als gevolg van achterblijvende betalingen aan projecten; - 0,8 miljoen lagere onttrekking aan de reserve omgevingsplan Flevoland, als gevolg van achterblijvende uitgaven voor proceskosten voor de speerpunten; - 0,8 miljoen lagere onttrekkingen aan overige reserves. De lagere toevoegingen van 3,0 miljoen worden vrijwel geheel veroorzaakt door een 2,5 miljoen lagere storting in de reserves voor Europese projecten. Deze storting was bij de Najaarsnota geraamd, maar is uiteindelijk in de jaarrekening verrekend (gesaldeerd) met onttrekkingen aan dezelfde reserve. Daardoor zijn de onttrekkingen lager dan geraamd. Per saldo zijn de reserves voor EU-projecten dus 1,3 miljoen minder teruggelopen dan geraamd. Voor een nadere toelichting op de doelstellingen van de reserves wordt verwezen naar de bijlagen. Mutaties voorzieningen op hoofdlijnen De totale omvang van de voorzieningen is in 2008 licht toegenomen van 15,5 miljoen naar 15,9 miljoen. De belangrijkste mutaties worden hieronder vermeld. - De voorzieningen voor niet jaarlijks onderhoud (landwegen, vaarwegen en Provinciehuis) zijn met 1,0 miljoen toegenomen van 11,3 miljoen naar 12,3 miljoen. De onttrekkingen aan deze voorzieningen ( 5,6 miljoen) in verband met de kosten van niet jaarlijks onderhoud waren lager dan de toevoegingen ( 6,6 miljoen). Dit is inherent aan het karakter van dergelijke voorzieningen, die bedoeld zijn om de onderhoudslasten te egaliseren. - De voorziening voor oninbare vorderingen is met 0,7 miljoen teruggelopen in verband met het afboeken van openstaande leningen ten behoeve van het Sportmuseum en de Bataviawerf. Voor een nadere toelichting op het doel van de voorzieningen wordt verwezen naar de bijlagen. 184

185 Staat van voorzieningen provincie Flevoland ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EUR Naam voorziening Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per Niet jaarlijks onderhoud: Infrastructuur NJO wegen* NJO vaarwegen Totaal Infrastructuur Milieu NJO vaartuigen - Bedrijfsvoering NJO provinciehuis Totaal niet jaarlijks onderhoud Toekomstige verplichtingen: Water Grondwaterbeheer Natuur Uitvoering natuurbeleid - - Algemene dekkingsmiddelen Oninbare vorderingen Bedrijfsvoering Pensioen/uitkeringen GS Rechten van personeel derden Totaal Bedrijfsvoering Totaal toekomstige verplichtingen Totaal voorzieningen In deze voorziening zit tevens een van Rijkswaterstaat ontvangen afkoopsom ten behoeve van het onderhoud van de Waterlandseweg. Deze weg, met bijbehorende afkoopsom, zal wellicht aan de gemeente Almere worden overgedragen. Het gaat hier om een bedrag van 6,1 miljoen. 185

186 Staat van vooruit ontvangen doeluitkeringen ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EUR Naam doeluitkering Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per Infrastructuur BDU Algemeen BDU-Verkeersveiligheid BDU-Openbaar Vervoer BDU-Infra Totaal Infrastructuur Milieu Budgetfinanciering bodemsanering Leren voor duurzaamheid KRW Rijn-Midden Extern veiligheidsbeleid Luchtkwaliteit Klimaatprojecten Totaal Milieu Ruimtelijke planning Duurzame stedelijke ontwikkeling Welzijn en zorg Jeugdhulpverlening Natuur en landschap Uitvoering natuurbeleid Cultuur BKV Cultuurconvenant archeologie CEPO Totaal Cultuur Bestuur Ontwikkeling IJmeer/Markermeer Rentebaten EPD-II EPT Totaal Bestuur Totaal vooruit ontvangen doeluitkeringen

187 Vlottende activa en passiva De vlottende activa en passiva bestaan uit schulden en vorderingen op de korte termijn, liquide middelen en overlopende activa en passiva. Schulden De belangrijkste schulden op korte termijn bestaan uit te verrichten betalingen aan crediteuren die op de balansdatum nog niet zijn voldaan. Deze zijn in januari 2009 afgewikkeld Vorderingen De belangrijkste vorderingen zijn vorderingen op openbare lichamen en betreffen onder meer de afdracht opcenten op de motorrijtuigenbelasting ( 4,0 miljoen), de Randstedelijke Rekenkamer ( 0,6 miljoen) en terug te vorderen BTW bij het BTW-compensatiefonds ( 7,5 miljoen). De eerste twee genoemde vorderingen zijn inmiddels geïnd. De vorderingen zijn per balansdatum met 2,5 miljoen toegenomen ten opzichte van het vorige jaar. Dit vindt zijn oorzaak met name in de toename van de omvang van uitgezette kasgeldleningen. Liquide middelen De liquide middelen namen 0,3 miljoen toe ten opzichte van Onder de liquide middelen is opgenomen de rekening-courantverhouding met het Groenfonds. Het verloop is als volgt: Bedragen in EUR 1000 Groenfonds Saldo RC Groenfonds 1/ /+ Ontvangen voorschotten LNV ILG /+ Rente /- Onttrekkingen ILG Saldo RC Groenfonds 31/ Overlopende activa en passiva Hieronder vallen de zogenaamde transitorische posten; baten en lasten die betrekking hebben op het begrotingsjaar 2008, maar die pas in 2009 zullen worden afgewikkeld. Het gaat bij overlopende passiva voornamelijk om nog door de provincie te betalen subsidies en goederen en diensten die zijn toegekend of geleverd in 2008, waarvan de afrekening en (eind)betaling in 2009 zal plaatsvinden. Ten opzichte van de situatie op 31 december 2007 is het nog te betalen bedrag aan derden met circa 4,7 miljoen toegenomen. Dit wordt vooral veroorzaakt door ontvangen voorschotten in het kader van ILG (p-mjp). De overlopende activa bestaan in belangrijke mate uit nog van de EU te ontvangen bijdragen (voorschotten) ter uitvoering van de Europese programma s (zie ook de treasuryparagraaf). Niet uit de balans blijkende verplichtingen a. Lease verplichtingen De provincie heeft een aantal voertuigen geleased waarvan de contractduur eindigt na de balansdatum. Het langstlopende contract expireert in Deze verplichtingen zijn niet op de balans opgenomen. Het gaat om een totaalbedrag van , waarvan een looptijd heeft van korter dan 1 jaar. b. Overgenomen verplichtingen DLG en DR inzake p-mjp Met ingang van 2007 is het ILG van start gegaan. Dit betreft een 7-jarig uitvoeringsprogramma voor het landelijk gebied, wat is vastgelegd in het provinciaal Meerjarenprogramma (p-mjp) Flevoland Een onderdeel daarbij is de doorloop van verplichtingen van voorgaande jaren (voor 1 januari 2007). Daarvoor is door het Rijk binnen het p-mjp geld beschikbaar gesteld. De totaalomvang van de lopende verplichtingen zijn door PWC (landelijk) geïnventariseerd. Op advies van het Rijk worden om balansvervuiling te voorkomen de verplichtingen die nog niet in 2008 zijn gerealiseerd opgenomen als niet uit de balans blijkende verplichtingen (geschat op 17,0 miljoen per 31 december 2008). 187

188 c. Actie Gele Kaart De hercontrole door de accountantsdienst van het Ministerie van EZ is inmiddels afgerond. Met het eindresultaat van deze hercontrole zijn wij "nolens volens" akkoord gegaan. Echter, wij kunnen verder nog geen actie in dit dossier ondernemen, omdat thans het eindresultaat van de hercontrole van de projecten in alle programma's in Nederland onderwerp van overleg is tussen het Ministerie van EZ en de Europese Commissie. Wanneer er overeenstemming is bereikt tussen partijen, kunnen wij de gevolgen daarvan voor Flevoland nader uitwerken. Naar verwachting zal dat niet eerder dan in het 2e kwartaal van 2009 aan de orde zijn. d. Geldleningovereenkomst Stichting IJsselmeerziekenhuizen Op 4 december 2008 heeft Provinciale Staten besloten om een bedrag van 2 miljoen beschikbaar te stellen aan de stichting IJsselmeerziekenhuizen als achtergestelde lening (HB ). Deze lening maakt onderdeel uit van de overeenkomst warme doorstart (waarbij meerdere partijen zijn betrokken) Onderdeel van dit besluit was, dat dit bedrag op basis van de 9e algemene begrotingswijziging wordt overgeheveld van de reserve strategische projecten naar de reserve risico kapitaalverstrekkingen, om vervolgens - na effectuering van de achtergestelde lening - datzelfde bedrag af te zonderen naar een voorziening. Bedoelde geldleningovereenkomst tussen de provincie en de stichting IJsselmeerziekenhuizen is eerst eind januari 2009 aangegaan en zal aansluitend in de financiële administratie (met genoemde mutatie van reserve naar voorziening) worden opgenomen. Gewaarborgde geldleningen en garanties bedragen x Borg voor lening aan: Oorspronkelijk bedrag Waarborg provincie 1/1/2008 Mutaties waarborg 2008 Aflossing op lening 2008 Waarborg provincie 31/12/2008 Stichting Groenfonds (1,2%) Stichting Nieuw Land (100%) Stichting ROC (100%) Stichting Groenfonds De provincie Flevoland staat borg voor 1,2% van de geldleningen aangegaan door de Stichting Groenfonds ten behoeve van de uitvoering van het natuurbeleid. 2. Erfgoedcentrum Nieuw Land (v/h Stichting Nieuw Land) Een garantstelling van is in 2001 verstrekt voor een in 2002 afgesloten lening voor toekomstige investeringen ter verbetering van het museum. 3. Stichting ROC De garantstelling is in 2003 aan het ROC verleend voor de aankoop van grond en opstallen ( 2,8 miljoen). De provincie heeft het eerste recht van hypotheek (waarde 2,1 miljoen) en heeft daarnaast een bedrag geoormerkt in de reserve 'risico kapitaalverstrekking' van 0,7 miljoen. Dit oormerk wordt jaarlijks verlaagd met het bedrag van de aflossing. 188

189 189

190 V BIJLAGEN 190