NAUTILUS WEBSITE INTERVENTIESNAARWERK.NL DATUM: Beschrijving van de interventie. Nautilus.

Transcriptie

1 NAUTILUS BETREFT: DATUM: WEBSITE INTERVENTIESNAARWERK.NL Beschrijving van de interventie Nautilus 1

2 Inhoudsopgave 1. Beschrijving van de interventie Kernachtige omschrijving Doel van de interventie Doelgroep van de interventie Omschrijving van de interventie Methodiek Onderbouwing: Probleem- of risicoanalyse Onderbouwing: verantwoording doelen en aanpak Eisen begeleiding, uitvoering en borging Overige voorwaarden voor toepassing Beschrijving onderzoek effectiviteit Beoordeling onderbouwing & onderzoek effectiviteit Overige informatie

3 1. Beschrijving van de interventie 1.1 Kernachtige omschrijving Naam interventie: Nautilus Kernachtige omschrijving interventie: Nautilus is een groepsprogramma voor jongeren met autisme die weinig tot geen werkervaring hebben, graag willen werken, maar zich moeilijk kunnen voorstellen wat dat voor hen betekent en niet weten welk werk bij hen past. Vaak gaat het om jongeren die de school (voortijdig) hebben verlaten. Een groep bestaat uit maximaal acht deelnemers. De interventie kent een looptijd van vijf weken (4 dagen per week van uur). Oriëntatie, observatie en vertrouwen opbouwen zijn de belangrijkste ingrediënten van de aanpak. Deelnemers vormen zich een beeld van hun kwaliteiten, beperkingen en beroepswensen. Zij worden in veel verschillende situaties gebracht en voeren uiteenlopende activiteiten uit en daarmee oriënteren zij zich op hun eigen ambities en mogelijkheden, krijgen zij meer inzicht in hun autisme en de arbeidsgerelateerde gevolgen daarvan en ontwikkelen zij een toekomstperspectief. Na het doorlopen van de interventie Nautilus kunnen kandidaten aan een vervolgtraject deelnemen, voor ondersteuning bij de realisatie van dit toekomstperspectief. De aanpak binnen Nautilus is ontwikkeld door Werkpad (voorheen Bureau Arbeid), gelieerd aan Auris Dienstverlening, expertisecentrum voor gehoor-, spraak- en taalmoeilijkheden. In het kader van het Equal-project Mensen met autisme aan het werk (tranche 2, 2004/EQA/0001, looptijd juli 2005 december 2007) is de werkwijze van Nautilus vastgelegd in een brochure, zodat andere organisaties een vergelijkbaar programma kunnen ontwikkelen. De methodiek van Nautilus is geen draaiboek dat steeds op dezelfde wijze wordt uitgevoerd; werkwijze en activiteiten worden steeds afgestemd op de sfeer en de situatie van de groep waarmee gewerkt wordt. NB. De Nautilus is een schelpdiertje dat groeit vanuit de kern en in kleine stapjes. 1.2 Doel van de interventie De interventie kent de volgende doelstellingen: - Het vergroten van het zelfinzicht en zelfstandigheid van de deelnemer, alsmede de ontwikkeling van een toekomstperspectief - Inzicht in de wensen, mogelijkheden en beperkingen van de deelnemer, zowel bij hemzelf als de begeleider en opdrachtgever - het tot stand brengen van een vertrouwensband tussen begeleider en deelnemer; dit als basis voor een mogelijk vervolgtraject - De deelnemer ontwikkelt kennis/deskundigheid op het gebied van werk en dagbesteding - De begeleider formuleert een advies voor een mogelijk vervolgtraject. Toets beschikbare informatie tbv beschrijving en overdraagbaarheid Ja Nee Is er documentatie over de doelen van de interventie? Toets theoretische onderbouwing Ja Nee Zijn er expliciete doelen geformuleerd? 3

4 1.3 Doelgroep van de interventie Voor wie is de interventie bedoeld? Nautilus richt zich op normaalbegaafde jongeren met autisme die weinig tot geen werkervaring hebben, graag willen werken, maar zich moeilijk kunnen voorstellen wat dat voor hen betekent en niet weten welk werk bij hen past. Vaak gaat het om jongeren die de school (voortijdig) hebben verlaten. Prevalentie De Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) gaat uit van een prevalentie van autisme (spectrum stoornissen) van ruim 1%. Dat komt neer op ongeveer mensen met een vorm van autisme in Nederland. Cijfers over percentages van de beroepsbevolking zijn niet gevonden. Indicatie- en contra-indicatiecriteria - Jongeren met ASS die al een duidelijke arbeids- of opleidingswens hebben, komen in principe niet in aanmerking. Zij zijn beter af met individuele trajectbegeleiding. - Zwakbegaafde jongeren alsmede jongeren met ernstige gedragsproblemen komen evenmin in aanmerking. Het niveau van de opdrachten is te hoog en mogelijk belasten zij het groepsproces te veel. Toets beschikbare informatie tbv beschrijving en overdraagbaarheid Ja Nee Is er documentatie over de doelgroep van de interventie? Toets theoretische onderbouwing Ja Nee Is er een duidelijke definitie van de doelgroep en de aard van de problematiek? 1.4 Omschrijving van de interventie Methodiek Diagnose-intake In het intakegesprek wordt beoordeeld of de jongere in aanmerking komt bij Nautilus (zie indicatie- en contra-indicatiecriteria, 1.3) en of hij in de groep past. De intakeprocedure beslaat doorgaans meerdere gesprekken, aangezien communicatie met de doelgroep tijdrovend is. Meestal is ook een ouder, verzorger of begeleider van de jongere aanwezig. Zo nodig en mogelijk worden, met toestemming van de jongere, van tevoren eventuele dossiers en onderzoeksrapporten opgevraagd. Uitvoering Nautilus is een intensief, vijf weken durend programma voor maximaal acht deelnemers per groep. Het programma wordt begeleid door twee begeleiders en bestaat uit zeer uiteenlopende activiteiten, zoals kringgesprekken, rollenspelen, uitjes organiseren, bedrijven bezoeken, op excursie gaan en praktische activiteiten. Dit maakt dat een beroep wordt gedaan op verschillende eigenschappen en vaardigheden. Zo wordt voor de begeleiders duidelijk wat de sterke en zwakke kanten van de deelnemers zijn en wat de arbeidsgerelateerde gevolgen zijn van autisme. Geen vast draaiboek, wel vaste structuur 4

5 Zoals vermeld in 1.1. is de methodiek van Nautilus geen draaiboek dat steeds op dezelfde wijze wordt uitgevoerd. De voorloper van Nautilus, de interventie Eigen Baass (zie procesevaluatie; 1.6), was een statisch programma met vaste onderdelen. Omdat in de praktijk bleek dat niet alle opdrachten geschikt waren voor alle groepen, worden bij Nautilus de precieze werkwijze en activiteiten steeds afgestemd op de sfeer en de situatie van de groep waarmee gewerkt wordt. Wel is er een vaste structuur in de activiteiten, te weten: - waarom voer ik deze activiteit uit - Hoe observeer ik deze activiteit - Hoe rapporteer ik deze activiteit. Het programma In het vijf weken durende programma staat per week 1 thema centraal. De begeleiders geven invulling aan deze thema s d.m.v. verschillende activiteiten. Week 1: de deelnemers leren op welke manier zij zichzelf kunnen voorstellen en hoe zij met anderen kunnen kennismaken. Week 2: de toekomst en m.n. werken staat centraal. Aandacht wordt besteed aan basale aspecten van werken en de arbeidsmarkt; de jongeren hebben immers nog geen werkervaring. Week 3: centraal staat het zelfonderzoek: deelnemers leren zichzelf, hun sterke kanten, hun beperkingen en wensen beter kennen. Week 4: de deelnemers ervaren allerlei zaken die van belang zijn op de arbeidsmarkt en worden zich bewust van hun eigen wensen t.a.v. arbeid. Middelen: rollenspelen, bedrijfsbezoeken en diverse andere activiteiten. Week 5: afronding van de interventie. Per thema worden tal van onderwerpen behandeld. E.e.a. wordt ondersteund door o.m. opdrachtenbladen die de jongeren kunnen invullen en uitvoerige activiteitenbeschrijvingen (m.a.w. handleiding per activiteit, bestemd voor de trajectbegeleider). Deze staan beschreven in de handleiding Nautilus en zijn digitaal beschikbaar via de bijgeleverde CD-rom. Aandachtsgebieden De activiteiten zijn gericht op de volgende aandachtsgebieden: - Zelfinzicht/mijn autisme: wie ben ik? - Arbeid: wat kan ik en wat wil ik? - Communicatie en samenwerking: hoe doe ik dat? - Omgaan met emoties: hoe ga ik om met gevoelens, problemen en conflicten? Elementen aanpak Als belangrijkste elementen van de aanpak van Nautilus worden gezien: oriëntatie, observatie en vertrouwen opbouwen. - oriëntatie: op beroepswensen en mogelijkheden, sterke kanten, autisme en beroepsgerelateerde gevolgen. Deelnemers leren zichzelf tijdens het programma beter kennen en ontwikkelen een beeld over hun toekomstmogelijkheden. - observatie: de begeleiders observeren de deelnemers tijdens de uitvoering van de activiteiten. Aandachtsgebieden van de observatie zijn: zelfinzicht, specifieke kenmerken van het autisme van de deelnemer, communicatie, samenwerking, omgaan met emoties en probleemsituaties. De bevindingen worden nauwkeurig geregistreerd, zodat een beeld ontstaat van de vaardigheden, persoonlijkheid en autisme van de deelnemers. Tevens wordt zichtbaar welke ontwikkeling zij doormaken tijdens de interventie. - vertrouwen opbouwen: een vertrouwensband tussen deelnemer en begeleider wordt gezien als een voorwaarde voor het welslagen van de interventie. Eventuele vervolgtrajecten worden bij voorkeur begeleid door een van de begeleiders van Nautilus. Werken aan profiel Zonder dat de jongeren zich dat bewust zijn, werken zij tijdens het programma aan een eigen profiel. 5

6 Wekelijks beantwoorden zij schriftelijk een aantal vragen over zichzelf. Aan het einde van het programma worden deze documenten samengevoegd tot een persoonlijk profiel, waarin wensen t.a.v. werk staan beschreven en wat er nodig is om deze te bereiken. In het profiel geeft de deelnemer antwoord op de volgende vragen - Wie ben ik? - Wat wil ik later, wat zijn mijn doelen? - Wat is nodig om die doelen te behalen? - Wat kan ik zelf? - Waarbij heb ik hulp nodig? Advies aan deelnemer en opdrachtgever Op basis van de observaties formuleert de begeleider voor elke deelnemer een advies, dat aan deelnemer en opdrachtgever wordt verstrekt. Elementen: de sterke kanten van de deelnemer, gevolgen van zin autisme, geschikte sectoren en werkzaamheden. Locatie van uitvoering Toets beschikbare informatie tbv beschrijving en overdraagbaarheid Ja Nee Is de methodiek van de interventie beschreven? Bevat de methodiek een handleiding ten aanzien van de benodigde handelingen? Toets theoretische onderbouwing Ja Nee Bevat de methodiek een handleiding die de benodigde handelingen (volgorde, duur, frequentie, intensiteit) en materialen aangeeft? Onderbouwing: Probleem- of risicoanalyse Kenmerken risico of probleem Onder het begrip autisme valt een breed spectrum aan stoornissen die zich in vele gradaties voordoen. Ook de wijze waarop mensen met ASS omgaan met hun beperking (o.m. acceptatieniveau en inzicht), verschilt sterk. Voor de meeste autistische mensen betekent het leven een grote inspanning. Daardoor hebben zij meer tijd en ondersteuning nodig bij keuzes. Hoewel het beeld van mensen met ASS dus niet eenduidig is te geven, komt een aantal kenmerken/problemen bij de meeste voor. Deze kenmerken worden vervolgens vertaald in de werkwijze die Werkpad toepast binnen zowel de interventie Nautilus als het vervolgtraject dat behalve voor mensen met ASS ook openstaat voor doven en slechthorenden; zie onderbouwing (1.4.3). a) diagnose kandidaat niet snel gesteld Doordat autisme zoveel verschillende vormen en gradaties kent, moet de trajectbegeleider zich extra inspannen om een goed beeld te krijgen van de kandidaat, diens mogelijkheden en de wijze waarop deze omgaat met beperkingen. b) Nieuwe situaties bedreigend Mensen met autisme ervaren nieuwe situaties vaak als bedreigend. Ook het opbouwen van een vertrouwensband kost meer tijd. Een vertrouwensband tussen trajectbegeleider en kandidaat is nodig. c) gebrek aan inzicht in eigen mogelijkheden en beperkingen Kandidaten hebben niet altijd inzicht in de eigen beperkingen en mogelijkheden en kunnen hun wensen niet goed verwoorden. Een gesprek aangaan om dit te achterhalen, is vaak niet efficiënt. d) gebrekkig inzicht in impact eigen gedrag op anderen Mensen met autisme zien veelal onvoldoende in wat hun gedrag betekent voor anderen; zij zijn niet in staat tot zelfreflectie 6

7 e) pre-occupaties en dwangmatig gedrag Veel mensen met ASS hebben een of meerdere pre-occupaties, die zich soms uiten in dwangmatig gedrag. Soms is het raadzaam om werk te zoeken dat aansluit bij de pre-occupatie, maar in andere gevallen juist niet. f) behoefte aan structuur Mensen met ASS hebben erg veel behoefte aan structuur. Onduidelijkheid, vaagheid en onzekerheid brengen hen in verwarring. g) Niet geleerd initiatieven te nemen Mensen met ASS zijn vaak zeer beschermd opgevoed. Zowel thuis als op school zijn ze aan de hand genomen en daardoor niet gewend om zelf initiatieven te nemen en zaken te regelen. Het gevolg is een sterke afhankelijkheid van anderen. h) moeite zich concrete voorstellingen te maken van werk Kandidaten met ASS hebben er moeite mee om zich een concrete voorstelling te maken van bepaalde werkzaamheden of beroepen. Zij hebben een beperkt abstractievermogen. Ongeschreven regels, kenmerken van een bedrijfscultuur etc. ontgaan hen en moeten expliciet worden aangeboden. Toets Theoretisch Effectief Ja Nee Is het probleem is duidelijk omschreven? Is duidelijk wie het probleem heeft? Is er een analyse gemaakt van de met het probleem samenhangende oorzakelijke, risico-, in stand houdende of verzachtende factoren? Onderbouwing: verantwoording doelen en aanpak Koppeling risico/probleem - doelen - aanpak Hypothese Begeleiding van kandidaten met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) moet gericht zijn op de versterking van de zelfstandigheid van kandidaten, tegelijkertijd met inachtneming van het specifieke profiel van de doelgroep. Onderbouwing Voor de onderbouwing wordt ingegaan op de specifieke kenmerken van het risico/probleem, a t/m h. In het algemeen kan gesteld worden dat de trajectbegeleider veel kennis heeft van de uiteenlopende vormen van autisme. a) Het is nodig dat de begeleider veel tijd en energie steekt in het leren kennen van de kandidaat. b) Om een vertrouwensband op te bouwen, organiseert de trajectbegeleider, vooral aan het begin van het traject, veel ontmoetingen met de kandidaat. c) De trajectbegeleider observeert veelvuldig terwijl kandidaten werkzaamheden uitvoeren, in plaats van gesprekken te voeren om de (on-)mogelijkheden te achterhalen. De trajectbegeleider beschikt over de benodigde kennis en hulpmiddelen om die gerichte observatie uit te kunnen voeren. d) Reflectie moet worden aangeboden : de trajectbegeleider houdt de kandidaat voortdurend een spiegel voor en maakt hem zodoende bewust van zijn eigen gedrag, de gevolgen daarvan voor anderen en van zijn sterke en zwakke kanten. e) De trajectbegeleider onderzoekt welke preoccupaties de kandidaat heeft en beschikt over de deskundigheid daarmee op de juiste wijze rekening te houden bij de oriëntatie op werk. f) De trajectbegeleider deelt elk onderdeel binnen het proces expliciet op in kleine stappen en benoemt zo nauwkeurig mogelijk hoe lang elke stap duurt. g) De begeleider vult aan wat de kandidaat niet kan, maar neemt de verantwoordelijkheid niet over. De begeleiding is er steeds op gericht de zelfstandigheid van kandidaten te versterken. h) Trajectbegeleiders communiceren zeer bewust en direct met hun kandidaten, bieden informatie 7

8 Samenvatting werkzame ingrediënten - Kennis van en praktijkervaring met de doelgroep - Kennis van de gevolgen van de beperking op het functioneren in het algemeen en in werksituaties in het bijzonder - Focus op de mogelijkheden van kandidaten - De krachtige structuur (het raamwerk) waarin de interventie is gegoten - Flexibele toepassing, uitgaande van op kennis en ervaring gefundeerd raamwerk Toets Theoretisch Effectief Ja Nee Is de verantwoording gebaseerd op een samenhangend betoog (een theorie) over met het probleem samenhangende factoren en de veronderstelde werkzame ingrediënten in de interventie (er wordt méér beschreven dan een algemene verwijzing naar een theorie zoals De interventie is gebaseerd op rationeel emotieve therapie )? Sluit de keuze van de doelen van de interventie aan bij de probleemanalyse? Is aannemelijk gemaakt dat de veronderstelde werkzame factoren in de methodiek leiden tot het bereiken van de genoemde doelen (uit onderzoek, theorie en / of praktijk blijkt dat de methodiek de beoogde doelen bij de doelgroep kan bereiken)? Eisen begeleiding, uitvoering en borging Eisen uitvoerders en begeleiders Trajectbegeleiders van Werkpad hebben veel kennis over de problematiek van mensen met ASS. Minimaal HBO-niveau. Kennis van de arbeidsmarkt, algemene re-integratiemethodieken en wet- en regelgeving is een vereiste. Overige eisen N.v.t. 1.5 Overige voorwaarden voor toepassing Overige voorwaarden voor toepassing N.v.t. Kosten Nautilus kost euro per deelnemer. 1.6 Beschrijving onderzoek effectiviteit Procesevaluatie De methodiek van Nautilus is gestoeld op de interventie Eigen Baass, die voorheen binnen Werkpad werd toegepast en ooit was opgezet als afstudeeropdracht van een van de medewerkers. De toepassing 8

9 van Eigen Baass was kleinschalig, want werd alleen in praktijk gebracht door de persoon die de methodiek op schrift heeft gezet alsmede een collega. De behoefte bestond om de methodiek overdraagbaar te maken voor andere collega s. Dat is in 2007 gebeurd in het kader van het Equalproject Mensen met autisme aan het werk. De Nautilus-methode is aldus een van de resultaten van dit Equalproject. De methodiek is beschreven door medewerkers van Werkpad. De methodiek is, zoals gezegd, gebaseerd op ervaringen opgedaan in Eigen Baass. De methodiek van Eigen Baass vormde één vast stramien, ongeacht de groepssamenstelling. Nautilus is ten opzichte daarvan geëvolueerd. Weliswaar wordt gewerkt met vaste uitgangspunten en een scala van uitgewerkte hulpmiddelen, maar de invulling en uitvoering zijn afhankelijk van juist die groepssamenstelling. De methode faciliteert dus een flexibele uitvoering: trajectbegeleiders kunnen onderdelen gebruiken of weglaten en het programma aanpassen aan de groep. In de praktijk is aangetoond dat dit het resultaat positief beïnvloedt. Ook op het niveau van de individuele kandidaat wordt Nautilus dagelijks geëvalueerd en bijgesteld. Aan het eind van het project komt er een rapportage en een advies richting cliënt en opdrachtgever. Daarin wordt gerapporteerd of het geformuleerde doel behaald is. Het raamwerk waarbinnen trajectbegeleiders te werk gaan, alsmede de methodische uitgangspunten die worden toegepast, zijn aldus een resultaat van jarenlange ervaring, bijschaven en van grote kennis van de doelgroep. De interventie kan hiermee als stabiel worden gekenmerkt. Resultaatevaluatie Na de uitontwikkeling van Nautilus, in 2007, is de interventie circa vier keer gestart. Aan de laatste twee groepen namen zeven, respectievelijk vier deelnemers deel. Er zijn in die groepen geen mensen afgehaakt. Allen hebben een advies gekregen en zijn ingestroomd in het vervolgtraject bij Werkpad: Ondersteuning en begeleiding naar werk voor mensen met auditieve en communicatieve beperkingen. Binnen dat traject zijn drie deelnemers verder gegaan richting betaald werk, drie richting sociale werkvoorziening en vijf richting vrijwilligerswerk, wat wellicht later betaald werk zou kunnen worden. Toets beschikbare informatie tbv beschrijving en overdraagbaarheid Ja Nee Is er documentatie over de uitgevoerde effectiviteitonderzoeken (proces en resultaat)? Toets Procesevaluatie Ja Nee Is de interventie uitontwikkeld en stabiel? Is de werking van de interventie zelf in kaart gebracht alsmede de uitwerking op de doelgroep? Zijn de organisatorische context en de randvoorwaarden in kaart gebracht? Toets Resultaatevaluatie Ja Nee Heeft het onderzoek betrekking op de ingediende interventie zelf (direct bewijs)? Wordt voor de onderbouwing gesteund op onderzoeken die elders zijn uitgevoerd (indirect bewijs)? Is het onderzoek gericht op de doelen en de doelgroep van de interventie? Is een voormeting uitgevoerd? Is een nameting uitgevoerd? Is een follow-up meting uitgevoerd na minimaal 6 maanden? (duurzaamheid) Is er een experimentele of controlegroep gehanteerd? 9

10 1.7 Beoordeling onderbouwing & onderzoek effectiviteit Nautilus wordt door het panel beoordeeld als een zinvolle en stabiele interventie. Kwalificatie Keuze Operationalisering niveaus Theoretisch Een adequate theoretische onderbouwing ontbreekt onderbouwd Er is een probleemanalyse en een duidelijke en expliciete redenering op welke factoren de interventie aangrijpt en waarom deze zou werken Deze redenering is bovendien gebaseerd op (getoetste) wetenschappelijke inzichten / theorieën, c.q. er worden technieken gebruikt die in de literatuur bekend staan als bewezen effectief. Toelichting De onderbouwing is stevig gestoeld op een combinatie van kennis van de doelgroep en praktijkervaring. Verwijzingen naar nader genoemd wetenschappelijk onderzoek ontbreekt. Procesevaluatie Een adequate procesevaluatie ontbreekt De werking van de interventie zelf en de uitwerking op de doelgroep zijn duidelijk in kaart gebracht In het onderzoek zijn bovendien de organisatorische voorwaarden en de organisatorische context betrokken Toelichting Voor de procesevaluatie wordt teruggegrepen op ervaringen opgedaan tijdens de voorlopende interventie Eigen Baass. Verder wordt de uitwerking van de interventie op individueel niveau dagelijks bijgehouden en gerapporteerd. De ontwikkeling van de interventie vormde onderdeel van het Equal-project Mensen met autisme aan het werk. Hiermee is niet gezegd dat de werking van de interventie zelf, alsmede de uitwerking op de doelgroep volledig helder in beeld is gebracht (zie ook toets procesevaluatie, p. 9) Het zou de inzichtelijkheid vergroten wanneer die uitwerking ook op groepsniveau wordt vastgelegd. Resultaatevaluatie Een adequate effectevaluatie ontbreekt Er heeft een resultaatmeting plaatsgevonden met een voor- en een nameting zonder controlegroep (veranderingsonderzoek) Er heeft een resultaatmeting plaatsgevonden waarin gebruik is gemaakt van een experimentele groep en een controlegroep Toelichting Resultaten worden per deelnemer geboekstaafd. Hoewel de doelstelling is opgesplitst in vijf delen, wordt hier in de evaluatie van bereikte effecten niet op ingegaan. De interventie zou aan kracht winnen wanneer dit wel gebeurt. Een duidelijke voor- en nameting zou verstandig zijn; op die 10

11 manier is het verschil dat teweeggebracht is door deelname aan Nautilus, helder in beeld te brengen. Er wordt geen gebruik gemaakt van controlegroepen. Gezien de omvang van de doelgroep behoort dit wel tot de mogelijkheden. 1.8 Overige informatie Uitvoerende organisatie Nautilus is ontwikkeld en wordt uitgevoerd door Werkpad, dat elf locaties heeft, verspreid over Nederland. Werkpad is onderdeel van de Koninklijke Effatha Guyot Groep. Tel.: Teksttelefoon: url: e.: Overige informatie Lijst met aangehaalde literatuur Voor deze interventie is geput uit het Equalboekje Handleiding Nautilus een groepsprogramma voor jongeren met autisme, de brochure over Nautilus van Werkpad en daarnaast uit interviews met medewerkers van het bureau. 11