Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5, Alle hens aan dek

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5, Alle hens aan dek Samenvatting door een scholier 1639 woorden 3 oktober keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Hoofdstuk 5: Alle hens aan dek Paragraaf 1 In de 16e eeuw waren er maar 400 schepen in de vaart van Nederland. In de 17e eeuw werden dat er > enorme snelle groei. De Nederlandse vloot was succesvoller dan elke andere nationale vloot. Er zijn 3 redenen voor de groei van handel en scheepvaart: Bestaande scheepstypen werden aangepast. Er werden ook 2 nieuwe typen gemaakt: de galjoot (die maakte het mogelijk bij meer verschillende windrichtingen en windsnelheden te varen->kortere reistijden), en het fluitschip (deze had een platte bodem, geringe diepgang en een smal dek. Daardoor hoefden we minder tol te betalen in Denemarken, want die werd berekend naar het dekoppervlak) De Noordelijke Nederlanden lagen op het snijpunt van de belangrijke handelslijnen van oost naar west en van noord naar zuid. De ligging aan de Noordzee nabij de mondingen van de Maas, de Rijn en de Schelde betekende een enorm voordeel. De driehoekstocht = de doorgaande tocht van Holland naar de Golf van Biscaye (Noord-Spanje) voor zout en wijn, naar de Oostzeehavens voor graan en hout, naar Holland terug. De mentaliteit van de Hollandse zeevarenden: Ze verspilden geen tijd en gaven niet op. Daarbij hadden ze veel talenkennis. Aan het eind van de Middeleeuwen waren gebieden rondom de Middellandse Zee en de Noord-Europese steden de belangrijkste economische centra in Europa. Het kloppend hart van het economisch leven in de Lage Landen was Antwerpen. Halverwege de 15e eeuw veranderde de handelsmanier. -Voor 1580 was het vaargebied van Nederlanders nog beperkt, na 1580 is dat erg veranderd (zie bron 10) -> toen begon de handelsvaart en de walvisvaart over de oceaan. Nadat ze over de Atlantische oceaan gingen werd in 1621 de WIC opgericht.! de WIC kreeg het alleenrecht (=monopolie) op de scheepvaart en handel met Amerika en de west kust van Afrika. Pagina 1 van 5

2 Het doel van de WIC was schade toebrengen aan de Spanjaarden en Portugezen. WIC s grootste succes = de verovering van een Spaanse zilvervloot door Piet Hein bij Cuba, Nadat er voldoende steunpunten op de westkust van Afrika en Brazilië en Suriname gevestigd waren, ging de WIC zich richten op slavenhandel. De Nederlandse Cornelis de Houteman heeft voor de Nederlanders de weg naar Indië gebaand, vele schepen volgden over die weg. Vlak hierna, in 1602, ontstond de organisatie VOC, en die kreeg het alleenrecht op handel en scheepvaart naar het gebied ten Oosten van Kaap de Goede Hoop en ten Westen van Straat Magalhaes. Batavia = het middelpunt van het commerciële en militaire netwerk van de belangen van de VOC. (1602) Goude eeuw -> minder landbouw. Boeren specialiseerden zich in veeteelt, omdat: de schippers al heel veel graan importeerden. Elbe en Polen behoorden tot belangrijke exporteurs van broodgranen, die hadden als eindhaven Amsterdam, dus daarvan ontvingen ze ook veel broodgranen. -en sinds de middeleeuwen pakten boeren het anders aan, ze gingen vervenen (gedroogde turf) -> Daarbij moest veel water afgevoerd worden-> de bodem daalde, en een deel van Nederland lag onder de zeespiegel en was niet meer geschikt voor landbouw-> ze schakelden over op veeteelt. Een groot deel van het geimporteerde graan in Amsterdam ging naar Frankrijk, Portugal, Noord-Spanje en Italie. Door deze export werd Amsterdam het centrum van de wereldgraanhandel. (= Moedernegotie ) Het deel van Nederland dat niet hoefde over te stappen op veeteelt specialiseerden zich in handelgewassen (hennep, hop, meekrap). Landbouw en handel hebben veel met elkaar te doen, toch is de beperkte landbouw in het westen van Nederland goed voor onze handel geweest. Hierdoor werd de aandacht gericht op andere manieren om aan producten te komen -> scheepvaart. Paragraaf 2 17e Eeuw: het zeelieden aantal op de Nederlandse schepen steeg enorm. De zielverkopers verkochten je als slaaf bij de VOC. Eenmaal op het schip bestonden er veel risico s: - Onvoldoende en slecht voedsel; Er werd voor maanden voedsel meegenomen, met als conserveringsmiddel alleen zout. In de ruimen waar het voedsel werd bewaard wat het heet -> het voedsel bedierf snel. Dit was onhygiënisch en er kwamen ratten, wormen, spinnen en kakkerlakken op af. Van slecht voedsel kreeg je ziekten waaronder Scheurbuik (de ergste). - De zee zelf-> schipbreuken; Pagina 2 van 5

3 Tijdens een thuisreis was de kans het grootst een schipbreuk te krijgen, omdat het schip zwaarder geladen was, en er was minder bemanning. - Kapers van een ander schip; De Duinkerkers hielden veel zeelui gevangen. Tegenstribbelaars werden met de oren aan het schip gespijkerd dat vervolgens zonk. Zeelieden die losgeld konden betalen werden vrijgelaten, zeelieden die geen of weinig geld hadden moest op de galeien roeien. Verdiensten van een Nederlandse zeeman van VOC: - de gage (het eigenlijke loon) -de voering (goederen die men voor eigen verbruik of verkoop mocht vervoeren. -diverse premies en uitkeringen Men kreeg een premie als de reis sneller voltooid werd dan gepland Bij andere schepen, die handel dreven met andere gebieden dan de VOC, lagen de gages hoger. Soms was er ook nog sprake van buitgeld. Dit was als er een vijandelijk schip in beslag werd genomen. De buit werd dan gedeeld, maar niet geheel eerlijk. Veel mensen waren afhankelijk van de scheepvaart, onder andere: kruiers, touwslagers, zeil en masten makers, houtzagers, ankersmeders en kanonnengieters. (Bron 21: Nederland ontving grondstoffen en halffabrikaten en maakte daar eindproducten van. De commerciële sector was heel belangrijk voor Nederland. Paragraaf 3: Van Stapelmarkt naar Doorvoerhandel. In het midden van de 19e eeuw gaat scheepvaart na stilstand en achteruitgang weer beter. Tot 1800 ging slecht, in de Bataafse tijd. Dit was de tijd van de Franse revolutie en Napoleon, en Nederland was bezet door Frankrijk. De koloniën brachten minder op omdat Engeland steeds meer in bezit nam. [Extra] Het continentaal stelsel was een maatregel die Napoleon invoerde waarbij alle Britse producten op het Europese continent werden verboden om zo de economie van Engeland te ontwrichten. Het was een handelsblokkade, die duurde van 1806 tot Napoleon wilde de zeegrenzen tussen Engeland en Europa afsluiten zodat Engeland geen Europese handel meer kon drijven en zo hopelijk zijn leger niet meer zou kunnen financieren. Zo hoopte Frankrijk minder te vrezen te hebben van Engeland als militaire tegenstander. Als reactie verbood Engeland alle handel door Frankrijk met de rest van de wereld. Napoleons plan bracht uiteindelijk geen veranderingen in de machtsverhouding. Om deze blokkade te omzeilen vaarde veel Hollandse schepen met een vlag van een neutraal land. Ook was de smokkelhandel heel populair. Na de val van Napoleon had Koning Willem I in levendig besef van de noodzaak tot economische Pagina 3 van 5

4 vernieuwing. Een nieuw economisch beleid diende gericht te zijn op de ontwikkeling van alle hulpbronnen van het land, met name van de eigen nijverheid. Dit nieuwe beleid bleek niet te werken door de moorden Engelse concurrentie, de ontwikkeling van buitenlandse zeilvaart, de invoerrechten van veel Europese landen en de vastgeroeste Hollandse handelsmentaliteit oprichting van de Nederlandsche Handel-Maatschappij, deze was bedoeld om de Nederlandse economie er weer bovenop te helpen. De NHM richtte zich voornamelijk op Indie. Men ging zich hier zo sterk op toeleggen dat er een maatregel van de overheid kwam: het cultuurstelsel: het Nederlandse koloniale bestuur ging zelf de organisatie van de exportproductie van Java ter hand nemen. In 1848 toen het stelsel het meest succesvol leek kwam er kritiek op van de liberalen; stelsel was uit de tijd. Na een aantal jaren durende discussie trok de Nederlandse overheid zich in 1870 terug en trokken particuliere ondernemers het initiatief naar zich toe. De opening van het Suezkanaal (Egypte) hielp de inkomsten Nederland-Indie op peil te houden. Inmiddels begon Nederlands zich aan te sluiten bij de ontwikkelingen die bij andere landen al veel eerder en veel heviger waren: industrialisatie. Nederland kreeg een meer centrale positie. Aan het eind van de 19e eeuw kwam de industrialisatie pas echt op gang. Handel en nijverheid profiteerde daarvan. De Nederlandse havens werden steeds meer een doorgeefluik; transitohandel (handelswaar wordt niet meer opgeslagen (zoals bij de stapelmarkt) maar gelijk doorvervoerd). De grote havens kregen dus eindelijk hun distributiefunctie terug. Rotterdam liet Amsterdam en Antwerpen achter zich doordat: - Rotterdam aan de monding van de rijn ligt - Vlakbij Engeland ligt Paragraaf 4: Is de arbeider zijn loon waardig? In het midden van de negentiende eeuw was de bevolking in drie groepen verdeeld, de fatsoenlijke lieden (de Jannen), burgerlieden (de Pieten) en de arbeiders (de Huipen). Over de arbeiders was niet iedereen te spreken, maar ook over de arrogantie en macht van de fatsoenlijke lieden hadden veel mensen commentaar. Onder de arbeiders was dronkenschap een algemeen maatschappelijk probleem. Ook al ging de economie een drastische heroriëntatie (zie p. 3), dat betekende niet dat iedereen werk had. Dat er voor volwassen geschoolde arbeiders onvoldoende werk was, kwam door een deel doordat vrouwen en kinderen voor een lager uurtarief konden werken. Kinderarbeid kwam veel voor in die tijd, tot dat het kinderwetje van Van Houten werd ingevoerd, een nieuwe wet die kinderarbeid verbood. Voor de mannen en vrouwen werd er niets geregeld ten aanzien van de werktijden, loon en veiligheid op de werkvloer. Naast de slechte werkomstandigheden waren de woonomstandigheden ook niet je van het. Vooral in grote steden als Amsterdam waren die beroerd. De leefwijzen in Nederland verschilde nogal tussen de provincies, van simpele dingen als het Pagina 4 van 5

5 consumptiepatroon tot aan de hele woonomstandigheden. Allerlei kerkelijke, particuliere of gemeentelijke instellingen vulden zo nu en dan, alleen in uiterste gevallen van noodzaak, het inkomen van de allerarmsten aan. Het grootste deel kwam van de particuliere gegoede burgers. In vooral de grote steden was, naast criminaliteit, ook prostitutie een middel om in het levensonderhoud te voorzien. Elke stad had verschillende bordelen, in alle soorten en maten. In 1816 waren in Amsterdam alleen 3000 prostituees. Als beste oplossing voor prostitutie werd het huwelijk gezien. Prostitutie was voorheen onlosmakelijk verbonden met scheepvaart. Dat er aan het eind van de negentiende eeuw demonstraties werden gehouden tegen de prostituees bewijst onder andere dat de scheepvaart niet meer de spil was waar de economie om draaide. Haar rol werd gedeeltelijk overgenomen door de opkomende, nieuwe industrieën. Voor bijvoorbeeld de haven van Rotterdam is scheepvaart wel altijd nog heel belangrijk gebleven, maar door de modernisering zijn er voor de economie ook andere pijlers bijgekomen. Pagina 5 van 5