WERKBLAD. De Hanze. Naam: Figuur 1 Afbeelding uit Stedelijk Museum Zwolle

Transcriptie

1 WERKBLAD De Hanze Figuur 1 Afbeelding uit Stedelijk Museum Zwolle Naam: 1

2 1. Wat was de Hanze Een Hanze was een naam voor de samenwerking van handelaren en steden tijdens de middeleeuwen. De mensen werkten samen omdat ze zo de handel beter konden beschermen, onder andere tegen zeerovers. Rond 1150 ontstonden rond de Noord- en Oostzee deze samenwerkingen van Duitse kooplieden. Dit soort samenwerkingen tussen steden en handelaren bestond al in Italië, maar daar met veel minder mensen. Het Zweedse eiland Gotland was in het begin het belangrijkste gebied waar handel met lokale handelaren werd gedreven door kooplieden uit Denemarken, Lübeck (een stad in Duitsland) en later Westfalen (een gebied in Duitsland). Vanuit Gotland werd ook handel gedreven met Engeland, Vlaanderen en Novgorod (stad in Rusland). Daar was al in 1190 een Duitse vestiging. Ter bescherming van de handelaren werden er eerst kleine en later steeds grotere samenwerkingen gevormd. Sommige van die verbanden noemde men gilde en de andere Hanze. De Duitse Hanze was echter veruit de belangrijkste en bekendste, en die bedoelen we nu met Hanze. Deze vormde zich om van een samenwerking tussen kooplieden tot stedenverbond. Toen deze Hanze op haar hoogtepunt was deden we ongeveer 200 steden mee, van Londen tot Novgorod. Er waren ook steden in ons land die meededen, zoals Deventer, Kampen, Zutphen en Zwolle. Daarnaast ook de Zuiderzeesteden Elburg, Harderwijk en Stavoren en verder Groningen, Roermond en Tiel. De Hanze probeerde het voor elkaar te krijgen dat ze de enige waren die bepaalde handel mochten drijven. Dat noemen we een monopolie, net zoals het spel. Om dat voor elkaar te krijgen kochten ze productiegebieden op en zorgden voor het vervoer en de verkoop van metalen, granen, hout, huiden, wol, wijn, zout en kruiden. Daarnaast verwierf deze Hanze het recht van stapel in de havens. Dat betekent dat de producten die vervoerd moesten worden daar werden verzameld en opgeslagen. De Hanze is een lange tijd erg succesvol geweest. In de 14 e eeuw ( ) en het begin van de 15 e eeuw beleefde de Hanze haar bloeitijd. Omstreeks 1450 werd de Hanze overvleugeld, eerst door Brugge en Antwerpen, later door Holland en Engeland. Holland ging de Oostzeehandel beheersen. Deze Oostzeehandel werd de pijler van de Gouden Eeuw. 2

3 2. De schepen Veel van het vervoer werd gedaan over water met een koggeschip. Met een lading van 200 ton was een koggeschip voor die tijd best groot. Maar later, in de 17e eeuw, waren de VOCschepen een stuk groter. En tegenwoordig zijn zowel koggen als de VOC-schepen klein vergeleken bij de reusachtige containerschepen in de haven van Rotterdam. Hoe groot is het verschil eigenlijk? Daarvoor kun je aan je leerkracht vragen of je opdracht 7 kan doen op het schoolplein. Figuur 2 Illustratie van Zuiderzeehoorn.nl Figuur 4 foto van 3. In de haven Figuur 3 illustratie van Om nu spullen in schepen te krijgen worden hijskranen gebruik. De kranen die we gebruiken zijn gigantisch groot, zoals te zien is in de foto hierboven. Maar de hijskraan is een uitvinding die al in de 6 e eeuw voor Christus werden gebruikt, en in ons land ook al in de middeleeuwen gebruikt werd, zoals je hiernaast kunt zien. Het ophijsen van spullen gebeurde via een touw. Dit touw zat om een as, en deze as werd in beweging gezet door mensen die in een groot wiel liepen. Deze kraan werd daarom wel de tredkraan genoemd, tred is een ander woord voor lopen. 3

4 Wat kun je als je met dit werkblad klaar bent? 1. Je weet wat de Hanze waren. 2. Je weet een aantal Hanzesteden in Nederland. 3. Je weet wat over de schepen in die tijd en je weet hoe groot die waren. 4. Je weet hoe het met deze steden afliep en welke steden toen belangrijk werden Bronnen: (geraadpleegd 22 feb 2016) lemma Kraan (machine) (geraadpleegd 22 feb 2016) Vragen en opdrachten Naam: Opdracht 1. Kleur het rondje voor de goede zin. 0 De Hanzesteden vinden we alleen in Duitsland 0 De Hanzesteden zorgden ervoor dat de steden elkaar hielpen met de handel 0 In de Hanzesteden kunnen we nog sporen uit die tijd zien. Opdracht 2. kleur het juiste tijdvak in de tijdbalk. Opdracht 3. Hoe is het verbond van de Hanze begonnen? Als een verbond van piraten die samenwerkten. Waar / niet waar. Als een verbond van handelaren die samenwerkten. Waar / niet waar. Opdracht 4. Waarom werkten de Hanzesteden samen? Zo kon men goedkoper werken en veiliger reizen. waar/niet waar Zo was men sterker van de VOC. waar/niet waar. 4

5 Opdracht 5. Wat weet je over de schepen? Het waren schepen van 15 tot 30 meter lang / van 30 tot 56 meter lang. In het laadruim paste 200 ton / 2000 ton. De kooplui voeren over de Europese zeeën / wereldzeeën. Opdracht 6. Vervoer Bij het vervoer werden grote tonnen gebruikt. Waarom was dat handig?.. Opdracht 7. Hoe groot waren die schepen? Hiervoor heb je het schoolplein nodig, kinderen uit de klas en een meetlat. In plaats van een meetlat kan je ook een touw gebruiken van 1 meter lang, of 5 meter lang, of je kunt een hele grote stap nemen van een meter lang. Eén kind gaat bij het stoplicht staan bij de Utrechtsestraat. Je blijft op het schoolplein en je mag niet oversteken. Een tweede kind loopt in een rechte lijn weg van het eerste kind en stopt op de plek van de lengte van het Koggeschip. Een derde kind doet het zelfde en stopt op de plek van het VOCschip. Het vierde kind doet ook hetzelfde en stopt op de plek van het containerschip of stopt waar het schoolplein eindigt, want je mag het schoolplein niet af. Dan tel je wel hoe ver je bent gekomen. Nu kan de rest van de klas zien hoe groot het verschil in lengte was tussen deze drie schepen. Datzelfde kan je doen met de breedte van het schip en met die diepgang (dat is hoe diep een schip onder water steekt). Nu moet je de maten van het schip nog weten, deze zijn: Naam Lengte Breedte Diepgang Koggeschip 21 meter 7,5 meter 1,9 meter VOC-schip Batavia 56 meter 10 meter 5,1 meter 396 meter 54 meter 16 meter Containerschip CMA CGM Marco Polo Opdracht 8. Wat heb je onthouden van deze les, schrijf dat hierachter op 5

6 6