Bloed en lymfe systeem. Bloed en lymfe systeem. Bloed stelsel. Bloed stelsel. Samenstelling van het bloed. Bloedplasma

Transcriptie

1 Bloed en lymfe systeem plaatje Bloed en lymfe systeem Beauty Level Basics blz Bloed stelsel Algemeen: Menselijk lichaam bevat gemiddeld 5 liter bloed Bloed = vloeibaar weefsel (bind en steun weefsel) Bloed stelsel Functies van het bloed transporteren van stoffen handhaven van het inwendige milieu (homeostase) beschermen van het lichaam tegen invloeden van buitenaf Samenstelling van het bloed Bloedplasma % Bloedcellen % Bloedplasma Samenstelling: 90 % water 10% in water opgeloste stoffen zoals: 1

2 Bloedplasma vitamines en mineralen voedingsstoffen enzymen antistoffen/antitoxinen stollingseiwitten (protrombine en fibrinogeen) afvalstoffen Bloedplasma opname, vervoer en afgifte van bovengenoemde stoffen en een groot deel van het koolzuurgas regelen van de spanning in de cellen homeostase afweer Bloedcellen 3 soorten: Rode bloedcellen/erytrocyten Witte bloedcellen/leukocyten Bloedplaatjes/trombocyten Rode bloedcellen/erytrocyten Algemeen: Kleine cellen Kernloos Levensduur: 120 dagen Aantal: 5 miljoen per mm³ Rode bloedcellen/erytrocyten Aanmaak: In het rode beenmerg Afbraak: Milt, lever en het rode beenmerg Rode bloedcellen/erytrocyten Zuurstoftransport d.m.v.: hemoglobine = een ijzerhoudend eiwit dat zowel zuurstof/o² als kooldioxide/co² kan binden oxyhemoglobine = hemoglobine verzadigd met zuurstof 2

3 Witte bloedcellen/leukocyten Algemeen: Zijn de strijders/soldaten van ons lichaam Hebben een kern Korte levensduur: 4 dagen Kunnen van vorm veranderen, uit de bloedbaan treden (diapedese) Aantal: per mm³ Witte bloedcellen/leukocyten Soorten: Granulocyten: meerdere kernen korrelig protoplasma vorming: in het rode beenmerg Witte bloedcellen/leukocyten Lymfocyten: 1 kern geen korrelig protoplasma vorming: in de lymfeknopen en milt Witte bloedcellen/leukocyten Verdediging tegen ziekteverwekkers d.m.v. diapedese en fagocytose Het maken van antitoxinen Witte bloedcellen/leukocyten Plaatje diapedese (koc map) Bloedplaatjes/trombocyten Algemeen: Kleinste cellen Kernloos Levensduur: enkele dagen Aantal: per mm³ 3

4 Bloedplaatjes/trombocyten Aanmaak: In het rode beenmerg Afbraak: Door de bloedstolling Bloedplaatjes/trombocyten Bloedstolling Verloop bloedstolling: Bloedplaatje gaat kapot. Trombokinase komt vrij Wondgenezing - Bloedstolling Beschadiging van een bloedvat Bloedplaatje gaat kapot Trombokinase komt vrij Trombokinase zet protrombine (o.i.v.vit K) om in trombine Trombine zet fibrinogeen om in fibrine Het bloed stolt en vormt een korst Hart Algemeen: Centraal orgaan in de bloedsomloop/circulatie Dubbele pomp (zuigt en perst) Werkt autonoom/zelfstandig Hart Ligging: Centraal in de borstkas, links achter het borstbeen plaatje Hart 4

5 Hart Bouw: Peervormige holle spier Heeft een: hartwand linker en rechter boezem linker en rechter kamer hartkleppen Hart: bouw Hartwand heeft 3 lagen: Buitenste laag/epicardium: bindweefsel met veel elastische vezels Middelste laag/myocardium: dikste laag dwarsgestreept, onwillekeurig spierweefsel Hart: bouw Binnenste laag/endocardium: 1-lagig plaveiselepitheel (endotheel) met een laag elastisch bindweefsel Hart: bouw Hartzakje: Bestaat uit 2 lagen: epicardium (binnenste laag) pericardium (buitenste laag) Tussen deze lagen bevindt zich een laagje vocht, zodat ze soepel over elkaar kunnen schuiven Bouw hart Endocardium Myocardium Epicardium Pericardium A = linker helft B = rechterhelft 1 = boezems 2 = kamers Hart: bouw Boezems: Liggen aan de bovenzijde van het hart 2 boezems: linkerboezem: ontvangt bloed van de longaders (4) rechterboezem: ontvangt bloed van de bovenste en onderste holle ader en de kransaders 5

6 Bouw hart Bouw hart A = bovenste holle ader A1 = onderste holle ader B = rechter boezem C = rechter kamer D = drieslippige klep G = 3 halvemaanvormige klep A2 + A3 = longslagader H = longaders I = linker boezem J = linker kamer D1 = tweeslippige klep G1 = 3 halvemaanvormige klep H1 = Aorta H2 = Aortaboog H3 = aorta borstholte H4 = grote lichaamsslagader Hart: bouw Kamers: Liggen onder de boezems Hebben een dikkere wand dan de boezems 2 kamers: linkerkamer: hier ontspringt de aorta heeft een dikkere wand dan de rechterkamer Hart: bouw rechterkamer: hieruit ontspringt de longslagader Ondoorboord tussenschot: Tussen de linker en rechter harthelft Hartkleppen: verhinderen terugstromen bloed Hart: bouw Hartkleppen: verhinderen terugstromen bloed Soorten: tussen boezems en kamers links: twee slippig klepvlies rechts: drieslippig klepvlies tussen kamers en slagaders halvemaanvormige kleppen Hart: werking Zuig-perspomp: de boezems zuigen het bloed aan de kamers persen het uit Systole: samentrekken van de hartspier Diastole: ontspanning van boezems of kamers 6

7 Hart: werking Cyclus: Systole boezems / diastole kamers Systole kamers / diastole boezems Hartpauze: het hele hart ontspant Bloedvoorziening hart 5-10% van het totale bloed is voor voeding van de hartspier zelf. Dit gebeurt door: de kransvaten: de kransslagaders (3) voorzien het hart van voeding en zuurstof. de kransader (1) zorgt voor afvoer van afvalproducten en kooldioxide Bloedstroming in het hart Bloed wordt via de aderen aangezogen in de boezems Van de boezems gaat het bloed naar de kamers Vanuit de kamers wordt het bloed de slagaders ingepompt Verschil linker en rechter harthelft Links Gespierder O² rijk 4 aders Kamer: start van de grote bloedsomloop Rechts Minder gespierd O² arm (CO² rijk) 3 aders Kamer: start kleine bloedsomloop Bloedvaten: arteriën/slagaders Bouw: Binnenste laag: endotheelweefsel Middelste laag: glad spierweefsel en bindweefsel met elastische vezels Buitenste laag: bindweefsel Grote slagaders: arteriën (aorta=de grootste) Kleinste slagaders: arteriolen Bloedvaten: arteriën/slagaders Voeren het bloed van het hart af Vervoeren O² en voedsel (behalve de longslagaders!) 7

8 Bloedvaten: venen/aders Bouw: Binnenste laag: endotheel Middelste laag: spierweefsel maar veel minder dan bij arteriën Buitenkant: bindweefsel Bloedvaten: venen/aders Venen bevatten kleppen (behalve: onderste en bovenste holle ader en longaders) Grote aderen: venen (de grootsten: onderste en bovenste holle ader) Kleinste aderen: venulen Bloedvaten: venen/aders Voeren het bloed naar het hart toe Vervoeren CO² en afvalstoffen (behalve de longaders!) Door kleppensysteem alleen bloedstroom richting hart. Spataderen verstoren dit Bloedvaten: capillairen/haarvaten Bouw: endotheel weefsel wanden zijn doorlaatbaar Bloedvaten: capillairen/haarvaten Plaatje haarvat Bloedvaten: capillairen/haarvaten uitwisselen van stoffen tussen bloed en weefselvocht vasomotoriek: vasodilatatie: verwijden vasoconstrictie: vernauwen 8

9 Bloedvaten: capillairen/haarvaten Bijzondere haarvatennetten: nieren (slagaderlijk) lever (aderlijk) longen (alleen gaswisseling) Bloedvaten Bijzondere vaatsystemen: anastomosen: verbindingstakken soorten: collaterale bloedvaten: zijtakken, die evenwijdig lopen aan de grotere bloedvaten zowel bij aders als slagaders arterio-veneuze verbinding verbindingstakken tussen aders en slagaders Bloedvaten Bloedvaten Bijzondere vaatsystemen: Eindarteriën: slagaders die zich vertakken anastomoseren niet: bij afsluiting: weefselversterf (infarct) Bijzondere vaatsystemen: plaatje Bloedsomloop Verloop: Grote bloedsomloop: van linkerkamer via het lichaam naar rechterboezem Aan- en afvoer (zie voorgaande stof) Bloedsomloop Kleine bloedsomloop: van rechterkamer via longen naar linkerboezem Gaswisseling 9

10 Bloedsomloop Grote bloedsomloop slagaders plaatje Grote lichaamsslagader/aorta Kransslagader Aortaboog Arm-hoofdslagader Sleutelbeenslagader Borstslagader Grote bloedsomloop vervolg slagaders Buikslagader Nierslagader Gemeenschappelijke darmbeenslagader Inwendige darmbeenslagader Uitwendige darmbeenslagader Grote bloedsomloop aders Uitwendige darmbeenader Inwendige darmbeenader Gemeenschappelijke darmbeenader Nierader Poortader Grote bloedsomloop aders Leverader Onderste holle ader Sleutelbeenader Arm-hoofdader Bovenste holle ader Kransader Longslagader Kleine bloedsomloop Longader 10

11 Bloeddruk: tensie Algemeen: De druk op de wanden van de slagadervaten Het hoogst in de slagaders vlak bij het hart Daalt naarmate de slagaders verder van het hart af liggen Bloeddruk: tensie Afhankelijk van: De perskracht van het hart De weerstand van de bloedvatwand Leeftijd Bloeddruk: tensie Soorten: Hypertensie = verhoogde bloeddruk Oorzaken/invloeden: Stress Roken Leeftijd Voeding Erfelijk Bloeddruk: tensie Hypotensie = verlaagde bloeddruk Oorzaken/invloeden: Erfelijk Teveel bloedverlies Echte oorzaak niet bekend Het lymfestelsel Bloeddruk: tensie Normale bloeddruk (rond 20 jaar): 120: = de bovendruk tijdens de systole 80 = de onderdruk tijdens de diastole Algemeen Wijd vertakt stelsel dat door het hele lichaam loopt Lymfe begint blind in het weefsel en eindigt in het bloed Via de weefselspleten wordt weefselvocht met afvalstoffen opgenomen en door de lymfevaten afgevoerd naar het aderlijk bloed van de grote bloedsomloop 11

12 Het lymfestelsel Samenstelling van de lymfe: Lijkt op het bloedplasma van aderlijk bloed (CO² en H²O rijk) Bevat géén rode bloedcellen Bevat (bijna) geen O² Bevat wél: voedingsstoffen, hormonen, enzymen, anti-toxinen en witte bloedlichaampjes Vetbevattende lymfe = chylus Het lymfestelsel Functie van het lymfestelsel: Draineren van het weefsel/vervoer van weefselvocht Vervoeren van (verteerde) vetten, CO², afvalstoffen Bestrijden van ziektekiemen en schadelijke stoffen Aanmaken van lymfocyten Het lymfestelsel Plaatje lymfestelsel mens Het lymfestelsel Bouw van het lymfestelsel: Bestaat uit: lymfevaten lymfevloeistof (= weefselvocht in lymfe) lymfeweefsel (milt, thymus, lymfeknopen) De lymfevaten Grootste lymfevaten: Borstbuis (ductus thoracicus): doorboort het middenrif verzamelt lymfe uit benen, buik, bovenste gedeelte linkerlong bevat vetten mondt uit in de linker sleutelbeenader De lymfevaten Linker lymfebuis (ductus lymphaticus sinister) verzamelt de lymfe van de linkerkant van het lichaam boven het middenrif mondt uit in de borstbuis 12

13 De lymfevaten Rechter lymfebuis (ductus lymphaticus dexter) verzamelt de lymfe van de rechterkant van het lichaam boven het middenrif mondt uit in de rechter sleutelbeenader De lymfevaten Plaatje opname gebied grote vaten De lymfevloeistof Lymfevocht = weefselvocht in de lymfe Wordt verzameld in de weefselspleten Bevat lymfocyten ( strijder ) Kan vet bevatten (chylus) Het lymfeweefsel Lymfeweefsel bevindt zich in: De lymfeknopen Bouw: opeenhoping van bindweefselcellen (netvormig/reticulair) Ligging: overal, zowel diep als oppervlakkig Het lymfeweefsel productie van lymfecellen/lymfocyten zuiveren de doorstromende lymfe van schadelijke stoffen en bacteriën (fagocytose) verder afbreken van glycerol en vetzuren Het lymfeweefsel Plaatje lymfeknopen 13

14 Het lymfeweefsel De milt Bouw: grootste lymfeknoop van het lichaam heeft de grootte van een vuist blauw-rood orgaan zowel bloed als lymfe stroomt er doorheen Amandelen Het lymfeweefsel Ligging: links boven in de buikholte, net onder het middenrif Het lymfeweefsel oude rode bloedlichaampjes uit het bloed halen afbreken van rode bloedlichaampjes (ijzer bewaren) vormen van nieuwe rode bloedlichaampjes (alleen in embryonale stadium) vorming van lymfecellen zuiveren van bloed en lymfe Het lymfeweefsel De borstklier/thymus Ligging: in de borstholte achter het bovenste gedeelte van het borstbeen maakt hele specifieke lymfecellen voor de verdediging van het lichaam (tot aan de puberteit) Lymfecirculatie Het lymfesysteem heeft geen pomp, maar circuleert door: De werking van de samentrekkende spieren De aanzuigende werking tijdens de ademhaling Door turgor/weefseldruk Door de aanwezigheid van kleppen Lymfecirculatie De lymfestroom kan in bepaalde gebieden helemaal stil liggen Kennis van bloed en lymfe is belangrijk voor de massage (afvoer) 14

15 Verschillen tussen bloed en lymfe Bloed: Rode bloedcellen O² en CO² Gesloten vaatstelsel Eigen pomp Staat vocht af aan het weefsel Lymfe: Géén rode bloedcellen CO² Open vaatstelsel Geen pomp Brengt vocht van de weefsels terug in de bloedbaan Verschillen tussen bloed en lymfe Bloed: Stroomt snel 3 soorten cellen Stolt snel Neemt voedingsstoffen op (behalve vetten) Lymfe: Stroomt langzaam 1 soort cel Stolt langzaam Neemt alleen vetten op in de chylvaten Functie bloed en lymfe omloop Transportsysteem Homeostase Warmteverdeling Zorgt voor weefselspanning/turgor Bescherming: tegen vreemde stoffen tegen bloedverlies Aandoeningen Hart en vaatziekten Hartinfarct Blokkade van de kransslagader Slagaderverkalking Vernauwen van de slagaders door afzetting van vettige aanslag Spataderen Verzwakking bindweefsel bloedvaten Bloeduitstorting Blauwe plek Aandoeningen Ziekte van Hodgkin Lymfeklierkanker 15