Scholingstraject voorbehouden en risicovolle handelingen. Module. Bloeddruk meten.

Transcriptie

1 Scholingstraject voorbehouden en risicovolle handelingen. Module Bloeddruk meten. Opleiding Centrum Zuidwester

2 Inhoudsopgave Doel van de module Inleiding Het hart De bloeddruk Bloeddruk meten Zelftoets Bronnen Deze module is tot stand gekomen door medewerking van: L. Wierikx J. Adriaensens S. Verwijs Dagbesteding Zuidwester Bloeddruk meten Opleidings Centrum Zuidwester 2

3 Doel van de module De deelnemer kan de techniek ven bloeddruk meten uitleggen en demonstreren. De deelnemer kan de theoretische aspecten van het bloeddruk meten benoemen. Opleidings Centrum Zuidwester 3

4 1. Inleiding Wanneer een cliënt last heeft van diarree en braken is de eerste vraag die een arts stelt; Wat is de bloeddruk van de cliënt?. Het is een eerste indicatie hoe het met de cliënt gesteld is. Bloed is het transportmiddel van ons lichaam. Het vervoert zuurstof en afvalstoffen door het gehele lichaam. Het is het circulatiesysteem van het lichaam. Maar daar is wel wat voor nodig. 2. Het hart. boezem kamer Het hart heeft ongeveer de grootte van een vuist en ligt, ietsje meer links, in de borstholte. Het hart is door een verticaal tussenschot verdeeld in twee helften. Ieder harthelft bestaat uit een bovenste deel, dat boezem wordt genoemd en een onderste deel, de kamer. In de boezems komt het bloed via de aderen vanuit het lichaam terug in het hart. De kamers pompen het bloed terug het lichaam in of naar de longen. aorta Door de pompende werking van het hart wordt het bloed de aorta (grote lichaamsslagader) ingeperst. De wand van de aorta is elastisch en kan daardoor worden uitgerekt. Deze elasticiteit zorgt ervoor dat het bloed Opleidings Centrum Zuidwester 4

5 verder wordt gestuwd. Hierdoor ontstaan golfachtige bewegingen: de polsgolf. Bij de hartwerking onderscheiden we twee fasen. systolisch diastolisch 1. De systolische fase. Tijdens de systolische fase trekken de kamers zich samen. Het bloed wordt dan met grote kracht beide slagaders ingeperst. Namelijk vanuit de linkerkamer de aorta in en vanuit de rechterkamer de longslagader in. De boezems zijn in deze fase ontspannen en dus wijd. 2. De diastolische fase. Tijdens de diastolische fase zijn de kamers ontspannen en dus wijd waardoor het bloed vanuit de boezems de kamers instroomt. De boezems zijn nu minder wijd. 3. De bloeddruk tensie systolische druk diastolische druk hypertensie hypotensie Op het moment dat het hart het bloed de slagaders inpompt zal de druk van het bloed tegen de vaatwand, dus de bloeddruk (tensie), toenemen. Dit verklaart het feit dat de mens twee soorten bloeddruk heeft. Namelijk de bovendruk en de onderdruk. De bovendruk wordt ook wel de systolische bloeddruk genoemd, omdat deze druk aanwezig is op het moment dat het bloed vanuit de linkerkamer het lichaam wordt ingestuwd. Als het hart ontspannen is tijdens de diastole is de bloeddruk een stuk minder. We spreken dan van de onderdruk of diastolische bloeddruk. De bloeddruk wordt uitgedrukt in mmhg (kwik). Zo is de bloeddruk van iemand bijvoorbeeld 120/80, waarbij de 120 de bovendruk is en de 80 de onderdruk. Deze bloeddruk is vlak bij het hart het hoogst en neemt in het verdere verloop van een slagader steeds meer af. In de capillaire (haarvaten) bedraagt zij nog slechts ± 20 mm kwik en in de aders zelfs 0. Bij het ouder worden neemt vooral de bovendruk toe. Dit komt doordat onze vaten steeds minder elastisch worden zodat ze minder vlot uit zetten wanneer er bloed ingeperst wordt. Dit gaat dus gepaard met een verhoging van de bloeddruk. We spreken van een hoge bloeddruk ofwel hypertensie als de systolische druk 160 mmhg of hoger en/of een diastolische druk van 95 mmhg of hoger is. Van hypotensie (lage bloeddruk) wordt gesproken bij een bloeddruk lager dan 100/60 mmhg. Een te lage bloeddruk zien we bij hartzwakte, overmatig bloedverlies of lichaamsvochten (b.v. bij diarree en braken) en shock. Opleidings Centrum Zuidwester 5

6 In rust is de hartslagfrequentie ongeveer 75 pompbewegingen per minuut. Per pompbeweging wordt ongeveer 60 ml bloed per kamer weggepompt. We beschikken gemiddeld over 5 liter bloed. 4. Bloeddruk meten manchet elleboogplooi Korotkoff tonen (Zie protocol nr. 31) De bloeddruk wordt gemeten door een manchet rondom de bovenarm te leggen en deze op te pompen. Als de manchet zo ver opgepompt wordt, dat de slagader van de bovenarm totaal dichtgedrukt wordt, dan is er geen toon hoorbaar via de stethoscoop in de elleboogplooi. Gelijktijdig met het oppompen voel je de pols. (zie protocol nr. 32, pagina 12). Wanneer je deze niet meer voelt pomp je nog 30 mmhg bij. Als de manchet dan langzaam leeg loopt, dan kan er als eerste tijdens de contractie van de hartspier weer een beetje bloed door de slagaderen stromen. Dit is te horen als een kloppend geluid, omdat er weerstand is in de slagaderen. Deze tonen worden de Korotkoff-tonen genoemd. De waarde die hier bij hoort is de bovendruk, ofwel de systolische druk. Als de manchet zover leeg is dat het bloed weer vrij kan stromen, dus als er ook tijdens de rustfase van het hart geen belemmering meer is, dan verdwijnen de Korotkoff-tonen weer. Dit is de onderdruk, ofwel de diastolische druk. a. stethoscoop b. bloeddrukmeter met open kwiksysteem Opleidings Centrum Zuidwester 6

7 c. sfygmomanometer. De open kwik bloeddrukmeter wordt niet meer gebruikt. Kwik is namelijk erg schadelijk voor jezelf en het milieu. Op Hernesseroord gebruiken we sfygmomanometers. auscultatie palpatie Deze methode van bloeddruk meten is de auscultatoire (luisteren) methode. Naast de auscultatoire methode is er ook de palpatoire methode. (Palpatie = betasting.) Er wordt dan geen stethoscoop gebruikt, maar aan de pols gevoeld. Als er weer een pols te voelen is tijdens het leeg lopen van de manchet, is de bovendruk af te lezen op de bloeddrukmeter. De onderdruk is met deze methode niet te meten. De bloeddruk wordt meestal aan de linker bovenarm gemeten. Er wordt geen bloeddruk gemeten aan een arm bij: een infuus een verlamming een borst amputatie een arm met een wond een kant van een pacemaker. Bij al deze gevallen wordt de bloeddruk aan de andere arm gemeten. risico vol Bloeddruk meten lijkt een vrij simpele en risicovrije handeling. Maar niets is minder waar. De handeling zelf is op zich zo onder de knie te krijgen. Men moet echter niet vergeten dat het een risicovolle handeling betreft. Tijdens het oppompen van de manchet knel je niet alleen de slagaderen en aderen af, maar ook de lymfevaten. Daarom moet je na een foutieve meting altijd een paar minuten wachten alvorens je weer gaat meten. Twee pogingen per arm is het maximum. Lukt het niet, laat de cliënt dan een andere keer terug komen. Blijf je teveel bezig met afknellen, dan kunnen er beschadigingen ontstaan. Opleidings Centrum Zuidwester 7

8 Je ziet tegenwoordig bij winkels als de Kijkshop en Blokker bloeddrukmeters liggen voor om de pols. Deze metingen zijn echter niet betrouwbaar! De cliënt mag tijdens de meting zijn arm absoluut niet bewegen. De minste beweging stoort de meting. De betrouwbaarste meting is met een sfygmomanometer en stethoscoop en pols voelen. Het voelen van de polsgolf in de pols. Opleidings Centrum Zuidwester 8

9 5. Zelftoets Iedereen kan een voorbehouden en risico volle handeling leren. Sommige handelingen zoals bloeddruk meten lijken zo simpel dat je al gauw voorbij gaat aan het feit dat hier toch risico s aan verbonden zijn. De zelftoets is bedoeld als een hulpmiddel om jezelf te toetsen op je kennis en inzichten aangaande bloeddruk meten. De vragen zijn bedoeld om je verder aan het nadenken te zetten en je hier zelf nieuwe vragen bij te stellen. Maak daarom eerst de zelftoets, voor je de reader gaat bestuderen. Op die manier kun je je antwoorden controleren. Het antwoord als allen juist wanneer het antwoord compleet is. Juist Onjuist 1: Bloed is het transportmiddel van ons lichaam. Het vervoert zuurstof door het gehele lichaam. 2: Het hart bestaat uit een rechter en linker boezem in het bovenste deel van het hart en een rechter en linker kamer in de onderste helft. 3: De polsgolf kan alleen in de pols gemeten worden. 4: Het hart kent twee fases; de systolische en diastolische fase. 5: Het bloed wordt vanuit de linkerkamer de aorta ingestuwd en vanuit de linker boezem in de longslagader. 6: We spreken van een hoge bloeddruk ofwel hypertensie als de diastolische druk 160 mmhg of hoger en/of een systolische druk van 95 mmhg of hoger. 7: Korotkoff-tonen hoor je wanneer je de bovendruk, ofwel de systolische druk weer kan horen in je stethoscoop. 8: Een bloeddruk meten terwijl je luistert met een stethoscoop wordt de auscultatoire methode genoemd. 9: Als de cliënt een verlamming of een wond aan de linker arm heeft, kies je voor de rechter arm om bloeddruk te meten. 10: Je kan meerdere keren direct achter elkaar bloeddruk meten aan dezelfde arm. Opleidings Centrum Zuidwester 9

10 7. Bronnen. Voor het schrijven van deze modulen is er gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Glerum, De Reuver & Walk 2002 J. Glerum, A. de Reuver & C. Walk, Medisch - Technisch handelen, diagnostiek en onderzoek, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum Akkerman e.a Dr. H.P. Akkerman e.a., Ziektekunde, Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does BV e druk februari e druk augustus e druk september 2010 Opleidings Centrum Zuidwester 10