HOEK 1: RODE BLOEDLICHAAMPJES

Transcriptie

1 HOEK 1: RODE BLOEDLICHAAMPJES 1 LEZEN Iemand van jullie groepje leest titeltje A rode bloedlichaampjes op de leesfiche voor. 2 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 1 in de werkbundel 3 LEZEN Iemand anders van jullie groepje leest titeltje transport op de leesfiche voor. 4 FILMPJES BEKIJKEN Bekijk de 2 filmpjes op de laptop door erop te dubbelklikken - FILMPJE 1: functies van de rode bloedlichaampjes - FILMPJE 2: verandering van kleur 5 OPDRACHTEN MAKEN Maak opdracht 3 in de werkbundel 6 CORRECTIESLEUTEL Vraag de correctiesleutel als jullie dit allemaal hebben uitgevoerd 7 EXTRA S Als jullie nog tijd over hebben mogen jullie werken aan de magopdrachten die bij hoek 1 in je werkbundel staan. Vraag daarna ook de correctiesleutel

2 LEESFICHE HOEK 1 A. RODE BLOEDLICHAAMPJES Rode bloedlichaampjes hebben de vorm van ronde schijfjes die in het midden dunner zijn dan aan de rand. Ze hebben geen celkern. Elk rood bloedlichaampje bevat hemoglobine (Hb), een ijzerhoudend eiwit dat zorgt voor de rode kleur. De rode bloedlichaampjes worden gevormd in het rode beenmerg. Op afbeelding hiernaast zie je waar dat merg zich bevindt in het lichaam. Na gemiddeld 120 dagen sterven de rode bloedlichaampjes af en worden ze door de lever en de milt uit het bloed gehaald en afgebroken. Om het aantal op peil te houden worden er per seconde ongeveer 2 miljoen nieuwe bloedlichaampjes gevormd. De rode bloedlichaampjes hebben een diameter van ongeveer 0,008 mm en een dikte van ongeveer 0,002 mm. Een volwassen vrouw bezit 4,5 miljoen rode bloedlichaampjes per mm 3 bloed, een volwassen man 5 miljoen TRANSPORT Hemoglobine in de rode bloedlichaampjes is heel belangrijk bij het transport van zuurstofgas.in de longen bindt zuurstofgas zich met hemoglobine. Zo ontstaat oxyhemoglobine. Daardoor wordt het bloed helderrood. Dat zuurstofrijke bloed wordt naar de weefsels gevoerd waar de cellen het zuurstofgas opnemen. Het bloed wordt nu zuurstofarm en donkerrood van kleur. Bloed is dus niet altijd even rood. De indeuking in het rode bloedlichaampje is een vorm van oppervlaktevergroting waardoor er meer zuurstofgas gebonden kan worden aan hemoglobine. Een ander gas dat in het bloed vervoerd wordt, is koolstofdioxide. Dat gas lost heel gemakkelijk op in het plasma.

3 HOEK 2: WITTE BLOEDCELLEN 1 LEZEN Iemand van jullie groepje leest titel B witte bloedcellen op de leesfiche voor. 2 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 1 in de werkbundel 3 LEZEN Iemand anders van jullie groepje leest titel Afweer op de leesfiche voor. 4 FILMPJE BEKIJKEN Bekijk het filmpje FAGOCYTOSE op de laptop door erop te dubbelklikken. 5 OPDRACHTEN MAKEN Maak opdracht 3 in de werkbundel. Gebruik voor deze opdracht de tekeningen die op de bank liggen van deze hoek. 6 CORRECTIESLEUTEL Vraag de correctiesleutel als jullie dit allemaal hebben uitgevoerd 7 EXTRA S Als jullie nog tijd over hebben mogen jullie werken aan de magopdrachten die bij hoek 2 in je werkbundel staan. Vraag ook de correctiesleutel als jullie klaar zijn.

4

5 LEESFICHE HOEK 2 B. WITTE BLOEDCELLEN De witte bloedcellen zijn groter dan de rode bloedlichaampjes en bezitten een kern. In de bloedbaan zijn de witte bloedcellen bolvormig. Ze kunnen van vorm veranderen en zo de bloedbaan verlaten om zich tussen de weefsels te verplaatsen. Witte bloedcellen leven slechts 3 tot 5 dagen. Ze worden voornamelijk gevormd in het rode beenmerg (zie afbeelding skelet), de milt en de lymfklieren. Ze worden afgebroken in de lever en de milt. Hun diameter bedraagt ongeveer 0,01 mm. In 1 mm 3 bloed hebben we in normale omstandigheden tot witte bloedcellen. Bij een infectie neemt dat aantal sterk toe.

6 1.2.2 AFWEER De witte bloedcellen verdedigen het lichaam tegen lichaamsvreemde deeltjes. Sommige witte bloedcellen kunnen doorheen de wand van de haarvaten dringen en zich tussen de weefsels voortbewegen met schijnvoetjes (pseudopodia). Met die schijnvoetjes verplaatsen ze zich naar een lichaamsvreemd deeltje waarna ze het omsluiten en verteren. Dat proces heet fagocytose of celvraat. Daarbij sterven de witte bloedcellen en ontstaat etter. Tijdens een infectie komen andere witte bloedcellen in actie en vormen ze antistoffen. Dat zijn stoffen die vrijkomen in het plasma en ziektekiemen neutraliseren. Sommige van die antistoffen blijven levenslang in het bloed en zorgen voor een blijvende natuurlijke immuniteit tegen bepaalde ziekten zoals bof, mazelen, polio,waterpokken, rubella (rodehond)... Immuniteit kan ook kunstmatig verworven worden door inenting (vaccinatie) met verzwakte of gedode ziektekiemen. Het lichaam vormt daartegen ook antistoffen. Dit immuniteitssysteem kan ook gehinderd worden. Dat is het geval bij het virus HIV, dat aids veroorzaakt. Wanneer een HIV-virus het lichaam binnendringt zal het de werking van de witte bloedcellen tegenwerken, waardoor het immuunsysteem minder goed functioneert. Als een persoon met het HIV-virus geïnfecteerd wordt met een andere ziekte (bv: griep, verkoudheid, ) kan dat fataal zijn, omdat het immuunsysteem deze ziekte niet kan bestrijden.

7 HOEK 3: BLOEDPLAATJES 1 LEZEN Iemand van jullie groepje leest titel C Bloedplaatjes op de leesfiche van hoek 3 hardop voor. 2 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 1 in de werkbundel 3 LEZEN Iemand anders van jullie groepje leest titeltje Afsluiten van wonden op de leesfiche hardop voor. 4 ANIMATIE BEKIJKEN Bekijk de animatie (powerpoint) die laat zien hoe een wonde afgesloten wordt door de werking van de bloedplaatjes. Deze powerpoint kan je laten afspelen door onderaan op de pijltjes te klikken. Wanneer de presentatie gedaan is zet je deze terug op dia 1. 5 OPDRACHTEN MAKEN Maak opdracht 3 in de werkbundel 6 CORRECTIESLEUTEL Vraag de correctiesleutel als jullie dit allemaal hebben uitgevoerd 7 EXTRA S Als jullie nog tijd over hebben mogen jullie werken aan de magopdrachten die bij hoek 3 in je werkbundel staan. Vergeet deze niet te verbeteren met de correctiesleutel.

8 LEESFICHE HOEK 3 C. BLOEDPLAATJES Bloedplaatjes zijn de kleinste bloedbestanddelen. Ze zijnonregelmatig van vorm en hebben geen celkern. De bloedplaatjes ontstaan ook in het rode beenmerg en worden afgebroken door de milt. Ze leven 5 tot 7 dagen. Ze hebben een diameter van ongeveer 0,003 mm. In 1 mm3 bloed zitten zo n bloedplaatjes AFWEER Het lichaam heeft een systeem om bij verwonding overmatig bloedverlies tegen te gaan: de bloedstolling. De bloedplaatjes bevatten een stof die bij beschadiging van een bloedvat vrijkomt. Die stof zet fibrinogeen, een eiwit dat opgelost is in het plasma, aan tot de vorming van fibrinedraden. Tussen die fibrinedraden blijven de vaste bloedbestanddelen hangen. Zo ontstaat de bloedklonter. Die sluit de wonde af waardoor er geen bacteriën en lichaamsvreemde stoffen kunnen binnendringen. In contact met de lucht droogt de bloedklonter op en vormt hij een korst.daaronder herstellen de beschadigde weefsels zich.

9

10 HOEK 4: BLOEDPLASMA 1 LEZEN Iemand van jullie groepje leest titel Het Bloedplasma op de leesfiche van hoek 4 hardop voor. 2 WAARNEMINGEN Bekijk de proefbuis op de tafel van hoek 4. Dit is de proefbuis die we bij de inleiding van hoekenwerk ook al gezien hebben waar een antistollingsmiddel aan werd toegevoegd. In dit ongestold bloed kan je duidelijk onderscheid maken tussen het bloedplasma en de vaste bloedbestanddelen. 3 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 1 in de werkbundel 4 PROEFJES UITVOEREN Op jullie bank staat ook nog een derde proefbuis met bloed. Er staan ook 2 potjes: ALBUSTIX en CLINISTIX. Met dit materiaal gaan jullie de volgende proefjes uitvoeren: 1. Neem een clinistix en dompel het strookje in de bovenste laat van het bloed. Wacht enkele seconden en kijk of de clinistix verkleurd is. Met clinistix wordt glucose aangetoont 2. Neem nu de albustix en doe hetzelfde. Met albustix worden eiwitten aangetoond Noteer je waarnemingen bij opdracht 3 in de werkbundel

11 5 LEZEN Iemand van jullie groep leest nu functies van het bloedplasma en titel warmteregeling op de leesfiche hardop voor. 6 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 4 in de werkbundel. 7 CORRECTIESLEUTEL Vraag de correctiesleutel als jullie dit allemaal hebben uitgevoerd. 8 EXTRA S Als jullie nog tijd over hebben mogen jullie werken aan de magopdrachten die bij hoek 4 in je werkbundel staan. Vergeet deze oefening niet te verbeteren met de correctiesleutel.

12 LEESFICHE HOEK BLOEDPLASMA Bloedplasma bestaat uit serum en een stollingseiwit, fibrinogeen. Serum bestaat voornamelijk uit water (90 %) met daarin opgeloste stoffen (10 %), zoals voedingsstoffen (glucose, aminozuren, vetzuren, vitaminen en mineralen), afvalstoffen (zouten, ureum), hormonen en gassen (zuurstofgas en koolstofdioxide). FUNCTIES Het lichaam heeft een systeem om bij verwonding overmatig bloedverlies tegen te gaan: de bloedstolling. De bloedplaatjes bevatten een stof die bij beschadiging van een bloedvat vrijkomt. Die stof zet fibrinogeen, een eiwit dat opgelost is in het plasma, aan tot de vorming van fibrinedraden. Tussen die fibrinedraden blijven de vaste bloedbestanddelen hangen. Zo ontstaat de bloedklonter. Die sluit de wonde af waardoor er geen bacteriën en lichaamsvreemde stoffen kunnen binnendringen. In contact met de lucht droogt de bloedklonter op en vormt hij een korst. Daaronder herstellen de beschadigde weefsels zich. Het bloedplasma zorgt ook voor het transport van voedingsstoffen, afvalstoffen, hormonen, medicijnen en schadelijke stoffen, zoals nicotine, alcohol, heroïne WARMTEREGELING Aangezien het bloed door het volledige lichaam stroomt, zorgt het ook voor de verdeling van warmte in het lichaam. Als je een fysieke inspanning levert, komt er door de versnelde verbranding meer warmte in je lichaam. Je hart gaat sneller slaan en de warmte wordt vlugger afgevoerd. De bloedvaten vlak onder onze huid gaan wijdopen staan en geven de warmte af aan de omgeving. Zo blijft je lichaamstemperatuur vrijwel constant.