Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9: Gezondheid

Transcriptie

1 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9: Gezondheid Samenvatting door W woorden 16 mei ,4 26 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 9.1 Goed geregeld Wat wordt er binnenin je lichaam geregeld? In je lichaam gebeuren veel processen zoals: temperatuur regeling (warm/ koud) en signalen geven als je moet eten of naar de wc moet gaan. Wanneer dit constant is, is alles goed geregeld. Alle processen in je lichaam beginnen bij bloed: de graadmeter, hierin is daarom ook goed te zien of er wat mis is met bijv. je organen. Je bent gezond als de veranderingen in je lichaam goed doorwerken op je bloed. Wat doet je lever? Je lever zorgt voor meerdere dingen in je lichaam, zoals het opslaan, afbreken en opbouwen/ omzetten van verteerde stoffen uit je darmen. Je lever krijgt bloed door de leverslagader hierin zit voornamelijk zuurstof en door de poortader dit is voornamelijk verteerde stoffen uit je darmen. Opslag In je lever wordt een te grote hoeveelheid glucose en hemoglobine opgeslagen. Hemoglobine is de ijzersoort die vrijkomt door versleten rode bloedcellen. Afbraak De lever breekt de giftige stoffen van alcohol en medicijnen af. Ook wordt een te grote hoeveelheid eiwitten (bestaande uit aminozuren) door de lever omgezet in ureumdat later weer wordt uitgescheiden door de nieren. De hemoglobine van de versleten rode bloedcellen wordt opgeslagen en de rest wordt later samen met gal uitgescheiden. Omzetten en opbouwen weer omgezet tot eiwitten en glucose wordt vet en later cholesterol. De aminozuren van eiwittenworden Wat doen je nieren? Nieren maken het werk van de lever compleet en vervoeren de uitscheiding samen met afvalstoffen naar je blaas. De uitscheiding van je nieren bestaat uit 3 delen. Afbraakproducten van de lever Te veel vitamines en zouten Overbodige stoffen: kleurstoffen. Pagina 1 van 6

2 Door uitscheiding door de nieren gaan alle verkeerde stoffen uit je lichaam en blijft je lichaam constant. Definitie van uitscheiding: Het verwijderen van giftige, overtollige en overbodige stoffen uit je bloed. Het zijn niet alleen je nieren en lever maar ook je longen, lever en huid, helpen bij de uitscheiding. Hoe houd je de glucosevoorraad op peil? Glucose is de brandstof van je lichaam. De hoeveelheid glucose wordt geregeld door hormonen / regelstoffen. De hoeveelheid glucose wordt op peil gehouden door insuline en glucagon. Beide stoffen worden gemaakt door de alvleesklier. Er zit te veel glucose in je bloed: Alvleesklier maakt insuline ->insuline wordt afgegeven aan je bloed ->insuline komt bij alle spieren en organen ->organen en spieren nemen de insuline op ->Glucose wordteen lange ketting glycogeen ->Glycogeen wordt opgeslagen in je lever. Er zit te weinig glucose in je bloed: Alvleesklier maakt glucagon ->glucagon wordt afgegeven aan je bloed ->glucagon komt bij alle spieren en organen ->organen en spieren nemen de glucagon op ->Glycogeen wordt door de glucagon omgezet in glucose ->Glucose wordt weer gebruikt door je spieren en organen. Ook hierdoor wordt je lichaam constant gehouden. Bijpatiënten met suikerziekte werkt de alvleesklier niet goed, er wordt dante weinig insuline gemaakt, hierdoor blijft er te veel glucose achter en wordt dit gefilterd door de nieren. Dit is de reden dat suikerpatiënten snel moe worden. 9.2 De huid Hoe is je huid opgebouwd? Je huid is opgebouwd uit 3 delen: De opperhuid, dit is de bovenste laag bestaat uit: de hoornlaag (vel) en de kiemlaag. De lederhuid, dit is de laag waarin de zintuigen, talgkliertjes, spieren, en haren zitten. Onderhuidsbindweefsel, deze laag bestaat uit vet en bloedvaten. Hoe beschermt de huid je tegen de zon? Als je verbrandt gebeurd dat door de ultraviolette straling van de zon. De huid beschermt je hier tegen. In de kiemlaag zitten cellen met pigment dit beschermt je weer tegen de zon. Wanneer er teveel UV-Straling op je huid komt verbrand je. Wanneer dit te erg is ga je vervellen. De hoeveelheid Pigment is te wijden aan de hoeveelheid UV- Straling die op je huid komt. Elke huid is verschillend en de één kan dus beter tegen de zon dan de ander. Zonnebrandcrème helpt je tegen verbranding. Hoe geneest een wondje? Een wondje geneest doordat je, je bijv. ergens aan stoot in dat geval kunnen bacteriën je lichaam in, deze worden vernietigt door de witte bloedcellen in je bloed. Als de bloedplaatjes langs de rand van een wondje schuren breken ze Pagina 2 van 6

3 kapot en komt er een stof vrij die samen met het stollingseiwit fibrinogeen, fibrinedraden maakt. Deze maken het korstje op de wond na een tijdje zal het korstje afvallen en is de wond genezen. Hoe helpt de huid om op temperatuur te blijven? De lichaamstemperatuur wordt bepaald door je hersenen. Als je het te warm hebt gaat een signaal naar de bloedvaten, deze worden dan breder er gaat meer bloed doorheen en meer warmte gaat verloren. Ook je zweetklieren produceren dan meer zweet, dit wordt dan door de warmte van de huid verdampt en je koelt af. Als je het te koud hebt worden de bloedvaten juist nauwer (je houdt meer warmte vast) en als je het erg koud krijgt krijg je kippenvel een soort isolatie met stilstaande lucht dit isoleert weer. Ook het vet in je onderhuidse bindweefsel houdt de warmte vast. 9.3 Indringers Welke schade veroorzaken ziekteverwekkers? Ziekteverwekkers zijn bijv. de bacteriën die jouw ziek maken. Niet elke bacterie maakt je ziek. De soorten die dat wel doen scheiden een giftige stof in je lichaam/ bloed uit. Een griep/ verkoudheid is afkomstig van een virus. Deze kunnen heel snel je lichaam binnenkomen door je mond en neus en zijn daarom tijdens bijv. het niezen snel over te dragen aan andere mensen in je omgeving. Een epidemie is een tijd dat veel mensen tegelijk ziek zijn. Hoe schakel je ziekteverwekkers uit? De afweer van ziekteverwekker zijn je witte bloedcellen. Deze bloedcellen ontstaan in je beenmerg en rijpen in je lymfeknopen dit doet elke soort bloedcellen. Je hebt 2 verschillende soorten witte bloedcellen: vreetcellen en antistoffen. Vreetcellen komen binnen wanneer je een wondje hebt. Deze cellen eten (vreten) de bacteriën op. De etter zijn de verteerde bacteriën. Antistofcellen zijn stoffen die de virussen of bacteriën uitschakelen. Deze antistoffen passen maar op 1 virus of bacterie, zo n bloedcel kan een virus herkennen aan zijn buitenkant: de antigenen. Elk virus heeft zijn eigen antigenen (vormgeving) en elke antistof past daarom maar op 1 bacterie of virus. Hoe word je immuun? Als je ziek wordt is het vaak het geval dat een ziekteverwekker binnen dringt en je witte bloedcellen deze nog niet kennen dus duur het aanmaken van antigenen heel lang en kan de ziekteverwekker zich gaan vermeerderen en wordt je ziek. Bij het bestrijden van de ziekteverwekkers gaan veel witte bloedcellen dood maar de cellen die de antigenen onthouden zijn de geheugencellen. Door het onthouden van al die antigenen wordt je immuun. Als je bijv. kind bent wordt je geholpen om de ziekteverwekkers uit te schakelen door middel van een inenting de vloeistof die wordt gespoten bestaat uit een virus in een hele slappe of dode vorm, hierdoor heeft je afweersysteem lang genoeg de tijd om te herkennen en uit te schakelen dus word je uiteindelijk niet ziek. Wanneer heb je een chronische ziekte? Een chronische ziekte is een ziekte die je je hele leven meedraagt en waar medicijnen niks helpen, voorbeeld zijn: Pagina 3 van 6

4 suikerziekte, astma en nierfalen. Bij suikerziekte heb je een te weinige hoeveelheid van insuline. Hierdoor plassen ze vaak een te grote hoeveelheid insuline uit en moeten ze meten of ze genoeg insuline in het bloed hebben als dit niet zo is moeten ze meer insuline krijgen d.m.v. een inenting of medicijnen. Nierfalen betekent dat je problemen hebt met je nieren en dat ze bloed niet goed schoonmaken. Daarom moeten mensen met nierfalen aan een nierdialyseapparaat waarbij een nierader wordt omgeleid en via het apparaat alle afvalstoffen worden verwijderd. Astma komt doordat je lichaam denkt dat je een stof inademt die gevaarlijk voor je is, daarom gaat je bronchie dicht en wordt je benauwd. Je lichaam denkt dat je ander ziek wordt. Die benauwdheid komt doordat de spieren in je luchtpijp vertakkingen gaan samentrekken. Wat is kanker? Als je een wondje hebt worden deze kapotte cellen vernieuwd en krijgen je cellen een melding wanneer ze moeten stoppen met delen. Wanneer deze melding niet wordt begrepen worden de kapotte en slechte cellen niet gestopt en blijven ze verder gaan met delen en ontstaat er een gezwel of tumor. Dit is dan kanker. Kanker ontstaat d.m.v. 4 stappen: 1 Cel wordt een tumorcel De tumorcel gaat zich steeds verder delen De tumorcel gaat in een lymfevat De tumorcel gaat ook in een bloedvat en de tumor wordt door het hele lichaam d.m.v. het bloed vervoert en het kan overal komen en uitzaaien. Er zijn verschillende manieren om het te behandelen Operatie: de cellen worden weggehaald Bestraling: de tumorcellen worden vernietigt door straling, hierdoor kunnen ook goede cellen aangetast worden en gebeurt het daarom in een paar keer. Chemotherapie: d.m.v. medicijnen wordt de deling van kankercellen gestopt maar goede celdelingen worden hierdoor ook aangetast en gebeurt het dus in een paar keer. 9.4 Gezond blijven Wat is een gezonde leefstijl? Hoe je leefstijl is bepaal je helemaal zelf. Dit ligt hoe je eet, drinkt of je rookt en hoeveel je slaapt enz. Wanneer je gaat voor een gezonde leefstijl vermeid je de slechte dingen. Wat zijn de gevolgen van ongezonde gewoontes? De gevolgen van bijv. roken, alcohol en te vet eten merk je na een tijdje in je bloedvaten en je longen. Als je teveel vet eet blijft er een plakkerige vetachtige stof: cholesterol achter en gaat dit zich ophopen. Omdat je bloedvaten nauwer worden moet je hart harder pompen om het bloed erdoor te krijgen en heb je een hogere bloeddruk. Pagina 4 van 6

5 Als deze ophoging van cholesterol gebeurd in je kransslagader een hele belangrijke ader in je hart kan een gedeelte van je hart uitsterven. Het uitsterven van een gedeelte van je hart is een hartinfarct, dit kan dodelijk zijn. Om deze vernauwing weg te halen kan een arts 2 dingen doen: Dotteren: Met een mini ballontje de ader in gaan en deze opblazen zodat het cholesterol plat wordt. Bypassoperatie: Hierbij wordt een extra bloedvat aangelegd over de plek van vernauwing en wordt het bloed omgeleid via dat extra bloedvat. Als je rookt worden je trilhaarcellen aangetast met teer en worden slechte stoffen minder goed weggehaald ook kunnen je longblaasjes knappen en neem je dus minder goed bloed op. Ook heb je een verhoogde kans op long, mondholte, strottenhoofd en slokdarmkanker. Een ander gevolg is dat de nicotine je bloedvaten samentrekt en je minder goed doorbloedt wordt. Daarom hebben rokers ook koudere handen dan niet-rokers. Als je veel alcohol drinkt is dat niet goed omdat je organen ook daarvan kapot gaan o.a. je hersenen je geheugen wordt slechter en ook je slokdarm omdat die meer alcohol moet afbreken dan normaal en gaan ze sneller slijten. Ook je maagslijmvlies wordt beschadigt en ben je gevoeliger voor ontstekingen. 9.5 Donor Waarvoor zijn bloeddonoren nodig? Bloeddonoren zijn nodig voor mensen die door een operatie of ongeluk veel bloed verliezen. Dan kan door een bloeddonateur bloed worden afgegeven en wordt er een bloedtransfusie gedaan. De ontvanger krijgt per keer een halve liter bloed. Als het bloed wordt afgenomen van een donateur wordt het gecontroleerd op ziektes en wordt het in een zak met antistollingsmiddel gedaan. Het bloed wordt als laatste gescheiden in de bloedplasma, plaatjes en rode bloedcellen. LET OP: BLOED IS OOK EEN ORGAAN!! Welke bloedtransfusie kan? Bij een transfusie wordt goed gekeken naar de bloedgroepen van de donateur en de ontvanger. Omdat het bloed anders wordt afgestoten. Er zijn 4 soorten bloedsoorten met allemaal hun eigen antigen, antistof en de soort die ze kunnen ontvangen. Mogelijke bloedtransfusies Bloedgroep kan aan bloedgroep. Geven. Bloedgroep A kan aan bloedgroep A of AB geven. Bloedgroep B kan aan bloedgroep B of AB geven. Bloedgroep AB kan aan bloedgroep AB geven. Bloedgroep 0 kan aan bloedgroep A, B, AB of O geven. Bloedgroep kan aan bloedgroep. Geven. Bloedgroep A kan ontvangen van bloedgroep A of O. Bloedgroep B kan ontvangen van bloedgroep B of O. Pagina 5 van 6

6 Bloedgroep AB kan ontvangen van bloedgroep A, B, AB of O Bloedgroep 0 kan ontvangen van bloedgroep O Als je verkeerde bloedgroepen met elkaar mixen ontstaat er bloedklontering. Dit kan dodelijk zijn.p Wie dit nog niet helemaal begrijpt kan op youtube nog een aantal filmpjes kijken onder de zoekterm: bloedgroepen. Waarom vul je een donorverklaring in? Er is een te groot te kort aan donororganen zoals nieren, levers, longen en harten. Om dit te verhogen is aan elke Nederlander gevraagd een donorverklaring in te vullen. Als je een orgaan vervangt doe je een transplantatie. Om te vóórkomen dat er een orgaanafstoting plaatsvindt door verkeerde antigenen moeten patiënten medicijnen daartegen slikken. Een donororgaan met bijna dezelfde antigenen is het beste. Pagina 6 van 6