BLOEDSOMLOOP. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Petra Buist 25 May 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Inleiding Het Bloed Bloedcellen Bloedplaatjes Plasma Antistoffen De Bloedsomloop Het Hart Hart en Vaatziekten De opdracht Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Inleiding Een heel belangrijk orgaan in ons lichaam is ons hart. Je hart zorgt ervoor dat in je lichaam zuurstofrijk en voedselrijk bloed stroomt. Het hart en de aders die ons bloed vervoeren, zijn kwetsbaar. We kennen allemaal wel de term dat je zuinig op je lichaam moe Als helpende kun je in aanraking komen met mensen die problemen hebben met hun hart, of met de bloedvoorziening in hun lichaam. Daarom is het belangrijk dat een helpende weet hoe het hart en de bloedsomloop werken. Maar wat zeker zo belangrijk is dat we weten hoe we ons hart gezond kunnen houden. Over dit onderwerp gaat dit lesprogramma. Pagina 2

4 Het Bloed Bloed vormt het transportsysteem van ons lichaam. Het stroomt voortdurend om zuurstof, voedingsstoffen en andere stoffen aan weefsel te leveren en afvalproducten af te voeren. Ook speelt het een belangrijke rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers in het lichaam. ons bloed bestaat uit: bloedcellen bloedplaatjes plasma antistoffen informatie over bloed kn.nu/ww.cca8f67 (youtu.be) Bloedcellen Pagina 3

5 bloedcellen Bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg (het binnenste van je botten). Als de cellen rijp zijn, zwermen ze uit naar de bloedbaan waar ze door het plasma vervoerd worden door het lichaam. Eenmaal in de bloedbaan hebben bloedcellen een beperkte levensduur. Rode bloedcellen leven 120 dagen. Witte bloedcellen leven gemiddeld twee dagen en bloedplaatjes leven maar tien dagen. In je lichaam worden voortdurend enorme aantallen oude cellen afgebroken en vervangen door nieuwe. Er zijn 3 soorten bloedcellen: rode bloedcellen, wittebloedcellen en bloedplaatjes. Bloedplaatjes Bloedplaatjes Bloedplaatjes (trombocyten) zorgen dat bloed stolt. Ontstaat er ergens een beschadiging van een bloedvat, dan hechten de bloedplaatjes zich aan de bloedvatwand en aan elkaar. Zo vormen ze een korstje dat het lek dicht. Bij iemand met een tekort aan bloedplaatjes kunnen flinke bloedingen ontstaan. Plasma Plasma Plasma bestaat uit water waarin eiwitten, mineralen, vetten en hormonen zijn opgelost. Het vervoert de bloedcellen door het lichaam en bevat ruim honderd soorten eiwitten die allemaal een verschillende functie hebben. Zo heeft het eiwit albumine een wateraanzuigende functie: het zorgt ervoor dat het water in de bloedvaten blijft en niet weglekt naar de weefsels. Plasma bevat ook stollingsfactoren, dat zijn eiwitten die samen met de bloedplaatjes een belangrijke rol vervullen bij het bloedstollingsproces. Pagina 4

6 Antistoffen bloedplasma Antistoffen Een andere belangrijke groep eiwitten in het plasma zijn de antistoffen. Deze eiwitten beschermen het lichaam tegen infectieziekten door zich te hechten aan binnengedrongen virussen en bacteriën. Op deze manier helpen ze het afweersysteem de binnendringers te herkennen als lichaamsvreemd, waarna ze worden vernietigd. Pagina 5

7 De Bloedsomloop Bloed moet voortdurend stromen om zuurstof en voedingsstoffen naar organen en weefsels te transporteren. Het bloed neemt zuurstof op in de longen, stroomt via het hart en de slagaders naar de kleinste bloedvaten, de haarvaten, en staat daar zuurstof af aan het omringende weefsel. Op zijn weg terug neemt het bloed afvalstoffen mee. Vervolgens stroomt het bloed via de aders weer terug naar het hart en vandaar naar de longen om opnieuw zuurstof op te nemen. De bloedsomloop, het onophoudelijk circulerende bloed, houdt het lichaam in leven. De pomp die de bloedsomloop in beweging houdt, is het hart. A. Longen B. Slagaders (rood) C. Aders (blauw) D. Haarvaten A. Linkerkamer B. Rechterkamer C. Bloed vanuit de longen D. Bloed naar de longen E. Bloed vanuit het lichaam F. Bloed naar het lichaam G. Aorta H. Onderste en bovenste holle aders Slagaders: bloed stroomt van het hart af Vanuit de linkerhelft van het hart komt het zuurstofrijke bloed eerst in de grootste slagader, de aorta. De aorta vertakt al snel in kleinere slagaders, die het bloed omhoog voeren richting hersenen en omlaag naar de organen in de buik en verder, tot in de puntjes van de tenen en de vingers. Slagaders, ofwel arteriën, zijn stevige bloedvaten met een gladde binnenwand waarin het bloed snel en makkelijk kan stromen. Het bloed stroomt in de slagaders altijd van het hart af. Meestal bevat een slagader zuurstofrijk bloed. Uitzondering zijn de slagaders die vanuit de rechterhelft van het hart naar de longen leiden, en waar zuurstofarm bloed door stroomt. Slagaders hebben spiercellen in hun wanden waardoor die kunnen samentrekken om de bloedstroom te regelen. Hoe nauwer de slagader, hoe minder bloed er doorheen kan. Pagina 6

8 Kleinere slagaders en haarvaten De grotere slagaders voeren het zuurstofrijke, lichtrode bloed naar de kleinere slagaders, de arteriolen. Via de arteriolen komt het bloed in de kleinste bloedvaten: de haarvaten. Haarvaten hebben een dunne wand en een microscopisch kleine doorsnede, die maar net iets groter is dan een rode bloedcel. In de haarvaten stroomt het bloed vrij traag, zodat stoffen makkelijk door de dunne vaatwand kunnen worden uitgewisseld. Zuurstof en voedingstoffen worden afgestaan aan het omringende weefsel, afvalstoffen worden opgenomen en meegevoerd. Aders: bloed stroomt naar het hart toe Na de stofwisseling in de haarvaten stroomt het zuurstofarme, donkerrode bloed via de aders weer terug naar het hart. In de aders is de bloeddruk lager en stroomt het bloed trager. Aders kunnen meer bloed bevatten dan slagaders, doordat de aderwand slapper is en kan uitzetten. Dat is bijvoorbeeld te merken aan de aders op de rug van je hand, die het ene moment uitzetten en goed zichtbaar zijn en het andere moment onder de huid verdwijnen. Aan de blauwige kleur van de aders is te zien dat het bloed zuurstofarm is. Het stelsel van aders vormt een belangrijke opslagplaats van bloed. De aders monden bij het hart uit in de bovenste holle ader en de onderste holle ader. Pagina 7

9 Het Hart HET HART Het hart is een holle spier die ritmisch krachtig samenknijpt. De functie van het hart kun je het beste vergelijken met een pomp die het bloed in beweging houdt. Het bloed moet stromen om zuurstof en andere voedingsstoffen naar de weefsels en organen te vervoeren en op de terugweg afvalstoffen mee te nemen naar een plek waar ze worden verwerkt, zoals de nieren. Als de pomp hapert, heeft het hele lichaam daaronder te lijden. De aanvoer van zuurstof stagneert in een lange file van langzaam voortbewegend of zelfs stilstaand verkeer, terwijl het hele lichaam schreeuwt om zuurstof. De file lost alleen op als de pomp weer op gang komt. Bouw en werking van het hart Het hart is een pomp die 4 tot 5 liter bloed per minuut rondpompt. Het bloed bevat zuurstof en voedingsstoffen voor alle spieren en organen. Het hart is ongeveer zo groot als een gebalde vuist. Deze regel geldt altijd, het hart groeit met het lichaam mee. Het hart bestaat uit 4 holle ruimtes: linkerboezem: hier stroomt zuurstofrijk bloed uit de longen binnen linkerkamer: pompt het zuurstofrijke bloed het hele lichaam rond rechterboezem: hier stroomt zuurstofarm bloed uit het lichaam binnen rechterkamer: pompt het zuurstofarme bloed naar de longen Pagina 8

10 Hart en Vaatziekten Hart en vaatziekten kun je krijgen door verschillende factoren. sommige van deze ziekten zijn aangeboren, andere ziekten krijg je misschien doordat het erfelijk is en weer andere ziekten krijg je door een ongezonde leefstijl of door ouderdom. hart en vaatziekten kn.nu/ww.5b667c6 (youtu.be) herken een beroerte kn.nu/ww.c32b570 (youtu.be) beroerte info kn.nu/ww.939baad (youtu.be) hartinfarct kn.nu/ww.6ec7371 (youtu.be) Pagina 9

11 De opdracht opdracht 1 jullie krijgen allemaal vier kaartjes. op ieder kaartje schrijf je een vraag over: 1. het hart 2. de bloedsomloop 3. een kinderziekte aan het hart / bloed 4. een andere hart of vaatziekte. Belangrijk dat je zelf het antwoord weet op de vraag die je stelt. De volgende keer spelen we het spel: kaarten op tafel. Opdracht 2 Maak als klas een boek over hart en vaat ziekten Ieder tweetal schrijft een hoofdstuk van het boek. De onderwerpen zijn: 1. Spataderen / aambeien 2. Herseninfarct 3. Hersenbloeding 4. Fenomeen van Raynaud 5. Aneurysma 6. Hartinfarct 7. Trombose en longembolie Wat is het Wat zie je al iemand het heeft / krijgt Hoe kun je het voorkomen / leefwijze / adviezen Welke zorg heeft iemand nodig Het boek bestaat uit: Pagina 10

12 Voorzijde Inhoudsopgave De hoofstukken Bronvermelding Lettertype: CALIBRI 11 Pagina 11

13 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Petra Buist Laatst gewijzigd 25 May 2015 om 10:38 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden bloedvaten, hart, hart en vaatziekten Bronnen Bron informatie over bloed hart en vaatziekten herken een beroerte beroerte info hartinfarct Type Link Link Link Link Link Pagina 12